Smaaklessen Inspiratieboek Bovenbouw

Film: Conserveren

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken welke manieren er zijn om voedsel te bewaren.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen welke manieren van voedsel ‘goed houden’ ze al kennen.
Voedsel kan bederven omdat micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels en gisten) het voedsel aantasten. Hier kun je ziek van worden doordat je een ‘voedselinfectie’ krijgt. Je kunt dan last krijgen van diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, buikkramp en/of koorts. En dat willen we natuurlijk niet.

Er zijn allerlei manieren om eten te bewaren, zodat het langer goed blijft. Welke? Dat leren de kinderen in dit filmpje van School TV (2.52 minuut)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Experiment: Hoe vies zijn we eigenlijk?

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoeveel micro-organismen op handen, keukenaanrechten e.d. zitten.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

dipslides (met voedingsbodem voor de groei van micro-organismen, o.a te koop bij Flexchemie in Ridderkerk (flexchemie@wxs.nl)

Uitvoering

De bacteriën in een gebruikt vaatdoekje vinden het daar wel prettig. Lekker warm en nat. Telkens als je het vaatdoekje gebruikt om het aanrecht ‘schoon’ te maken verspreid je een groot deel van deze bacteriën lekker over het aanrecht. Maar hoeveel bacteriën (en andere micro-organismen zoals virussen, schimmels en gisten) zijn eigenlijk te vinden op een (gebruikt) vaatdoekje? Of aanrecht?
Het is mogelijk om in de klas een echte microbiologische proef te doen. Hierbij kan onderzocht worden hoeveel micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels en gisten) er nu eigenlijk voorkomen op verschillende oppervlakken als handen, aanrecht, tafels…
Er bestaan hiervoor zogenaamde ‘dipslides’ die bestaan uit een voedingsbodem waar deze micro-organismen graag op groeien.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Experiment: Smaakpolitie (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken welke regels er gelden qua hygiëne en veiligheid in de keuken.
Duur	20-30 minuten

Uitvoering

Laat de kinderen een stukje van het televisieprogramma de Smaakpolitie zien. U kunt een uitzending van de Smaakpolitie zoeken op YouTube. In dit programma gaat de ‘Smaakpolitie’ er op uit, om te onderzoeken hoe hygiënisch en veilig het er aan toegaat in de keukens van restaurants.

Waar let de Smaakpolitie op? Dat gaan de kinderen nu leren. Laat ze eerst in groepjes brainstormen over welke gouden regels er gelden in de keuken qua hygiëne. Dit kan op de coöperatieve wijze van de ‘placemat’ worden gedaan: Vier kinderen zitten ieder aan een kant van een groot vel papier. Ze schrijven ieder aan hun kant van het vel een hygiëneregel. Daarna worden deze samen besproken: Welke regel vinden ze het belangrijkst en wordt geschreven in het midden van het vel?

Na de regels besproken te hebben kunt u de kinderen op internet nog meer regels rond keukenhygiëne laten opzoeken: Welke missen ze nog?
Denk aan: hoe bepaalde voedingsproducten te bewaren, het wassen van handen, bestek e.d., hoe bepaalde voedingsproducten bereid moeten worden en het gebruik van vaatdoekjes en handdoekjes.
Eindig met een korte terugblik: Wat wisten ze al? Wat nog niet? Wat verbaasde hen het meest?

De kinderen gaan nu zelf thuis voor Smaakpolitie spelen. Ze onderzoeken de hygiëne en veiligheid in hun eigen keuken. Hiervoor beantwoorden ze de volgende vragen:

Bewaren jullie vlees en vis onder in de koelkast? (Daar is het te warm voor vers vlees. Dat moet in het midden van de koelkast)
Bewaren jullie groente en fruit open en bloot? (Tropisch fruit mag buiten de koelkast bewaard worden. Verder is het beter om groente en fruit onderin de koelkast te bewaren.)
Bewaren jullie fruit op een koele plek in de keuken? (Prima)
Bewaren jullie gedroogde producten goed droog? (Prima)
Wassen jullie de handen voordat er gegeten of gekookt wordt? (Dat moet als je hygiënisch te werk gaat.)
Snijden jullie vlees en groente op dezelfde snijplank? (In verband met de hygiëne is het handig om meer snijplanken in huis te hebben: voor groente, vlees, vis en brood. Een snijplank waarmee rauw vlees is gesneden die je voor iets anders wilt gebruiken, moet namelijk meteen afgespoeld worden met heet water en afwasmiddel.)
Houden jullie rauwe producten apart van bereide producten? (Met name rauw vlees moet niet in aanraking komen met ander voedsel.)
Wordt jullie eten altijd goed verhit en gaar gemaakt? (Door eten goed te verhitten en gaar te laten worden, worden bacteriën gedood.)
Houden jullie je aan de adviezen op het etiket? (Deze adviezen zorgen ervoor dat je maximale veiligheid hebt.)
Gebruiken jullie het vaatdoekje alleen voor de tafel en het aanrecht? (Gebruik een vaatdoekje niet om bijvoorbeeld ook een snijplank af te nemen! Zo verspreid je namelijk bacteriën!)
Spoelen jullie het vaatdoekje altijd goed uit als je het hebt gebruikt? (Zo spoel je veel bacteriën eruit. Gebruik wel warm water! Tip: Laat het vaatdoekje daarna drogen, want bacteriën houden van vochtige doekjes.)
Gebruiken jullie elke dag een schoon vaatdoekje? (Dat is veiliger dan tussentijds schoon proberen te houden van het gebruikte vaatdoekje!)
Wassen jullie de vuile vaatdoeken op 60 graden? (Door de hitte gaan de bacteriën op het vaatdoekje dood. Tip: Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar wanneer je een nat vaatdoekje 2 minuten in de magnetron legt is 99% van de bacteriën gedood!)
Verschonen jullie de hand- en theedoeken elke week? (Ook hier weer geldt dat handdoekjes en theedoeken bacteriën verzamelen. Na een week moeten ze echt gewassen worden!)

Bespreek hun conclusies later in de week op een moment dat het uitkomt.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Film: Keuringsdienst van Waren

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren wat de Keuringsdienst van Waren doet.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Net als de schoolinspectie, die op school komt onderzoeken hoe er les wordt gegeven en of dat goed voor de kinderen is, is er een speciale inspectie voor voeding. Deze heet ‘De Keuringsdienst van Waren.’ Waar denken de kinderen dat mensen die bij deze dienst werken op letten als ze een bedrijf bezoeken?

In het volgende filmpje (14.16 minuut) vertelt Yvon Jaspers over de Warenwet en het werk van de Keuringsdienst van Waren. Dit wordt afgewisseld met beelden van het laboratorium, een bezoek van een inspecteur aan een bakkerij, het maken en onderzoek van moorkoppen en onderzoek van groente in een laboratorium: http://teleblik.nl/media/57115

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Geschiedenis: De kruidenier (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar er vroeger voedingsmiddelen gekocht werden.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen waar ze denken dat je vroeger je eten haalde. Vroeger waren er namelijk nog geen supermarkten.
Je boodschappen haalde je bij een kruidenier. In ieder dorpje was wel een kruidenier. Bekijk daarvoor het filmpje met de kinderen(2.38 minuut).

Praat over het filmpje na met de kinderen: Wat was er anders aan boodschappen doen vroeger? Wat kon je niet kopen? Wat lijkt je leuk van die tijd? Wat lijkt je lastig?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Groepsgesprek: E-nummer samenspraak

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de voor- en nadelen van toevoegingen in voedsel.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Herhaal met de kinderen wat toevoegingen zijn (stoffen die fabrikanten toevoegen aan voedingsmiddelen om de smaak, geur en/of kleur te versterken of om bederf tegen te gaan). Kunnen ze hier voorbeelden van geven? (kleurstoffen, emulgatoren, verdikkingsmiddelen, anti-oxidanten, geurstoffen, smaakstoffen)

Toevoegingen worden ook wel ‘additieven’ (Engels ‘to add’= toevoegen) genoemd. In Europa zie je vaak E-nummers op verpakkingen staan. De E slaat dan op door de EU toegelaten toevoegingen.
Welke voordelen kunnen de kinderen noemen van toevoegingen? (Voordelen zijn bijvoorbeeld: Eten ziet er mooier/kleuriger uit, ruikt sterker, smaakt sterker. Mengsels zoals mayonaise schiften niet. Producten zijn langer houdbaar.) En nadelen? (Nadelen zijn bijvoorbeeld: Je weet niet precies wat erin zit. Veel toevoegingen zijn overbodig. Als je het vers maakt heb je het niet nodig. Sommige mensen hebben een allergie voor een bepaald soort toevoeging, zij moeten daarom heel goed op de etiketten.)

Leg uit dat er natuurlijke E-nummers zijn (deze hebben een plantaardige, dierlijke of minerale afkomst; een voorbeeld is de gele kleurstof E100 die uit geelwortel wordt gehaald) en kunstmatige E-nummers (deze worden in een laboratorium gemaakt; dat betekent dat de stof kunstmatig is gemaakt maar dezelfde samenstelling heeft als een natuurlijke stof; appelzuur E296 komt bijvoorbeeld natuurlijk voor, maar wordt ook kunstmatig gemaakt).
Vertel dat sommige mensen bang zijn om producten met E-nummers te gebruiken. Maar dat is niet nodig. Alle E-nummers worden goed getest vanuit de Europese Unie. De Europese Unie maakt dan ook regels over welke E-nummers wel en niet mogen worden toegevoegd. Je kunt je wel afvragen of je de E-nummers wel nodig hebt. Als je kiest voor verse producten heb je geen E-nummers nodig!
Het volgende item van een uitzending van TROS-radar (9.40 minuut) is heel interessant om met de klas te bekijken en gaat nader in op dit onderwerp.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Sperziebonen bewaren

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren waar en hoe eten bewaard moet worden.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

verse sperziebonen in een papieren of plastic zak
sperziebonen in een pot
sperziebonen uit de diepvries

Uitvoering

Laat de kinderen drie soorten sperziebonen zien: verse, in een pot en uit de diepvries. Vraag de kinderen naar de verschillen (kleur, smaak, bereidingstijd, prijs, houdbaarheid). Stel vragen als:

Hoe lang kunnen de boontjes in de pot bewaard worden?
Waar moet ik ze bewaren?
Hoe lang kunnen de boontjes uit de diepvries worden bewaard?
Waar moeten die bewaard worden?
Hoelang denk je dat de verse boontjes bewaard kunnen worden?
Waar moet ik die bewaren?

Draai de dop van de boontjes in een pot.

Hoelang kunnen de boontjes in de pot nú bewaard worden? (enkele dagen, als je ze koel houdt) Hoe komt dat? (omdat er zuurstof bij is gekomen)
Hoelang kan ik de bevroren boontjes bewaren als ik ze ontdooi? (Deze moeten meteen worden klaargemaakt.)
Hoe moet je verse boontjes bewaren? (Je kunt sperziebonen in een open plastic zak een paar dagen bewaren op een koele plaats of in je koelkast.)
Hoe kun je bepalen of iets veilig gegeten kan worden of niet? (houd je aan de informatie op het etiket, dus hóé je het moet bewaren en hoe láng je het kunt bewaren, ruik aan het eten, kijk naar de kleur, controleer de substantie, proef een klein beetje, schimmelgroei, knijp erin)
Welke zintuigen kunnen je allemaal daarbij helpen? (ruiken, zien, proeven, voelen)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Knutselen: Actie voor veiligheid in de keuken

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen, taal
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen geven kennis door over hygiëne in de keuken.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

postervellen
tekengerei

Uitvoering

De kinderen denken na over hoe ze mensen kunnen leren om veiliger in de keuken bezig te zijn. Dit kunnen ze bijvoorbeeld in groepjes doen.
Ze kunnen bijvoorbeeld een poster maken met een wervende tekst (zoals ‘Vaatdoekjes love 60°’ en ‘Geen gevaar bij goed gaar!’), of een werkstuk maken rond keukenveiligheid. Ze kunnen ook een stukje schrijven voor in de schoolkrant of een sketch verzinnen voor op de weeksluiting.

In het spel Vaatdoekje kunnen de kinderen spelenderwijs leren hoe ze in de keuken hygienisch te werk gaan.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Knutselen: Supermarkt plattegrond (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, knutselen
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen zien in dat de inrichting van de supermarkt geen toeval is.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

plattegronden van de plaatselijke supermarkt (zie voorbereiding)

Voorbereiding

Laat de kinderen een plattegrond maken van de indeling van de plaatselijke supermarkt. U kunt de kinderen bijvoorbeeld in groepjes van vier op pad sturen, of deze opdracht meegeven als huiswerkopdracht. Later op school werken ze de plattegrond netjes uit.

Uitvoering

Praat dan met de kinderen over waarom de supermarkt zó is ingericht. Bijvoorbeeld: eerst de groenten en fruit, daarna het vlees en daarna sauzen e.d. (Belangrijke producten staan vaak heel ver uit elkaar en je dagelijkse boodschappen vind je zelfs helemaal achterin de supermarkt. Zo moet je de hele supermarkt door, en dat is precies wat de eigenaar van de supermarkt wil. Want zo kan hij jou misschien producten laten kopen die je niet op je lijstje had staan.)

Kijk daarna met de kinderen naar het volgende Klokhuis-filmpje (14.05 minuut), waarin een supermarkt wordt bezocht. In het programma is aandacht voor de slimme trucs die worden gebruikt om winkelende mensen meer te laten kopen in de supermarkt (o.a. de karretjes groot maken, daglicht op fruit laten schijnen om het gevoel te geven dat men zich op de markt bevindt, het naast elkaar plaatsen van complementerende producten, het op ooghoogte plaatsen van dure producten (voor kinderen en volwassenen), looproutes manipuleren, afgeprijsde artikelen midden in de looproute positioneren en trage muziek afspelen).

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Thuis etiketten zoeken

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen weten hoe je op het etiket kunt vinden wat er (het meest) in zit.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

etiketten van thuis

Voorbereiding

Vraag de kinderen hoe je ook alweer op een etiket kunt zien van welk voedingsmiddel er het meeste inzit. (Wat er inzit staat op volgorde van meest naar minst onder ‘ingrediënten’.)
Geef de kinderen als thuisopdracht mee etiketten te zoeken van verpakte voedingsmiddelen met een etiket. Ze schrijven de ingrediënten over en onderstrepen wat er het meest in zit. Als het kan nemen ze de (lege) verpakking mee naar school.

Uitvoering

Bespreek deze opdracht later in de week op een tijdstip dat u gelegen komt. Bespreek dan alle onderdelen van het etiket. Wat hebben ze ontdekt? Wat verbaast ze?

Laat de kinderen in de komende dagen een etiketten-tentoonstelling maken. Daarvoor weken ze thuis de etiketten los van potjes en knippen ze uit pakjes en nemen deze mee naar school. In de klas worden deze besproken en uitgestald. De kinderen maken een collage over de verschillende ingrediënten op het etiket of over de keurmerken die ze hebben ontdekt. Welke voedingsmiddelen zijn er veel gegeten door de kinderen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Verpakkingen-reclame

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen denken na over het doel van een aantrekkelijk etiket.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

postervellen
schilder- en tekengerei

Uitvoering

Vraag de kinderen waarom verpakkingen er vaak zo mooi uitzien. (De fabrikant wil zoveel mogelijk van zijn product verkopen.) Hoe kun je als fabrikant mensen beïnvloeden met je verpakking? (Soms kiezen fabrikanten ervoor om plaatjes op de verpakking te doen die kinderen leuk vinden. Zij hopen dan dat hierdoor meer kinderen hun product willen hebben. Ook zijn producten soms zo verpakt, met plaatjes van groente en fruit dat het lijkt of ze heel gezond zijn, hoewel er andere producten zijn die misschien gezonder zijn.)
Beseffen de kinderen dat een verpakking je als consument kan beïnvloeden en dat je altijd kritisch moet kijken naar wat je koopt?

Op een etiket staat meestal dus niet alleen productinformatie. Het moet er ook aantrekkelijk uitzien. Er wordt op het etiket dus ook reclame gemaakt voor het product.

