Smaaklessen Inspiratieboek Middenbouw

Film: Conserveren

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken welke manieren er zijn om voedsel te bewaren.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen welke manieren van voedsel ‘goed houden’ ze al kennen.
Voedsel kan bederven omdat micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels en gisten) het voedsel aantasten. Hier kun je ziek van worden doordat je een ‘voedselinfectie’ krijgt. Je kunt dan last krijgen van diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, buikkramp en/of koorts. En dat willen we natuurlijk niet.

Er zijn allerlei manieren om eten te bewaren, zodat het langer goed blijft. Welke? Dat leren de kinderen in dit filmpje van School TV (2.52 minuut)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 8

Geschiedenis: De kruidenier (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar er vroeger voedingsmiddelen gekocht werden.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen waar ze denken dat je vroeger je eten haalde. Vroeger waren er namelijk nog geen supermarkten.
Je boodschappen haalde je bij een kruidenier. In ieder dorpje was wel een kruidenier. Bekijk daarvoor het filmpje met de kinderen(2.38 minuut).

Praat over het filmpje na met de kinderen: Wat was er anders aan boodschappen doen vroeger? Wat kon je niet kopen? Wat lijkt je leuk van die tijd? Wat lijkt je lastig?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Groepsgesprek: Sperziebonen bewaren

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren waar en hoe eten bewaard moet worden.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

verse sperziebonen in een papieren of plastic zak
sperziebonen in een pot
sperziebonen uit de diepvries

Uitvoering

Laat de kinderen drie soorten sperziebonen zien: verse, in een pot en uit de diepvries. Vraag de kinderen naar de verschillen (kleur, smaak, bereidingstijd, prijs, houdbaarheid). Stel vragen als:

Hoe lang kunnen de boontjes in de pot bewaard worden?
Waar moet ik ze bewaren?
Hoe lang kunnen de boontjes uit de diepvries worden bewaard?
Waar moeten die bewaard worden?
Hoelang denk je dat de verse boontjes bewaard kunnen worden?
Waar moet ik die bewaren?

Draai de dop van de boontjes in een pot.

Hoelang kunnen de boontjes in de pot nú bewaard worden? (enkele dagen, als je ze koel houdt) Hoe komt dat? (omdat er zuurstof bij is gekomen)
Hoelang kan ik de bevroren boontjes bewaren als ik ze ontdooi? (Deze moeten meteen worden klaargemaakt.)
Hoe moet je verse boontjes bewaren? (Je kunt sperziebonen in een open plastic zak een paar dagen bewaren op een koele plaats of in je koelkast.)
Hoe kun je bepalen of iets veilig gegeten kan worden of niet? (houd je aan de informatie op het etiket, dus hóé je het moet bewaren en hoe láng je het kunt bewaren, ruik aan het eten, kijk naar de kleur, controleer de substantie, proef een klein beetje, schimmelgroei, knijp erin)
Welke zintuigen kunnen je allemaal daarbij helpen? (ruiken, zien, proeven, voelen)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Proeven: Slasaus

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen ontdekken verschillen en overeenkomsten in kant-en-klare slasaus en zelf gemaakte slasaus.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

fles kant-en-klare slasaus
ingrediënten om slasaus te maken (zie bijvoorbeeld onderstaande ingrediënten)
kom
maatbeker
proeflepeltjes

Uitvoering

De kinderen gaan een kant-en-klare slasaus vergelijken met een zelfgemaakte slasaus. Neem hiervoor een duidelijk recept, bijvoorbeeld van internet, of gebruik onderstaand recept.

Laat de kinderen eerst in groepjes zelf slasaus maken. Daarna proeven ze beide sausjes en praten hierover na. Welke verschillen proefden, zagen en roken ze? Wat vonden ze lekkerder? Waarom? Hoe komt dat, denken ze?

Laat de kinderen het etiket van de slasaus lezen en vergelijken met de ingrediënten van het recept. Welke verschillen ontdekken ze? (In de saus zitten extra ingrediënten om ervoor te zorgen dat het niet schift en lang bewaard kan blijven.) Wat is hetzelfde? Conclusie: Het is dus heel eenvoudig om zelf een sausje te maken. Je maakt zoveel als je nodig hebt, je weet precies wat er in zit en je hebt de kant en klare producten niet nodig.

Ingrediënten

50 ml karnemelk
75 gram mayonaise
60 ml biogarde
snuf selderijzout
klein scheutje appelazijn
scheutje appeldiksap
peper
groene kruiden (peterselie, selderij enz.), indien mogelijk vers
scheut citroensap

Bereidingswijze

Begin met de karnemelk. Hierna de selderijzout, appelazijn, appeldiksap, peper, kruiden en citroensap toevoegen. Alles goed mengen. Mayonaise toevoegen. Tenslotte de biogarde erdoor roeren.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fair Trade

Proeven: Soep koken vers of kant-en-klaar

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen ontdekken verschillen en overeenkomsten in kant-en-klare soep en zelf gemaakt soep.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

een pakje tomatensoep
een blik tomatensoep
keukenspullen (zie recept)
ingrediënten om zelf tomatensoep te maken (zie recept hieronder)
bekertjes (drie per kind)
drie pannen
kookplaat
houten lepels

Uitvoering

De kinderen gaan drie soorten soep met elkaar vergelijken: soep uit een pakje, soep uit blik en zelfgemaakte soep. Neem bijvoorbeeld groentesoep of tomatensoep.

Laat de kinderen eerst de drie soepen maken. Verdeel de klas in drie groepen, die ieder verantwoordelijk is om één van de drie soepen te maken.
Neem voor de zelf te maken soep het recept hieronder of een duidelijk recept bijvoorbeeld van internet. De soep uit blik hoeft alleen opgewarmd te worden en de soep uit een pakje moet gemengd worden met water en aan de kook worden gebracht.

Recept Tomatensoep
Keukenspullen: snijplank dunschiller snijmes blikopener hapjespan kookplaat houten lepel kom zeef	Ingrediënten: 1 ui 1/2 winterpeen 1 eetlepel (olijf)olie 1 eetlepel suiker 1 blikje tomatenblokjes (400 g) 1 pot rundvleesbouillon met rundvlees (340 ml) 1 kruidenbuiltje voor vleesbouillon 1/2 zakje verse peterselie (à 30 g) 100 g rundergehakt zout en peper

Bereiding

Ui pellen en snipperen. Wortel schoonmaken, wassen en in blokjes snijden. In braadpan olie verhitten. Ui en wortel 2 minuten zachtjes fruiten. Suiker erover strooien en al roerend laten smelten en iets laten kleuren. Tomatenblokjes met vocht erdoor roeren en 1 minuut meewarmen. Bouillon boven pan door zeef schenken (vlees bewaren). Toevoegen: 1 pot (van bouillon) water, kruidenbuiltje en helft van peterselie. Aan de kook brengen en 15 minuten zachtjes laten koken. Gehakt mengen met zout en peper en tot kleine balletjes draaien. Tomatensoep boven andere pan zeven. Gehaktballetjes en rundvlees (uit de pot bouillon) aan soep toevoegen, aan de kook brengen en soep nog 10 minuten zachtjes laten koken. Peterselie fijnhakken. Vlak voor serveren fijngehakte peterselie erover strooien.

Geef de kinderen een bekertje van ieder van de drie soepen. Laat ze de drie soepen vergelijken en hierover napraten. Welke verschillen proefden, zagen en roken ze? Wat vonden ze lekkerder? Waarom? Hoe komt dat, denken ze?

Laat de kinderen hierna het etiket van blik en pakje lezen en vergelijken met de ingrediënten van het recept. Welke verschillen ontdekken ze? (In de soep uit blik en in het pakje zitten extra ingrediënten om ervoor te zorgen dat de soep lang bewaard kan blijven.) Wat is hetzelfde?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 6

Groep 7

Groep 8

3. Fairtrade

Spel: Bacteriën doden (op de computer)

Leskenmerken
Activiteiten	Spel
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen denken via een computerspel na over hoe bacteriën onschadelijk worden gemaakt.
Duur	15 minuten per kind

Uitvoering

Laat de kinderen het computerspel ‘bac-vechten’ spelen. Daarin moeten ze proberen alle bacteriën in de keuken uit te schakelen. Dit is een spel dat individueel op de pc gespeeld kan worden, bijvoorbeeld als de kinderen iets voor zichzelf mogen doen.

Aansluitende Smaaklessen

Spel: SuperShopper

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen ontdekken wat allemaal invloed heeft op je koopgedrag.
Duur	15 minuten per kind

Uitvoering

Laat de kinderen individueel het spel Supershopper van het Voedingscentrum spelen. Daarin doen ze al hun boodschappen in de supermarkt en ontdekken hoe zij als shopper in elkaar zitten. Op speelse wijze passeren gezondheid, milieu, dierenwelzijn en eerlijke handel de revue.

Tip: Als u gaat koken met de kinderen is het leerzaam om hen zelf de boodschappen te laten doen! Ze maken hiervoor van tevoren een boodschappenlijst. Bespreek vooraf waar je op kunt letten als je besluit wat je koopt: hoeveelheden, verpakking, prijs, biologische of gewone producten…

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Houdbaarheidsdatum

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren houdbaarheidsaanduidingen op voedingsmiddelen lezen en begrijpen.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

verschillende etiketten van voedingsmiddelen

Uitvoering

Hoe weet je of iets nog goed is om te eten? Vraag de kinderen of ze daar ideeën over hebben.

Laat de kinderen daarna verschillende etiketten bekijken. Op het etiket zoeken ze hoeveel dagen dit product nog houdbaar is. Snappen de kinderen hoe ze dit op het etiket moeten vinden en lezen?

Concludeer samen met de kinderen dat er verschillende aanduidingen zijn en bespreek wat deze betekenen:

te gebruiken tot (hierna kan het product niet meer worden genuttigd),
tenminste houdbaar tot (hierna gaat de smaak achteruit, maar is nog steeds geschikt voor consumptie),
uiterste verkoopdatum (daarna mag de winkel het niet meer verkopen. Hier is veel discussie over, want hoe lang kun je het dan thuis nog gebruiken?).

Laat nu de kinderen van een aantal producten het etiket opnieuw bekijken. Wat voor soort aanduiding staat hierop? Weten ze nu wat dat betekent?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Rijmpje

Leskenmerken
Activiteiten	Zingen/rijmpje opzeggen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over welke producten je waar koopt.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Leer het volgende rijmpje aan en laat een kind steeds een andere voedingsmiddel invullen. Kan de rest van de groep antwoord geven?

Broodjes koop ik bij de bakker
Groente bij de groenteman
Maar wie o wie kan mij vertellen
Waar ik …. kopen kan?
(rijmpje van: Eric van Os)

Speel ook een alternatieve versie van het bekende spel ‘Ik ga op reis en ik neem mee...’. Zeg: ‘Ik ga naar de … (bijvoorbeeld: groentewinkel) en ik koop…. (bijvoorbeeld: sla)’.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Eetgewoonten en cultuur

Eet iedereen hetzelfde bij het ontbijt? Waarom eten mensen in Azië met stokjes? Waarom eten mensen sprinkhanen? Wat is Koosjer eten? En hoe komt het dat mensen in andere landen zoveel sambal door hun eten kunnen doen zonder dat hun mond in brand staat? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Eetgewoonten en cultuur.

Groepsgesprek: Eenheidssmaak

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de redenen dat wij eten.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

een multi vitaminepil

Uitvoering

Praat met de kinderen over de reden waarom we eigenlijk eten. Prikkel de discussie met de volgende opening: Laat een vitaminepil zien en beweer: ‘Slimme mensen hebben deze pil ontwikkeld. In deze wonderpil zitten alle (voedings)stoffen die je per dag nodig hebt.’ Slik de pil door met wat water en zeg: ‘Dat is gemakkelijk. Nu hoef ik nooit meer boodschappen te doen, te bedenken wat ik allemaal moet eten, te koken, en ik hoef ook nooit meer aan tafel te zitten. Ik ben klaar!’

Vraag de kinderen dan of zij ook zo willen eten. Laat de kinderen klassikaal of in groepjes brainstormen over de vraag: ‘Waarom eten we eigenlijk? ‘ Doe dit in de vorm van een woordspin. Schrijf de zin op het bord en zet de antwoorden er omheen. Mogelijke antwoorden: eten is gezellig, eten is lekker, alles heeft zijn eigen smaak, eten is nodig om te leven, eten is nodig om gezond te blijven, eten is nodig om te groeien, eten ziet er allemaal verschillend uit, eten is nodig voor voedingsstoffen.

Tip: Het gebruik van een blender kan deze activiteit nog spectaculairder maken. Doe brood, rijst, melk, fruit, groenten, olie en thee of andere voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf in de blender. Mix alles en vraag aan de kinderen wie dit op wil drinken. Bespreek vervolgens de vraag: ‘Waarom eten we eigenlijk?' (Zie eerder genoemde antwoorden.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Eetgewoontes

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Tweetallen
Doel	De kinderen ontdekken elkaars eetgewoontes.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Laat de kinderen in tweetallen elkaar vragen stellen over hun eetgewoontes. Ze bedenken eerst vragen die ze aan hun maatje willen stellen. Tijdens de interview schrijven ze elkaars antwoorden op. Denk aan vragen als:

Hoe laat eten jullie meestal?
Wat eten jullie ‘s avonds het vaakst?
Waar eten jullie ’s avonds?
Moet je altijd je bord leegeten?
Wie beslist er wat er gegeten wordt?
Wat eet je in het weekend?
Help je met koken?
Wat eet je als het feest is?
Zijn er dingen die jullie thuis nooit eten?

Bespreek de interviews na: Had je verwacht dat jullie antwoorden hetzelfde zouden zijn? Welk verschil vond je een verrassing? Welke feestdagen vieren jullie thuis? Wat eten jullie dan? Welke eetgewoonte van je maatje (of een andere klasgenoot) zou je wel willen uitproberen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groepsgesprek: Feesten en hun traktaties (met filmpjes)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film, werkstuk
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen leren over feesten en hun traktaties, ook uit andere landen.
Duur	Klasgesprek: 20 minuten, werkstuk: meerdere dagen een uur

Benodigdheden

zak pepernoten of speculaasjes

Uitvoering

Laat de kinderen een zak pepernoten of speculaasjes zien. Vraag de kinderen wat het is. Wanneer eten we dit? (van oudsher hoort dit bij Sinterklaas) Wat eten we nog meer met Sinterklaas? (chocoladeletters, marsepein, strooigoed) Welke feestdagen zijn er nog meer? (Besteed hierbij aandacht aan zowel feesten die van oudsher in Nederland voorkomen zoals Sinterklaas, Kerst, Pasen en Oud en Nieuw, als aan feesten die uit andere culturen komen zoals het Suikerfeest (Islamitisch feest na afloop van de Ramadan), Diwali (Hindoestaans Licht Feest) en Pesach (Joods Paasfeest).) Laat de keuze hiervan afhangen van de culturele samenstelling van de klas.

Kunnen de kinderen bedenken welke speciale dingen op deze feestdagen worden gegeten? (Op het Suikerfeest worden er allerlei zoete koekjes en taartjes gebakken, zoals lokum (turks fruit). Bij Diwali is het traditie om tijdens het hoofdgerecht zoete rijst te eten, gekookt in kokosmelk. Er worden ook veel snacks gegeten zoals poories (gefrituurde gevulde broodjes) en mithai (flapjes met zoete pompoen en nootjes). Met Pesach eten ze ongezuurd brood, dus zonder gist, zoals matzes.)

Wat vinden de kinderen een leuk feest? Waarom? Hoe vieren ze het thuis en/of op school? In dit gesprek moet ruimte zijn voor de kinderen om te praten over eten en genieten ervan en over gewoontes uit andere culturen.

In de volgende aflevering van Willem Wever (25.33 minuut) wordt uitgelegd wat koosjer eten inhoud.

In dit filmpje van School TV (1.37 minuut) wordt uitgelegd wat Suikerfeest is:

Laat de kinderen nu in tweetallen of groepjes een werkstuk maken over één of meer culturele aspecten die te maken hebben met eetgedrag. Elke groepje kan bijvoorbeeld een godsdienst kiezen (zoals Jodendom, Islam, Boeddhisme en Hindoeïsme) en uitzoeken welke speciale gebruiken er binnen deze godsdienst zijn. Of ze kiezen een feestdag uit (zoals Nowruz (Iranees Nieuwjaar), Suikerfeest, Pesach (Joods Pasen) en Holi (Hindoefeest)) en zoeken uit welk voedsel speciaal is voor deze feestdag. Ook kunnen ze kiezen voor een bepaald land en haar maaltijdpatronen.
De werkstukken kunnen worden uitgewerkt op grote vellen of als powerpoint en aan elkaar gepresenteerd en opgehangen worden.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Durf eens iets nieuws!