De kinderen ontwerpen nu op postervellen eigen aantrekkelijke etiketten, bijvoorbeeld voor een drinkyoghurt, een pizza of pindakaas.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Proeven: Slasaus

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen ontdekken verschillen en overeenkomsten in kant-en-klare slasaus en zelf gemaakte slasaus.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

fles kant-en-klare slasaus
ingrediënten om slasaus te maken (zie bijvoorbeeld onderstaande ingrediënten)
kom
maatbeker
proeflepeltjes

Uitvoering

De kinderen gaan een kant-en-klare slasaus vergelijken met een zelfgemaakte slasaus. Neem hiervoor een duidelijk recept, bijvoorbeeld van internet, of gebruik onderstaand recept.

Laat de kinderen eerst in groepjes zelf slasaus maken. Daarna proeven ze beide sausjes en praten hierover na. Welke verschillen proefden, zagen en roken ze? Wat vonden ze lekkerder? Waarom? Hoe komt dat, denken ze?

Laat de kinderen het etiket van de slasaus lezen en vergelijken met de ingrediënten van het recept. Welke verschillen ontdekken ze? (In de saus zitten extra ingrediënten om ervoor te zorgen dat het niet schift en lang bewaard kan blijven.) Wat is hetzelfde? Conclusie: Het is dus heel eenvoudig om zelf een sausje te maken. Je maakt zoveel als je nodig hebt, je weet precies wat er in zit en je hebt de kant en klare producten niet nodig.

Ingrediënten

50 ml karnemelk
75 gram mayonaise
60 ml biogarde
snuf selderijzout
klein scheutje appelazijn
scheutje appeldiksap
peper
groene kruiden (peterselie, selderij enz.), indien mogelijk vers
scheut citroensap

Bereidingswijze

Begin met de karnemelk. Hierna de selderijzout, appelazijn, appeldiksap, peper, kruiden en citroensap toevoegen. Alles goed mengen. Mayonaise toevoegen. Tenslotte de biogarde erdoor roeren.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Proeven: Soep koken vers of kant-en-klaar

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen ontdekken verschillen en overeenkomsten in kant-en-klare soep en zelf gemaakt soep.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

een pakje tomatensoep
een blik tomatensoep
keukenspullen (zie recept)
ingrediënten om zelf tomatensoep te maken (zie recept hieronder)
bekertjes (drie per kind)
drie pannen
kookplaat
houten lepels

Uitvoering

De kinderen gaan drie soorten soep met elkaar vergelijken: soep uit een pakje, soep uit blik en zelfgemaakte soep. Neem bijvoorbeeld groentesoep of tomatensoep.

Laat de kinderen eerst de drie soepen maken. Verdeel de klas in drie groepen, die ieder verantwoordelijk is om één van de drie soepen te maken.
Neem voor de zelf te maken soep het recept hieronder of een duidelijk recept bijvoorbeeld van internet. De soep uit blik hoeft alleen opgewarmd te worden en de soep uit een pakje moet gemengd worden met water en aan de kook worden gebracht.

Recept Tomatensoep
Keukenspullen: snijplank dunschiller snijmes blikopener hapjespan kookplaat houten lepel kom zeef	Ingrediënten: 1 ui 1/2 winterpeen 1 eetlepel (olijf)olie 1 eetlepel suiker 1 blikje tomatenblokjes (400 g) 1 pot rundvleesbouillon met rundvlees (340 ml) 1 kruidenbuiltje voor vleesbouillon 1/2 zakje verse peterselie (à 30 g) 100 g rundergehakt zout en peper

Bereiding

Ui pellen en snipperen. Wortel schoonmaken, wassen en in blokjes snijden. In braadpan olie verhitten. Ui en wortel 2 minuten zachtjes fruiten. Suiker erover strooien en al roerend laten smelten en iets laten kleuren. Tomatenblokjes met vocht erdoor roeren en 1 minuut meewarmen. Bouillon boven pan door zeef schenken (vlees bewaren). Toevoegen: 1 pot (van bouillon) water, kruidenbuiltje en helft van peterselie. Aan de kook brengen en 15 minuten zachtjes laten koken. Gehakt mengen met zout en peper en tot kleine balletjes draaien. Tomatensoep boven andere pan zeven. Gehaktballetjes en rundvlees (uit de pot bouillon) aan soep toevoegen, aan de kook brengen en soep nog 10 minuten zachtjes laten koken. Peterselie fijnhakken. Vlak voor serveren fijngehakte peterselie erover strooien.

Geef de kinderen een bekertje van ieder van de drie soepen. Laat ze de drie soepen vergelijken en hierover napraten. Welke verschillen proefden, zagen en roken ze? Wat vonden ze lekkerder? Waarom? Hoe komt dat, denken ze?

Laat de kinderen hierna het etiket van blik en pakje lezen en vergelijken met de ingrediënten van het recept. Welke verschillen ontdekken ze? (In de soep uit blik en in het pakje zitten extra ingrediënten om ervoor te zorgen dat de soep lang bewaard kan blijven.) Wat is hetzelfde?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fairtrade

Rekenen: Vet etiket

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar vet in zit en het verschil tussen verzadigde en onverzadigde vetten.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

verpakkingen van voedingsmiddelen waar vet in zit (bijvoorbeeld mayonaise, ei, yoghurt, cake)

Voorbereiding

Verzamel verscheidene verpakkingen met etiketten.

Uitvoering

Laat een kind de verpakkingen op volgorde van vet zetten, van laagst naar hoogst, zoals hij denkt dat goed is. Laat de klas daarna meedenken over de volgorde. Moet er nog iets veranderd worden?
Bekijk dan met de kinderen de daadwerkelijke vetgehalte per product. Wat verbaasde hen? Hadden de kinderen dit verwacht? (Dit illustreert dat kinderen niet altijd een goede inschatting kunnen maken over het vetgehalte zonder het etiket te lezen!) Noem een aantal voorbeelden van producten waar meer vet in zit dan je verwacht en andersom: koekjes, ontbijtkoek, ei...

Er is wel een verschil tussen verzadigde en onverzadigde vetten. Verzadigde vetten worden vooral gevonden in dierlijke producten, zoals roomboter, kaas en chocola. Ook in sommige plantaardige vetten komen veel verzadigde vetten voor, zoals cacaoboter, palmolie en kokosvet. Verzadigde vetten kunnen de bloedvaten dicht laten slibben.
Onverzadigde vetten komen vooral uit plantaardige producten. Er worden veel onverzadigde vetten gevonden in olie, sla-dressing, vis en noten. Onverzadigde vetten kunnen er juist voor zorgen dat de kans op hart- en vaatziekten verkleind wordt.

Hoe kun je op de verpakking zien of er in het product (vooral) verzadigde of onverzadigde vetten zitten? (Onder de ingrediënten staan de vetten uitgesplitst: Vet … gram, waarvan verzadigd … gram, enkelvoudig onverzadigd … gram, meervoudig onverzadigd … gram, transvet … gram. (Of het vet enkelvoudig of meervoudig onverzadigd is, hangt af van de structuur.) Transvetzuren ontstaan onder andere bij het harden van plantaardige oliën.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Spel: Bacteriën doden (op de computer)

Leskenmerken
Activiteiten	Spel
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen denken via een computerspel na over hoe bacteriën onschadelijk worden gemaakt.
Duur	15 minuten per kind

Uitvoering

Laat de kinderen het computerspel ‘bac-vechten’ spelen. Daarin moeten ze proberen alle bacteriën in de keuken uit te schakelen. Dit is een spel dat individueel op de pc gespeeld kan worden, bijvoorbeeld als de kinderen iets voor zichzelf mogen doen.

Aansluitende Smaaklessen

Spel: SuperShopper

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen ontdekken wat allemaal invloed heeft op je koopgedrag.
Duur	15 minuten per kind

Uitvoering

Laat de kinderen individueel het spel Supershopper van het Voedingscentrum spelen. Daarin doen ze al hun boodschappen in de supermarkt en ontdekken hoe zij als shopper in elkaar zitten. Op speelse wijze passeren gezondheid, milieu, dierenwelzijn en eerlijke handel de revue.

Tip: Als u gaat koken met de kinderen is het leerzaam om hen zelf de boodschappen te laten doen! Ze maken hiervoor van tevoren een boodschappenlijst. Bespreek vooraf waar je op kunt letten als je besluit wat je koopt: hoeveelheden, verpakking, prijs, biologische of gewone producten…

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Houdbaarheidsdatum

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren houdbaarheidsaanduidingen op voedingsmiddelen lezen en begrijpen.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

verschillende etiketten van voedingsmiddelen

Uitvoering

Hoe weet je of iets nog goed is om te eten? Vraag de kinderen of ze daar ideeën over hebben.

Laat de kinderen daarna verschillende etiketten bekijken. Op het etiket zoeken ze hoeveel dagen dit product nog houdbaar is. Snappen de kinderen hoe ze dit op het etiket moeten vinden en lezen?

Concludeer samen met de kinderen dat er verschillende aanduidingen zijn en bespreek wat deze betekenen:

te gebruiken tot (hierna kan het product niet meer worden genuttigd),
tenminste houdbaar tot (hierna gaat de smaak achteruit, maar is nog steeds geschikt voor consumptie),
uiterste verkoopdatum (daarna mag de winkel het niet meer verkopen. Hier is veel discussie over, want hoe lang kun je het dan thuis nog gebruiken?).

Laat nu de kinderen van een aantal producten het etiket opnieuw bekijken. Wat voor soort aanduiding staat hierop? Weten ze nu wat dat betekent?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Eetgewoonten en cultuur

Eet iedereen hetzelfde bij het ontbijt? Waarom eten mensen in Azië met stokjes? Waarom eten mensen sprinkhanen? Wat is Koosjer eten? En hoe komt het dat mensen in andere landen zoveel sambal door hun eten kunnen doen zonder dat hun mond in brand staat? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Eetgewoonten en cultuur.

Groepsgesprek: De keuken van alle landen

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over gerechten uit binnen- en buitenland.
Duur	groepsgesprek: 15 minuten, voorbereiding en presenteren presentatie: meerdere dagen een uur

Uitvoering

Vraag de kinderen welke buitenlandse gerechten ze kennen. Welke vinden ze lekker? Welke eten ze thuis wel eens? Worden deze thuis afgeleverd of zelf gemaakt? Welke buitenlandse restaurants kennen de kinderen? (De Italiaanse, Chinese, Thaise en Marokkaanse keuken zijn bijna niet meer weg te denken. De Turkse pizza is net zo bekend als het patatje oorlog en in elke stad is wel een toko te vinden.) Welke gerechten uit andere culturen zijn er te verkrijgen bij hun in de buurt? Welke vinden de kinderen lekker?

Vraag de kinderen nu welke typische Nederlandse gerechten ze kennen. (Bijvoorbeeld boerenkoolstamppot, hutspot, erwtensoep, lekkerbekjes, maatjesharing, andijviestamppot, fricandel, kroket, hachee)

Laat de kinderen tenslotte in groepjes een manier bedenken om een typisch Nederlands gerecht aan een buitenlands publiek te presenteren. Ze kunnen hierbij denken aan een reclamecampagne, wervende posters, een onderdeel voor het journaal, een (powerpoint)presentatie, een interview, een proeverij enz. Laat ze hun ideeën aan elkaar presenteren.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Eenheidssmaak

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de redenen dat wij eten.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

een multi vitaminepil

Uitvoering

Praat met de kinderen over de reden waarom we eigenlijk eten. Prikkel de discussie met de volgende opening: Laat een vitaminepil zien en beweer: ‘Slimme mensen hebben deze pil ontwikkeld. In deze wonderpil zitten alle (voedings)stoffen die je per dag nodig hebt.’ Slik de pil door met wat water en zeg: ‘Dat is gemakkelijk. Nu hoef ik nooit meer boodschappen te doen, te bedenken wat ik allemaal moet eten, te koken, en ik hoef ook nooit meer aan tafel te zitten. Ik ben klaar!’

Vraag de kinderen dan of zij ook zo willen eten. Laat de kinderen klassikaal of in groepjes brainstormen over de vraag: ‘Waarom eten we eigenlijk? ‘ Doe dit in de vorm van een woordspin. Schrijf de zin op het bord en zet de antwoorden er omheen. Mogelijke antwoorden: eten is gezellig, eten is lekker, alles heeft zijn eigen smaak, eten is nodig om te leven, eten is nodig om gezond te blijven, eten is nodig om te groeien, eten ziet er allemaal verschillend uit, eten is nodig voor voedingsstoffen.

Tip: Het gebruik van een blender kan deze activiteit nog spectaculairder maken. Doe brood, rijst, melk, fruit, groenten, olie en thee of andere voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf in de blender. Mix alles en vraag aan de kinderen wie dit op wil drinken. Bespreek vervolgens de vraag: ‘Waarom eten we eigenlijk?' (Zie eerder genoemde antwoorden.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Feesten en hun traktaties (met filmpjes)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film, werkstuk
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen leren over feesten en hun traktaties, ook uit andere landen.
Duur	Klasgesprek: 20 minuten, werkstuk: meerdere dagen een uur

Benodigdheden

zak pepernoten of speculaasjes

Uitvoering

Laat de kinderen een zak pepernoten of speculaasjes zien. Vraag de kinderen wat het is. Wanneer eten we dit? (van oudsher hoort dit bij Sinterklaas) Wat eten we nog meer met Sinterklaas? (chocoladeletters, marsepein, strooigoed) Welke feestdagen zijn er nog meer? (Besteed hierbij aandacht aan zowel feesten die van oudsher in Nederland voorkomen zoals Sinterklaas, Kerst, Pasen en Oud en Nieuw, als aan feesten die uit andere culturen komen zoals het Suikerfeest (Islamitisch feest na afloop van de Ramadan), Diwali (Hindoestaans Licht Feest) en Pesach (Joods Paasfeest).) Laat de keuze hiervan afhangen van de culturele samenstelling van de klas.

Kunnen de kinderen bedenken welke speciale dingen op deze feestdagen worden gegeten? (Op het Suikerfeest worden er allerlei zoete koekjes en taartjes gebakken, zoals lokum (turks fruit). Bij Diwali is het traditie om tijdens het hoofdgerecht zoete rijst te eten, gekookt in kokosmelk. Er worden ook veel snacks gegeten zoals poories (gefrituurde gevulde broodjes) en mithai (flapjes met zoete pompoen en nootjes). Met Pesach eten ze ongezuurd brood, dus zonder gist, zoals matzes.)

Wat vinden de kinderen een leuk feest? Waarom? Hoe vieren ze het thuis en/of op school? In dit gesprek moet ruimte zijn voor de kinderen om te praten over eten en genieten ervan en over gewoontes uit andere culturen.

In de volgende aflevering van Willem Wever (25.33 minuut) wordt uitgelegd wat koosjer eten inhoud.

In dit filmpje van School TV (1.37 minuut) wordt uitgelegd wat Suikerfeest is:

Laat de kinderen nu in tweetallen of groepjes een werkstuk maken over één of meer culturele aspecten die te maken hebben met eetgedrag. Elke groepje kan bijvoorbeeld een godsdienst kiezen (zoals Jodendom, Islam, Boeddhisme en Hindoeïsme) en uitzoeken welke speciale gebruiken er binnen deze godsdienst zijn. Of ze kiezen een feestdag uit (zoals Nowruz (Iranees Nieuwjaar), Suikerfeest, Pesach (Joods Pasen) en Holi (Hindoefeest)) en zoeken uit welk voedsel speciaal is voor deze feestdag. Ook kunnen ze kiezen voor een bepaald land en haar maaltijdpatronen.
De werkstukken kunnen worden uitgewerkt op grote vellen of als powerpoint en aan elkaar gepresenteerd en opgehangen worden.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Durf eens iets nieuws!

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over waarom het goed is om regelmatig iets nieuws te proberen.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Voer een leergesprek over wat de kinderen eten in de pauze en tussen de middag. Stel vragen als: Wat eet je meestal in de pauze/tussen de middag? Wie eet er altijd hetzelfde? Zijn dit producten die gezond zijn (uit De Schijf van Vijf) of zijn het extra’s? Waarom is het goed om niet altijd hetzelfde te eten? (Eén van de voedingsregels in de Schijf van Vijf zegt dat het gezond is om gevarieerd te eten.) Concludeer met de kinderen dat het belangrijk is om regelmatig wat nieuws te proberen. Zo breid je lijstje met mogelijkheden langzaam uit!

Laat ieder kind nadenken over wat ze zouden willen veranderen in hun eetpatroon of graag een keer willen uitproberen. Ze kunnen bijvoorbeeld een nieuw soort fruit meenemen naar school als pauzehap of thuis een nieuw zetmeelproduct zoals couscous uitproberen. Schrijf deze voornemens op een briefje en hang ze op een plek in de klas op. Vraag na enkele weken: Wie heeft zijn voornemen ook daadwerkelijk uitgevoerd? Hoe beviel dat?

Aansluitende Smaaklessen

Groepsgesprek: Multiculturele traktaties

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren over buitenlandse gewoontes van een gast in de klas.
Duur	30 minuten

Voorbereiding

Nodig een ouder of andere volwassene uit een andere cultuur uit in de klas. Die kan wat komen vertellen over traktaties uit zijn/haar cultuur en de bijbehorende feestdag. Bereid het bezoek voor en vraag de kinderen in groepjes vragen te bedenken die ze willen stellen aan de gast.

Uitvoering

Misschien kan aan het eind van het bezoek één van die lekkernijen vervolgens ook gemaakt worden in de klas! Zoals Pogaça, een traditionele Turkse lekkernij, die men onderweg naar school of werk warm bij de bakker koopt, of 's middags bij de thee neemt.

Recept Pogaça's
Keukenspullen: oven kom bakplaat en bakpapier vork/lepel om te mengen	Ingrediënten: 200 gram yoghurt ( liefst Turkse of Griekse) 100 gram olijfolie 2 eieren ( 1 eigeel bewaren om mee te bestrijken) 2 theelepels bakpoeder 500 – 600 gram bloem 200 gram Turkse feta, verkruimeld dille, fijngehakt 50 gram zwarte olijven, zonder pit in stukjes sesamzaad

Bereiden

Verwarm de oven voor op 175° C. Meng alle ingrediënten in een kom, maar houd het sesamzaad en 1 eigeel apart. Breng op smaak met zout en peper, voorzichtig met het zout, want de feta is al zout. Maak met je handen of een lepel kleine hoopjes deeg op een met bakpapier belegde bakplaat. Bestrijk de pogaça's met eigeel en strooi er sesamzaad op. Zet ze 40 - 50 minuten in de oven tot ze mooi goudbruin zijn.

Tip: Download/bestel de multiculturele traktatiekalender bij de NIGZ (€ 5 exclusief verzendkosten per set van 3 exemplaren)(bestelnummer OJ031244).

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Sprinkhanen en andere griezelige voeding (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken dat insecten ook eetbaar zijn.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Bekijk zonder voorbereiding met de kinderen het filmpje ‘Insecten eten is niet eng’ (4.10 minuten):

Praat vervolgens hier met de kinderen over verder: Zou jij sprinkhaan of meelworm durven proberen? Waarom wel/niet? Waarom wordt het eten van insecten aangemoedigd? (Het eten van sprinkhanen en meelwormen is beter voor het milieu dan vlees eten! Ze zijn goede vleesvervangers!) Lust je slakken (escargots) of mosselen? Wat zouden mensen uit andere landen misschien ‘eng’ of ‘raar’ vinden als ze horen wat wij in Nederland eten? (rauwe haring met ui, varkenspoot in de erwtensoep, garnalen, mosselen)

Tip: Bekijk eens dit leuke, griezelige boekje over vreemde eetgewoonten uit andere landen.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen 3. Ontbijt: een goede start 4. Tanden houden van het getal 7	3. Wie maken ons eten 4. Groente en fruit van ver	2. Lekker uit de Schijf van Vijf 3. Etenswaren bewaren 4. Wat een verspilling! 5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen 2. Waar komt ons eten vandaan? 3. Lekker eten met de Schijf van Vijf	1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers 2. De energiebalans 4. Proefjes met toevoegingen
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Koken: Muntthee maken (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen proeven echte muntthee.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

25 gram verse muntblaadjes
4 eetlepels suiker
1 liter kokend water

Uitvoering

Vertel de kinderen dat Marokkanen echte theeleuten zijn! Voor gasten wordt groene thee met munt op een speciale manier gezet. Laat zien hoe dat gaat in het volgende School TV filmpje (1.46 minuut)

Maak daarna met de kinderen muntthee zoals ze dat in Marokko doen: Doe 25 gram verse muntblaadjes en 4 eetlepels suiker in een grote theepot van 1 liter. (Wijs erop dat je beter niet zoveel suiker kunt nemen. Dat is niet zo gezond.) Giet er vanaf een hoogte 1 liter kokend water over. Laat de thee met een deksel op de pot circa 4 minuten trekken. Schenk de thee in glazen en zet in elk glas een takje verse munt.

Opmerking: In Marokko wordt deze thee traditioneel in glazen geserveerd met een vers takje munt in elk glas.
Geniet van de thee samen en vraag ze daarna wat ze van de smaak vinden.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7
3. Ontbijt: een goede start	4. Groente en fruit van ver	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...

Proeven: Koffie en cultuur

Leskenmerken
Activiteiten	proeven
Werkvorm	klassikaal
Doel	De kinderen vergelijken manieren van koffie drinken.
Duur	15 minuten, maken: 30 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten koffie

Uitvoering

Koffie wordt in veel landen gedronken, maar niet altijd op dezelfde manier! Zoek verschillende recepten voor koffie (bijvoorbeeld op het internet), of laat de kinderen dat doen. Het is natuurlijk het leukst om deze verschillende soorten koffie ook te maken en te proeven! Niet alle kinderen vinden koffie lekker, maar proberen kan altijd. Tip: Gebruik eventueel koffie zonder cafeïne.

In Marokko bijvoorbeeld drinken ze koffie met heel veel melk en nog meer suiker. In Afrika en het Midden-Oosten voegen ze er kaneel aan toe. Volgens een Turks gezegde moet koffie ‘zo zwart als de hel, zo sterk als de dood en zo zoet als de liefde’ zijn. De Fransen drinken (bij het ontbijt) een café au lait (helft melk, helft koffie). In Zwitserland en Duitsland is de combinatie van koffie met warme chocolademelk heel populair. In Oostenrijk wordt de koffie met slagroom geserveerd en de Ieren drinken hun koffie het liefst met een scheut whisky. De Italianen zijn weer bekend om hun sterke zwarte koffie ‘espresso’ en cappuccino met de schuimkraag.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Proeven: Sambalbrand

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren van alles over sambal.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten sambal (zoals sambal manis, sambal brandal en sambal badjak)
20 rode pepers
zout
eventueel wegwerphandschoenen
vijzel of foodprocessor
roerstokjes
bruine suiker
stukjes brood

Uitvoering

Vertel de kinderen dat deze activiteit gaat over sambal. In veel landen wordt eten pittig gemaakt met sambal. Weten de kinderen waar sambal van wordt gemaakt? (chilipepers is de basis) Laat een chilipeper zien. Praat met de kinderen over wat ze van sambal vinden. Eten ze het weleens? Vinden ze het lekker? Weten de kinderen wat je kunt doen als je mond in brand staat na het eten van iets scherps (zoals sambal)? (Water werkt niet! Een hapje bruine suiker of een stukje brood blust de hete sensatie.) Neem de proef straks op de som en laat kinderen na het eten van een hapje sambal de ‘brand’ proberen te blussen met water en daarna met een stukje brood of een hapje bruine suiker.

Maak nu zelf sambal met de kinderen. Het is namelijk helemaal niet moeilijk. Hak 20 rode pepers en 2 theelepels zout samen tot een moes, bijvoorbeeld in een foodprocessor. Je kunt het ook in een vijzel fijnwrijven. Let op: pas op als je de pepers in je handen hebt gehad, want vooral de zaadjes zijn scherp! Wrijf dus niet in je ogen! Tip: Doe een paar wegwerphandschoenen aan.

Vraag de kinderen of ze meerdere soorten sambal kennen. Voor veel kinderen zijn alle typen sambal hetzelfde. Niets is echter minder waar! Laat de kinderen een aantal soorten sambal zien. De sambal die ze zelf gemaakt hebben is sambal oelek. Maar er bestaan bijvoorbeeld ook sambal manis, sambal brandal en sambal badjak.

Nu mogen de kinderen de verschillende soorten proeven en vergelijken. Dit doen ze met behulp van roerstokjes. (Voor iedere sambal een schone!) Welke verschillen proeven ze? Welke vinden ze het scherpst? Welke vinden ze het lekkerst? Laat ze de ‘brand’ een keer proberen te blussen met water, een keer met een stukje brood en daarna met een schepje bruine suiker.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7
3. Ontbijt: een goede start	4. Groente en fruit van ver	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...

Smaak

Wat is Smaak? Wat zijn de hoofdsmaken? Hoe moet je proeven? Welke zintuigen heb je? Smaken blauwe pannenkoeken anders dan gewone? Durf je nieuwe soorten eten te proeven? Hoe komt het dat je eten soms eerst niet lekker vindt, maar na een aantal keer proeven wel? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Smaak.

Experiment: Aroma's ruiken

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen leren wat aroma’s zijn en waar ze voor dienen.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

enkele flesjes met aroma’s, bijvoorbeeld van Baukje (vanille, citroen, koffie), verkrijgbaar bij de bakafdeling van de supermarkt
stickers

Voorbereiding

Zet de flesjes met aroma klaar en plak er etiketten op met nummers zodat de kinderen niet weten wat ze gaan ruiken.

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze weten wat het woord ‘aroma’ betekent (geur). Waar worden aroma’s in voedingsmiddelen voor gebruikt? (ze worden toegevoegd aan eten om er extra geur aan te geven)

Laat de kinderen dan in groepjes de verschillende aroma’s ruiken, ze proberen op te schrijven welke geuren ze herkennen.

Leg daarna uit dat aroma’s vaak worden toegevoegd aan voedingsmiddelen. Aardbeiaroma wordt bijvoorbeeld toegevoegd aan Yokidrink Aardbei en aan aardbeienijs. Waarom worden aroma’s vaak toegevoegd aan voedingsmiddelen? (Om de smaak van een product te versterken, want geur helpt de smaak, zeker als er weinig echte aardbei in zit.)

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Experiment: Combinatie smaak en geur

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Tweetallen
Doel	De kinderen ontdekken dat geur een sterke invloed heeft op de smaak.
Duur	15 minuten (+ 10 minuten per tweetal in de ontdekhoek)

Benodigdheden

blinddoek
stukjes chocolade (drie per kind)
een halve rauwe ui

Uitvoering

Smaakbeleving wordt sterk beïnvloed door geur. Een leuk proefje om dit aan te tonen is het volgende: Blinddoek een proefpersoon. Laat hem zijn neus dichtknijpen en zijn mond opendoen. Leg een stukje chocolade op zijn tong en vraag wat hij proeft.
Laat de proefpersoon vervolgens gewoon door zijn neus ademen. Houd eerst een halve ui onder zijn neus en leg, terwijl hij de ui ruikt, nóg een stukje chocolade op zijn tong. Wat proeft hij nu?
Houd een derde keer een stukje chocolade onder zijn neus en leg dat stukje vervolgens op zijn tong. Wat proeft hij nu?
Conclusie: Het tweede stukje chocolade zal het minst lekker smaken omdat we proeven wat we ruiken!
Laat de andere kinderen dit proefje in tweetallen in de ontdek hoek nadoen, zodat ze dit zelf ervaren.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Experiment: De neus proeft

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren dat het vooral de neus is die zorgt dat je proeft.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

enkele zakjes vanillesuiker

Uitvoering

Vraag de kinderen hoeveel geuren ze denken dat de neus kan herkennen (tussen de 4.000 en de 10.000 geuren!). Hoeveel smaken herkent de tong? (slechts de vier hoofdsmaken: zoet, zuur, bitter en zout en drie andere smaken: umami, metaalachtig en zeepachtig) Concludeer met de kinderen dat het dus vooral de neus is die proeft. Het bewijs wordt geleverd als je verkouden bent: Hoe goed proef je als je verkouden bent? (Slecht, het slijmvlies in de neus zit dicht en kan geen geurstofjes herkennen. Daarom proef je dan ook veel minder.)

Laat de kinderen een zakje vanillesuiker zien. Dit is speciale suiker gemengd met vanille (denk aan de smaak van vanille ijs) die in taarten e.d. wordt gebruikt. Laat de kinderen nu een beetje vanillesuiker proeven. Eerst met de neus dicht, daarna met de neus open. (Je tong herkent de grote lijnen van een smaak, maar je neus kent alle details. Bij vanillesuiker proeft je tong het zoet van de suiker, maar je neus ruikt de vanille.)
Conclusie: Zonder je neus zou je eten heel saai smaken!

Hoe doet je neus dat: ruiken?
Als je gewoon inademt brengt de luchtstroom de geurstoffen vanzelf naar je neus. In je neusholte zit een klein stukje slijmvlies dat geurstofjes kan herkennen. Het zit boven in neus en wordt ook wel het reukepitheel genoemd.
Laat op het digibord een dwarsdoorsnede van de neus zien en wijs aan waar het slijmvlies zit.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

1. Groente en fruit ontdekken

Experiment: Planten en kruiden koppelen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen proberen door alleen te ruiken verse en gedroogde kruiden met elkaar te matchen.
Duur	10 minuten (per tweetal)

Benodigdheden

vier of vijf kruidenplantjes
vier of vijf gedroogde kruiden (dezelfde als de verse)

Voorbereiding

Verwijder de etiketten van de potjes met gedroogde kruiden. Zet letters op de potten van de planten en cijfers op de potjes.

Uitvoering

Leg de kinderen uit dat kruiden vers gekocht kunnen worden (laat een voorbeeld zien), maar ook in gedroogde vorm (strooi wat op de hand om te laten zien).

Vertel de kinderen dat ze gaan kijken hoe goed hun neus is. Ze moeten in de ontdekhoek proberen de kruidenplanten aan de juiste gedroogde potjes ervan te linken. Kunnen ze met behulp van hun neus de juiste planten met de juiste potjes verbinden? Oudere kinderen schrijven de letter en het cijfer die bij elkaar horen steeds op.
Tip: Het plantje kun je het beste ruiken door een blaadje of stengetje tussen je vingers te kneuzen (= knijpen en wrijven zodat de geur vrijkomt). Daarna kun je aan je vingers de geur goed ruiken.