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over waarom het goed is om regelmatig iets nieuws te proberen.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Voer een leergesprek over wat de kinderen eten in de pauze en tussen de middag. Stel vragen als: Wat eet je meestal in de pauze/tussen de middag? Wie eet er altijd hetzelfde? Zijn dit producten die gezond zijn (uit De Schijf van Vijf) of zijn het extra’s? Waarom is het goed om niet altijd hetzelfde te eten? (Eén van de voedingsregels in de Schijf van Vijf zegt dat het gezond is om gevarieerd te eten.) Concludeer met de kinderen dat het belangrijk is om regelmatig wat nieuws te proberen. Zo breid je lijstje met mogelijkheden langzaam uit!

Laat ieder kind nadenken over wat ze zouden willen veranderen in hun eetpatroon of graag een keer willen uitproberen. Ze kunnen bijvoorbeeld een nieuw soort fruit meenemen naar school als pauzehap of thuis een nieuw zetmeelproduct zoals couscous uitproberen. Schrijf deze voornemens op een briefje en hang ze op een plek in de klas op. Vraag na enkele weken: Wie heeft zijn voornemen ook daadwerkelijk uitgevoerd? Hoe beviel dat?

Aansluitende Smaaklessen

Groepsgesprek: Multiculturele traktaties

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren over buitenlandse gewoontes van een gast in de klas.
Duur	30 minuten

Voorbereiding

Nodig een ouder of andere volwassene uit een andere cultuur uit in de klas. Die kan wat komen vertellen over traktaties uit zijn/haar cultuur en de bijbehorende feestdag. Bereid het bezoek voor en vraag de kinderen in groepjes vragen te bedenken die ze willen stellen aan de gast.

Uitvoering

Misschien kan aan het eind van het bezoek één van die lekkernijen vervolgens ook gemaakt worden in de klas! Zoals Pogaça, een traditionele Turkse lekkernij, die men onderweg naar school of werk warm bij de bakker koopt, of 's middags bij de thee neemt.

Recept Pogaça's
Keukenspullen: oven kom bakplaat en bakpapier vork/lepel om te mengen	Ingrediënten: 200 gram yoghurt ( liefst Turkse of Griekse) 100 gram olijfolie 2 eieren ( 1 eigeel bewaren om mee te bestrijken) 2 theelepels bakpoeder 500 – 600 gram bloem 200 gram Turkse feta, verkruimeld dille, fijngehakt 50 gram zwarte olijven, zonder pit in stukjes sesamzaad

Bereiden

Verwarm de oven voor op 175° C. Meng alle ingrediënten in een kom, maar houd het sesamzaad en 1 eigeel apart. Breng op smaak met zout en peper, voorzichtig met het zout, want de feta is al zout. Maak met je handen of een lepel kleine hoopjes deeg op een met bakpapier belegde bakplaat. Bestrijk de pogaça's met eigeel en strooi er sesamzaad op. Zet ze 40 - 50 minuten in de oven tot ze mooi goudbruin zijn.

Tip: Download/bestel de multiculturele traktatiekalender bij de NIGZ (€ 5 exclusief verzendkosten per set van 3 exemplaren)(bestelnummer OJ031244).

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Sprinkhanen en andere griezelige voeding (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken dat insecten ook eetbaar zijn.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Bekijk zonder voorbereiding met de kinderen het filmpje ‘Insecten eten is niet eng’ (4.10 minuten):

Praat vervolgens hier met de kinderen over verder: Zou jij sprinkhaan of meelworm durven proberen? Waarom wel/niet? Waarom wordt het eten van insecten aangemoedigd? (Het eten van sprinkhanen en meelwormen is beter voor het milieu dan vlees eten! Ze zijn goede vleesvervangers!) Lust je slakken (escargots) of mosselen? Wat zouden mensen uit andere landen misschien ‘eng’ of ‘raar’ vinden als ze horen wat wij in Nederland eten? (rauwe haring met ui, varkenspoot in de erwtensoep, garnalen, mosselen)

Tip: Bekijk eens dit leuke, griezelige boekje over vreemde eetgewoonten uit andere landen.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen 3. Ontbijt: een goede start 4. Tanden houden van het getal 7	3. Wie maken ons eten 4. Groente en fruit van ver	2. Lekker uit de Schijf van Vijf 3. Etenswaren bewaren 4. Wat een verspilling! 5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen 2. Waar komt ons eten vandaan? 3. Lekker eten met de Schijf van Vijf	1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers 2. De energiebalans 4. Proefjes met toevoegingen
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Koken: Muntthee maken (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen proeven echte muntthee.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

25 gram verse muntblaadjes
4 eetlepels suiker
1 liter kokend water

Uitvoering

Vertel de kinderen dat Marokkanen echte theeleuten zijn! Voor gasten wordt groene thee met munt op een speciale manier gezet. Laat zien hoe dat gaat in het volgende School TV filmpje (1.46 minuut)

Maak daarna met de kinderen muntthee zoals ze dat in Marokko doen: Doe 25 gram verse muntblaadjes en 4 eetlepels suiker in een grote theepot van 1 liter. (Wijs erop dat je beter niet zoveel suiker kunt nemen. Dat is niet zo gezond.) Giet er vanaf een hoogte 1 liter kokend water over. Laat de thee met een deksel op de pot circa 4 minuten trekken. Schenk de thee in glazen en zet in elk glas een takje verse munt.

Opmerking: In Marokko wordt deze thee traditioneel in glazen geserveerd met een vers takje munt in elk glas.
Geniet van de thee samen en vraag ze daarna wat ze van de smaak vinden.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7
3. Ontbijt: een goede start	4. Groente en fruit van ver	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...

Proeven: Sambalbrand

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren van alles over sambal.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten sambal (zoals sambal manis, sambal brandal en sambal badjak)
20 rode pepers
zout
eventueel wegwerphandschoenen
vijzel of foodprocessor
roerstokjes
bruine suiker
stukjes brood

Uitvoering

Vertel de kinderen dat deze activiteit gaat over sambal. In veel landen wordt eten pittig gemaakt met sambal. Weten de kinderen waar sambal van wordt gemaakt? (chilipepers is de basis) Laat een chilipeper zien. Praat met de kinderen over wat ze van sambal vinden. Eten ze het weleens? Vinden ze het lekker? Weten de kinderen wat je kunt doen als je mond in brand staat na het eten van iets scherps (zoals sambal)? (Water werkt niet! Een hapje bruine suiker of een stukje brood blust de hete sensatie.) Neem de proef straks op de som en laat kinderen na het eten van een hapje sambal de ‘brand’ proberen te blussen met water en daarna met een stukje brood of een hapje bruine suiker.

Maak nu zelf sambal met de kinderen. Het is namelijk helemaal niet moeilijk. Hak 20 rode pepers en 2 theelepels zout samen tot een moes, bijvoorbeeld in een foodprocessor. Je kunt het ook in een vijzel fijnwrijven. Let op: pas op als je de pepers in je handen hebt gehad, want vooral de zaadjes zijn scherp! Wrijf dus niet in je ogen! Tip: Doe een paar wegwerphandschoenen aan.

Vraag de kinderen of ze meerdere soorten sambal kennen. Voor veel kinderen zijn alle typen sambal hetzelfde. Niets is echter minder waar! Laat de kinderen een aantal soorten sambal zien. De sambal die ze zelf gemaakt hebben is sambal oelek. Maar er bestaan bijvoorbeeld ook sambal manis, sambal brandal en sambal badjak.

Nu mogen de kinderen de verschillende soorten proeven en vergelijken. Dit doen ze met behulp van roerstokjes. (Voor iedere sambal een schone!) Welke verschillen proeven ze? Welke vinden ze het scherpst? Welke vinden ze het lekkerst? Laat ze de ‘brand’ een keer proberen te blussen met water, een keer met een stukje brood en daarna met een schepje bruine suiker.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7
3. Ontbijt: een goede start	4. Groente en fruit van ver	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...

Smaak

Wat is Smaak? Wat zijn de hoofdsmaken? Hoe moet je proeven? Welke zintuigen heb je? Smaken blauwe pannenkoeken anders dan gewone? Durf je nieuwe soorten eten te proeven? Hoe komt het dat je eten soms eerst niet lekker vindt, maar na een aantal keer proeven wel? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Smaak.

Bewegen: Basissmaken (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Bewegen, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de smaken van verschillende producten.
Duur	25 minuten

Benodigdheden

ruimte: speel- of gymzaal

Uitvoering

Bekijk met de kinderen het volgende filmpje (15.32 minuut) waarin topkok Pierre de Wind uitlegt wat proeven is en wat de basissmaken zijn:

Speel vervolgens het volgende spel:

Vraag de kinderen door elkaar te gaan lopen in de zaal. Roep steeds een van de uitspraken over smaak, zoals ze hieronder staan. Als het waar is wat u roept, blijven de kinderen door de zaal lopen. Als u iets roept dat niet waar is, gaan de kinderen snel op de grond zitten.

Waar of niet waar?
Een druif is zout.
Chips is zout.
Een citroen is zuur.
Melk hoort zuur te zijn.
Spruitjes zijn bitter.
Een appel is zuur én zoet.
Patat is zoet.
Thee zonder suiker smaakt bitter.
Aardbeien zijn zoet.
Een ijsje is zout.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Aroma's ruiken

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen leren wat aroma’s zijn en waar ze voor dienen.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

enkele flesjes met aroma’s, bijvoorbeeld van Baukje (vanille, citroen, koffie), verkrijgbaar bij de bakafdeling van de supermarkt
stickers

Voorbereiding

Zet de flesjes met aroma klaar en plak er etiketten op met nummers zodat de kinderen niet weten wat ze gaan ruiken.

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze weten wat het woord ‘aroma’ betekent (geur). Waar worden aroma’s in voedingsmiddelen voor gebruikt? (ze worden toegevoegd aan eten om er extra geur aan te geven)

Laat de kinderen dan in groepjes de verschillende aroma’s ruiken, ze proberen op te schrijven welke geuren ze herkennen.

Leg daarna uit dat aroma’s vaak worden toegevoegd aan voedingsmiddelen. Aardbeiaroma wordt bijvoorbeeld toegevoegd aan Yokidrink Aardbei en aan aardbeienijs. Waarom worden aroma’s vaak toegevoegd aan voedingsmiddelen? (Om de smaak van een product te versterken, want geur helpt de smaak, zeker als er weinig echte aardbei in zit.)

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent...	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Experiment: Blauwe pannenkoeken

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren dat als eten niet de juiste kleur heeft, je lichaam moeite heeft om te accepteren dat het lekker kan zijn.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

pannenkoekmix of kant-en-klare pannenkoekmix in schudfles
groene of blauwe voedingskleurstof (te koop in toko’s en kookwinkels)
koekenpan
kookplaat
stroop en/of poedersuiker

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze van pannenkoeken houden. Wat voor pannenkoeken vinden ze lekker? Houd je van pannenkoeken met stroop of poedersuiker? Hoe zien heerlijke pannenkoeken eruit?

Maak samen met de kinderen daarna het pannenkoekbeslag. Doe er vervolgens de groene of blauwe kleurstof bij. Leg uit dat dit voedingskleurstof is: volkomen ongevaarlijk en smaakloos. Bak samen met de kinderen pannenkoeken van het beslag waar wat groene of blauwe kleurstof aan toegevoegd is.

Vraag de kinderen wat er met je gebeurt als je de blauwe of groene pannenkoeken ziet? Zien ze er lekker uit? Je weet dat ze gewoon naar pannenkoek zullen smaken, maar toch… Laat iedereen die durft vervolgens een stukje blauwe pannenkoek proberen!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: De neus proeft

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren dat het vooral de neus is die zorgt dat je proeft.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

enkele zakjes vanillesuiker

Uitvoering

Vraag de kinderen hoeveel geuren ze denken dat de neus kan herkennen (tussen de 4.000 en de 10.000 geuren!). Hoeveel smaken herkent de tong? (slechts de vier hoofdsmaken: zoet, zuur, bitter en zout en drie andere smaken: umami, metaalachtig en zeepachtig) Concludeer met de kinderen dat het dus vooral de neus is die proeft. Het bewijs wordt geleverd als je verkouden bent: Hoe goed proef je als je verkouden bent? (Slecht, het slijmvlies in de neus zit dicht en kan geen geurstofjes herkennen. Daarom proef je dan ook veel minder.)

Laat de kinderen een zakje vanillesuiker zien. Dit is speciale suiker gemengd met vanille (denk aan de smaak van vanille ijs) die in taarten e.d. wordt gebruikt. Laat de kinderen nu een beetje vanillesuiker proeven. Eerst met de neus dicht, daarna met de neus open. (Je tong herkent de grote lijnen van een smaak, maar je neus kent alle details. Bij vanillesuiker proeft je tong het zoet van de suiker, maar je neus ruikt de vanille.)
Conclusie: Zonder je neus zou je eten heel saai smaken!

Hoe doet je neus dat: ruiken?
Als je gewoon inademt brengt de luchtstroom de geurstoffen vanzelf naar je neus. In je neusholte zit een klein stukje slijmvlies dat geurstofjes kan herkennen. Het zit boven in neus en wordt ook wel het reukepitheel genoemd.
Laat op het digibord een dwarsdoorsnede van de neus zien en wijs aan waar het slijmvlies zit.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Hoe klinkt vers?

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken dat producten die niet meer vers zijn veranderen van structuur.
Duur	Voorgesprek: 10 minuten, daarna: enkele minuten per dag

Benodigdheden

appel
krop sla
boterham
cracker of beschuitje
cracottes (een halve per kind)

Voorbereiding

Haal wat cracottes (voor ieder kind een halve) uit de verpakking en laat ze in een dag hun knapperigheid verliezen.

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens cracottes eten. Laat de doos zien. Hoe smaken cracottes? (lekker licht en knisperig) Waarom zitten cracottes in plastic? (Laat zien in de doos.) (om ze knapperig te houden) Geef de kinderen ieder een halve cracotte. Hoe smaakt hij? (slap, niet knapperig) Wat is er gebeurd? (ze zijn te lang uit de verpakking en niet meer vers) Besluit met de kinderen dat de knapperigheid en structuur van een voedingsmiddel afhangt van hoe vers het is.

Voer dan de volgende proef uit met de kinderen:
Leg een appel, een krop sla, een boterham en een cracker of beschuitje onafgedekt op een kast in het lokaal. Kijk iedere dag met de kinderen naar de producten. Hoe zien ze eruit? Hoe voelen ze? Conclusies: Een niet-verse krop sla wordt steeds slapper en dus minder knapperig en sappig. Hetzelfde geldt voor een oude appel. Een beschuitje dat niet afgesloten is bewaard, wordt slap. Bij het kauwen geeft hij niet veel geluid meer. Brood wordt juist droger en harder als je het onafgedekt bewaart.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Hoe voelt dat?

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen
Doel	De kinderen ervaren dat voedingsmiddelen verschillend kunnen aanvoelen.
Duur	Ontdekhoek: 10 minuten per tweetal, nabespreking: 10 minuten

Benodigdheden

blinddoek
verschillende voedingsmiddelen die anders aanvoelen (zoals een tomaat (glad), een kiwi (harig), sinaasappel (ruw), pinda (bobbelig), een vis (glibberig))
eventueel een zandloper

Uitvoering

Doe verschillende voedingsmiddelen in een dichte doos en zet deze in de voelhoek neer. Verdeel de groep in tweetallen.

Laat de duo’s om beurten plaatsnemen in de voelhoek. Eén van de kinderen doet een blinddoek voor. Het andere kind kiest een voedingsmiddel en laat het ‘blinde’ kind deze voelen. De ‘blinde’ probeert te vertellen wat hij voelt. Daarna wisselt het tweetal van blinddoek en kiest het andere kind een voedingsmiddel voor het ‘blinde’ kind. Ze mogen dit 10 minuten doen. Gebruik bijvoorbeeld een zandloper om de tijd zichtbaar te maken.

Als alle kinderen in de ontdekhoek zijn geweest stalt u alle producten uit in de kring en bespreekt u hun ervaringen na. Wat voelde je allemaal? Had je snel door wat je in je handen had? Vond je het moeilijk om te voelen en te raden? Gebruikte je soms andere dingen van je lijf om je te helpen? (neus, mond) Welke dingen voelden lekker aan? Hoe voelden die aan dan? Welke dingen voelden niet lekker aan? Lust je alles dat je voelde?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Planten en kruiden koppelen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen proberen door alleen te ruiken verse en gedroogde kruiden met elkaar te matchen.
Duur	10 minuten (per tweetal)

Benodigdheden

vier of vijf kruidenplantjes
vier of vijf gedroogde kruiden (dezelfde als de verse)

Voorbereiding

Verwijder de etiketten van de potjes met gedroogde kruiden. Zet letters op de potten van de planten en cijfers op de potjes.

Uitvoering

Leg de kinderen uit dat kruiden vers gekocht kunnen worden (laat een voorbeeld zien), maar ook in gedroogde vorm (strooi wat op de hand om te laten zien).

Vertel de kinderen dat ze gaan kijken hoe goed hun neus is. Ze moeten in de ontdekhoek proberen de kruidenplanten aan de juiste gedroogde potjes ervan te linken. Kunnen ze met behulp van hun neus de juiste planten met de juiste potjes verbinden? Oudere kinderen schrijven de letter en het cijfer die bij elkaar horen steeds op.
Tip: Het plantje kun je het beste ruiken door een blaadje of stengetje tussen je vingers te kneuzen (= knijpen en wrijven zodat de geur vrijkomt). Daarna kun je aan je vingers de geur goed ruiken.

Bespreek de juiste paren kruiden na. Vonden de kinderen het moeilijk? Zit er veel verschil tussen de geur van verse en de gedroogde kruiden? (de geur van gedroogde kruiden is veel zwakker)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Praten over het smaakgeheugen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren hoe suiker wordt gemaakt en waarom we houden van zoet.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

een suikerbiet
een mes
een pan
een kookplaat
een zeef
een koffiefilter
een rasp
een bord
een kom waar de zeef op past
een houten lepel

Uitvoering

Vraag de kinderen wat voor zoete dingen ze allemaal lekker vinden. Weten ze waar suiker van gemaakt wordt? (in Nederland vooral suikerbiet, in het buitenland ook suikerriet) Hoe wordt suiker gemaakt? Dat gaan ze nu zelf doen!
Was de suikerbiet, snijd de schil eraf en snijd de biet in stukken. Rasp de stukken suikerbiet. Kook de geraspte biet zachtjes voor 15 minuten. Doe de inhoud dan in een zeef en vang de vloeistof op. Pers de pulp in de zeef goed uit. Laat de vloeistof door de koffiefilter in de pan lopen. Breng de vloeistof weer aan de kook zonder deksel op de pan. Laat het langzaam inkoken totdat er stroop ontstaat. Laat de stroop afkoelen. Dit is de basis van suiker!
De meeste mensen houden van zoete dingen. Zoet wordt geassocieerd met energie, energie is nodig om te overleven. Daardoor krijg je bij het eten van zoet warme gevoelens. Deze warme gevoelens werken als een beloning waardoor je zoet lekker gaat vinden en er meer van wilt gaan eten. Zo krijgt je lichaam voldoende energie binnen! Als klein kind leerde je zo suiker te waarderen. Extra suiker in de thee, suiker op een beschuitje, suiker op de aardbeien, suiker bij de appelmoes, suiker bij de yoghurt.
Vraag de kinderen of, als suiker niet zou bestaan, er ook geen zoet smaak zou bestaan. (Zoet als smaak zou wel nog bestaan, want je allereerste smaakervaring is ook zoet. Moedermelk is namelijk zoet en romig! Met het drinken verdween de honger en er kwamen weldadige gevoelens voor in de plaats. Het zijn de eerste associaties van smaak met gevoelens!)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Rode Drabsap-proef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven, experiment
Werkvorm	klassikaal
Doel	De kinderen leren verschillende smaken te onderscheiden in een drankje.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

1 peer
25-50 gram rode kool
1 appel
2 kiwi's
20 ml ananassap
Snijplankje
mesje,
maatbeker
blender
kopieerblad (voor elk kind 1)
kleine (fluor)bekertjes

Voorbereiding

Maak het volgende drankje klaar zonder dat de kinderen kijken.
Schil de peer, de appel en de kiwi's. Was de rode kool en laat goed uitlekken. Snijd de groente (ongekookt) en het fruit in kleine stukjes. Voeg alles samen in de blender en sluit de mengkom goed af. Meng de inhoud eerst kort en pureeer daarna alles met de blender tot een gladde mix. Na bereiding direct serveren!

Uitvoering

Schenk voor elk kind een klein beetje van het sapje in een bekertje. Laat de kinderen proberen te proeven en te ruiken welke soorten groente en fruit er in het drankje zitten. Laat ze dit aankruisen op het kopieerblad.

Heeft iedereen het kopieerblad ingevuld? Verklap dan wat er allemaal in het drankje zat.

Kopieerblad rode drabsap-proef

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen	1. Wat de boer niet kent... 4. Het appeldebat	1. Smaakmakers
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Experiment: Smaakpapillen bedwelmen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken wat het smaakvermogen van de tong beïnvloedt.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

melk (een bekertje voor ieder kind)
tandpasta
druivensap (een bekertje voor ieder kind)
grapefruitsap (twee bekertjes voor ieder kind)
bekertjes (4 per kind)

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze melk lekker vinden. Hoe smaakt dat?
Voer nu het volgende simpele maar doeltreffende experiment uit: Ieder kind krijgt een beker melk en een tandenborstel met tandpasta.
De opdracht is om eerst een slok melk te drinken. Mm, lekker. Daarna poetsen ze hun tanden met een vinger met tandpasta en nemen opnieuw een slok melk. Hoe smaakt het nu? (Afschuwelijk!) Hoe kan dat? Het is toch hetzelfde drinken als voorheen? (Dit heeft te maken met de pepermunt in de tandpasta. Die smaak is zo sterk dat het als het ware de smaakpapillen op je tong ‘bedwelmt’. Daarom kun je de smaak van het melk niet meer proeven.)

Nog een leuk, overtuigend proefje: Elk kind krijgt 3 bekertjes:
beker 1: mengsel van 50% druivensap en 50% grapefruitsap
beker 2: grapefruitsap
beker 3: weer een mengsel van 50% druivensap en 50% grapefruitsap
Laat de kinderen een slokje uit alle bekers proeven, in de volgorde beker 1, 2 en 3. Vraag ze daarna welke ze het zoetst vonden smaken. Waarschijnlijk vonden de kinderen beker 3 het meest zoet. Maar eigenlijk was deze precies hetzelfde als beker 1. Hoe kan dat? (In beker 2 zat grapefruitsap. Dit is heel bitter, waardoor je smaakpapillen tijdelijk verdoofd worden voor de smaak bitter. Hierdoor proef je het bittere van het grapefruitsap in beker 3 niet meer en proef je vooral het zoete van de druivensap.)
Vertel de kinderen dat koks daarom bij het koken vaak rekening houden met welke smaken ze met elkaar combineren en in welke volgorde!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Soorten voelen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren wat onze huid allemaal kan voelen.
Duur	bespreken: 15 minuten, onderzoekje: 10 minuten per tweetal

Benodigdheden

heet water en een lepel of ijsklontjes

Uitvoering

Bespreek met de kinderen welke soorten van voelen wij kennen. Ze mogen hierbij hun lichaam nalopen! Help hen eventueel door de volgende zinnen aan te laten vullen: Als ik een doorn voel dan doet dat… (pijn). Als ik tegen een muur leun voel ik… (druk). Als ik mijn handen boven een haardvuur houd voel ik… (hitte). Als ik een sneeuwbal maak met mijn handen voel ik… (kou).

Concludeer dat er huidsensoren zijn in onze huid die gevoelig zijn voor pijn, druk, hitte of kou. Deze bevinden zich overal in de huid, alleen zijn deze niet gelijkmatig verdeeld over ons lichaam. De vingers, lippen en tong hebben heel veel sensoren. De vingertoppen zijn erg gevoelig, omdat er zich hier veel uiteinden van zenuwen bevinden. De handpalm is relatief minder gevoelig.

Om dit te testen laat u de kinderen een warme lepel (warm gemaakt in heet water) of een ijsblokje op verschillende plekken van hun lichaam plaatsen, maar in ieder geval op de vingertoppen, de handpalm, de bovenarm en de lippen. Waar voelen ze de warmte/de kou het beste?
We gebruiken onze ‘tastzin’ ook bij voeding: bv. om te voelen of iets nog vers is.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Specerijen in de ontdekhoek (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, film, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen, viertallen
Doel	De kinderen proberen door alleen te ruiken specerijen met elkaar te matchen.
Duur	10 minuten (per groepje)

Benodigdheden

10 potjes met specerijen (2 x 5 potjes, bijvoorbeeld nootmuskaat, anijs, komijn, kaneel en peper)

Voorbereiding

Plak de potjes af zodat niet te zien is wat erin zit.

Uitvoering

Laat de kinderen lotto spelen met potjes met specerijen. Bij lotto moeten gelijke paren worden gemaakt.
Laat twee- of viertallen rouleren in de ontdekhoek. In deze hoek staan 2 x 5 ‘blinde’ potjes met specerijen. De kinderen proberen de potjes in de juiste paren te zetten: welke geuren zijn gelijk?

Bespreek hun ervaringen nadat iedereen geweest is. Stel vragen als:

Vond je het moeilijk om de tweelingpotjes bij elkaar te zetten?
Kon je het verschil ertussen goed ruiken?
Kun je eten bedenken waarin die specerijen gebruikt worden? (bijvoorbeeld nootmuskaat op de sperziebonen , muisjes van anijs, kaas met komijn, appelmoes met kaneel en vlees met peper)
Welke geur vond je het lekkerst?
En welk vond je het minst lekker?

Bespreek tenslotte met de kinderen waar specerijen vandaan komen. Doe dit met behulp van het volgende filmpje van SchoolTV (2.12 minuut):

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Tomatensaus en appelmoes

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren dat er aan bepaalde producten vaak extra zout of suiker wordt toegevoegd.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

blik gezeefde tomaten
schaaltje
magnetron
3 appels
mesje en appelboor
6 bakjes
proeflepeltjes

Uitvoering

Waarom wordt er vaak extra suiker of zout toegevoegd aan bepaalde producten? Twee producten die gebruikt kunnen worden om kinderen te laten zien wat de toevoeging van zout en suiker voor de smaak van een product kan betekenen, zijn zelfgemaakte tomatensaus en zelfgemaakte appelmoes. Deze activiteit vergt enige voorbereiding, maar de kinderen kunnen hierbij assisteren.

Neem een blik gezeefde tomaten. Giet de tomatensaus in een schaaltje, maar voeg er geen zout toe.
Verwarm deze in 5 minuten op vol vermogen (700 – 1000 watt) in de magnetron.
Maak hier drie bakjes van met tomatensaus : één bakje blijft zonder zout, één bakje krijgt een beetje zout en één bakje krijgt meer zout.
Laat de kinderen met een proeflepeltje proeven van ieder bakje (na elke keer proeven lepeltje schoonmaken!) en daarna vertellen wat ze van iedere smaak vinden. De kinderen kunnen ook raden welke bakje geen zout bevat, welke een beetje en welke het meest?

Doe hetzelfde met appelmoes, maar dan zonder suiker, met een beetje suiker en met meer suiker. Schil enkele appels en haal de klokhuizen eruit. Snijd de appels in kleine blokjes en doe ze in een schaaltje. Zet het schaaltje in de magnetron en schakel die 5 minuten in op vol vermogen in (700 - 1000 Watt). Roer om, zet de schaal terug in de magnetron en schakel die weer 5 minuten in.
Roer nog een keer om en laat de appelmoes - als er nog kleine stukjes appel in zitten - 5 minuten nagaren, de stukjes verdwijnen dan vanzelf.
Laat de kinderen van de drie bakjes appelmoes proeven en vertellen wat ze van iedere smaak vinden. De kinderen kunnen ook raden welke bakje geen suiker bevat, welke een beetje en welke het meest!

Kant-en-klare tomatensaus en appelmoes uit de winkel bevat zout/suiker. Welk bakje komt het meest overeen met wat er in de winkels verkocht worden, denken de kinderen? (het bakje met het meeste zout/suiker) In kant-en-klare producten zit vaak (onnodig) veel suiker en zout.
Tip: U kunt dit eenvoudig aantonen door de kinderen de ingrediënten op het etiket van een potje kant-en-klare tomatensaus en/of een potje appelmoes te laten zien.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Voeding voelen

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen
Doel	De kinderen ervaren dat goed voelen veel vertelt over een voedingsmiddel.
Duur	Klassikaal: 15 minuten, ontdekhoek: 10 minuten per tweetal

Benodigdheden

hapjes voedingsmiddelen met een verschillende structuur (bijvoorbeeld sinaasappelpartjes, pinda’s, stukjes beschuit, plakjes boterhamworst, klontjes boter, stukjes komkommer, blaadjes sla, stukjes tomaat of chips)
keukenpapier
eventueel een blinddoek

Uitvoering

Bij dit raadspel is het de bedoeling dat de kinderen door goed te voelen raden wat voor voedingsmiddel ze in hun handen hebben.

Blinddoek een kind of laat hem zijn ogen goed dichtdoen. Pak een product en leg het in de handen van het geblinddoekte kind. Laat hem hardop vertellen wat hij voelt. Laat de andere kinderen mee beleven wat het geblinddoekte kind ervaart door vragen te stellen. Stel vragen als:

Welke vorm heeft het? (rond, hoekig, plat, bobbelig…)
Is het klein of groot?
Is het hard of zacht?
Is het ruw of glad?
Prikt het?
Helpt het als je eraan ruikt?
Hoe raadde je wat het was?

Geef het kind daarna een stukje keukenpapier om zijn handen schoon te maken.
Herhaal dit nog enkele malen met andere kinderen. De rest van de klas kan dit zelf in tweetallen spelen in de ontdekhoek.

Bespreek de ervaringen na. Stel daarbij vragen als: Wat voelde je allemaal? Zaten er dingen bij die je nog nooit hebt gegeten? Vond je het moeilijk om te voelen en te raden? Welke dingen voelden lekker aan? Hoe voelden die dan aan? Welke dingen voelden niet lekker aan? Waarom niet?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Knutselen: De gekke schilder

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen kleuren eten in ‘verkeerde’ kleuren.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

tekenblaadjes
verf of tekengerei

Uitvoering

Laat de kinderen een schilderij maken van eten met ‘verkeerde’ kleuren. Paarse bananen, paarse worteltjes en rode aardappels. Alles kan!
Praat daarna met de kinderen over onverwachte kleuren bij eten. In de natuur zijn er soms producten die een onverwachte, andere kleur hebben. Zo zijn er bepaalde rassen bloemkool die bijvoorbeeld paars zijn. Rode spruiten, oranje paprika’s en witte wortels bestaan ook. Zoek maar eens op internet!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Knutselen: Fruit van heel dichtbij

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen bekijken fruit door een vergrootglas.
Duur	15 minuten per groepje in de kijkhoek

Benodigdheden

verschillende soorten fruit (bijvoorbeeld citroen, meloen, ananas, kiwi)
4 vergrootglazen
tekenblaadjes
tekengerei

Uitvoering

Leg verschillende soorten fruit en een aantal vergrootglazen in de kijkhoek neer.

Vertel de kinderen dat ze het fruit goed moeten bekijken en natekenen. Laat ze het fruit vervolgens met vergrootglazen van heel dichtbij bekijken en nogmaals tekenen.