Bespreek de juiste paren kruiden na. Vonden de kinderen het moeilijk? Zit er veel verschil tussen de geur van verse en de gedroogde kruiden? (de geur van gedroogde kruiden is veel zwakker)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

8. Over brood en beleg

Experiment: Praten over het smaakgeheugen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren hoe suiker wordt gemaakt en waarom we houden van zoet.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

een suikerbiet
een mes
een pan
een kookplaat
een zeef
een koffiefilter
een rasp
een bord
een kom waar de zeef op past
een houten lepel

Uitvoering

Vraag de kinderen wat voor zoete dingen ze allemaal lekker vinden. Weten ze waar suiker van gemaakt wordt? (in Nederland vooral suikerbiet, in het buitenland ook suikerriet) Hoe wordt suiker gemaakt? Dat gaan ze nu zelf doen!
Was de suikerbiet, snijd de schil eraf en snijd de biet in stukken. Rasp de stukken suikerbiet. Kook de geraspte biet zachtjes voor 15 minuten. Doe de inhoud dan in een zeef en vang de vloeistof op. Pers de pulp in de zeef goed uit. Laat de vloeistof door de koffiefilter in de pan lopen. Breng de vloeistof weer aan de kook zonder deksel op de pan. Laat het langzaam inkoken totdat er stroop ontstaat. Laat de stroop afkoelen. Dit is de basis van suiker!
De meeste mensen houden van zoete dingen. Zoet wordt geassocieerd met energie, energie is nodig om te overleven. Daardoor krijg je bij het eten van zoet warme gevoelens. Deze warme gevoelens werken als een beloning waardoor je zoet lekker gaat vinden en er meer van wilt gaan eten. Zo krijgt je lichaam voldoende energie binnen! Als klein kind leerde je zo suiker te waarderen. Extra suiker in de thee, suiker op een beschuitje, suiker op de aardbeien, suiker bij de appelmoes, suiker bij de yoghurt.
Vraag de kinderen of, als suiker niet zou bestaan, er ook geen zoet smaak zou bestaan. (Zoet als smaak zou wel nog bestaan, want je allereerste smaakervaring is ook zoet. Moedermelk is namelijk zoet en romig! Met het drinken verdween de honger en er kwamen weldadige gevoelens voor in de plaats. Het zijn de eerste associaties van smaak met gevoelens!)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Rode Drabsap-proef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven, experiment
Werkvorm	klassikaal
Doel	De kinderen leren verschillende smaken te onderscheiden in een drankje.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

1 peer
25-50 gram rode kool
1 appel
2 kiwi's
20 ml ananassap
Snijplankje
mesje,
maatbeker
blender
kopieerblad (voor elk kind 1)
kleine (fluor)bekertjes

Voorbereiding

Maak het volgende drankje klaar zonder dat de kinderen kijken.
Schil de peer, de appel en de kiwi's. Was de rode kool en laat goed uitlekken. Snijd de groente (ongekookt) en het fruit in kleine stukjes. Voeg alles samen in de blender en sluit de mengkom goed af. Meng de inhoud eerst kort en pureeer daarna alles met de blender tot een gladde mix. Na bereiding direct serveren!

Uitvoering

Schenk voor elk kind een klein beetje van het sapje in een bekertje. Laat de kinderen proberen te proeven en te ruiken welke soorten groente en fruit er in het drankje zitten. Laat ze dit aankruisen op het kopieerblad.

Heeft iedereen het kopieerblad ingevuld? Verklap dan wat er allemaal in het drankje zat.

Kopieerblad rode drabsap-proef

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent... 4. Het appeldebat	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Experiment: Smaakpapillen bedwelmen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken wat het smaakvermogen van de tong beïnvloedt.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

melk (een bekertje voor ieder kind)
tandpasta
druivensap (een bekertje voor ieder kind)
grapefruitsap (twee bekertjes voor ieder kind)
bekertjes (4 per kind)

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze melk lekker vinden. Hoe smaakt dat?
Voer nu het volgende simpele maar doeltreffende experiment uit: Ieder kind krijgt een beker melk en een tandenborstel met tandpasta.
De opdracht is om eerst een slok melk te drinken. Mm, lekker. Daarna poetsen ze hun tanden met een vinger met tandpasta en nemen opnieuw een slok melk. Hoe smaakt het nu? (Afschuwelijk!) Hoe kan dat? Het is toch hetzelfde drinken als voorheen? (Dit heeft te maken met de pepermunt in de tandpasta. Die smaak is zo sterk dat het als het ware de smaakpapillen op je tong ‘bedwelmt’. Daarom kun je de smaak van het melk niet meer proeven.)

Nog een leuk, overtuigend proefje: Elk kind krijgt 3 bekertjes:
beker 1: mengsel van 50% druivensap en 50% grapefruitsap
beker 2: grapefruitsap
beker 3: weer een mengsel van 50% druivensap en 50% grapefruitsap
Laat de kinderen een slokje uit alle bekers proeven, in de volgorde beker 1, 2 en 3. Vraag ze daarna welke ze het zoetst vonden smaken. Waarschijnlijk vonden de kinderen beker 3 het meest zoet. Maar eigenlijk was deze precies hetzelfde als beker 1. Hoe kan dat? (In beker 2 zat grapefruitsap. Dit is heel bitter, waardoor je smaakpapillen tijdelijk verdoofd worden voor de smaak bitter. Hierdoor proef je het bittere van het grapefruitsap in beker 3 niet meer en proef je vooral het zoete van de druivensap.)
Vertel de kinderen dat koks daarom bij het koken vaak rekening houden met welke smaken ze met elkaar combineren en in welke volgorde!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

1. Groente en fruit ontdekken

Experiment: Specerijen in de ontdekhoek (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, film, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen, viertallen
Doel	De kinderen proberen door alleen te ruiken specerijen met elkaar te matchen.
Duur	10 minuten (per groepje)

Benodigdheden

10 potjes met specerijen (2 x 5 potjes, bijvoorbeeld nootmuskaat, anijs, komijn, kaneel en peper)

Voorbereiding

Plak de potjes af zodat niet te zien is wat erin zit.

Uitvoering

Laat de kinderen lotto spelen met potjes met specerijen. Bij lotto moeten gelijke paren worden gemaakt.
Laat twee- of viertallen rouleren in de ontdekhoek. In deze hoek staan 2 x 5 ‘blinde’ potjes met specerijen. De kinderen proberen de potjes in de juiste paren te zetten: welke geuren zijn gelijk?

Bespreek hun ervaringen nadat iedereen geweest is. Stel vragen als:

Vond je het moeilijk om de tweelingpotjes bij elkaar te zetten?
Kon je het verschil ertussen goed ruiken?
Kun je eten bedenken waarin die specerijen gebruikt worden? (bijvoorbeeld nootmuskaat op de sperziebonen , muisjes van anijs, kaas met komijn, appelmoes met kaneel en vlees met peper)
Welke geur vond je het lekkerst?
En welk vond je het minst lekker?

Bespreek tenslotte met de kinderen waar specerijen vandaan komen. Doe dit met behulp van het volgende filmpje van SchoolTV (2.12 minuut):

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

8. Over brood en beleg

1. Groente en fruit ontdekken

Experiment: Wat kun je niet eten?

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen proberen door alleen te ruiken te raden waar het product dat geen voedingsmiddel is zich bevindt.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

4 of 5 papieren zakjes (te verkrijgen bij de groenteboer)
geurende voedingsproducten om in de zakjes te doen (zoals pinda’s, kaas, cacao en juspoeder)
een zeepje

Voorbereiding

Neem een aantal papieren zakjes en doe daar eetbare, geurende dingen in. Stop in één van de zakjes iets dat niet eetbaar is, zoals een zeepje.

Uitvoering

Laat een kind in alle zakjes ruiken. Hij mag niet voelen of kijken! Kan het kind raden in welk zakje het niet eetbare zit? Hussel de zakjes door elkaar en speel het nog enkele keren. Tip: Dit spel kan ook daarna in een ontdekhoek worden gespeeld.

Eindig met de vraag: Hoe weet je of je iets wel of niet kunt eten? (Onze neus helpt ons herkennen of iets eetbaar is of niet.) Wat kun je nog meer doen om te weten of je iets wel of niet kunt eten?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

8. Over brood en beleg

Film: Eten lekker maken

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren dat je eten dat je minder lekker vindt misschien wel lekker vindt als het op een andere manier wordt klaargemaakt.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat ze lekker vinden. Hoe wordt dat klaargemaakt? Vinden alle kinderen hetzelfde lekker?
Laat vervolgens de kinderen het volgende filmpje van Willem Wever (7.05 minuut) zien. Daarin legt Pierre de Wind uit hoe het komt dat je sommige dingen lekker vindt en minder lekker vindt. Ook laat hij zien hoe je minder lekker eten toch lekker kunt klaarmaken.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Smaakinterview

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen interviewen een familielid over smaak.
Duur	Thuispodracht: 15 minuten, nabespreking: 10 minuten

Voorbereiding

Laat de kinderen hun ouders en/of broer/zus thuis interviewen over smaak. Denk aan vragen als:

Wat eet/drink je het liefst?
Welke smaak/smaken heeft dat?
Welke etensgeur vind je het lekkerst?
Welke eten vind je er het mooist uitzien?
Zijn er dingen die je niet lust?
Wat dan? Waarom?

Uitvoering

Bespreek de interviews de dag erna op school: Wat verraste hen? Waar hebben ze zelf een andere mening over? Wat kunnen we na het afnemen van de interviews concluderen? (Iedereen heeft persoonlijke voorkeuren en afkeuren voor bepaalde smaken.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Voeldoos maken

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen, spel
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen raden voedingsmiddelen alleen door te voelen.
Duur	Vooraf: 15 minuten, spel: 30 minuten

Benodigdheden

schoenendozen (voor ieder groepje één)
gekozen voedingsmiddelen (zie activiteit)

Uitvoering

Laat de kinderen in groepjes een voeldoos maken voor de andere kinderen. De doos moet helemaal dicht zijn op een opening na waarin een hand gestoken kan worden.
Het is de bedoeling dat ze drie producten (bijv. grapefruit, knolselderij, courgette) bedenken die ze in de doos kunnen plaatsen die andere kinderen moeten raden door hun hand erin te steken en alleen te voelen. Ze bespreken welke drie voedingsmiddelen ze erin willen doen en geven vervolgens hun ‘boodschappenlijstje’ door aan u. Tip: controleer dat ze geen producten kiezen die nat en ‘vies’ zijn.
U kunt er ook voor kiezen om de kinderen zelf deze producten te laten kopen in de buurtsuper!

De kinderen mogen om toerbeurten voelen in elkaars voeldozen en raden welke producten erin zitten. Bespreek dit na: was het moeilijk om te raden zonder het product te zien, proeven of ruiken?

Een variatie op de voelproef is dat één leerling voelt en beschrijft aan een medeleerling wat hij voelt. Deze medeleerling moet vervolgens raden wat er in de voelbox zit!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Proeven: Beroepsproever

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Drietallen, klassikaal
Doel	De kinderen ervaren waar je een product op kunt beoordelen.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

drie soorten appelsap (vers, biologisch en regulier)
bekers

Uitvoering

Laat de kinderen eens voor professionele proever spelen. Toon daarvoor eerst het volgende filmpje (2.03 minuten) van de Consumentenbond, dat uitlegt hoe erwtensoep wordt getest door consumenten. Zo zien de kinderen hoe je eerlijk een bepaald voedingsmiddel kunt vergelijken.

Zet ze vervolgens de drie soorten appelsap voor en vraag ze kritisch te proeven en met elkaar te vergelijken. Ze bedenken in groepjes of in tweetallen een aantal criteria waarop ze gaan beoordelen, bijvoorbeeld: kleur, dikte, smaak, toevoegingen (ingrediënten op etiket). Ze kunnen ook de prijs mee laten wegen in hun oordeel. De kinderen gaan daarna proeven en schrijven hun bevindingen op, ze geven bijvoorbeeld alledrie de soorten sap een cijfer.
Bespreek hun bevindingen na: Welk sap heeft het hoogste cijfer gekregen en waarom?

Aansluitende Smaaklessen
Groep 7	Groep 8
1. Wat de boer niet kent... 4. Het appeldebat	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: Chips met smaak (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken dat bijna alles dat we eten uit de fabriek een smaakje heeft gekregen.
Duur	10 minuten

Benodigdheden

een zakje (450 gram) krielaardappels
magnetron

Uitvoering

Kook een zakje krielaardappeltjes in de magnetron (gaatjes prikken in de verpakking en 5 minuten laten garen op vol vermogen). Geef ieder kind één krielaardappeltje en vraag hen daarna te vertellen waar het naar smaakt (naar aardappel zonder enige andere smaak).
Chips worden ook gemaakt van aardappel. Hoe denken de kinderen dat paprikachips gemaakt worden? Hoe krijgt het zijn smaak, want aardappel smaakt van nature niet naar paprika?

In het volgende filmpje van School TV (2.21 minuut) wordt uitgelegd dat bijna alles dat je eet een smaakje heeft gekregen uit de fabriek, zo ook chips. Zonder smaakje smaakt chips naar niks. Maar met een paprikasmaakje wordt het: paprika chips! En met een uiensmaakje wordt het: onion chips! Maar hoe wordt zo'n smaakje in een fabriek gemaakt?

Aansluitende Smaaklessen
Groep 7	Groep 8
1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: Metaalsmaak

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren de smaken metaalsmaak en zeepsmaak.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

bloedworst (voor ieder kind een plakje)
verse koriander

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze de vier belangrijkste basissmaken nog weten (zoet, zout, zuur, bitter) Er zijn inmiddels nog twee smaken bijgekomen. Weten de kinderen toevallig welke? (metaalsmaak en zeepsmaak) Wat zijn dit voor smaken?
Laat de bloedworst zien en noem de naam: ‘bloedworst’. Waar denken de kinderen dat het van wordt gemaakt? (vleesresten en bloed) Het werd vroeger in de herfst gegeten met rode kool. De dikke plakken werden gebakken in de koekenpan en werden soms geserveerd met een schijf appel erop. Maar ook als boterhambeleg kwam het op tafel. Het klinkt misschien een beetje vies maar het wordt nog best veel gegeten. Het is een streekproduct. Vroeger gebruikten ze op een boerderij alles van een dier, dus ook het bloed.
Laat de kinderen een plakje bloedworst proeven. (N.B. In sommige godsdiensten is het verboden om producten waarin dierenbloed is verwerkt te eten.) Soms willen kinderen het niet proeven omdat bloedworst er niet lekker uitziet. Het oogzintuig beïnvloedt dus de smaak. Welke van de zes hoofdsmaken proeven ze? (zout, maar ook metaalachtig.) Leg uit dat bloed de metaalsmaak geeft. Metaalsmaak is ook te proeven door aan een spijker te likken of aan de pluspool van een batterij!
Laat de kinderen daarna op een paar blaadjes koriander kauwen. Welke smaak proeven ze? (zeepsmaak) Een zeepsmaak zit er bijvoorbeeld ook aan melk.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 7	Groep 8
1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: Proeven en voelen

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen proeven en voelen in de mond de smaak van verschillende producten.
Duur	15 minuten per groepje van vier

Benodigdheden

10 bakjes met daarin partjes citroen (zuur), (gezouten) boter, appel (zoet), mosterd (pittig), pindakaas (zout/zoet), rauwe ui (combi), kaas (zout), honing (zoet), koffie (bitter) en (zoet/zure) augurk
kleine stukjes brood
bekertjes water

Voorbereiding

Zet de 10 bakjes klaar. Zet daarnaast ook brood en water klaar zodat de kinderen tussen de producten door een stukje brood en een slokje water kunnen nemen. Hiermee wordt voorkomen dat de ene smaak de andere beïnvloedt.

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze in de proefhoek verschillende voedingsmiddelen gaan proeven en proberen alle soorten smaken te herkennen.

Laat groepjes van vier kinderen rouleren en één voor één in de ‘proefhoek’ plaatsnemen.

Laat elk kind van elk product een hapje nemen. Na ieder hapje nemen ze een stukje brood en een slokje water.

Ze schrijven op een blaadje in een tabel met drie kolommen: het voedingsmiddel, welke sma(a)k(en) het heeft en hoe het in de mond voelt. Geef vooraf voorbeelden voor het beschrijven van hoe het in de mond voelt: prikkelend, knapperig, glad, droog, fris, glibberig, korrelig, sappig, filmend (= het eten laat een dun laagje achter in je mond dat een beetje blijft plakken, zoals boter en olie) enz.

Bespreek de proef na als alle groepjes geweest zijn. Welke smaken vonden ze lastig? Hadden de kinderen door dat sommige smaken een combinatie zijn zoet/zuur of zout/pittig?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Sap proeven

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen proeven en beoordelen sap.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten minder bekende sappen (zoals wit druivensap, mangosap, papajasap, ananassap, bessensap, meervruchtensap, tomatensap en wortelsap)
de lege verpakkingen van bovenstaande sappen of plaatjes van de vruchten
bekertjes

Voorbereiding

Schenk de bekertjes van tevoren in en nummer ze.

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze diverse soorten (minder bekende) sappen gaan proeven en beoordelen. Laat de verpakkingen (of plaatjes) zien.
Bij het proeven kunnen de kinderen letten op 1. de smaak, 2. de kleur en 3. het uiterlijk van de sappen. Ze moeten echter ook proberen de soorten sap te koppelen aan de juiste verpakking of plaatje.
Bespreek deze opdracht na. Zet op het bord welke sapnummers hoorden bij welke soort sap. Hadden ze het goed geraden? Stel verder vragen als:
- Welke sap smaakt het lekkerst volgens jou?
- Hoe vond je de kleur?
- Hoe vind je de sap eruit zien?
- Zou je die thuis ook drinken?
- Welke sap heeft de meeste stemmen gekregen?
Laat ze eventueel daarna nog op internet zoeken naar hoe de vrucht eruitziet en aan wat voor boom het groeit.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

2. De jamfabriek

Proeven: Smaakfoppen

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren dat smaak wordt beïnvloed door wat je ervoor of erna eet.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

naturel yoghurt of citroensap (2 lepeltjes per kind)
thee (voor ieder kind een bekertje)
suiker
proeflepeltjes

Uitvoering

Vertel de kinderen dat we onszelf kunnen ‘foppen’ als het om smaakt gaat. Hoe we een bepaalde smaak beleven wordt bijvoorbeeld beïnvloed door wat iemand voor of na het eten van een product heeft gegeten. Dat gaan ze nu uittesten.

Laat de kinderen iets proeven dat zuur is, bijvoorbeeld een lepel yoghurt of citroensap. Vraag ze goed te onthouden hoe zuur het smaakt. Laat ze daarna een slok thee drinken met één theelepel suiker. Laat ze vervolgens opnieuw een lepeltje yoghurt of citroensap nemen. Smaakt het hetzelfde als de eerste keer? (Nee, het lijkt zuurder.) Laat ze vervolgens weer een slokje thee nemen. Smaakt de thee net zo zoet als daarvoor? (Nee, het lijkt zoeter.) Hoe komt dat? (Iets zuurs lijkt nog zuurder als je daarvoor iets heel zoets hebt gegeten en iets zoets lijkt nog zoeter als je daarvoor iets heel zuurs hebt gegeten. Je smaakpapillen zijn een beetje ‘lamgeslagen’.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Smaakgeheugenproef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen testen hun smaakgeheugen
Duur	voorbereiding: 20 minuten, in de klas: 20 minuten

Benodigdheden

per 4 kinderen:

1 peer
25-50 gram rode kool
1 appel
2 kiwi’s
20 ml ananassap
snijplank
mesje
maatbeker
blender

Voorbereiding

Maak vooraf het volgende aparte groente/fruitdrankje, zonder dat de kinderen de ingrediënten hebben gezien.
Schil peer, appel en kiwi’s. Was de rode kool en laat goed uitlekken. Snijd de groente (ongekookt) en fruit in kleine stukjes. Voeg alles samen in de blender en sluit de mengkom goed af. Meng de inhoud eerst kort en pureer alles daarna met de blender tot een gladde mix. Schenk dit in bekers. Na bereiding direct serveren!

Uitvoering

Vertel de kinderen dat er beroepen bestaan waarbij iemand de hele dag moet proeven. Kunnen de kinderen hier voorbeelden van bedenken? (bijvoorbeeld mensen die bij een fabriek moeten proeven of een product goed smaakt) Noem enkele voorbeelden: Bij een koffiefabrikant heet zo iemand bijvoorbeeld een melangeur, bij een wijnfabrikant een sommelier.
Vraag de kinderen wat je goed moet kunnen om beroepsproever te zijn. (Beroepsproevers zijn in ieder geval mensen met uitstekende zintuigen voor geur en smaak, en vooral ook een goed ontwikkeld smaakgeheugen. Ze kunnen door te ruiken en proeven afzonderlijke smaken herkennen.)
Nu gaan de kinderen kijken hoe goed hun eigen smaakgeheugen is ontwikkeld! Vertel de kinderen dat u een drankje hebt gemaakt met behulp van de blender. Het is de bedoeling dat de kinderen het drankje proeven en opschrijven wat er volgens hen er allemaal in zit. Welke onderdelen kunnen ze erin herkennen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Smaakmemory

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Viertallen
Doel	De kinderen oefenen om smaken te onthouden m.b.v. een leuk spel.
Duur	10 minuten per viertal

Benodigdheden

8 plastic niet-doorschijnende bekertjes
aluminiumfolie
gekleurde rietjes (1 per speler)
blanco etiketten
4 vloeistoffen (bijvoorbeeld: koude koffie, koude thee, koude bouillon en sinaasappelsap

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze gaan oefenen om smaken te onthouden. Dat gaan ze doen door het spel ‘smaakmemory’ te spelen.
Maak eerst het spel: Wikkel 8 bekertjes in aluminiumfolie en laat de bodem vrij. Als de bekertjes niet doorschijnend zijn is alleen aluminiumfolie over de bovenkant nodig. Plak onderop de bekertjes een etiket met de naam van de vloeistof. Vul elke keer twee bekertjes met dezelfde vloeistof. Dek de opening af met twee blaadjes aluminiumfolie. Steek vier verschillend gekleurde rietjes door de folie van iedere beker. Elke speler heeft een eigen kleur.

Spelregels: Speel het spel met twee of vier spelers. Doel is het verzamelen van twee bekertjes met dezelfde vloeistof. Per beurt mag je twee bekertjes proeven. Als je in één keer twee dezelfde hebt geproefd, kun je dit setje buiten het spel zetten. Je mag dan nog een keer proeven. Heb je verschillende bekertjes getroffen, dan is de volgende speler aan de beurt. Als alle bekertjes uit het spel zijn, heeft degene met de meeste setjes gewonnen.

Bespreek na wat ze van het spel vonden, hoe het spel ging en wie er gewonnen heeft. Was het moeilijk om dezelfde smaken bij elkaar te zoeken?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Tomaten vergelijken

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	viertallen
Doel	De kinderen ontdekken dat tomaten ieder hun eigen smaak hebben.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

diverse soorten tomaten zien (bijvoorbeeld Hollandse tomaat, cherrytomaat, roma, tros, tasty tom, pomodori
twee bordjes per tomaatsoort
snijmes

Uitvoering

Laat de kinderen diverse soorten tomaten zien. Welke soorten kennen de kinderen wel en welke niet? Weten ze ook hoe die soorten heten? Waar komen tomaten vandaan? (uit de kas in Nederland of warme landen als Mexico en Spanje)
De tomaten hebben allemaal hun eigen uiterlijk en smaak. (Sommige komen (oorspronkelijk) uit andere landen, zoals de pomodori uit Italië.) Dit gaan de kinderen zelf ervaren. Zet twee bordjes per tomaatsoort klaar. Leg op één bord een hele tomaat en op het tweede bord een tomaat in stukjes gesneden.
Verdeel de tomatenproevers in groepjes van vier. Elk groepje proeft twee tomaatsoorten. Laat ze daarna rouleren en de andere soorten proeven of laat de groepjes ervaringen uitwisselen. Laat de kinderen de tomaten bekijken, voelen en eraan ruiken. Laat ze kort antwoord geven op de volgende vragen:
1 Uiterlijk?
2 Geur?
3 Hoe voelt hij aan?
4 Hoe voelt hij in je mond?
5 Smaak?
Bespreek daarna klassikaal wat ze ontdekt hebben

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Umami tomaat

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren de smaak umami.
Duur	25 minuten

Benodigdheden

stukjes tomaat (voor ieder kind twee)
Japanse sojasaus
bekertjes (2 per kind)
tomatensoep (uit een pakje of cup-a-soup)
een beker zwarte koffie en een eetlepel

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens van de smaak umami gehoord hebben. Wat is umami? (Sommige smaakgeleerden vinden dat ‘umami’ een smaak is. Andere smaakgeleerden vinden umami meer een soort gevoel, net als warm, koud en heet. Umami is het Japanse woord voor ‘mmm, lekker!’ Het zit in producten die andere producten een meer uitgesproken smaak geven.) Vertel de kinderen dat u ze de smaak umami gaat laten ervaren.
Laat ieder kind eerst een stukje tomaat proeven.
Druppel daarna op hun tweede schijfje tomaat een druppel Japanse sojasaus. Wat proeven ze? Hoe ze de smaak ook beschrijven… hartig, vleessmaak, bouillonachtig… dat is umami!
Vertel de kinderen dat het in producten zit die ándere producten een meer uitgesproken smaak moeten geven. Voorbeelden hiervan zijn: Japanse zoute sojasaus, koffie, lavas (maggiplant), zout, suiker, zeewier en vlees. Wanneer je een plakje tomaat met zoute sojasaus insmeert wordt de tomatensmaak sterker. De smaak van ‘umami’ is moeilijk uit te leggen, je moet ‘umami’ ervaren en dat hebben ze gedaan!

Nog een umami-ervaring:
Geef ieder kind 2 halve bekertjes met tomatensoep. Dit kan door soep uit een pakje te maken op een kookpit, maar ook door cup-a-soup te maken.
Laat de kinderen in één van de bekertjes een eetlepel koffie doen. Dit roeren ze er goed doorheen. Laat de kinderen vervolgens eerst het bekertje proeven zonder koffie. Dan met koffie. Vraag of ze de koffie in de soep proeven. Nee dus! Als je de twee bekers goed proeft, dan proef je bij de tomatensoep met koffie veel meer tomaat. Koffie heeft ook het umami-effect: het verhoogt de smaak!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Kruiden en specerijen thuis

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen onderzoeken welke specerijen en kruiden er thuis gebruikt worden.
Duur	Inleiding: 15 minuten, thuisopdracht: 15 minuten, nabespreking: 10 minuten

Benodigdheden

verse peterselie en potje gedroogde peterselie of plaatjes van internet hiervan
potje kaneel of plaatje van internet hiervan

Uitvoering

Schrijf het woord ‘kruid’ en het woord ‘specerij’ op het bord. Beiden worden in eten gestrooid om de smaak lekkerder te maken. Maar weten de kinderen wat het verschil is tussen deze twee?
Laat ze beide woorden opzoeken in het woordenboek. (Van Dale Basiswoordenboek: Kruid: ‘plant die gebruikt wordt als geneesmiddel of bij het klaarmaken van eten’. Specerij: ‘gedroogde en vaak gemalen delen van planten met een sterke geur en smaak, zoals kaneel, komijn, kruidnagel en peper’.) Hoe weet je dan precies wanner iets een kruid of een specerij is? (een kruid is meestal gemaakt van groene plantjes, een specerij niet)

Laat enkele kruiden en specerijen zien, zoals peterselie (vers en gedroogd) en kaneel. Of laat plaatjes van internet zien. Laat de kinderen steeds raden of het om een kruid of specerij gaat.

Geef de kinderen nu als thuisopdracht mee om in de keuken thuis kijken welke kruiden en specerijen er zijn. Ze schrijven deze op en schrijven op hoe ze eruit zien, hoe ze ruiken en een voorbeeld van een gerecht waarin die specerij of kruid gebruikt wordt. Misschien hebben ze ook potjes met verse kruiden in de keuken of in de tuin een kruidentuin! Ze mogen ook boterhamzakjes met een beetje van deze kruiden mee naar school nemen.

Bespreek deze opdracht later met de kinderen na: Welke kruiden heb je gevonden? Waar gebruiken jullie die in? Welke specerijen heb je gevonden? Waar worden die in gebruikt? Welke vind je het lekkerst? Waarom? Welke kruid/specerij komt in elke keuken voor?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Voeding en gezondheid

Waarom heb je eten en drinken nodig? Welke voedingsmiddelen zijn goed voor je? Hoeveel heb je ongeveer op een dag nodig? Wat is de Schijf van Vijf? Wat gebeurt er met je tanden als je eet? En heb je meer trek als je meer beweegt? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Voeding en gezondheid.

Bewegen: Sporttest (bevat filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, bewegen, film
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ontdekken hoe het lichaam zelf aangeeft of het wil eten en/of drinken.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Spreek met de kinderen af dat ze een keer voor, tijdens en na de gymles niets zullen eten of drinken. Wat ervaren ze na de les? Waarschijnlijk hebben ze erge dorst omdat je lichaam aangeeft dat het vocht nodig heeft na al het zweten. Mogelijk hebben ze ook trek omdat het lichaam aangeeft dat het extra energie nodig heeft omdat ze energie verbruikt hebben. Meteen daarna wordt er natuurlijk lekker gegeten en gedronken!

Het volgende filmpje gaat over lichaamsbeweging, eten en drinken voor en na het sporten, computerspelletjes en de energiebalans (14.27 minuut).

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Experiment: Het water loopt me in de mond

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ontdekken de werking en het belang van speeksel.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

brood (kwart boterham per kind)

Uitvoering

Schrijf de uitdrukking ‘Het water loopt me in de mond’ op het bord. Weten de kinderen wat dit spreekwoord betekent? Hoe noemen we dat ‘water’ dat er in je mond zit? (speeksel) Wanneer loopt je mond vol met speeksel? (als je iets lekkers ziet en/of ruikt)
In je mond begint de vertering van je eten! Officieel heet het opnemen van voeding door je lijf ‘spijsvertering.’ Spijs is een oud woord voor voedsel. En verteren betekent: afbreken in kleine stukjes, zodat je maag en darmen er allerlei voedingsstoffen uit kunnen halen. Zie ook www.voedingscentrum.nl; de spijsvertering.

Een eenvoudige proef om te ervaren wat speeksel doet is om de kinderen een stukje droog brood in hun mond te laten nemen en daar een tijd op te kauwen. Wat gebeurt er na een tijdje? Het brood lijkt wel zoeter te smaken! Speeksel is een vloeistof die in de mond aangemaakt wordt door de speekselklieren. Het bestaat voornamelijk uit water, slijm en enzymen. Enzymen zijn speciale stofjes die zetmeel uit het brood omzetten in een speciaal soort suiker. Dit gebeurt omdat het lichaam suiker makkelijker op kan nemen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Fluorexperiment

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar fluor in tandpasta voor dient.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

1 fles fluorideoplossing (verkrijgbaar bij tandarts en apotheek)
2 eieren
witte azijn
3 doorzichtige bekers

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens van fluor gehoord hebben. (Fluor zit in tandpasta.) Wat is het en waar dient het voor? (Fluoride is een natuurlijke stof die de tanden en kiezen minder kwetsbaar maakt voor zuuraanvallen van bacteriën.)
Het volgende experiment laat zien hoe fluoride je tanden beschermt:
Giet 4 centimeter fluorideoplossing in een van de bekers en plaats dan een ei in de oplossing. Laat dat gedurende vijf minuten zitten. Haal het ei er dan uit. Giet in de twee andere bekers 4 centimeter azijn. Plaats het met fluor behandelde ei in één van de bekers en het onbehandelde ei in de andere.
Wat er zal gebeuren: Het ei zonder fluorbehandeling zal beginnen te borrelen. Het azijn (zuur) valt namelijk de kalk in de schaal van het ei aan. Het behandelde ei is echter ‘immuun’ voor de zuuraanval.

Veel kinderen zijn rond deze leeftijd hun tanden aan het wisselen. Omdat kinderen van deze leeftijd óók dol op zoet zijn, is het zinvol om met ze te praten over hoe je goed voor je gebit zorgt:
1. Poets minstens ‘s morgens en ‘s avonds je tanden.
2. Poets met een fluortandpasta.
3. Vervang op tijd je tandenborstel.
4. Ga twee keer per jaar naar de tandarts.
5. Maak je tandvlees sterker door lekker te knabbelen op harde dingen zoals rauwe wortels, appels en broodkorstjes.
6. Eet en drink niet vaker dan 7 keer op een dag!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Kauwen op suiker

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen onderzoeken de hoeveelheid suiker in kauwgom.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

bubblegum (bijvoorbeeld Bublicious)
pennen
keukenweegschaaltje

Uitvoering

Vraag de kinderen welke soorten snoep volgens hen het meeste suiker bevatten. Vraag hen of ze denken dat er veel suiker zit in kauwgom.
Dat gaan ze nu onderzoeken! Leg de proef eerst uit en laat de kinderen daarna in tweetallen de proef uitvoeren in de ontdekhoek. U kunt er echter ook voor kiezen om de proef klassikaal te doen, al kan er dan maar één kind daadwerkelijk kauwen!