Bespreek hun ervaringen als iedereen is geweest. Stel vragen als: Wat zag je onder het vergrootglas? Zagen ze ook de vezels bij de citroen? (de draadjes tussen het vruchtvlees) Deze zorgen ervoor dat je goed naar de wc kunt. Wat zag er lekker uit? Wat zag er heel anders uit?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Knutselen: Kleurenkwartet

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen maken zelf een kleurenkwartet van groente en fruit
Duur	30 minuten

Benodigdheden

minimaal 28 witte kaartjes ter grootte van een speelkaart
tekengerei

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze zelf een groente- en fruitkwartet mogen maken. Dit kwartetspel komt in de klas te liggen.
Zo gaan ze te werk: De kinderen maken in groepjes ieder één of twee setjes kaarten voor het spel. Dit kwartet gaat over allerlei groenten en fruit, gesorteerd op kleur. Groepjes kaarten kunnen bijvoorbeeld zijn:
Geel: grapefruit, banaan, ananas, maïs
Groen: komkommer, courgette, druif, sperzieboon
Rood: tomaat, aardbei, kers, rode paprika
Paars: aubergine, braam, blauwe druif, pruim
Oranje: wortel, mandarijn, sinaasappel, abrikoos
Wit: bloemkool, asperge, witte bes, champignon
Bruin: kiwi, koolraap, paddenstoel, meloen
Plastificeer het spel eventueel en leg het in de themahoek of materialenkast. Het kan taalzwakke kinderen ook helpen om het aantal bekende namen van groente en fruit spelenderwijs te vergroten!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Knutselen: Kleurplaten

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen, werken in hoeken
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen oefenen de namen en kleuren van verschillende soorten groente en fruit.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

kleurplaten van groente en fruit

Voorbereiding

Draai allerlei kleurplaten uit van het internet van groenten en fruit. Bijvoorbeeld van een sinaasappel, blije bloemkool of vrolijke krop sla.

Uitvoering

Laat de kinderen de kleurplaten in de juiste kleuren kleuren en de namen erbij schrijven of stempelen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Knutselen: Lekkere kleuren

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen denken na over de kleuren van eten.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

tekenpapier
tekengerei
verschillende kleuren grote vellen papier (zoals rood, geel, oranje, groen en paars)
tekengerei en/of supermarktkrantjes (of printer)

Uitvoering

Vraag de kinderen welke kleuren zij het mooist vinden. Kennen ze voedingsmiddelen die deze kleur hebben? Zijn die kleuren ook (meestal) lekker? Zijn er ook kleuren die ze niet mooi vinden, maar wel vaak lekker?

Laat de kinderen vervolgens een kleur kiezen die ze heel mooi vinden en eten (en drinken) tekenen in die kleur. Vinden ze dat eten ook allemaal lekker?

Hang grote vellen papier op in de klas met verschillende kleuren. Laat de kinderen de voedingsmiddelen die ze hebben getekend op het juiste vel plakken. Ze kunnen ook nog plaatjes uit tijdschriften knippen of printen van de computer en deze op de vellen plakken.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Knutselen: Smaken plakken

Leskenmerken
Activiteiten	Knutselen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de smaak van voedingsmiddelen die ze eten.
Duur	Iedere dag 10 minuten

Benodigdheden

4 grote vellen papier
supermarktkrantjes of plaatjes van internet (deze zoeken de kinderen zelf)

Voorbereiding

Hang vier grote vellen papier op. Schrijf op ieder vel een smaak: zout, zoet, zuur of bitter. (Plak voor kleuters in elk vak een dergelijk product als herkenning.)

Uitvoering

Laat de kinderen in de komende weken steeds plaatjes van producten op het juiste vel plakken. Het leukst is het als u hen vraagt alleen plaatjes te plakken van producten die ze thuis hebben gegeten de vorige dag.

In de loop van het smaakproject worden er zo telkens nieuwe producten in de verschillende vakken geplakt of getekend. Door deze vellen in de klas op te hangen worden de kinderen telkens met de smaken geconfronteerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Proeven: Appelmoesproef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren dat het lichaam waarschuwt als we een ongewone kleur voedsel zien.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

appelmoes
bakje
blauwe voedingskleurstof (te krijgen in toko’s en kookwinkels)
proeflepeltjes

Uitvoering

Doe een beetje kleurstof in appelmoes. Hoe vinden de kinderen dit uitzien? Wat vinden de kinderen ervan?
Laat de kinderen een lepeltje van de blauwe appelmoes proeven. Wat gebeurt er? Twijfelen de kinderen voordat ze gaan proeven? We zijn gewend dat appelmoes geelgroen is. Een ongewone keur vertrouw je niet meteen. Je ogen waarschuwen je. Waarom is dat handig? (Eten kan bedorven zijn.)

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: De blinde tong

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen testen hoe goed hun tong kan proeven.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

verschillende producten met diverse structuren en smaken (zoals plakjes banaan, stukjes beschuit, plakjes gekookt ei, plakjes rauwe wortel, stukjes brood, dropjes, druiven)
blinddoek

Voorbereiding

Zet verschillende producten klaar zoals plakjes banaan, stukjes beschuit, plakjes gekookt ei, plakjes rauwe wortel, stukjes brood, dropjes, druiven.

Uitvoering

We gebruiken onze tong om te proeven. Vertel de kinderen dat ze gaan ontdekken hoe goed hun tong is in proeven. Blinddoek om beurten een kind in de kring, of laat ze hun ogen sluiten. Geef het geblinddoekte kind een hapje van één van de producten. Door goed te proeven probeert het kind te raden welkvoedingsmiddel hij of zij proeft. Hoe smaakt het? Hoe ruikt het? Maakt het geluid als je er op kauwt? Vinden ze het lekker? Hoe voelt het in de mond?

Aansluitende Smaaklessen
Groep 1-2	Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6
1. Groente en fruit ontdekken 3. Lekker shaken! 4. Wanneer eet je? 6. Gezond winkelen 7. Waar komt mijn eten vandaan? 8. Over brood en beleg	1. Proeven met al je zintuigen 4. Tanden houden van het getal 7	1. Beroepsproevers 3. Wie maken ons eten 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen 2. Lekker uit de Schijf van Vijf 3. Etenswaren bewaren 4. Wat een verspilling!	1. Speurneuzen 2. Waar komt ons eten vandaan? 3. Lekker eten met de Schijf van Vijf
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: Gekleurde yoghurt

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken dat een voedingsmiddel niet hoeft te smaken zoals de kleur doet vermoeden.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

naturelyoghurt
rode en gele voedingskleurstof (te krijgen in toko’s en kookwinkels)
2 bakjes

Voorbereiding

Zet twee bakjes yoghurt klaar. Voeg aan het eerste bakje een beetje rode (voedings) kleurstof toe en aan het tweede bakje een beetje gele kleurstof. Laat de kinderen niet zien dat u kleurstof toevoegt. Leg lepeltjes klaar.

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens aardbeien of bananenyoghurt hebben gegeten. Zouden ze zonder te kijken weten welke yoghurt ze proeven? Waarschijnlijk zeggen alle kinderen ja.
Vraag dan vier kinderen als proefpersoon voor het volgende proefje.
Laat de kinderen naar de twee bakjes yoghurt kijken en voorspellen waar beide bakjes yoghurt naar zullen smaken.
Laat ze vervolgens de beide yoghurts proeven. Kloppen hun voorspellingen? Dachten ze dat de rode yoghurt naar aardbei en de gele yoghurt naar banaan zou smaken? Waarom?
Verklap uiteindelijk wat u gedaan hebt, en laat de voedingskleurstof zien. Fabrikanten voegen ook vaak kleurstoffen aan een voedingsmiddel toe om het meer uit te laten zien hoe de consument verwacht. Frambozensnoepjes hebben bijvoorbeeld niet veel kleur. Hieraan wordt rode kleurstof toegevoegd, zodat het idee dat er framboos in zit versterkt wordt.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6
1. Proeven met al je zintuigen	1. Beroepsproevers 4. Groente en fruit van ver	1. Ontdek je zintuigen	1. Speurneuzen
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Proeven: Hoe klinkt een groentesnack?

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren hoe verschillende rauwe groentes klinken als je erop kauwt.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten rauwe groenten (met steeds een heel exemplaar en een exemplaar in stukjes) bijvoorbeeld: tomaat, wortel, bloemkool, broccoli, witlof, komkommer en bleekselderij
mes en snijplank

Voorbereiding

Zet van verschillende soorten rauwe groenten een heel exemplaar en een exemplaar in stukjes klaar in de klas.

Uitvoering

Laat eerst de hele groentesoorten zien. Vraag aan de kinderen of ze de groente herkennen en weten hoe het heet. Denken de kinderen dat elke groente hetzelfde klinkt als je erin bijt?

Laat zelf eerst het verschil horen tussen een zachte groente en een harde groente (bijvoorbeeld een stukje tomaat en een stukje bloemkool). De eerste is sappiger en de tweede klinkt knapperiger. Je kunt het goed horen als je met je mond open kauwt. Bij deze oefening mag je een keer met je mond open kauwen, zonder dat het onbeleefd is!

Laat de kinderen nu stukjes rauwe groenten eten en luisteren hoe het klinkt. Bespreek hun ervaringen na. Deze oefening kan natuurlijk ook in de proefhoek worden gedaan.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Proeven: Lekker smakken

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren het verschil tussen hoe verschillende producten voelen en klinken in hun mond.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

pauzehapjes of lunches van de kinderen
beschuit (een halve per kind)
radijsjes (één per kind)

Uitvoering

Doe de volgende activiteit net voor de pauze zodat de pauzehapjes van de kinderen gebruikt kunnen worden. Vul ze aan met beschuitjes en radijsjes.

Vraag de kinderen hoe het eten van een beschuit klinkt. (Doordat we met tanden en kiezen op de beschuit moeten kauwen om hem in stukjes te verdelen maakt het kauwen geluid.) Daarna proberen ze het uit: ze kauwen op het beschuitje met de mond open en daarna met de mond dicht. Klinkt het anders als je met je mond dicht eet of met je mond open?

Laat de kinderen nu op verschillende dingen kauwen van hun pauzehapje. Denk bijvoorbeeld aan brood, appel, sappige peer, wortel, komkommer, radijsje. Klinkt het anders als je met je mond dicht eet of met je mond open?
Laat de kinderen ook verschillende drankjes drinken. Hoe klinkt het als je drinkt? Is er verschil tussen water en melk drinken en een iets dikkere vloeistof als yoghurt of vla?
Hoe komt het dat ze allemaal anders klinken? (Het ene product heeft een harde structuur, het andere zacht. Dat geeft een bepaalde sensatie in je mond waardoor het bijdraagt aan je mondgevoel, een onderdeel van smaak.)
De structuur van een voedingsmiddel hangt ook af van de versheid van het product. Een niet verse komkommer is slapper en niet zo sappig meer. Beschuit dat niet afgedekt bewaard is, wordt slap.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Proeven: Proeven en voelen

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen proeven en voelen in de mond de smaak van verschillende producten.
Duur	15 minuten per groepje van vier

Benodigdheden

10 bakjes met daarin partjes citroen (zuur), (gezouten) boter, appel (zoet), mosterd (pittig), pindakaas (zout/zoet), rauwe ui (combi), kaas (zout), honing (zoet), koffie (bitter) en (zoet/zure) augurk
kleine stukjes brood
bekertjes water

Voorbereiding

Zet de 10 bakjes klaar. Zet daarnaast ook brood en water klaar zodat de kinderen tussen de producten door een stukje brood en een slokje water kunnen nemen. Hiermee wordt voorkomen dat de ene smaak de andere beïnvloedt.

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze in de proefhoek verschillende voedingsmiddelen gaan proeven en proberen alle soorten smaken te herkennen.

Laat groepjes van vier kinderen rouleren en één voor één in de ‘proefhoek’ plaatsnemen.

Laat elk kind van elk product een hapje nemen. Na ieder hapje nemen ze een stukje brood en een slokje water.

Ze schrijven op een blaadje in een tabel met drie kolommen: het voedingsmiddel, welke sma(a)k(en) het heeft en hoe het in de mond voelt. Geef vooraf voorbeelden voor het beschrijven van hoe het in de mond voelt: prikkelend, knapperig, glad, droog, fris, glibberig, korrelig, sappig, filmend (= het eten laat een dun laagje achter in je mond dat een beetje blijft plakken, zoals boter en olie) enz.

Bespreek de proef na als alle groepjes geweest zijn. Welke smaken vonden ze lastig? Hadden de kinderen door dat sommige smaken een combinatie zijn zoet/zuur of zout/pittig?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Sap proeven

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen proeven en beoordelen sap.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten minder bekende sappen (zoals wit druivensap, mangosap, papajasap, ananassap, bessensap, meervruchtensap, tomatensap en wortelsap)
de lege verpakkingen van bovenstaande sappen of plaatjes van de vruchten
bekertjes

Voorbereiding

Schenk de bekertjes van tevoren in en nummer ze.

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze diverse soorten (minder bekende) sappen gaan proeven en beoordelen. Laat de verpakkingen (of plaatjes) zien.
Bij het proeven kunnen de kinderen letten op 1. de smaak, 2. de kleur en 3. het uiterlijk van de sappen. Ze moeten echter ook proberen de soorten sap te koppelen aan de juiste verpakking of plaatje.
Bespreek deze opdracht na. Zet op het bord welke sapnummers hoorden bij welke soort sap. Hadden ze het goed geraden? Stel verder vragen als:
- Welke sap smaakt het lekkerst volgens jou?
- Hoe vond je de kleur?
- Hoe vind je de sap eruit zien?
- Zou je die thuis ook drinken?
- Welke sap heeft de meeste stemmen gekregen?
Laat ze eventueel daarna nog op internet zoeken naar hoe de vrucht eruitziet en aan wat voor boom het groeit.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Smaakfoppen

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren dat smaak wordt beïnvloed door wat je ervoor of erna eet.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

naturel yoghurt of citroensap (2 lepeltjes per kind)
thee (voor ieder kind een bekertje)
suiker
proeflepeltjes

Uitvoering

Vertel de kinderen dat we onszelf kunnen ‘foppen’ als het om smaakt gaat. Hoe we een bepaalde smaak beleven wordt bijvoorbeeld beïnvloed door wat iemand voor of na het eten van een product heeft gegeten. Dat gaan ze nu uittesten.

Laat de kinderen iets proeven dat zuur is, bijvoorbeeld een lepel yoghurt of citroensap. Vraag ze goed te onthouden hoe zuur het smaakt. Laat ze daarna een slok thee drinken met één theelepel suiker. Laat ze vervolgens opnieuw een lepeltje yoghurt of citroensap nemen. Smaakt het hetzelfde als de eerste keer? (Nee, het lijkt zuurder.) Laat ze vervolgens weer een slokje thee nemen. Smaakt de thee net zo zoet als daarvoor? (Nee, het lijkt zoeter.) Hoe komt dat? (Iets zuurs lijkt nog zuurder als je daarvoor iets heel zoets hebt gegeten en iets zoets lijkt nog zoeter als je daarvoor iets heel zuurs hebt gegeten. Je smaakpapillen zijn een beetje ‘lamgeslagen’.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Smaakgeheugenproef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen testen hun smaakgeheugen
Duur	voorbereiding: 20 minuten, in de klas: 20 minuten

Benodigdheden

per 4 kinderen:

1 peer
25-50 gram rode kool
1 appel
2 kiwi’s
20 ml ananassap
snijplank
mesje
maatbeker
blender

Voorbereiding

Maak vooraf het volgende aparte groente/fruitdrankje, zonder dat de kinderen de ingrediënten hebben gezien.
Schil peer, appel en kiwi’s. Was de rode kool en laat goed uitlekken. Snijd de groente (ongekookt) en fruit in kleine stukjes. Voeg alles samen in de blender en sluit de mengkom goed af. Meng de inhoud eerst kort en pureer alles daarna met de blender tot een gladde mix. Schenk dit in bekers. Na bereiding direct serveren!

Uitvoering

Vertel de kinderen dat er beroepen bestaan waarbij iemand de hele dag moet proeven. Kunnen de kinderen hier voorbeelden van bedenken? (bijvoorbeeld mensen die bij een fabriek moeten proeven of een product goed smaakt) Noem enkele voorbeelden: Bij een koffiefabrikant heet zo iemand bijvoorbeeld een melangeur, bij een wijnfabrikant een sommelier.
Vraag de kinderen wat je goed moet kunnen om beroepsproever te zijn. (Beroepsproevers zijn in ieder geval mensen met uitstekende zintuigen voor geur en smaak, en vooral ook een goed ontwikkeld smaakgeheugen. Ze kunnen door te ruiken en proeven afzonderlijke smaken herkennen.)
Nu gaan de kinderen kijken hoe goed hun eigen smaakgeheugen is ontwikkeld! Vertel de kinderen dat u een drankje hebt gemaakt met behulp van de blender. Het is de bedoeling dat de kinderen het drankje proeven en opschrijven wat er volgens hen er allemaal in zit. Welke onderdelen kunnen ze erin herkennen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Smaakmemory

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Viertallen
Doel	De kinderen oefenen om smaken te onthouden m.b.v. een leuk spel.
Duur	10 minuten per viertal

Benodigdheden

8 plastic niet-doorschijnende bekertjes
aluminiumfolie
gekleurde rietjes (1 per speler)
blanco etiketten
4 vloeistoffen (bijvoorbeeld: koude koffie, koude thee, koude bouillon en sinaasappelsap

Uitvoering

Vertel de kinderen dat ze gaan oefenen om smaken te onthouden. Dat gaan ze doen door het spel ‘smaakmemory’ te spelen.
Maak eerst het spel: Wikkel 8 bekertjes in aluminiumfolie en laat de bodem vrij. Als de bekertjes niet doorschijnend zijn is alleen aluminiumfolie over de bovenkant nodig. Plak onderop de bekertjes een etiket met de naam van de vloeistof. Vul elke keer twee bekertjes met dezelfde vloeistof. Dek de opening af met twee blaadjes aluminiumfolie. Steek vier verschillend gekleurde rietjes door de folie van iedere beker. Elke speler heeft een eigen kleur.