Leg een verpakt kauwgumpje op de weegschaal en schrijf het gewicht op. Laat het kind 5 minuten kauwen op de kauwgom. Daarna wordt de kauwgom op het papiertje opnieuw gewogen. Het gewicht wordt weer opgeschreven.
Is de kauwgum zwaarder of lichter geworden? (lichter) Hoeveel zwaarder of lichter? (wel de helft van het gewicht!) Hoe komt dat, denken ze? Laat ze daarna op de verpakking van de kauwgum kijken hoeveel suiker er in de kauwgum zit. Is dat ongeveer de hoeveelheid aan gewicht dat weg is? Hoe kan dat? (Alle suiker uit de kauwgum lost op in het speeksel in je mond. Omdat er erg veel suiker in bubblegum zit zorgt dit voor een groot verschil in gewicht. De kauwgum wordt daarom een stuk lichter door het kauwen. Bubblegum kan soms wel meer dan de helft van zijn gewicht aan suiker bevatten!

U kunt de kinderen nog vertellen dat kauwgum bestaat uit: suiker, gom, siroop, chemische of natuurlijke zachtmakers (olie) en smaak- en kleurstoffen. De ‘gom’ of ‘gum’ is soms synthetisch (plastic) maar meestal zit er een natuurlijk bestanddeel in: latex. Dit komt van het sap van de rubberboom. De zachtmakers zorgen dat de kauwgum zacht en soepel blijft. Suiker wordt toegevoegd om de kauwgum zoet te maken. Alle ingrediënten worden samengesmolten en als laatste worden de smaak- en kleurstoffen toegevoegd.

Een beetje geschiedenis:
In het jaar 50 kauwden de Grieken al op stoffen uit de mastiekboom, met als voornaamste doel het verkrijgen van een frisse adem.
In Amerika kauwden de Indianen in de 18e eeuw ook op een soort hars, meestal van een bepaald type naaldboom.
1848: de eerste commerciële kauwgum werd gemaakt in Amerika, eerst uit sap van bomen maar daarna op basis van paraffine.
1871: Er werd een nieuw soort kauwgum op de markt gebracht met als basis de mexicaanse natuurlijke gum van de Sapodilla boom. Deze boom werd al eeuwen door de Indianen gebruikt.
In Nederland was kauwgum voor de tweede wereldoorlog al wel bekend, maar werd nog nauwelijks gebruikt. Pas na de bevrijding werd kauwgom ook bij ons populair.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Experiment: Kippenbottest

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waarom maximaal 7 eetmomenten per dag het beste is.
Duur	20 minuten, proef: resultaat volgende dag bekijken

Benodigdheden

2 schone kippenbotjes
1 beker
witte azijn

Uitvoering

Praat met de kinderen over waarom het verstandig is om niet meer dan 7 keer per dag te eten: Waarom moet je je tanden poetsen? (Je tanden worden vies van eten. Er blijft van alles achter en tussen zitten. Daarom moet er gepoetst worden.) Hoe vaak poets je je tanden? (‘s avonds voordat je gaat slapen en ’s ochtends nadat je hebt gegeten.) Je poetst dus niet na elk hapje of snoepje. Je tanden blijven overdag soms dus een hele poos vies! Het eten of drinken dat in je mond kleeft aan je tanden en kiezen wordt omgezet in zuur. Vooral de zoete, kleverige dingen. Hoe vaak kunnen je tanden zo’n ‘zuuraanval’ aan? (Je tanden kunnen het aan als je zeven keer op een dag iets eet of drinkt. Deftig gezegd: Je tanden kunnen 7 keer per dag een zuuraanval verdragen.) Het is dus verstandig om drie keer per dag een maaltijd te eten en daarnaast niet meer dan vier keer iets tussendoor. Dan hebben je tanden het niet zo zwaar!

Om dit aan te tonen kunt u het volgende experiment doen:
Dit experiment imiteert een zuuraanval op de tanden. Het experiment wordt gedaan met kippenbotjes (botten zijn rijk aan calcium, net als tanden) en azijn.
Schenk enkele centimeters azijn in een beker. Doe de schone kippenbotjes in de azijn en laat ze een nacht weken. Wat zal er gebeuren: Als ’s morgens de botten worden gecontroleerd, zal blijken dat ze zachter zijn geworden. De kalklaag is wat verweekt. Als je dus de hele tijd eet is het voor je tanden hetzelfde als voor de kippenbotjes in het azijn. Hierdoor worden je tanden slecht.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Poetsochtend

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ervaren het belang van goed poetsen.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

tandenborstel, tandpasta, beker, spuugbakje (neemt ieder kind mee van huis)
plakverklikkertabletten (verkrijgbaar bij apotheek)

Voorbereiding

Organiseer een poetsochtend. Nodig hiervoor eventueel een lokale tandarts of mondhygiëniste uit voor een poetsdemonstratie. Laat de kinderen een tandenborstel van thuis meenemen, een spuugbakje en een beker.

Uitvoering

Het is belangrijk dat kinderen leren om goed te poetsen. Laat de kinderen eerst iets eten dat tussen en in de tanden blijft zitten. Poets dan samen de tanden. Laat de kinderen de mond spoelen met water en alles uitspugen in het eigen bakje.

Wat zien ze? Tandpasta en etensresten. Om te checken of ze goed gepoetst hebben kunnen ze daarna nog een (rode) plakverklikker (tablet) nemen. Hebben ze overal goed gepoetst?

Zie ook de website

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

5. Wat heb je nodig?

9. Restaurant in de klas: Lunch

Experiment: Zoute proef (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken wat zout met je lichaam doet.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

een bus zout
een schoteltje
een komkommer

Uitvoering

Vraag de kinderen wat er gebeurt als ze een zakje chips eten (je krijgt dorst). Waarom krijg je daar dorst van? Daar komen de kinderen achter met de volgende proef.

Snij een paar schijfjes van de komkommer. Leg ze op een schoteltje en strooi er flink wat zout overheen. Kijk na een minuut naar de komkommer! Wat is er gebeurd?
Als de proef gelukt is, zijn de stukjes komkommer slap geworden. Dat komt doordat een komkommer voor een groot deel uit water bestaat. Net als de mens. Uit hoeveel water bestaat een menselijk lichaam, denken ze? (65%) Het zout trekt water uit de komkommer waardoor de komkommer zelf uitdroogt. Dat gebeurt ook met ons lichaam als we chips eten. Je krijgt reuze dorst! Maar ook als je geen zoute dingen eet, moet je water drinken. Elke dag raak je namelijk een deel van het water in je lichaam kwijt. Weten de kinderen hoe? (door zweten en plassen) Gelukkig verliest je lichaam niet al het water, want dan zou je elke dag zo’n 20 liter water zou moeten drinken! Hoeveel water moet je wel drinken om het waterverlies aan te vullen? (anderhalf liter)

Bekijk tenslotte met de kinderen het volgende animatiefilmpje van School TV (0.56 minuut) dat uitlegt waarom het lichaam water nodig heeft:

Tip: Stel elke week een thee-kwartiertje in of koppel het bijvoorbeeld aan pauzedrinken of overblijven. Maak met de kinderen elke keer een ander soort (verse) thee, bijvoorbeeld van kamille, lindebloesem, citroenmelisse en munt. Dit is een goede manier om kinderen bekend te maken met verse kruiden. De kinderen kunnen uiteindelijk hun favoriet kiezen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Zure limonade

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, proeven, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar limonade van gemaakt wordt.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

citroensap (of twee citroenen, een mesje en een citruspers)
bekertjes (voor ieder kind één)
suiker
eetlepel, theelepel
kan water
2 citroenen
poedersuiker
zuiveringszout (verkrijgbaar bij drogist of apotheek)

Uitvoering

Deze activiteit gaat over hoe limonade wordt gemaakt. Laat ieder kind eerst, zonder verdere uitleg, een slokje citroensap nemen. Laat ze beschrijven wat ze ervan vinden. Vervolgens doen ze er steeds een beetje suiker bij en proeven het, totdat ze het niet meer zuur vinden smaken. Hoeveel suiker moet erbij totdat ze het niet meer zuur vinden?
Leg uit dat frisdranken zoals cola worden gemaakt van water met citroenzuur (of ander zuur). Er wordt suiker bijgedaan om het zoet te maken. En koolzuur om het prikkelend te maken. Dan nog een beetje kleurstof om het drankje een kleur te geven. Cola is dus eigenlijk suikerwater met zuur, koolzuur en een kleurtje!

Koolzuurgas zit in de meeste frisdranken. De belletjes geven limonade een frisse prikkelende smaak, vandaar de naam ‘fris’drank. Koolzuurgas ontstaat als zuiveringszout reageert met een zuur. Citroensap met zuiveringszout geeft dus koolzuurgas. Zuiveringszout is een vorm van zout en is te koop bij de drogist of apotheker.

Maak nu met de kinderen hun eigen citroenlimonade!
Snijd de citroenen in tweeën. Pak de citruspers en pers de citroenen uit. Doe twee eetlepels poedersuiker voorzichtig in een kan met 1 liter water. Doe er daarna een theelepel zuiveringszout bij.
Roer met de lepel goed in de kan. Giet 2 eetlepels citroensap uit de citruspers in de kan.
Nu moet er nog even goed geroerd worden en dan is de zelfgemaakte citroenlimonade klaar.
Deze limonade kun je echt drinken!

Blik terug op wat ze nu geleerd hebben. (Limonade is gewoon zuur water met koolzuurgas en veel suiker! Niet zo gezond dus om dit te vaak te drinken en niet goed voor je tanden.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Film: Eten en drinken

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen zoomen in op eten en drinken.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over eten en drinken: wat eten en drinken ze graag?
Deze twee informatieve filmpjes gaan over eten en drinken. Filmpje 1 (eten) (1.03 minuut).

en filmpje 2 (drinken) (0.30 minuut).

Vraag de kinderen na het kijken wat ze voor nieuws geleerd hebben.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Film: Van mond tot kont (met computeropdracht)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, computer
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen leren de spijsvertering kennen.
Duur	25 minuten

Uitvoering

De spijsvertering is een indrukwekkend, belangrijk proces in het lichaam. Met woorden en plaatjes uitleggen blijft wat statisch. De volgende twee filmpjes zijn een prima middel om in bewegende, verhelderende beelden te laten zien hoe de spijsvertering in elkaar zit.

In dit Schooltv filmpje worden de spijsverteringsorganen uitgelegd (3.12 minuut).

Deze film van Nieuws uit de Natuur gaat over de spijsvertering, de functie van de spijsverteringsorganen en laat mooie proefjes zien die de spijsvertering nabootsen (11.36 minuut).

De volgende site van het Voedingscentrum loopt elk orgaan langs waarlangs ons voedsel vervoerd wordt. Door op de namen te wijzen licht een deel van het lichaam op. Dit is een goede oefening om de namen en plekken van de lichaamsdelen die met de spijsvertering te maken hebben te herhalen: ga naar de site. Kinderen kunnen dit ook individueel op de computer doen!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Werkstuk: Waar komt dat vandaan?

Leskenmerken
Activiteiten	Film, werkstuk, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen traceren de herkomst van specerijen.
Duur	1 uur

Uitvoering

Specerijen hebben een interessante historie, die kinderen vaak niet kennen. Vertel de kinderen dat ze een werkstuk gaan maken over de geschiedenis van verschillende specerijen. Daarin kunnen vragen beantwoord worden zoals van welke plant of deel van een plant komt deze specerij, wat is de geschiedenis ervan, waar komt het vandaan? Laat de kinderen in groepjes een specerij op zich nemen en hier een werkstuk en/of presentatie van maken.
De aftrap van dit onderwerp kan bestaan uit het kijken naar het volgende School TV filmpje (2.12 minuut):

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Discussie over zakgeld

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal, teams
Doel	De kinderen vormen een mening over wat je koopt van je zakgeld.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Discussieer met de kinderen over de volgende stelling: ‘Met zakgeld koop ik alleen maar snacks (extra’s)'. Het is leuk om daarbij te werken met drie groepen in de klas: een groep voorstanders, een groep tegenstanders en een groep met publiek. Wie kan met de meeste overtuiging zijn argumenten naar voren brengen? Help de kinderen argumenten aan te voeren die hun mening onderbouwen. Vraag bijvoorbeeld door: ’Leg eens uit waarom jij daar zo over denkt?’ of ‘Noem eens drie redenen waarom jij dat zo ziet’.

Belangrijke regels bij discussiëren zijn:
1. Luister naar elkaar,
2. Val elkaar niet in de rede,
3. Iedereen heeft recht op zijn eigen mening,
4. Blijf bij het onderwerp,
5. Wees kritisch,
6. Gebruik zoveel mogelijk de ik-boodschap,
7. Wees bewust van je stemgebruik.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Vetlekker (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren wat het belang is van ontbijten en het gevaar van tussendoortjes.
Duur	25 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over tussendoortjes: Hoe vaak eten zij tussendoortjes? Wat vinden ze lekker om te eten als tussendoortje? Waarom moet je niet te vaak tussendoor eten? Welke tussendoortjes zijn calorierijk? Waarom helpt een goed ontbijt tegen slechte tussendoortjes? (Als je niet ontbijt krijg je later op de ochtend trek en pak je sneller een ongezonde snack. Als je goed ontbijt heb je later op de ochtend niet zo snel trek.)

Sommige kinderen eten teveel en/of niet gezond en bewegen te weinig. In de volgende film (15 minuten) krijgen de kinderen aan de hand van gedragingen en opvattingen van kinderen informatie over het belang van ontbijten en het gevaar van tussendoortjes. Aan de orde komt: de energie die ontbijt geeft, tussendoortjes, eetgewoonten, snoep en snacks kopen bij de supermarkt, eten bij de tv, gezonde snacks voor verjaardagen en eten tijdens een schoolreisje.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Giga Schijf van Vijf (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, knutselen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen herhalen de vakken van de Schijf van Vijf.
Duur	40 minuten

Benodigdheden

grote postervellen, geknipt en geplakt tot een grote Schijf van Vijf
etiketten en lege verpakkingen en/of supermarktkrantjes

Uitvoering

Kijk eerst met de kinderen naar het volgende filmpje van Nieuws uit de Natuur waarin de Schijf van Vijf wordt uitgelegd. Ook wordt er aandacht besteed aan voedselallergieën (9.05 minuut):

Herhaal met de kinderen de vijf vakken van de Schijf van Vijf: 1. Groenten en Fruit, 2. Brood, granen, aardappelen, rijst, peulvruchten, pasta en couscous, 3. Zuivel, vlees, vis, ei, vleesvervangers, 4. Vet en olie en 5. Vocht.
Vraag waarom het ene vak groter is dan het andere. (Omdat je minder nodig hebt uit de kleine vakken dan de grote.)
(Dit kan ook een goed moment zijn om nogmaals de vijf regels door te nemen: 1. Eet gevarieerd, 2. Eet niet teveel en beweeg, 3. Eet minder verzadigd vet, 4. Eet veel groente, fruit en brood, en 5. Eet veilig.)

Maak nu met de kinderen een enorme Schijf van Vijf om op te hangen in de klas. Gebruik hiervoor door de kinderen meegenomen lege verpakkingen en etiketten. Laat ze de verpakkingen bij en in de verschillende vakken plakken. Natuurlijk kunnen er ook plaatjes of tekeningen bij worden geplakt. Probeer elk vak goed gevuld te krijgen. Probeer bij zoveel mogelijk producten stil te staan welke voedingsstoffen erin zitten.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Chips nader bekeken

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe chips worden gemaakt en hoe je gezonde chips kunt maken.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten chips (zoals aardappelchips, chips met minder zout, chips met minder vet, rijstchips en maïschips)
bakjes
snijplankjes
kaasschaven
voedingsproducten voor gezonde chips (zoals appel, winterwortel, peer, knolraap, courgette en bakbanaan)
schilmesje
vetvrij bakpapier
magnetron

Uitvoering

Vraag de kinderen wat chips zijn. Waar zou het woord vandaan komen? (Uit Engeland) Zijn Engelse ‘chips’ en onze chips hetzelfde? (Nee, chips is een Engels woord en betekent eigenlijk ‘stukjes’, in dit geval stukjes aardappel, die gebakken worden. Wat wij patat noemen dus. Engelsen noemen onze ‘chips’ ‘crisps’. Dat betekent ‘knappertjes’. Verwarrend he?!) Chips en patat worden allebei wel van aardappel gemaakt en 2x gebakken in olie. Wanneer eten wij patat? Soms bij de hoofdmaaltijd, soms als een snack. Laat wat chips zien. Als chips worden gebakken blijft er extra veel vet aan de snijkanten zitten. Laat de snijvlakken zien. (Hetzelfde geldt voor patat.) Wanneer eet je wel eens chips?