Spelregels: Speel het spel met twee of vier spelers. Doel is het verzamelen van twee bekertjes met dezelfde vloeistof. Per beurt mag je twee bekertjes proeven. Als je in één keer twee dezelfde hebt geproefd, kun je dit setje buiten het spel zetten. Je mag dan nog een keer proeven. Heb je verschillende bekertjes getroffen, dan is de volgende speler aan de beurt. Als alle bekertjes uit het spel zijn, heeft degene met de meeste setjes gewonnen.

Bespreek na wat ze van het spel vonden, hoe het spel ging en wie er gewonnen heeft. Was het moeilijk om dezelfde smaken bij elkaar te zoeken?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Tomaten vergelijken

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	viertallen
Doel	De kinderen ontdekken dat tomaten ieder hun eigen smaak hebben.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

diverse soorten tomaten zien (bijvoorbeeld Hollandse tomaat, cherrytomaat, roma, tros, tasty tom, pomodori
twee bordjes per tomaatsoort
snijmes

Uitvoering

Laat de kinderen diverse soorten tomaten zien. Welke soorten kennen de kinderen wel en welke niet? Weten ze ook hoe die soorten heten? Waar komen tomaten vandaan? (uit de kas in Nederland of warme landen als Mexico en Spanje)
De tomaten hebben allemaal hun eigen uiterlijk en smaak. (Sommige komen (oorspronkelijk) uit andere landen, zoals de pomodori uit Italië.) Dit gaan de kinderen zelf ervaren. Zet twee bordjes per tomaatsoort klaar. Leg op één bord een hele tomaat en op het tweede bord een tomaat in stukjes gesneden.
Verdeel de tomatenproevers in groepjes van vier. Elk groepje proeft twee tomaatsoorten. Laat ze daarna rouleren en de andere soorten proeven of laat de groepjes ervaringen uitwisselen. Laat de kinderen de tomaten bekijken, voelen en eraan ruiken. Laat ze kort antwoord geven op de volgende vragen:
1 Uiterlijk?
2 Geur?
3 Hoe voelt hij aan?
4 Hoe voelt hij in je mond?
5 Smaak?
Bespreek daarna klassikaal wat ze ontdekt hebben

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Umami tomaat

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ervaren de smaak umami.
Duur	25 minuten

Benodigdheden

stukjes tomaat (voor ieder kind twee)
Japanse sojasaus
bekertjes (2 per kind)
tomatensoep (uit een pakje of cup-a-soup)
een beker zwarte koffie en een eetlepel

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens van de smaak umami gehoord hebben. Wat is umami? (Sommige smaakgeleerden vinden dat ‘umami’ een smaak is. Andere smaakgeleerden vinden umami meer een soort gevoel, net als warm, koud en heet. Umami is het Japanse woord voor ‘mmm, lekker!’ Het zit in producten die andere producten een meer uitgesproken smaak geven.) Vertel de kinderen dat u ze de smaak umami gaat laten ervaren.
Laat ieder kind eerst een stukje tomaat proeven.
Druppel daarna op hun tweede schijfje tomaat een druppel Japanse sojasaus. Wat proeven ze? Hoe ze de smaak ook beschrijven… hartig, vleessmaak, bouillonachtig… dat is umami!
Vertel de kinderen dat het in producten zit die ándere producten een meer uitgesproken smaak moeten geven. Voorbeelden hiervan zijn: Japanse zoute sojasaus, koffie, lavas (maggiplant), zout, suiker, zeewier en vlees. Wanneer je een plakje tomaat met zoute sojasaus insmeert wordt de tomatensmaak sterker. De smaak van ‘umami’ is moeilijk uit te leggen, je moet ‘umami’ ervaren en dat hebben ze gedaan!

Nog een umami-ervaring:
Geef ieder kind 2 halve bekertjes met tomatensoep. Dit kan door soep uit een pakje te maken op een kookpit, maar ook door cup-a-soup te maken.
Laat de kinderen in één van de bekertjes een eetlepel koffie doen. Dit roeren ze er goed doorheen. Laat de kinderen vervolgens eerst het bekertje proeven zonder koffie. Dan met koffie. Vraag of ze de koffie in de soep proeven. Nee dus! Als je de twee bekers goed proeft, dan proef je bij de tomatensoep met koffie veel meer tomaat. Koffie heeft ook het umami-effect: het verhoogt de smaak!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Spel: Kleurenspel

Leskenmerken
Activiteiten	Spel
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen bedenken voedingsmiddelen met een bepaalde kleur.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Speel het volgende spel met de kinderen in de kring. Er wordt met de klok mee gespeeld.
Doe het voor door zelf te beginnen. Noem een willekeurige kleur (bijvoorbeeld ‘oranje’). Het kind links van u moet nu een voedingsmiddel noemen met de kleur die u genoemd heeft (bijvoorbeeld sinaasappel). Vraag de groep: ‘Klopt dit?’
Nu is dit kind aan de beurt. Hij noemt een (andere) kleur (bijvoorbeeld ‘geel’). Zijn linkerbuurman noemt een voedingsproduct met die kleur (bijvoorbeeld ‘banaan’). De rest van de groep bepaalt of dat klopt.
Tip: Door met een wekker de tijd bij te houden, houdt u de vaart in het spel.
Maak het moeilijker door het spel nog een keer te spelen, maar nu met een kleur én een smaak (zoet, zout, zuur, bitter). Voorbeeld: geel en zuur = citroen, oranje en zoet = wortel, zwart en zout = zoute drop, geel en bitter = grapefruit. Lukt het de kinderen weer om een product te bedenken met die kleur én smaak? Was dat moeilijker?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Spel: Reukproefjes

Leskenmerken
Activiteiten	Spel
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen raden voedingsmiddelen door alleen hun neus te gebruiken.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

4 of 5 papieren zakjes (bij de groenteboer te verkrijgen!)
sterk geurende producten zoals koffie, pepermunt, kaneel, cacao en (geraspte) kaas

Voorbereiding

Leg 4 of 5 (papieren) zakjes op tafel waarvan je de inhoud niet kunt zien. Doe hierin verschillende sterk geurende dingen, zoals koffie, pepermunt, kaneel, cacao en (geraspte) kaas. Zorg ervoor dat de producten niet te zien zijn!

Uitvoering

Herhaal met de kinderen dat je neus heel belangrijk is bij het proeven. Laat dan alle kinderen in één of meerdere van de zakjes hun neus steken en proberen te ruiken wat erin zit. Ze mogen niet in de zakjes kijken! Hussel de zakjes steeds door elkaar zodat het verrassend blijft. Let erop dat kinderen de producten niet opsnuiven!

Als alle geuren geraden zijn is het leuk om het iets moeilijker te maken: hussel de zakjes door elkaar en haal dan één zakje weg. Wie wil in alle zakjes ruiken en proberen te raden welke geur weg is? Doe dit een aantal keer.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Spel: Smaken raden

Leskenmerken
Activiteiten	Spel
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de smaak van voedingsmiddelen die ze eten.
Duur	10 minuten

Benodigdheden

4 grote vellen papier
supermarktkrantjes of plaatjes van internet (deze zoeken de kinderen zelf)

Uitvoering

Begin met een raadspel. Beschrijf een voedingsmiddel en noem de smaak en bijzonderheden van dit voedingsmiddel. De kinderen moeten raden aan welk voedingsmiddel u denkt.

Voorbeelden:

Ik denk aan een soort fruit en het is geel. Het is lang en krom. Het smaakt zoet. > banaan
Ik denk aan een toetje. Het is wit en heel koud. > ijs
Ik denk aan iets te drinken. Het is bruin en warm. > warme chocolademelk
Ik denk aan snoep. Het is zacht en zoet. Het is geel en roze. > spekjes
Ik denk aan iets dat plat is. Het is nogal vierkant. Het is zo groot als een verjaardagskaart. Het is wit of bruin. > boterham

Kunnen er kinderen nu raadsels aan elkaar opgeven?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Taal: Kruiden en specerijen thuis

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen onderzoeken welke specerijen en kruiden er thuis gebruikt worden.
Duur	Inleiding: 15 minuten, thuisopdracht: 15 minuten, nabespreking: 10 minuten

Benodigdheden

verse peterselie en potje gedroogde peterselie of plaatjes van internet hiervan
potje kaneel of plaatje van internet hiervan

Uitvoering

Schrijf het woord ‘kruid’ en het woord ‘specerij’ op het bord. Beiden worden in eten gestrooid om de smaak lekkerder te maken. Maar weten de kinderen wat het verschil is tussen deze twee?
Laat ze beide woorden opzoeken in het woordenboek. (Van Dale Basiswoordenboek: Kruid: ‘plant die gebruikt wordt als geneesmiddel of bij het klaarmaken van eten’. Specerij: ‘gedroogde en vaak gemalen delen van planten met een sterke geur en smaak, zoals kaneel, komijn, kruidnagel en peper’.) Hoe weet je dan precies wanner iets een kruid of een specerij is? (een kruid is meestal gemaakt van groene plantjes, een specerij niet)

Laat enkele kruiden en specerijen zien, zoals peterselie (vers en gedroogd) en kaneel. Of laat plaatjes van internet zien. Laat de kinderen steeds raden of het om een kruid of specerij gaat.

Geef de kinderen nu als thuisopdracht mee om in de keuken thuis kijken welke kruiden en specerijen er zijn. Ze schrijven deze op en schrijven op hoe ze eruit zien, hoe ze ruiken en een voorbeeld van een gerecht waarin die specerij of kruid gebruikt wordt. Misschien hebben ze ook potjes met verse kruiden in de keuken of in de tuin een kruidentuin! Ze mogen ook boterhamzakjes met een beetje van deze kruiden mee naar school nemen.

Bespreek deze opdracht later met de kinderen na: Welke kruiden heb je gevonden? Waar gebruiken jullie die in? Welke specerijen heb je gevonden? Waar worden die in gebruikt? Welke vind je het lekkerst? Waarom? Welke kruid/specerij komt in elke keuken voor?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Voeding en gezondheid

Waarom heb je eten en drinken nodig? Welke voedingsmiddelen zijn goed voor je? Hoeveel heb je ongeveer op een dag nodig? Wat is de Schijf van Vijf? Wat gebeurt er met je tanden als je eet? En heb je meer trek als je meer beweegt? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Voeding en gezondheid.

Experiment: Het water loopt me in de mond

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ontdekken de werking en het belang van speeksel.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

brood (kwart boterham per kind)

Uitvoering

Schrijf de uitdrukking ‘Het water loopt me in de mond’ op het bord. Weten de kinderen wat dit spreekwoord betekent? Hoe noemen we dat ‘water’ dat er in je mond zit? (speeksel) Wanneer loopt je mond vol met speeksel? (als je iets lekkers ziet en/of ruikt)
In je mond begint de vertering van je eten! Officieel heet het opnemen van voeding door je lijf ‘spijsvertering.’ Spijs is een oud woord voor voedsel. En verteren betekent: afbreken in kleine stukjes, zodat je maag en darmen er allerlei voedingsstoffen uit kunnen halen. Zie ook www.voedingscentrum.nl; de spijsvertering.

Een eenvoudige proef om te ervaren wat speeksel doet is om de kinderen een stukje droog brood in hun mond te laten nemen en daar een tijd op te kauwen. Wat gebeurt er na een tijdje? Het brood lijkt wel zoeter te smaken! Speeksel is een vloeistof die in de mond aangemaakt wordt door de speekselklieren. Het bestaat voornamelijk uit water, slijm en enzymen. Enzymen zijn speciale stofjes die zetmeel uit het brood omzetten in een speciaal soort suiker. Dit gebeurt omdat het lichaam suiker makkelijker op kan nemen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Fluorexperiment

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar fluor in tandpasta voor dient.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

1 fles fluorideoplossing (verkrijgbaar bij tandarts en apotheek)
2 eieren
witte azijn
3 doorzichtige bekers

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens van fluor gehoord hebben. (Fluor zit in tandpasta.) Wat is het en waar dient het voor? (Fluoride is een natuurlijke stof die de tanden en kiezen minder kwetsbaar maakt voor zuuraanvallen van bacteriën.)
Het volgende experiment laat zien hoe fluoride je tanden beschermt:
Giet 4 centimeter fluorideoplossing in een van de bekers en plaats dan een ei in de oplossing. Laat dat gedurende vijf minuten zitten. Haal het ei er dan uit. Giet in de twee andere bekers 4 centimeter azijn. Plaats het met fluor behandelde ei in één van de bekers en het onbehandelde ei in de andere.
Wat er zal gebeuren: Het ei zonder fluorbehandeling zal beginnen te borrelen. Het azijn (zuur) valt namelijk de kalk in de schaal van het ei aan. Het behandelde ei is echter ‘immuun’ voor de zuuraanval.

Veel kinderen zijn rond deze leeftijd hun tanden aan het wisselen. Omdat kinderen van deze leeftijd óók dol op zoet zijn, is het zinvol om met ze te praten over hoe je goed voor je gebit zorgt:
1. Poets minstens ‘s morgens en ‘s avonds je tanden.
2. Poets met een fluortandpasta.
3. Vervang op tijd je tandenborstel.
4. Ga twee keer per jaar naar de tandarts.
5. Maak je tandvlees sterker door lekker te knabbelen op harde dingen zoals rauwe wortels, appels en broodkorstjes.
6. Eet en drink niet vaker dan 7 keer op een dag!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Kippenbottest

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waarom maximaal 7 eetmomenten per dag het beste is.
Duur	20 minuten, proef: resultaat volgende dag bekijken

Benodigdheden

2 schone kippenbotjes
1 beker
witte azijn

Uitvoering

Praat met de kinderen over waarom het verstandig is om niet meer dan 7 keer per dag te eten: Waarom moet je je tanden poetsen? (Je tanden worden vies van eten. Er blijft van alles achter en tussen zitten. Daarom moet er gepoetst worden.) Hoe vaak poets je je tanden? (‘s avonds voordat je gaat slapen en ’s ochtends nadat je hebt gegeten.) Je poetst dus niet na elk hapje of snoepje. Je tanden blijven overdag soms dus een hele poos vies! Het eten of drinken dat in je mond kleeft aan je tanden en kiezen wordt omgezet in zuur. Vooral de zoete, kleverige dingen. Hoe vaak kunnen je tanden zo’n ‘zuuraanval’ aan? (Je tanden kunnen het aan als je zeven keer op een dag iets eet of drinkt. Deftig gezegd: Je tanden kunnen 7 keer per dag een zuuraanval verdragen.) Het is dus verstandig om drie keer per dag een maaltijd te eten en daarnaast niet meer dan vier keer iets tussendoor. Dan hebben je tanden het niet zo zwaar!

Om dit aan te tonen kunt u het volgende experiment doen:
Dit experiment imiteert een zuuraanval op de tanden. Het experiment wordt gedaan met kippenbotjes (botten zijn rijk aan calcium, net als tanden) en azijn.
Schenk enkele centimeters azijn in een beker. Doe de schone kippenbotjes in de azijn en laat ze een nacht weken. Wat zal er gebeuren: Als ’s morgens de botten worden gecontroleerd, zal blijken dat ze zachter zijn geworden. De kalklaag is wat verweekt. Als je dus de hele tijd eet is het voor je tanden hetzelfde als voor de kippenbotjes in het azijn. Hierdoor worden je tanden slecht.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Poetsochtend

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ervaren het belang van goed poetsen.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

tandenborstel, tandpasta, beker, spuugbakje (neemt ieder kind mee van huis)
plakverklikkertabletten (verkrijgbaar bij apotheek)

Voorbereiding

Organiseer een poetsochtend. Nodig hiervoor eventueel een lokale tandarts of mondhygiëniste uit voor een poetsdemonstratie. Laat de kinderen een tandenborstel van thuis meenemen, een spuugbakje en een beker.

Uitvoering

Het is belangrijk dat kinderen leren om goed te poetsen. Laat de kinderen eerst iets eten dat tussen en in de tanden blijft zitten. Poets dan samen de tanden. Laat de kinderen de mond spoelen met water en alles uitspugen in het eigen bakje.

Wat zien ze? Tandpasta en etensresten. Om te checken of ze goed gepoetst hebben kunnen ze daarna nog een (rode) plakverklikker (tablet) nemen. Hebben ze overal goed gepoetst?

Zie ook de website

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Spuug

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen ontdekken de werking en het belang van speeksel.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

bekertjes (voor ieder kind twee)
beschuit (voor ieder kind één)

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze spuug in hun mond hebben. Is dat veel of weinig? Laat de kinderen een minuut lang in een bekertje spugen. Laat de kinderen daarna iets lekkers dat sterk geurt zien en ruiken (bv. een vers broodje) en daarna nog eens een minuut spugen in een (ander) bekertje.

In welk bekertje zit het meeste spuug? Hoe komt dat? Wat gebeurde er met het water in hun mond toen ze iets lekkers zagen en roken? Concludeer met de kinderen dat het speeksel in je mond dus begint te lopen wanneer je geuren ruikt van iets dat je lekker vindt.

Waarom komt het speeksel op gang? (Omdat speeksel helpt je eten zachter te maken zodat je het makkelijker kunt doorslikken.) In je mond begint de vertering van je eten! Officieel heet het opnemen van voeding door je lijf ‘spijsvertering’. Spijs is het oude woord voor voedsel. Verteren betekent, afbreken in kleine stukjes zodat je maag en je darmen er allerlei voedingsstoffen uit kunnen halen.

Laat de kinderen een beschuitje eten zonder iets erop en zonder er iets bij te drinken! Het is vrij lastig door te slikken omdat het zo compact en droog is. Als ons lichaam geen speeksel aanmaakte, zou het zo gaan met alles!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Experiment: Zoute proef (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken wat zout met je lichaam doet.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

een bus zout
een schoteltje
een komkommer

Uitvoering

Vraag de kinderen wat er gebeurt als ze een zakje chips eten (je krijgt dorst). Waarom krijg je daar dorst van? Daar komen de kinderen achter met de volgende proef.

Snij een paar schijfjes van de komkommer. Leg ze op een schoteltje en strooi er flink wat zout overheen. Kijk na een minuut naar de komkommer! Wat is er gebeurd?
Als de proef gelukt is, zijn de stukjes komkommer slap geworden. Dat komt doordat een komkommer voor een groot deel uit water bestaat. Net als de mens. Uit hoeveel water bestaat een menselijk lichaam, denken ze? (65%) Het zout trekt water uit de komkommer waardoor de komkommer zelf uitdroogt. Dat gebeurt ook met ons lichaam als we chips eten. Je krijgt reuze dorst! Maar ook als je geen zoute dingen eet, moet je water drinken. Elke dag raak je namelijk een deel van het water in je lichaam kwijt. Weten de kinderen hoe? (door zweten en plassen) Gelukkig verliest je lichaam niet al het water, want dan zou je elke dag zo’n 20 liter water zou moeten drinken! Hoeveel water moet je wel drinken om het waterverlies aan te vullen? (anderhalf liter)

Bekijk tenslotte met de kinderen het volgende animatiefilmpje van School TV (0.56 minuut) dat uitlegt waarom het lichaam water nodig heeft:

Tip: Stel elke week een thee-kwartiertje in of koppel het bijvoorbeeld aan pauzedrinken of overblijven. Maak met de kinderen elke keer een ander soort (verse) thee, bijvoorbeeld van kamille, lindebloesem, citroenmelisse en munt. Dit is een goede manier om kinderen bekend te maken met verse kruiden. De kinderen kunnen uiteindelijk hun favoriet kiezen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Experiment: Zure limonade

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, proeven, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken waar limonade van gemaakt wordt.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

citroensap (of twee citroenen, een mesje en een citruspers)
bekertjes (voor ieder kind één)
suiker
eetlepel, theelepel
kan water
2 citroenen
poedersuiker
zuiveringszout (verkrijgbaar bij drogist of apotheek)

Uitvoering

Deze activiteit gaat over hoe limonade wordt gemaakt. Laat ieder kind eerst, zonder verdere uitleg, een slokje citroensap nemen. Laat ze beschrijven wat ze ervan vinden. Vervolgens doen ze er steeds een beetje suiker bij en proeven het, totdat ze het niet meer zuur vinden smaken. Hoeveel suiker moet erbij totdat ze het niet meer zuur vinden?
Leg uit dat frisdranken zoals cola worden gemaakt van water met citroenzuur (of ander zuur). Er wordt suiker bijgedaan om het zoet te maken. En koolzuur om het prikkelend te maken. Dan nog een beetje kleurstof om het drankje een kleur te geven. Cola is dus eigenlijk suikerwater met zuur, koolzuur en een kleurtje!

Koolzuurgas zit in de meeste frisdranken. De belletjes geven limonade een frisse prikkelende smaak, vandaar de naam ‘fris’drank. Koolzuurgas ontstaat als zuiveringszout reageert met een zuur. Citroensap met zuiveringszout geeft dus koolzuurgas. Zuiveringszout is een vorm van zout en is te koop bij de drogist of apotheker.

Maak nu met de kinderen hun eigen citroenlimonade!
Snijd de citroenen in tweeën. Pak de citruspers en pers de citroenen uit. Doe twee eetlepels poedersuiker voorzichtig in een kan met 1 liter water. Doe er daarna een theelepel zuiveringszout bij.
Roer met de lepel goed in de kan. Giet 2 eetlepels citroensap uit de citruspers in de kan.
Nu moet er nog even goed geroerd worden en dan is de zelfgemaakte citroenlimonade klaar.
Deze limonade kun je echt drinken!

Blik terug op wat ze nu geleerd hebben. (Limonade is gewoon zuur water met koolzuurgas en veel suiker! Niet zo gezond dus om dit te vaak te drinken en niet goed voor je tanden.)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Film: Eten en drinken

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen zoomen in op eten en drinken.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over eten en drinken: wat eten en drinken ze graag?
Deze twee informatieve filmpjes gaan over eten en drinken. Filmpje 1 (eten) (1.03 minuut).

en filmpje 2 (drinken) (0.30 minuut).

Vraag de kinderen na het kijken wat ze voor nieuws geleerd hebben.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Film: Van mond tot kont (met computeropdracht)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, computer
Werkvorm	Klassikaal, individueel
Doel	De kinderen leren de spijsvertering kennen.
Duur	25 minuten

Uitvoering

De spijsvertering is een indrukwekkend, belangrijk proces in het lichaam. Met woorden en plaatjes uitleggen blijft wat statisch. De volgende twee filmpjes zijn een prima middel om in bewegende, verhelderende beelden te laten zien hoe de spijsvertering in elkaar zit.

In dit Schooltv filmpje worden de spijsverteringsorganen uitgelegd (3.12 minuut).

Deze film van Nieuws uit de Natuur gaat over de spijsvertering, de functie van de spijsverteringsorganen en laat mooie proefjes zien die de spijsvertering nabootsen (11.36 minuut).

De volgende site van het Voedingscentrum loopt elk orgaan langs waarlangs ons voedsel vervoerd wordt. Door op de namen te wijzen licht een deel van het lichaam op. Dit is een goede oefening om de namen en plekken van de lichaamsdelen die met de spijsvertering te maken hebben te herhalen: ga naar de site. Kinderen kunnen dit ook individueel op de computer doen!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Gevarieerd eten

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over het belang van gevarieerd eten.
Duur	25 minuten

Uitvoering

Herhaal met de kinderen wat de Schijf van Vijf is. (De Schijf van Vijf is bedacht om mensen te helpen onthouden welk voedsel ze elke dag nodig hebben om te groeien en gezond te blijven. Het is een cirkel die bestaat uit vijf vakken. Die staan voor de vijf voedingsgroepen: 1. granen, bonen en aardappelen, 2. groente en fruit, 3. vet en olie, 4. melkproducten, vlees, vis en eieren, 5. water/vocht. Bij de Schijf van Vijf horen vijf gezondheidsregels: 1. Eet gevarieerd, 2. Eet niet te veel en beweeg, 3. Eet minder verzadigd vet, 4. Eet veel groenten, fruit en brood. 5. Eet veilig.)

Vraag de kinderen waarom één van de vijf regels van de Schijf van Vijf is ‘Eet gevarieerd’? (Elk voedingsmiddel in de Schijf van Vijf heeft gezonde voedingsstoffen, bijvoorbeeld bepaalde vitamines. Maar niet alle gezonde voedingsstoffen zitten tegelijk in één voedingsmiddel. Welke variatie brengen de kinderen aan in het vak groente en fruit in de Schijf van Vijf?

Het volgende filmpje zoomt in op het belang van gezond en gevarieerd eten. Vooral fruit en groente heb je nodig om lekker fit te blijven. Dit filmpje legt uit hoe je gevarieerd kunt eten (2.24 minuut).

In dit filmpje (1.12 minuut) wordt uit de doeken gedaan waarom het belangrijk is om elke dag wat anders te eten en om te proberen iets te eten en te drinken uit alle vakjes van de Schijf van Vijf.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groepsgesprek: Vetlekker (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren wat het belang is van ontbijten en het gevaar van tussendoortjes.
Duur	25 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over tussendoortjes: Hoe vaak eten zij tussendoortjes? Wat vinden ze lekker om te eten als tussendoortje? Waarom moet je niet te vaak tussendoor eten? Welke tussendoortjes zijn calorierijk? Waarom helpt een goed ontbijt tegen slechte tussendoortjes? (Als je niet ontbijt krijg je later op de ochtend trek en pak je sneller een ongezonde snack. Als je goed ontbijt heb je later op de ochtend niet zo snel trek.)

Sommige kinderen eten teveel en/of niet gezond en bewegen te weinig. In de volgende film (15 minuten) krijgen de kinderen aan de hand van gedragingen en opvattingen van kinderen informatie over het belang van ontbijten en het gevaar van tussendoortjes. Aan de orde komt: de energie die ontbijt geeft, tussendoortjes, eetgewoonten, snoep en snacks kopen bij de supermarkt, eten bij de tv, gezonde snacks voor verjaardagen en eten tijdens een schoolreisje.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Giga Schijf van Vijf (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, knutselen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen herhalen de vakken van de Schijf van Vijf.
Duur	40 minuten

Benodigdheden

grote postervellen, geknipt en geplakt tot een grote Schijf van Vijf
etiketten en lege verpakkingen en/of supermarktkrantjes

Uitvoering

Kijk eerst met de kinderen naar het volgende filmpje van Nieuws uit de Natuur waarin de Schijf van Vijf wordt uitgelegd. Ook wordt er aandacht besteed aan voedselallergieën (9.05 minuut):

Herhaal met de kinderen de vijf vakken van de Schijf van Vijf: 1. Groenten en Fruit, 2. Brood, granen, aardappelen, rijst, peulvruchten, pasta en couscous, 3. Zuivel, vlees, vis, ei, vleesvervangers, 4. Vet en olie en 5. Vocht.
Vraag waarom het ene vak groter is dan het andere. (Omdat je minder nodig hebt uit de kleine vakken dan de grote.)
(Dit kan ook een goed moment zijn om nogmaals de vijf regels door te nemen: 1. Eet gevarieerd, 2. Eet niet teveel en beweeg, 3. Eet minder verzadigd vet, 4. Eet veel groente, fruit en brood, en 5. Eet veilig.)

Maak nu met de kinderen een enorme Schijf van Vijf om op te hangen in de klas. Gebruik hiervoor door de kinderen meegenomen lege verpakkingen en etiketten. Laat ze de verpakkingen bij en in de verschillende vakken plakken. Natuurlijk kunnen er ook plaatjes of tekeningen bij worden geplakt. Probeer elk vak goed gevuld te krijgen. Probeer bij zoveel mogelijk producten stil te staan welke voedingsstoffen erin zitten.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: Chips nader bekeken

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe chips worden gemaakt en hoe je gezonde chips kunt maken.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

verschillende soorten chips (zoals aardappelchips, chips met minder zout, chips met minder vet, rijstchips en maïschips)
bakjes
snijplankjes
kaasschaven
voedingsproducten voor gezonde chips (zoals appel, winterwortel, peer, knolraap, courgette en bakbanaan)
schilmesje
vetvrij bakpapier
magnetron

Uitvoering

Vraag de kinderen wat chips zijn. Waar zou het woord vandaan komen? (Uit Engeland) Zijn Engelse ‘chips’ en onze chips hetzelfde? (Nee, chips is een Engels woord en betekent eigenlijk ‘stukjes’, in dit geval stukjes aardappel, die gebakken worden. Wat wij patat noemen dus. Engelsen noemen onze ‘chips’ ‘crisps’. Dat betekent ‘knappertjes’. Verwarrend he?!) Chips en patat worden allebei wel van aardappel gemaakt en 2x gebakken in olie. Wanneer eten wij patat? Soms bij de hoofdmaaltijd, soms als een snack. Laat wat chips zien. Als chips worden gebakken blijft er extra veel vet aan de snijkanten zitten. Laat de snijvlakken zien. (Hetzelfde geldt voor patat.) Wanneer eet je wel eens chips?

Laat de kinderen als echte keurders verschillende soorten chips beoordelen, bijvoorbeeld aardappelchips, chips met minder zout, chips met minder vet, rijstchips en maïschips (tortilla’s).
Laat de kinderen eerst bedenken op welke dingen ze de chips kunnen beoordelen, bijvoorbeeld: hoe ze eruitzien, hoe ze smaken, hoe ze klinken bij het doorbijten. Laat ze de chips vervolgens in groepjes van twee beoordelen en hun bevindingen opschrijven en later met elkaar in de groep vergelijken.

Laat tenslotte de kinderen zien hoe je gezonde chips kunt maken!
Neem producten als appel, winterwortel, peer, knolraap, courgette en bakbanaan om met de kinderen gezonde vetvrije snackchips te maken.
Met kaasschaafjes en mesjes snijden de kinderen op snijplankjes zo dun mogelijke schijfjes van de producten. Voor het bereiden van de chips wordt de magnetron gebruikt. Op deze manier wordt het vocht eruit gehaald, zodat de chips knapperig worden. En het fijne van deze chips is dat ze geen vet bevatten! Leg een vetvrij papiertje in de magnetron. Leg de chips op het papier. Bij een magnetron van 1000 watt, moeten de chips ongeveer tussen de 40 en 80 seconden worden verhit. Laat de kinderen de chips proeven en vertellen hoe ze ze vinden smaken.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Proeven: De pindaproef

Leskenmerken
Activiteiten	Proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen vergelijken pinda’s met en zonder zout.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

twee bakjes
ongepelde pinda’s
gezouten pinda’s

Uitvoering

Zout wordt toegevoegd aan veel kant-en-klare producten. Zout is een graag geziene smaakmaker, die echter algauw in te grote hoeveelheden wordt gebruikt!
Doe de volgende proef met de kinderen om ze daarop te wijzen:
Zet twee bakjes op tafel. Vul één bakje met ongepelde pinda’s en één bakje met gezouten pinda’s. Vraag de kinderen beide soorten pinda’s te bekijken en te beschrijven wat het verschil is tussen de twee. Laat ieder kind een paar ongepelde pinda’s doppen en eten. Laat ze vervolgens een paar gezouten pinda’s eten. Vraag de kinderen opnieuw wat het verschil is tussen de twee soorten. De ongepelde pinda’s smaken zoals pinda’s ‘in de natuur’ smaken. Bij de andere pinda’s is zout toegevoegd. Welke soort vinden ze lekkerder en waarom? Waarom voegen fabrikanten zout toe aan pinda’s? (Het geeft meer smaak aan de pinda’s.) Waarom is teveel zout eten slecht voor je? (Te veel zout kan hoge bloeddruk veroorzaken, hart- en vaatziekten (het hart moet bij een hoge zoutinname harder werken voor een goede bloedcirculatie), bij een hoge zoutinname verlaat het zout het lichaam via de urine. Dit belast de nieren en vergroot de kans op nierstenen.)

Let op: al zijn doppinda’s minder zout en dus ‘gezonder’, ze geven evenveel calorieën (energie) als gezouten pinda’s, namelijk zo’n 130 calorieën per handje. Dat is bijna 2 boterhammen!

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groepsgesprek: Hoe kun je gezond trakteren?