Laat de kinderen als echte keurders verschillende soorten chips beoordelen, bijvoorbeeld aardappelchips, chips met minder zout, chips met minder vet, rijstchips en maïschips (tortilla’s).
Laat de kinderen eerst bedenken op welke dingen ze de chips kunnen beoordelen, bijvoorbeeld: hoe ze eruitzien, hoe ze smaken, hoe ze klinken bij het doorbijten. Laat ze de chips vervolgens in groepjes van twee beoordelen en hun bevindingen opschrijven en later met elkaar in de groep vergelijken.

Laat tenslotte de kinderen zien hoe je gezonde chips kunt maken!
Neem producten als appel, winterwortel, peer, knolraap, courgette en bakbanaan om met de kinderen gezonde vetvrije snackchips te maken.
Met kaasschaafjes en mesjes snijden de kinderen op snijplankjes zo dun mogelijke schijfjes van de producten. Voor het bereiden van de chips wordt de magnetron gebruikt. Op deze manier wordt het vocht eruit gehaald, zodat de chips knapperig worden. En het fijne van deze chips is dat ze geen vet bevatten! Leg een vetvrij papiertje in de magnetron. Leg de chips op het papier. Bij een magnetron van 1000 watt, moeten de chips ongeveer tussen de 40 en 80 seconden worden verhit. Laat de kinderen de chips proeven en vertellen hoe ze ze vinden smaken.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: De pindaproef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen vergelijken pinda’s met en zonder zout.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

twee bakjes
ongepelde pinda’s
gezouten pinda’s

Uitvoering

Zout wordt toegevoegd aan veel kant-en-klare producten. Zout is een graag geziene smaakmaker, die echter algauw in te grote hoeveelheden wordt gebruikt!
Doe de volgende proef met de kinderen om ze daarop te wijzen:
Zet twee bakjes op tafel. Vul één bakje met ongepelde pinda’s en één bakje met gezouten pinda’s. Vraag de kinderen beide soorten pinda’s te bekijken en te beschrijven wat het verschil is tussen de twee. Laat ieder kind een paar ongepelde pinda’s doppen en eten. Laat ze vervolgens een paar gezouten pinda’s eten. Vraag de kinderen opnieuw wat het verschil is tussen de twee soorten. De ongepelde pinda’s smaken zoals pinda’s ‘in de natuur’ smaken. Bij de andere pinda’s is zout toegevoegd. Welke soort vinden ze lekkerder en waarom? Waarom voegen fabrikanten zout toe aan pinda’s? (Het geeft meer smaak aan de pinda’s.) Waarom is teveel zout eten slecht voor je? (Te veel zout kan hoge bloeddruk veroorzaken, hart- en vaatziekten (het hart moet bij een hoge zoutinname harder werken voor een goede bloedcirculatie), bij een hoge zoutinname verlaat het zout het lichaam via de urine. Dit belast de nieren en vergroot de kans op nierstenen.)

Let op: al zijn doppinda’s minder zout en dus ‘gezonder’, ze geven evenveel calorieën (energie) als gezouten pinda’s, namelijk zo’n 130 calorieën per handje. Dat is bijna 2 boterhammen!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groepsgesprek: Hoe kun je gezond trakteren?

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over gezonde traktaties.
Duur	10 minuten

Benodigdheden

een gezonde traktatie (voor ieder kind)

Voorbereiding

Maak voor ieder kind een gezonde traktatie. Dit kan bijvoorbeeld als er iets te vieren is! Op internet zijn er leuke recepten hiervoor te vinden zoals ‘toverstokjes’: Druk met een koekjesvormpje sterretjes uit 20+ kaas, halveer plakjes worst en snij vingers van een komkommer. Steek op een satéprikker achtereenvolgens een stuk komkommer, een halfje worst en een sterretje kaas.
Idee: U kunt er ook voor kiezen om samen met de kinderen de traktatie te maken!

Uitvoering

Praat met de kinderen over gezonde traktaties.

Bestel gratis een traktatieposter (A1-formaat) met gezonde traktatievoorbeelden bij het Voedingscentrum (Artikelnummer 119) en hang deze in de klas.
Of bestel de multiculturele traktatiekalender bij de NIGZ (€ 5 exclusief verzendkosten per set van 3 exemplaren) (bestelnummer OJ031244).

Ook het boek ‘Snoep Goed’ van G. Hahn en V. Kohn (Uitgeverij Pereboom) is aardig. Het staat vol zoete toetjes en traktaties waar geen suiker aan te pas komt! De makers bedachten koekjes, repen, tussendoortjes en toetjes die kinderen zelf goed kunnen maken met natuurlijke producten. Verrassend!

Kijk ook eens op de site.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Rekenen: Calorie-loop

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe eten en bewegen met elkaar in verband staan.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

een wortel
een candy bar
een appel
een kleine zak chips

Uitvoering

Om aan te tonen hoe teveel eten onze lichamen beïnvloedt zet u de volgende vier voedingsmiddelen neer: een wortel, een candy bar, een appel en een kleine zak chips. Laat de kinderen discussiëren over hoe lang ze denken dat je moet rennen per product om die calorieën te verbranden.
De antwoorden zijn als volgt: wortel: 40 seconden rennen, de candy bar: 23 minuten rennen, de appel: 6 minuten rennen en het zakje chips: 14 minuten rennen. Praat hierover na: wat verbaasde de kinderen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Rekenen: Hoeveelheden in beeld

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen krijgen inzicht in aanbevolen hoeveelheden in de Schijf van Vijf.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

keukenweegschaal
300 gram spinazie
300 gram sperziebonen
tros druiven
appel
gedroogde pasta
gekookte pasta (koud)

Uitvoering

Het is moeilijk voor kinderen om in te schatten of ze voldoende groente eten of teveel pasta. Daarom is het goed om de kinderen echt te laten zien hoeveel de aanbevolen hoeveelheden in het echt zijn. Zo krijgen ze een duidelijker beeld van de hoeveelheden.

Laat de rauwe spinazie en sperziebonen zien. Weten de kinderen nog hoeveel gram groente je per dag nodig hebt? (200 gram) Laat de kinderen schatten hoeveel sperziebonen 200 gram is en deze hoeveelheid daarna wegen. Is dit 200 gram? Leg er zo nodig bij tot 200 gram. Is dit ongeveer hoeveel groente zij eten?
Doe hetzelfde met de spinazie. De kans dat ze te weinig spinazie schatten is groot! Leg bij tot 200 gram. Dat lijkt een enorme berg! Waarom heb je meer spinazie nodig? (Spinazie is heel luchtig en slinkt erg bij het koken.)

Dit werkt andersom bij pasta. Laat de kinderen schatten hoeveel gedroogde pasta 200 gram is (de aanbevolen hoeveelheid). Dat is waarschijnlijk juist minder dan ze hadden verwacht. Doe hetzelfde met de gekookte pasta. Het lijkt of er meer pasta is afgewogen! Hoe komt dat? (Pasta zet uit bij het koken.)

Weeg tenslotte de appel. Weegt hij ongeveer 100 gram? Weeg ook de druiven af tot 100 gram.

*Product*	*Hoeveelheden kinderen 11-13 jaar*
Groente	150 – 200 gram
Fruit	200 gram (2 stuks)
Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten	150 – 200 gram

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

2. De jamfabriek

Spel: Hapstaptest en vetfit (op de computer)

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen ontdekken hun eigen eetgedrag en de balans tussen eten en bewegen.
Duur	20 minuten per leerling

Uitvoering

Laat de kinderen de Hapstaptest van het Voedingscentrum invullen op de computer. Dit kunnen kinderen individueel doen. Dit kan als extra opdracht worden gedaan in de dagtaak of als ander werk af is. Als iedereen geweest is, is het interessant om met de klas te bespreken wat eruit kwam.

Laat de kinderen individueel het spel Vet Fit spelen van het Voedingscentrum. Vet Fit is een game waarin ze een karakter gezond en gelukkig moeten houden. Door de regels goed te volgen leeft het karakter heel lang, maar ze kunnen het ook lekker uit de hand laten lopen! Dit doen kinderen individueel op de computer. Dit kan als extra opdracht worden gedaan in de dagtaak of als ander werk af is.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Campagne voeren op school

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen delen kennis met anderen.
Duur	2 x 30 minuten

Uitvoering

Laat de kinderen nadenken over hoe ze op school campagne kunnen voeren om andere kinderen (en ouders en leerkrachten) aan te moedigen meer te bewegen en minder extra’s te eten tussendoor. Dit kan een klassikale opdracht zijn, maar ook in groepjes worden uitgevoerd.
De kinderen moeten het eerst eens worden over wát ze precies gaan promoten: Ze moeten precies weten welke boodschap ze willen overbrengen en zorgen dat hun informatie klopt.
Daarna bedenken ze de mogelijkheden van promotie op school. Bijvoorbeeld: Willen we posters ophangen? (Waar kunnen posters opgehangen worden?) Gaan we flyers maken? (Hoe delen we de flyers uit?) Willen we een stand neerzetten? (Mag dat? Zo ja, waar?) Is er een schoolsite die gebruikt kan worden? Of een schoolkrant? Willen we iets doen op een weekopening e.d.?
Ook is het leuk om na te denken of er iets uitgedeeld kan worden (zoals kaartjes, appels met een vlaggetje met boodschap enz.)
Tenslotte wordt gekozen voor een idee. Dit wordt besproken met de leerkracht, uitgewerkt en uitgevoerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Taal: De 5 Gouden Regels

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen denken na over de vijf regels van Schijf van Vijf.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Weten de kinderen nog wat de Schijf van Vijf inhoudt?
De Schijf van Vijf is een schijf met vijf vakken met hierin de producten die je nodig hebt om gezond te eten. De vakken staan voor de vijf voedingsgroepen:
1. granen, bonen en aardappelen,
2. groente en fruit,
3. vet en olie,
4. melkvoedingsmiddelen, vlees, vis en eieren,
5. water/vocht.

Herhaal de vijf regels van de Schijf van Vijf:
1. Eet gevarieerd,
2. Eet niet teveel en beweeg,
3. Eet minder verzadigd vet,
4. Eet veel groente, fruit en brood,
5. Eet veilig.

Verdeel de groep dan in vijf groepjes en laat ieder groepje één van de 5 gouden regels van de Schijf van Vijf op zich nemen. Ze verdiepen zich in de betekenis en de consequenties van ‘hun’ regel en maken een poster, werkstuk of presentatie. Ze kunnen bij hun onderzoek gebruik maken van de site.
Laat ze vervolgens de rest van de klas uitleggen wat hun regel inhoudt.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Film: Voedingsmiddelen op letter

Leskenmerken
Activiteiten	Film, taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen zijn creatief bezig met de vakken van de Schijf van Vijf.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Kijk met de kinderen naar het volgende leerzame filmpje van School TV over de Schijf van Vijf:

Uitvoering

Neem de vijf vakken kort door (1. Groenten en Fruit, 2. Brood, granen, aardappelen, rijst, peulvruchten, pasta en couscous, 3. Zuivel, vlees, vis, ei, vleesvervangers, 4. Vet en olie en 5. Vocht). Laat de kinderen daarna bij iedere letter van een bepaald vak van de Schijf van Vijf een product bedenken, bijvoorbeeld:

Groene kool
Rabarber
Oesterzwam
Eikenbladsla
Nieuw Zeelandse kiwi’s
Tuinboon
Erwten

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Taal: Waarom ontbijten? (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren waarom ontbijten belangrijk is.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wie er elke dag ontbijt. Wat eten ze bij hun ontbijt? Waarom ontbijten ze?

Praat met de kinderen over de oorsprong van het woord ‘ontbijt’. Ontbijt is een oud woord voor het eerste eten in de ochtend na het slapen. Het betekent letterlijk ‘aan bijt’ (Duits: Anbiss), dus beginnen met eten, of bijten. In het Engels heet het ‘breakfast’. Dat betekent het breken (break) van het vasten (fast) door te beginnen met het eten.

Laat vervolgens het volgende filmpje van Schooltv (1.41 minuut) gaat over het belang van een goed ontbijt, en wat een goed ontbijt inhoudt. Er wordt ook gesproken over afvallen:

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Voedselbereiding

Hoe maak je Indische groentesoep of ijsjes van fruit? Hoe ziet een mooi gedekte tafel eruit? Aan welke tafelmanieren hoor ik me te houden? Hoe lees ik een recept? En welke keukenspullen bestaan er allemaal? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Voedselbereiding.

Experiment: Huilen van een ui (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waarom je moet huilen als je een ui snijdt.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

uien
snijplankjes
mesjes

Uitvoering

Vraag de kinderen om een ui in kleine stukjes te snijden. Wat gebeurt er met je ogen als je dit doet? Weten de kinderen waarom dat gebeurt?
Het volgende filmpje van Willem Wever (4.33 minuut) legt uit waarom je gaat huilen als je een ui snijdt.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Experiment: Wedstrijdje tussen kant-en-klaar en vers

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal, teams
Doel	De kinderen denken na over tijdswinst bij kant-en-klare en verse producten.
Duur	30 minuten (+ 15 minuten kringgesprek de volgende dag)

Benodigdheden

mosterdzaadjes
vijzel
pot mosterd
spaghetti uit het koelvers vak
pak gedroogde spaghetti
pan en kookplaat
blik couscous
pak couscous
blikopener

Uitvoering

Vertel de kinderen dat de belangrijkste reden om kant-en-klare producten te gebruiken is dat het sneller zou zijn. Dat gaan ze nu uittesten.
Laat twee kinderen het steeds tegen elkaar opnemen bij de bereiding van een voedingsproduct. Welke leerling is het snelst? Verdeel de rest van de groep in de vers en kant-en-klare supporters!
Voorbeelden:

Zelf mosterd maken (mosterdzaadjes pletten in een vijzel) versus pot mosterd open maken (de pot wint)
Verse spaghettipasta (uit het koelvers vak) koken versus gedroogde spaghettipasta uit een zakje (koelvers wint)
Blik couscous openen of zelf pak couscous garen met heet water uit waterkoker (blik openmaken en opwarmen volgens bereidingswijze duurt langer dan couscous garen)

Vraag de kinderen thuis na te vragen of hun ouders nog voorbeelden weten waar het verse product niet sneller is dan het kant-en-klare product in de winkel. Vraag ook direct welke kant-en-klare producten ze nooit zullen kopen en waarom niet. Bespreek dit in een kringgesprek.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 7	Groep 8
5. Restaurant in de klas: gezond snacken	1. Smaakmakers 2. De energiebalans 4. Proefjes met toevoegingen 5. Restaurant in de klas: het smaakrestaurant
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Film: Toetjes

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen krijgen allerlei informatie over toetjes.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat voor toetjes zij erg lekker vinden. Hoe en waarvan wordt hun lievelingstoetje gemaakt?

In de volgende aflevering van klokhuis (14.43 minuten) wordt er een toetje in een restaurant gegeten, getoond hoe je lekkere toetjes maakt, gelopen door de toetjesafdeling van de supermarkt en een toetjesfabriek bezocht, alwaar een nieuw toetje wordt uitgeprobeerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Topkoks (met filmpjes)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over het beroep chef-kok.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat een chef-kok is. Kun je zomaar chef-kok worden? Lijkt het je een leuk beroep?
De volgende twee filmpjes laten chef-koks aan het werk zien.