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, proeven
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over gezonde traktaties.
Duur	10 minuten

Benodigdheden

een gezonde traktatie (voor ieder kind)

Voorbereiding

Maak voor ieder kind een gezonde traktatie. Dit kan bijvoorbeeld als er iets te vieren is! Op internet zijn er leuke recepten hiervoor te vinden zoals ‘toverstokjes’: Druk met een koekjesvormpje sterretjes uit 20+ kaas, halveer plakjes worst en snij vingers van een komkommer. Steek op een satéprikker achtereenvolgens een stuk komkommer, een halfje worst en een sterretje kaas.
Idee: U kunt er ook voor kiezen om samen met de kinderen de traktatie te maken!

Uitvoering

Praat met de kinderen over gezonde traktaties.

Bestel gratis een traktatieposter (A1-formaat) met gezonde traktatievoorbeelden bij het Voedingscentrum (Artikelnummer 119) en hang deze in de klas.
Of bestel de multiculturele traktatiekalender bij de NIGZ (€ 5 exclusief verzendkosten per set van 3 exemplaren) (bestelnummer OJ031244).

Ook het boek ‘Snoep Goed’ van G. Hahn en V. Kohn (Uitgeverij Pereboom) is aardig. Het staat vol zoete toetjes en traktaties waar geen suiker aan te pas komt! De makers bedachten koekjes, repen, tussendoortjes en toetjes die kinderen zelf goed kunnen maken met natuurlijke producten. Verrassend!

Kijk ook eens op de site.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Rekenen: Calorie-loop

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe eten en bewegen met elkaar in verband staan.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

een wortel
een candy bar
een appel
een kleine zak chips

Uitvoering

Om aan te tonen hoe teveel eten onze lichamen beïnvloedt zet u de volgende vier voedingsmiddelen neer: een wortel, een candy bar, een appel en een kleine zak chips. Laat de kinderen discussiëren over hoe lang ze denken dat je moet rennen per product om die calorieën te verbranden.
De antwoorden zijn als volgt: wortel: 40 seconden rennen, de candy bar: 23 minuten rennen, de appel: 6 minuten rennen en het zakje chips: 14 minuten rennen. Praat hierover na: wat verbaasde de kinderen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Rekenen: Hoeveelheden in beeld

Leskenmerken
Activiteiten	Rekenen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen krijgen inzicht in aanbevolen hoeveelheden in de Schijf van Vijf.
Duur	45 minuten

Benodigdheden

keukenweegschaal
300 gram spinazie
300 gram sperziebonen
tros druiven
appel
gedroogde pasta
gekookte pasta (koud)

Uitvoering

Het is moeilijk voor kinderen om in te schatten of ze voldoende groente eten of teveel pasta. Daarom is het goed om de kinderen echt te laten zien hoeveel de aanbevolen hoeveelheden in het echt zijn. Zo krijgen ze een duidelijker beeld van de hoeveelheden.

Laat de rauwe spinazie en sperziebonen zien. Weten de kinderen nog hoeveel gram groente je per dag nodig hebt? (200 gram) Laat de kinderen schatten hoeveel sperziebonen 200 gram is en deze hoeveelheid daarna wegen. Is dit 200 gram? Leg er zo nodig bij tot 200 gram. Is dit ongeveer hoeveel groente zij eten?
Doe hetzelfde met de spinazie. De kans dat ze te weinig spinazie schatten is groot! Leg bij tot 200 gram. Dat lijkt een enorme berg! Waarom heb je meer spinazie nodig? (Spinazie is heel luchtig en slinkt erg bij het koken.)

Dit werkt andersom bij pasta. Laat de kinderen schatten hoeveel gedroogde pasta 200 gram is (de aanbevolen hoeveelheid). Dat is waarschijnlijk juist minder dan ze hadden verwacht. Doe hetzelfde met de gekookte pasta. Het lijkt of er meer pasta is afgewogen! Hoe komt dat? (Pasta zet uit bij het koken.)

Weeg tenslotte de appel. Weegt hij ongeveer 100 gram? Weeg ook de druiven af tot 100 gram.

*Product*	*Hoeveelheden kinderen 11-13 jaar*
Groente	150 – 200 gram
Fruit	200 gram (2 stuks)
Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten	150 – 200 gram

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Spel: Hapstaptest en vetfit (op de computer)

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen ontdekken hun eigen eetgedrag en de balans tussen eten en bewegen.
Duur	20 minuten per leerling

Uitvoering

Laat de kinderen de Hapstaptest van het Voedingscentrum invullen op de computer. Dit kunnen kinderen individueel doen. Dit kan als extra opdracht worden gedaan in de dagtaak of als ander werk af is. Als iedereen geweest is, is het interessant om met de klas te bespreken wat eruit kwam.

Laat de kinderen individueel het spel Vet Fit spelen van het Voedingscentrum. Vet Fit is een game waarin ze een karakter gezond en gelukkig moeten houden. Door de regels goed te volgen leeft het karakter heel lang, maar ze kunnen het ook lekker uit de hand laten lopen! Dit doen kinderen individueel op de computer. Dit kan als extra opdracht worden gedaan in de dagtaak of als ander werk af is.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Spel: Schijf van Vijf spelen

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen oefenen met de Schijf van Vijf.
Duur	per spel verschillend

Uitvoering

Het Voedingscentrum biedt internetspelletjes aan die kinderen kunnen spelen om spelenderwijs meer te leren over de Schijf van Vijf.

Zo kunnen de kinderen het Sleepspel ‘Schijf van Vijf’ spelen. Hierbij kunnen ze oefenen met de Schijf van Vijf. Dit is een spel dat de kinderen individueel kunnen spelen op de computer, bijvoorbeeld als ze vrij mogen kiezen of hun werk afhebben.

Op de website kunnen de kinderen het spel ‘Vic, de Vitaminevreter’ spelen. Hierbij kunnen ze oefenen met de Schijf van Vijf. Dit is ook een spel dat de kinderen individueel kunnen spelen op de computer.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Taal: De 5 Gouden Regels

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen denken na over de vijf regels van Schijf van Vijf.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Weten de kinderen nog wat de Schijf van Vijf inhoudt?
De Schijf van Vijf is een schijf met vijf vakken met hierin de producten die je nodig hebt om gezond te eten. De vakken staan voor de vijf voedingsgroepen:
1. granen, bonen en aardappelen,
2. groente en fruit,
3. vet en olie,
4. melkvoedingsmiddelen, vlees, vis en eieren,
5. water/vocht.

Herhaal de vijf regels van de Schijf van Vijf:
1. Eet gevarieerd,
2. Eet niet teveel en beweeg,
3. Eet minder verzadigd vet,
4. Eet veel groente, fruit en brood,
5. Eet veilig.

Verdeel de groep dan in vijf groepjes en laat ieder groepje één van de 5 gouden regels van de Schijf van Vijf op zich nemen. Ze verdiepen zich in de betekenis en de consequenties van ‘hun’ regel en maken een poster, werkstuk of presentatie. Ze kunnen bij hun onderzoek gebruik maken van de site.
Laat ze vervolgens de rest van de klas uitleggen wat hun regel inhoudt.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Taal: Hapjesraadsel

Leskenmerken
Activiteiten	Taal, spel
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen denken na over belangrijke aspecten van voeding.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

pauzehapje van de kinderen of afbeeldingen van pauzehapjes aan touwtjes (ochtend of middagpauze)

Uitvoering

Al het eten ziet, ruikt, voelt en smaakt anders. In het volgende spel worden de kinderen uitgedaagd om slimme vragen over eten te stellen, zodat ze kunnen raden welk pauzehapje er verborgen is.

De kinderen bekijken stiekem wat voor pauzehapje ze bij zich hebben. Vervolgens moet de rest van het groepje raden wat voor hapje het kind bij zich heeft, door vragen te stellen waar alleen ‘ja’ of ‘nee’ op geantwoord mag worden. Denk aan vragen als: Is het bruin? Is het fruit? Is het zoet? Is het zacht? Op deze manier kunnen de kinderen raden wat voor hapje het kind bij zich heeft.

In plaats van echte pauzehapjes kunt u ook het volgende spel spelen met plaatjes van pauzehapjes:
Elke kind hangt een afbeelding van een pauzehapje aan een touwtje om hun nek op hun rug. De kinderen lopen door elkaar door het lokaal en op een afgesproken teken (een klap in de handen of belletje bijvoorbeeld) staan ze stil en zoeken een partner. Elk kind stelt zijn maatje drie slimme vragen over het product op zijn/haar eigen rug. Het andere kind mag alleen met ‘ja’ of ‘nee’ antwoorden. Wie weet welk hapje hij is, hangt het kaartje op zijn buik.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Taal: Liedje beleg

Leskenmerken
Activiteiten	Zingen/rijmpje opzeggen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over allerlei soorten broodbeleg.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat voor beleg zij lekker vinden. Welke hartig beleg vinden ze lekker? En zoet?
Zing het volgende liedje over soorten broodbeleg met de kinderen, op de wijs van ‘Elsje Fiderelsje’:
(melodie)

Elsje Fiederelsje, heeft een boterham op haar bord.
Zij moet zo naar school, dus de tijd is nog maar kort.
Kiezen, kiezen moet ze snel, brood met komkommer,
Kiezen, kiezen moet ze snel, lekker, dank je wel.

Elsje Fiderelsje, heeft een boterham op haar bord.
Zij moet zo naar school, dus de tijd is nog maar kort.
Kiezen kiezen moet ze snel, brood met wat smeerkaas,
Kiezen kiezen moet ze snel, lekker, dank je wel.

Laat de kinderen andere soorten beleg noemen die bezongen kunnen worden, bijvoorbeeld: brood met salade, brood met een eitje, pindakaasbroodje.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Taal: Waarom ontbijten? (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Film, taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren waarom ontbijten belangrijk is.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wie er elke dag ontbijt. Wat eten ze bij hun ontbijt? Waarom ontbijten ze?

Praat met de kinderen over de oorsprong van het woord ‘ontbijt’. Ontbijt is een oud woord voor het eerste eten in de ochtend na het slapen. Het betekent letterlijk ‘aan bijt’ (Duits: Anbiss), dus beginnen met eten, of bijten. In het Engels heet het ‘breakfast’. Dat betekent het breken (break) van het vasten (fast) door te beginnen met het eten.

Laat vervolgens het volgende filmpje van Schooltv (1.41 minuut) gaat over het belang van een goed ontbijt, en wat een goed ontbijt inhoudt. Er wordt ook gesproken over afvallen:

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Theater: Toneelspel

Leskenmerken
Activiteiten	Theater
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen denken na over hun eetgedrag.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Om de eigen eetgedrag en keuzes onder de lopen te nemen kunt u de kinderen rollenspelletjes laten spelen waarin ze kind of ouder spelen.
Laat een paar kinderen zich verkleden als vader/moeder en kind. De kinderen kunnen stukjes spelen over hoe het kind zijn/haar ontbijt, pauzehap of lunch kiest en klaarmaakt. De rest van de groep kijkt hiernaar. U kunt ze helpen door kleine verhaaltjes te vertellen:

Jij bent de vader. Jij vindt het niet goed als je kind cola drinkt bij het ontbijt. Je moet je kind uitleggen waarom niet.
Jij bent het kind. Jij hebt dorst en hebt zin in iets met prik bij je ontbijt.
Jij bent de moeder. Jij vindt het niet goed dat je kind plakken cake voor zijn pauzehap mee wil nemen. Je moet uitleggen waarom.
Jij bent het kind. Jij bent dol op cake en wil dat meenemen als pauzehap. Het vult ook lekker.
Jij bent de moeder. Je kind wil graag frites voor zijn lunch. Jij vindt dat geen goed idee.
Jij bent het kind. Je hebt zin in warme zoute friet met lekker veel mayonaise voor je lunch.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Voedselbereiding

Hoe maak je Indische groentesoep of ijsjes van fruit? Hoe ziet een mooi gedekte tafel eruit? Aan welke tafelmanieren hoor ik me te houden? Hoe lees ik een recept? En welke keukenspullen bestaan er allemaal? Hierover gaan de lesactiviteiten van het thema Voedselbereiding.

Experiment: Gedroogd of vers?

Leskenmerken
Activiteiten	Experiment, groepsgesprek, werken in hoeken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren hoe fruit verandert als het gedroogd wordt.
Duur	25 minuten (+ na 3 á 4 dagen 5 minuten, + 8 uur droogtijd voor de appels)

Benodigdheden

verschillende gedroogde fruitsoorten (bijvoorbeeld rozijnen (o), gedroogde banaan (o), gedroogde abrikoos (m) gedroogde vijg (m))
de verse variant van het fruit dat gekozen is bij de gedroogde soorten (bijvoorbeeld druif, verse abrikoos, verse banaan, verse vijg)
trosje druiven
bord
schone theedoek
4 of 5 appels
oventje
schilmesje
appelboor
touw

Uitvoering

Leg de gedroogde fruitsoorten en vers fruit in de kijkhoek. Kunnen de kinderen de gedroogde producten met de verse producten combineren? Laat de kinderen vertellen wat ze zien. Wat is er met de verse producten gebeurd? Leg uit dat het verse fruit is gedroogd. Hierdoor is er water uit het fruit gegaan en is het fruit kleiner geworden.

Laat zien hoe fruit gedroogd wordt door met de kinderen rozijnen te maken van een trosje druiven: was de druiven en pluk ze van de tros. Leg de druiven op een bord, waarbij ze elkaar niet mogen raken. Leg er een schone theedoek overheen tegen beestjes en stof. Leg de druiven op een warme, zonnige plek. Na 3 á 4 dagen zie je dat de druiven beginnen uit te drogen en te krimpen. Hoe langer ze nu te drogen liggen in de zon, hoe meer ze uitdrogen. Uiteindelijk worden ze rozijntjes!

Ook is het leuk om met de kinderen gedroogde appelplakken uit de oven te maken. Voor deze opdracht is een kleine oven nodig en assistentie van een klasse assistent of ouders. Schil de appels en haal het klokhuis eruit met een appelboor. Snijd de appel in plakken en droog ze 6 tot 8 uur in de oven op 100 graden. Je kunt de appels vervolgens aan een touwtje rijgen en in de klas ophangen. Speel bijvoorbeeld het spel ‘appeltje happen’, een variant op ‘koekhappen’.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Film: Toetjes

Leskenmerken
Activiteiten	Film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen krijgen allerlei informatie over toetjes.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat voor toetjes zij erg lekker vinden. Hoe en waarvan wordt hun lievelingstoetje gemaakt?

In de volgende aflevering van klokhuis (14.43 minuten) wordt er een toetje in een restaurant gegeten, getoond hoe je lekkere toetjes maakt, gelopen door de toetjesafdeling van de supermarkt en een toetjesfabriek bezocht, alwaar een nieuw toetje wordt uitgeprobeerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Etiquette aan tafel

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal, tweetallen
Doel	De kinderen denken na over etiquetteregels aan tafel.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Praat met de kinderen over ‘hoe het hoort’ aan tafel. Laat hen in tweetallen de coöperatieve werkvorm ‘pingpongen’ gebruiken: om beurten noemen ze (of schrijven ze op) iets dat hoort bij etiquette aan tafel.

Bespreek daarna wat ze genoemd hebben, bijvoorbeeld: niet met volle mond praten, niet blazen bij warm eten, geen eten op je bord prakken, niet te veel opscheppen, kauw en slik voedsel door voordat je een slok drinken neemt, zit rechtop, geen ellebogen op tafel onder het eten, schraap (of lik!) je bord niet uitgebreid schoonen als je klaar bent met eten leg dan je bestek samen in het midden van je bord.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groepsgesprek: Tafel dekken

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe een tafel gedekt hoort te worden.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

tafellaken
servet
een groter plat bord (voor het hoofdgerecht)
een kleiner plat bord (voor het voorgerecht)
een kleinere vork en mes (voor een voorgerecht)
een grotere mes en vork (voor het hoofdgerecht)
een kleinere lepel (voor een toetje)
een grotere lepel (voor de soep)
een diep bord (voor de soep)
een schaaltje (voor het toetje)
een glas

Voorbereiding

Zet een tafel in de kring en leg daar een tafellaken overheen.

Uitvoering

Vertel de kinderen dat jullie samen gaan ontdekken hoe je borden en bestek hoort neer te leggen als je een tafel netjes dekt.

Vertel dat deze zogenaamde maaltijd bestaat uit:

een bord soep,
een voorgerecht,
een hoofdgerecht,
een toetje.

Stal alle borden en bestek uit, maar laat een plek vrij waar (voor één persoon) gedekt gaat worden.

Het tafellaken ligt er al. Wat nu? Neem de maaltijd door en leg stap voor stap alles op de juiste plek neer:

De soep komt eerst. In welk bord wordt de soep geserveerd? Het diepe bord komt dus op tafel te staan.
Het servet komt of op het bord te liggen of rechts van het bord. Het glas wordt rechts boven het bord geplaatst.
Alle borden worden nog niet neergezet. Dat zou een lastige stapel zijn. Maar alle bestek dat je nodig hebt wordt al wél neergelegd naast het bord. Hoe? Vorken liggen altijd links van het bord, messen en lepels rechts (bovenop de servet als die rechts naast het bord ligt). Boven het bord ligt het dessertbestek (als je een vork nodig hebt ligt die met de tanden naar links. Een dessertlepel ligt met de bolle kant naar rechts).

Er wordt altijd van buiten naar binnen gewerkt, dus het buitenste bestek is voor de eerste gang (zie voorbeeld).

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

3. Wie maken ons eten?

5. Restaurant in de klas: Internationale High tea

Groepsgesprek: Topkoks (met filmpjes)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over het beroep chef-kok.
Duur	15 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wat een chef-kok is. Kun je zomaar chef-kok worden? Lijkt het je een leuk beroep?
De volgende twee filmpjes laten chef-koks aan het werk zien.

De topkok in het volgende School TV filmpje (2.39 minuut) laat een prijswinnend recept zien. In tegenstelling tot wat veel mensen denken hoeft een lekker recept niet altijd super moeilijk te zijn. Dat laat deze kok zien.

In het volgende filmpje van Willem Wever (6.21 minuut) mag een kind dat houdt van koken een exclusief gerecht koken in de keuken van topchef Jonnie Boer. Hoe zou deze beroemde kok zijn gerecht beoordelen?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Groepsgesprek: Wat zijn dat voor manieren? (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen nemen tafelmanieren onder de loep.
Duur	20 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen welke tafelmanieren ze thuis hebben: Wat mag absoluut wel en niet aan tafel. Vraag de kinderen of ze wel eens gaan eten in een restaurant. Wat gaat in een restaurant anders dan thuis aan tafel? Vertel de kinderen dat er allerlei regels zijn als je eet aan tafel, zeker in een restaurant. Dat noemen we ook wel ‘tafelmanieren’.

In het volgende filmpje van Huisje Boompje Beestje (14.38 minuut) worden tafelmanieren onder de loep genomen. Als mensen met elkaar aan tafel zitten, gelden er een heleboel geschreven en ongeschreven regels. Zo is het bij ons bijvoorbeeld gebruikelijk om met je mond dicht te eten, met een mes en vork te eten en om je eten naar je mond te brengen in plaats van andersom. Ook leren de kinderen hoe je een tafel op de juiste manier dekt.

Vraag de kinderen na het kijken welke nieuwe tafelregels ze hebben geleerd.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Knutselen: Servetten vouwen

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, knutselen
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen ontdekken hoe je een servet gebruikt en hoe je hem kunt vouwen.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

papieren servetten

Uitvoering

Vraag de kinderen hoe je een servet neerlegt. Vaak wordt het gewoon in een driehoek of rechthoek gevouwen en op het bord of onder de messen gelegd. Maar het is ook leuk om een servet eens feestelijk te vouwen! Dat is leuk om te doen en het ziet er heel speciaal uit! Zie bijvoorbeeld deze manieren om een servet te vouwen. Wat te denken van een drievoudige tafelpunt, een waaier of een zwaan? Laat kinderen diverse servetvouwtechnieken uitproberen. Vooral voor een maaltijd in de klas!

Verder gelden de volgende regels bij de servet (vooral in een restaurant):

Leg je servet op je schoot.
Als het een kleine servet is kun je het uitvouwen. Is het een grote servet, houd hem dan half gevouwen met de vouw naar je toe.
Hou de servet op je schoot totdat je klaar bent.
Als je van tafel opstaat, leg je de servet, los gevouwen aan de linkerkant van je bord, nooit op je bord.

Nooit doen:

Gebruik je servet nooit als een soort slab.
Snuit nooit je neus in het servet.
Wrijf nooit bestek of servies op met je servet.
Als het niet schoon is vraag je de ober om een nieuwe.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Koken: Oud-Hollands trakteren

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken, koken, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen leren om borstplaat te maken.
Duur	15 minuten (per groepje)

Benodigdheden

bakplaat
margarine
suiker
pan
kookplaat
vanille-, cacao- en frambozenessence (bakafdeling supermarkt)

Uitvoering

Vraag de kinderen welke traktaties zij kennen. Welke vinden ze het lekkerst?

Vertel de kinderen dat vroeger bijna alle traktaties zelf gemaakt moesten worden. Borstplaat bijvoorbeeld is een Oudhollandse lekkernij die mensen zelf maakten met Sinterklaas of met een bruiloft. Welke kinderen hebben hier wel eens van gehoord?

Borstplaat is een snoepgoed, gemaakt uit water of melk, suiker, en een aroma, zoals vanille of cacao. In de tijd dat suiker in Nederland alleen nog gemaakt werd van suikerriet, dat ver weg groeide en met schepen opgehaald moest worden, was suiker een duur product. Het werd dan ook alleen gebruikt bij speciale gelegenheden zoals bruiloften of het sinterklaasfeest. Speciale suikerbakkers zorgden dat de suiker verwerkt werd tot suikerbeesten, hartjes enzovoort.

De kinderen leren nu zelf om deze ouderwetse lekkernij te maken. Laat de kinderen in groepjes van vier om beurten borstplaat maken in de kookhoek.

Vet een bakplaat in.
Meng 12 eetlepels suiker met 4 eetlepels water in een pan en breng het heel langzaam aan de kook.
Laat het ongeveer 5 minuten koken.
Neem de pan van het vuur en meng er een paar druppels vanille-, cacao- of frambozenessence door.
Giet het suikermengsel gelijkmatig over de bakplaat en laat het hard worden.
Snijd kleine borstplaatjes uit het bijna harde mengsel.
Neem de borstplaat met een schuivende beweging van de bakplaat af.

Aansluitende Smaaklessen
Groep 3	Groep 4	Groep 5	Groep 6	Groep 7	Groep 8
5. De bananenraceauto	4. Groente en fruit van ver 5. Restaurant in de klas: lunch	5. Restaurant in de klas: internationale high tea	2. Waar komt ons eten vandaan? 5. Restaurant in de klas: Lunch	5. Restaurant in de klas: gezond snacken	5. Restaurant in de klas: het smaakrestaurant
Klik hier voor alle Smaaklessen »

Koken: Groentesoep (met filmpje)

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, film, koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen denken na over de groeiwijze van verschillende groenten.
Duur	10 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen hoe verschillende soorten groente groeien. Weten ze bijvoorbeeld hoe spruitjes groeien? (aan lange stokken) En bietjes? (onder de grond) Vraag ook naar de groeiwijze van bloemkool (aan de grond) en bonen (aan een slingerplant).

In het volgende filmpje van School TV (1.47 minuut) maken kinderen groentesoep van groenteplantjes die ze zelf gekweekt hebben in hun schooltuin.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Koken: IJsjes maken

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren hoe ze gezonde ijsjes kunnen maken.
Duur	20 minuten (+ bevriestijd ijsjes)

Benodigdheden

sapcentrifuge
diverse soorten fruit
waterijsjeshouders (met stokje)
vriezer

Uitvoering

IJsjes smaken heerlijk met warm weer. Waterijsjes zijn minder slecht dan roomijsjes, maar je kunt ook gezonde waterijsjes maken! Leer de kinderen hoe dat gaat:

De kinderen persen sap uit van één of meerdere soorten fruit en lengen het aan met een beetje water. Deze gaan in waterijsjes-houders (met een stokje erin) en in de vriezer.

Welke smaken ijsjes bevallen het beste?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Koken: Indische groentesoep

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken, koken, geschiedenis
Werkvorm	Klassikaal, viertallen
Doel	De kinderen maken samen Indische groentesoep.
Duur	30 minuten

Uitvoering

Vraag de kinderen wie er wel eens groentesoep eet. Welke groenten gaan in de groentesoep? In andere landen wordt ook groentesoep gegeten, maar vaak nét een beetje anders. Maak eens de volgende Indische groentesoep met de kinderen. Let op: Het is voor ongeveer 8 (niet te volle) soepkommen, dus pas de hoeveelheden aan.

Recept indische groentesoep

Keukenspullen:
mesje

knoflookpers

2 pannen

soepkommen

eetlepels

Ingrediënten:
2 uien

3 theelepels kemiriepasta

2 teentjes knoflook

koenjit

sereh

500 gram kleingesneden kip

100 gram witte kool

2 eieren

2 aardappels

laksa (Chinese vermicelli)

trassi

Fruit 2 uien (in snippers), 3 theelepels kemiriepasta, 2 uitgeperste teentjes knoflook met 1 theelepel koenjit, 1 theelepel trassie, 1 theelepel sereh, 1 theelepel bieslook en 1 theelepel sambal in olie in een pan met een dikke bodem. Voeg dan anderhalve liter water en 500 gram kleingesneden kip toe. Breng het aan de kook en trek er een bouillon van. Kook in een aparte pan 100 gram witte kool, 2 eieren, laksa (Chinese vermicelli) en 2 aardappelen gaar en snijd ze in kleine stukjes. Meng dit door de bouillon vlak voor serveren. Deze soep kan gegeten worden met eventueel een beetje ketjap.

Schenk de soep in bekertjes en vraag de kinderen daarna wat ze van deze groentesoep vinden.

Het is leuk om de kinderen ook aan te leren hoe je soep ‘hoort’ te eten. Doe het liefst voor!
1. Slurp de soep niet op, maar eet het van de zijkant van de lepel.
2. Is de soep te heet, wacht dan tot het afgekoeld is, ga niet blazen.
3. Soep lepel je op door de soepkom schuin van je weg te kantelen.
4. Alleen heldere bouillon mag uit de kom gedronken worden, maar dan alleen als er oren aan de kom zitten.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 7

Groep 8

Koken: Pitabroodjes de luxe

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen leren om gezonde broodjes te maken.
Duur	30 minuten

Benodigdheden

broodrooster
mesjes
pitabroodjes (voor ieder kind één)
blaadjes sla (1 per kind)
mozzarellabolletjes (2 per kind)
kerstomaatjes (2 per kind)
radijsjes (1 per kind)
zilveruitjes (1 per kind)

Uitvoering

Laat de kinderen eens samen overblijven en samen gezonde broodjes maken om op te eten.

De pitabroodjes moeten geroosterd worden in de broodrooster. Ieder pitabroodje wordt als volgt belegd: één blaadje sla, twee kleine mozzarellabolletjes (in tweeën gesneden), 2 kerstomaatjes (in tweeën gesneden), één radijsje in plakjes en één zilveruitje in stukjes.

Vraag daarna wat ze van de smaak van het broodjes vonden. Waarom zijn dit gezonde broodjes?

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Koken: Smoothie

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Klassikaal, groepen
Doel	De kinderen leren om zelf een smoothie te maken.
Duur	Fruit schoonmaken: 15 minuten, smoothie maken: 5 minuten per kind

Benodigdheden

karnemelk (een halve beker per kind)
diverse soorten vers fruit (genoeg voor een halve beker fruit per kind)
staafmixer en kom of blender

Uitvoering

Vraag de kinderen of ze wel eens gehoord hebben van smoothies. Deze worden verkocht in de koelvak van veel supermarkten en zijn gezond. Waar worden smoothies van gemaakt, denken de kinderen? Vertel de kinderen dat gezonde smoothies maken helemaal niet moeilijk is. Doe dit eens samen met de kinderen, zodat ze het thuis ook kunnen nadoen!

Voor 1 glas vol smoothie heb je een halve beker met karnemelk en een halve beker vers fruit dat je lekker vindt nodig. Deze ingrediënten gaan bij elkaar in een kom en worden gepureerd tot een gladde mix met een staafmixer of gaan in de blender. Het leukste is om de kinderen zelf allerlei vers fruit uit te laten kiezen die ze samen hebben schoongemaakt en de smoothie te maken. Banaan, ananas en bosbessen zijn bijvoorbeeld een heerlijke combinatie.

Vraag de kinderen erna wat ze vonden van de smaak van hun smoothie.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Koken: Traktatierecept maken

Leskenmerken
Activiteiten	Koken
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen maken zelf een traktatie.
Duur	20 minuten

Benodigdheden

drie of vier repen pure chocolade
stukjes fruit (zoals partjes appel, plakjes banaan, kersen en aardbeien)
een kom en pannetje die op elkaar passen of schaaltje en magnetronfolie
een kookplaat of een magnetron
vorkjes of cocktailprikkers
schaal (+ koelkast)

Uitvoering

Maak eens bij een feestelijke aangelegenheid of als u een originele verjaarstraktatie wilt laten maken, de volgende traktatie met de kinderen.

Laat enkele repen chocolade in een kom in een pannetje water smelten (‘au bain-marie’). Gebruik pure chocolade, dat werkt het beste. Chocolade kan ook in de magnetron worden gesmolten (2 minuten op vol vermogen in een afgedekt schaaltje), maar pas wel op dat het niet verbrandt.

De stukjes fruit worden met een vork voorzichtig in de gesmolten chocolade gedoopt. Laat ze daarna goed hard worden in de koelkast voordat de kinderen ervan gaan snoepen.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Spel: Keukenspullen herkennen (op de computer)

Leskenmerken
Activiteiten	Spel, computer
Werkvorm	Individueel
Doel	De kinderen oefenen woorden voor diverse keukenattributen.
Duur	5 minuten per spel per kind

Uitvoering

De kinderen kunnen op de computer individueel woorden voor verschillende keukenmaterialen oefenen. Weten de kinderen bijvoorbeeld wat het verschil is tussen een braadpan en een koekenpan? Of een zeef en vergiet? En weten ze hoe een schuimspaan eruit ziet? Of een dunschiller?

Deze twee luisteroefeningen kunnen gedaan worden als ze ander werk af hebben of er tijd over is:

Het programma geeft zelf aan welke fouten er gemaakt worden en laat vervolgens het goede antwoord zien.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Taal: Woordenschat rond recepten

Leskenmerken
Activiteiten	Taal
Werkvorm	Klassikaal
Doel	De kinderen leren woorden aan die horen bij het begrijpen van recepten.
Duur	5 minuten (per woordcluster)

Uitvoering

De volgende woorden zijn belangrijk voor het begrijpen van recepten. Leer ze in begrijpelijke clusters aan:

Onderbouw/middenbouw: Smaak (woordparachute): zout (de smaak van bouillon), zoet (de smaak van suiker), zuur (de smaak van citroen), bitter (de smaak van grapefruit)

Middenbouw/bovenbouw: Manieren van eten bereiden (woordparachute): koken (in kokend water gaar laten worden), bakken (in een koekenpan bruin en gaar laten worden), stoven (op een zacht vuur langzaam gaar laten worden)

Middenbouw/bovenbouw: Manieren van eten bereiden (woordparachute): braden (gaar laten worden in heet vet), sudderen (langzaam gaar laten pruttelen), fruiten (snel bruin laten worden in heet vet), pocheren (gaar laten worden in heet water dat niet kookt)

Middenbouw/bovenbouw: Groente voorbereiden (woordtrap): wassen (schoon maken in water), uit laten lekken (in vergiet water laten weglopen), snijden (met mes kleinere stukjes van maken), garen (gaar laten worden)

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8

Werken in hoeken: Klassenrestaurant

Leskenmerken
Activiteiten	Groepsgesprek, werken in hoeken
Werkvorm	Groepen
Doel	De kinderen oefenen netjes aan tafel eten in een restauranthoek.
Duur	15 minuten

Benodigdheden

tafelkleed
borden en bestek
servetjes
vaasje bloemen

Uitvoering

Richt een gezellige hoek van het lokaal in als restaurantje, waar de kinderen hun pauzehap en/of lunch om beurten in groepjes kunnen opeten. Zorg voor een tafelkleed, borden en bestek, servetjes en een vaasje bloemen. Bespreek tevoren met de kinderen waar je op moet letten als je netjes (en gezellig) wilt eten: niet met volle mond praten, rechtop zitten, eten doorslikken voordat je een slok drinken neemt, niet boeren enz.

Aansluitende Smaaklessen

Groep 1-2

Groep 3

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 7

Groep 8