De topkok in het volgende School TV filmpje (2.39 minuut) laat een prijswinnend recept zien. In tegenstelling tot wat veel mensen denken hoeft een lekker recept niet altijd super moeilijk te zijn. Dat laat deze kok zien.

In het volgende filmpje van Willem Wever (6.21 minuut) mag een kind dat houdt van koken een exclusief gerecht koken in de keuken van topchef Jonnie Boer. Hoe zou deze beroemde kok zijn gerecht beoordelen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Voors en tegens van kant-en-klaar

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, taal
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen denken na over de voor- en nadelen van kant-en-klaar eten.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over kant-en-klaar eten: Eten ze wel eens kant en klaar eten? Wat dan? Vinden ze het lekkerder of minder lekker dan vers? Wat is het verschil tussen vers en kant en klaar?

Verdeel het bord in twee vakken: ‘kant-en-klaar’ en ‘vers bereid’. Verdeel die twee vakken ieder in een ‘voordelen’ vak en een ‘nadelen’ vak. De kinderen gaan in groepjes proberen zoveel mogelijk voor- en nadelen te bedenken bij kant-en-klare producten en bij vers bereide producten. Daarna komt de klas weer samen en schrijft u in trefwoorden al hun voor- en nadelen op.
Het bord zou er zo uit kunnen komen te zien:

Kant-en-klaar
Voordelen:
Snel klaar
Ook buiten het seizoen te koop

Nadelen:
Vaak duurder
Je leert niet zelf koken
De smaak kun je niet zelf bepalen
Meer conserveringsmiddelen en veel zout
Het is vaak minder vers
Je weet vaak niet precies wat er in zit. Hiervoor moet je eerst goed op het etiket kijken
Je kunt niet zelf bepalen hoeveel je wilt eten, omdat er bij een kant- en klare maaltijd vaak een standaard portiegrootte is

Vers bereid
Voordelen:
Zelf bepalen hoeveel je gebruikt
Zelf de smaak bepalen
Zelf suiker of zout je bepalen
Vaak goedkoper
Vaak verser

Nadelen:
Kost vaak meer tijd
Niet altijd te krijgen

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Wat zijn dat voor manieren? (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen nemen tafelmanieren onder de loep.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen welke tafelmanieren ze thuis hebben: Wat mag absoluut wel en niet aan tafel. Vraag de kinderen of ze wel eens gaan eten in een restaurant. Wat gaat in een restaurant anders dan thuis aan tafel? Vertel de kinderen dat er allerlei regels zijn als je eet aan tafel, zeker in een restaurant. Dat noemen we ook wel ‘tafelmanieren’.

In het volgende filmpje van Huisje Boompje Beestje (14.38 minuut) worden tafelmanieren onder de loep genomen. Als mensen met elkaar aan tafel zitten, gelden er een heleboel geschreven en ongeschreven regels. Zo is het bij ons bijvoorbeeld gebruikelijk om met je mond dicht te eten, met een mes en vork te eten en om je eten naar je mond te brengen in plaats van andersom. Ook leren de kinderen hoe je een tafel op de juiste manier dekt.

Vraag de kinderen na het kijken welke nieuwe tafelregels ze hebben geleerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Servetten vouwen

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, knutselen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe je een servet gebruikt en hoe je hem kunt vouwen.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

papieren servetten

Uitvoering

Vraag de kinderen hoe je een servet neerlegt. Vaak wordt het gewoon in een driehoek of rechthoek gevouwen en op het bord of onder de messen gelegd. Maar het is ook leuk om een servet eens feestelijk te vouwen! Dat is leuk om te doen en het ziet er heel speciaal uit! Zie bijvoorbeeld deze manieren om een servet te vouwen. Wat te denken van een drievoudige tafelpunt, een waaier of een zwaan? Laat kinderen diverse servetvouwtechnieken uitproberen. Vooral voor een maaltijd in de klas!

Verder gelden de volgende regels bij de servet (vooral in een restaurant):

Leg je servet op je schoot.
Als het een kleine servet is kun je het uitvouwen. Is het een grote servet, houd hem dan half gevouwen met de vouw naar je toe.
Hou de servet op je schoot totdat je klaar bent.
Als je van tafel opstaat, leg je de servet, los gevouwen aan de linkerkant van je bord, nooit op je bord.

Nooit doen:

Gebruik je servet nooit als een soort slab.
Snuit nooit je neus in het servet.
Wrijf nooit bestek of servies op met je servet.
Als het niet schoon is vraag je de ober om een nieuwe.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Koken: Oud-Hollands trakteren

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken, koken, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen leren om borstplaat te maken.
Duur	15 minuten (per groepje)

Benodigdheden

bakplaat
margarine
suiker
pan
kookplaat
vanille-, cacao- en frambozenessence (bakafdeling supermarkt)

Uitvoering

Vraag de kinderen welke traktaties zij kennen. Welke vinden ze het lekkerst?

Vertel de kinderen dat vroeger bijna alle traktaties zelf gemaakt moesten worden. Borstplaat bijvoorbeeld is een Oudhollandse lekkernij die mensen zelf maakten met Sinterklaas of met een bruiloft. Welke kinderen hebben hier wel eens van gehoord?

Borstplaat is een snoepgoed, gemaakt uit water of melk, suiker, en een aroma, zoals vanille of cacao. In de tijd dat suiker in Nederland alleen nog gemaakt werd van suikerriet, dat ver weg groeide en met schepen opgehaald moest worden, was suiker een duur product. Het werd dan ook alleen gebruikt bij speciale gelegenheden zoals bruiloften of het sinterklaasfeest. Speciale suikerbakkers zorgden dat de suiker verwerkt werd tot suikerbeesten, hartjes enzovoort.

De kinderen leren nu zelf om deze ouderwetse lekkernij te maken. Laat de kinderen in groepjes van vier om beurten borstplaat maken in de kookhoek.

Vet een bakplaat in.
Meng 12 eetlepels suiker met 4 eetlepels water in een pan en breng het heel langzaam aan de kook.
Laat het ongeveer 5 minuten koken.
Neem de pan van het vuur en meng er een paar druppels vanille-, cacao- of frambozenessence door.
Giet het suikermengsel gelijkmatig over de bakplaat en laat het hard worden.
Snijd kleine borstplaatjes uit het bijna harde mengsel.
Neem de borstplaat met een schuivende beweging van de bakplaat af.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
5. De bananenraceauto	4. Groente en fruit van ver 5. Restaurant in de klas: lunch	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	2. Waar komt ons eten vandaan? 5. Restaurant in de klas: Lunch	5. Restaurant in de klas: gezond snacken	5. Restaurant in de klas: het smaakrestaurant
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Koken: Indische groentesoep

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken, koken, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen maken samen Indische groentesoep.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wie er wel eens groentesoep eet. Welke groenten gaan in de groentesoep? In andere landen wordt ook groentesoep gegeten, maar vaak nét een beetje anders. Maak eens de volgende Indische groentesoep met de kinderen. Let op: Het is voor ongeveer 8 (niet te volle) soepkommen, dus pas de hoeveelheden aan.

Recept indische groentesoep

Keukenspullen:
mesje

knoflookpers

2 pannen

soepkommen

eetlepels

Ingrediënten:
2 uien

3 theelepels kemiriepasta

2 teentjes knoflook

koenjit

sereh

500 gram kleingesneden kip

100 gram witte kool

2 eieren

2 aardappels

laksa (Chinese vermicelli)

trassi

Fruit 2 uien (in snippers), 3 theelepels kemiriepasta, 2 uitgeperste teentjes knoflook met 1 theelepel koenjit, 1 theelepel trassie, 1 theelepel sereh, 1 theelepel bieslook en 1 theelepel sambal in olie in een pan met een dikke bodem. Voeg dan anderhalve liter water en 500 gram kleingesneden kip toe. Breng het aan de kook en trek er een bouillon van. Kook in een aparte pan 100 gram witte kool, 2 eieren, laksa (Chinese vermicelli) en 2 aardappelen gaar en snijd ze in kleine stukjes. Meng dit door de bouillon vlak voor serveren. Deze soep kan gegeten worden met eventueel een beetje ketjap.

Schenk de soep in bekertjes en vraag de kinderen daarna wat ze van deze groentesoep vinden.

Het is leuk om de kinderen ook aan te leren hoe je soep ‘hoort’ te eten. Doe het liefst voor!
1. Slurp de soep niet op, maar eet het van de zijkant van de lepel.
2. Is de soep te heet, wacht dan tot het afgekoeld is, ga niet blazen.
3. Soep lepel je op door de soepkom schuin van je weg te kantelen.
4. Alleen heldere bouillon mag uit de kom gedronken worden, maar dan alleen als er oren aan de kom zitten.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Koken: Pitabroodjes de luxe

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen leren om gezonde broodjes te maken.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

broodrooster
mesjes
pitabroodjes (voor ieder kind één)
blaadjes sla (1 per kind)
mozzarellabolletjes (2 per kind)
kerstomaatjes (2 per kind)
radijsjes (1 per kind)
zilveruitjes (1 per kind)

Uitvoering

Laat de kinderen eens samen overblijven en samen gezonde broodjes maken om op te eten.

De pitabroodjes moeten geroosterd worden in de broodrooster. Ieder pitabroodje wordt als volgt belegd: één blaadje sla, twee kleine mozzarellabolletjes (in tweeën gesneden), 2 kerstomaatjes (in tweeën gesneden), één radijsje in plakjes en één zilveruitje in stukjes.

Vraag daarna wat ze van de smaak van het broodjes vonden. Waarom zijn dit gezonde broodjes?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Koken: Smoothie

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen leren om zelf een smoothie te maken.
Duur	Fruit schoonmaken: 15 minuten, smoothie maken: 5 minuten per kind

Benodigdheden

karnemelk (een halve beker per kind)
diverse soorten vers fruit (genoeg voor een halve beker fruit per kind)
staafmixer en kom of blender

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens gehoord hebben van smoothies. Deze worden verkocht in de koelvak van veel supermarkten en zijn gezond. Waar worden smoothies van gemaakt, denken de kinderen? Vertel de kinderen dat gezonde smoothies maken helemaal niet moeilijk is. Doe dit eens samen met de kinderen, zodat ze het thuis ook kunnen nadoen!

Voor 1 glas vol smoothie heb je een halve beker met karnemelk en een halve beker vers fruit dat je lekker vindt nodig. Deze ingrediënten gaan bij elkaar in een kom en worden gepureerd tot een gladde mix met een staafmixer of gaan in de blender. Het leukste is om de kinderen zelf allerlei vers fruit uit te laten kiezen die ze samen hebben schoongemaakt en de smoothie te maken. Banaan, ananas en bosbessen zijn bijvoorbeeld een heerlijke combinatie.

Vraag de kinderen erna wat ze vonden van de smaak van hun smoothie.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

2. De jamfabriek

Rekenen: Recepten lezen

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen
Doel	De kinderen leren recepthoeveelheden om te rekenen naar het aantal personen waarvoor ze koken.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze weleens een recept gebruiken. Laat ze recepten noemen die ze wel eens gebruikt hebben. Voor hoeveel mensen is een recept meestal? (4 personen) Wat als je moet koken voor een gezin van zes personen? (Je moet de hoeveelheden bij de ingrediënten aanpassen.) Hoe verander je de hoeveelheden?
Laat de kinderen dit oefenen in tweetallen, bijvoorbeeld met onderstaand recept. Ze kunnen daarna zelf recepten opzoeken en de hoeveelheden omrekenen.

GEPOFTE AARDAPPELEN – 4 PERSONEN

Ingrediënten

4 middelgrote aardappelen
100 gram ongezouten boter op kamertemperatuur
Verse peterselie
Zout en peper
1 theelepel paprikapoeder
1 teentje knoflook
3 eetlepels crème fraiche

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Taal: Gebiedende wijs

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen leren waarom recepten altijd in gebiedende wijs staan.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Lees de volgende regel uit een recept voor aan de kinderen:
“Roer de mosterd door de boter/prei en verwarm al roerend 30 seconden. Voeg de melk toe en breng al roerend aan de kook.”
Wat valt de kinderen op aan de werkwoordsvormen in het recept? (Bij recepten is het opvallend dat de tekst altijd in gebiedende wijs staat. Het is een soort opdracht. Een opdracht is altijd in gebiedende wijs.)
Bespreek werkwoorden die met koken en eten te maken hebben en wat hun gebiedende wijs is. Bijvoorbeeld:
Stampen: Stamp de aardappelen.
Zeven: Zeef de bloem boven de kom.
Smelten: Smelt 50 gram boter in een pannetje.
Toevoegen: Voeg zout naar smaak toe.

Als oefening kunnen de kinderen daarna zelf een recept opschrijven van een gerecht dat ze kennen. Hierbij moeten ze letten op de gebiedende wijs!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Taal: Voedingskeuzes dillema

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, taal
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen denken na over wat er allemaal je voedsel keuze kan beïnvloeden.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Bespreek met de kinderen hoe onze voedselkeuzes worden beïnvloed. Stel vragen als: Hoe kan geld je voedselkeuze beïnvloeden? Hoe kunnen familietradities je voedselkeuze beïnvloeden? Hoe kan tijd je voedselkeuze beïnvloeden? Hoe kan de beschikbaarheid van een product je voedselkeuze beïnvloeden? Hoe kunnen vrienden je voedselkeuze beïnvloeden? Zijn er andere dingen die je kunt bedenken die je voedselkeuze kunnen beïnvloeden? (vakantie, vegetarisch zijn, hoe goed je kunt koken)

Verdeel de klas daarna in groepjes. Zij moeten een maaltijd bedenken volgens één van onderstaande gegeven situaties. Mogelijke scenario's:
1. Je woont in de buurt van een grote supermarkt.
2. Er is alleen een buurtwinkel bij jou in de buurt.
3. Je hebt weinig geld.
4. Je bent rijk.
5. Je bent een ervaren kok.
6. Je bent een tiener met veel energie en hebt enorme honger!
7. Je kookt graag Italiaans.
8. Je bent van plan om Hollandse pot te maken.

Daarna vertellen de kinderen welk scenario zij hadden en wat voor maaltijd ze daarbij hebben bedacht.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Taal: Woordenschat rond recepten

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren woorden aan die horen bij het begrijpen van recepten.
Duur	5 minuten (per woordcluster)

Uitvoering

De volgende woorden zijn belangrijk voor het begrijpen van recepten. Leer ze in begrijpelijke clusters aan:

Onderbouw/middenbouw: Smaak (woordparachute): zout (de smaak van bouillon), zoet (de smaak van suiker), zuur (de smaak van citroen), bitter (de smaak van grapefruit)

Middenbouw/bovenbouw: Manieren van eten bereiden (woordparachute): koken (in kokend water gaar laten worden), bakken (in een koekenpan bruin en gaar laten worden), stoven (op een zacht vuur langzaam gaar laten worden)

Middenbouw/bovenbouw: Manieren van eten bereiden (woordparachute): braden (gaar laten worden in heet vet), sudderen (langzaam gaar laten pruttelen), fruiten (snel bruin laten worden in heet vet), pocheren (gaar laten worden in heet water dat niet kookt)

Middenbouw/bovenbouw: Groente voorbereiden (woordtrap): wassen (schoon maken in water), uit laten lekken (in vergiet water laten weglopen), snijden (met mes kleinere stukjes van maken), garen (gaar laten worden)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

9. Restaurant in de klas: Lunch

Werken in hoeken: Klassenrestaurant

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen oefenen netjes aan tafel eten in een restauranthoek.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

tafelkleed
borden en bestek
servetjes
vaasje bloemen

Uitvoering

Richt een gezellige hoek van het lokaal in als restaurantje, waar de kinderen hun pauzehap en/of lunch om beurten in groepjes kunnen opeten. Zorg voor een tafelkleed, borden en bestek, servetjes en een vaasje bloemen. Bespreek tevoren met de kinderen waar je op moet letten als je netjes (en gezellig) wilt eten: niet met volle mond praten, rechtop zitten, eten doorslikken voordat je een slok drinken neemt, niet boeren enz.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

9. Restaurant in de klas: Lunch