Tijdvak 7 is de tijd van pruiken en revoluties.
Het tijdvak begint rond 1700 en duurt tot ongeveer 1800.
Belangrijke gebeurtenissen in dit tijdvak zijn:
de slavenhandel en uiteindelijk de afschaffing van de slavernij.
de Verlichting.
de Franse en Amerikaanse revoluties.
Als eindproduct van dit thema maak je een quiz.
De quiz bestaat uit 20 vragen over wat je geleerd hebt in dit thema.
Introductie-opdracht
Je bent patriot omstreeks 1780 in Nederland. De maatschappij moet en kan volgens jou beter worden ingericht. Vrijheid en gelijkwaardigheid zijn in jouw denkbeelden van groot belang voor de burgers. Het betekent dat het leven bij geboorte niet bij voorbaat vastligt, dat je het recht en de mogelijkheid hebt om keuzes te maken.
Beschrijf in eigen woorden welke gevolgen jouw nieuwe denkbeelden hebben voor de scholing, het werk en inkomen, de handel, de invloed in plaatselijke en landelijke politiek en rechten en plichten van de burgers in Nederland? Geldt dit voor alle burgers?
Aan de slag!
Leerdoelen
Aan het eind van het thema:
voorbeelden geven van filosofen en wetenschappers en hun denkbeelden van de Verlichting op het gebied van politiek, godsdienst, sociale verhoudingen en wetenschap en ze in een tabel ordenen..
kun je in eigen woorden beschrijven wat de relatie is tussen slavenhandel en slavenarbeid op plantages.
kun je illustreren wat de relatie is tussen het abolitionisme en het verlichtingsdenken.
kun je verdanden leggen tussen het verlichtingsdenken en het streven naar grondrechten en politieke invloed van de burgerij en de Franse en Bataafse revolutie.
Planning
Planning
'Tijdvak 7' bestaat uit de volgende onderdelen:
Onderdeel
Tijd
Eindproduct
Inleiding
0,5 lesuur
-
Opdracht: Driehoekshandel
2 lesuren
Wereldkaart
Opdracht: Afschaffing slavernij
2 lesuren
Tijdlijn
Opdracht: Twee revoluties
2 lesuren
Tabel/Schema
Opdracht: Verlichting
2 lesuren
Portret
Opdracht: De patriotten
2 lesuren
Eigen keuze
Opdracht: Trias politcia
2 lesuren
Column
Afsluiting
2 lesuren
Quiz
Totaal
14,5 lesuren
Werkplan
De tijd van de pruiken en revoluties bestudeer je door zeven opdrachten en de afsluiting te maken. In iedere opdracht wordt een ander aspect van de tijd van pruiken en revoluties belicht.
Het is belangrijk dat je goed bijhoudt wat je gedaan hebt. Om je hierbij te helpen is er een werkplan gemaakt. Op dat werkplan kun je bijhouden welke onderdelen je al gedaan hebt.
De Verlichting is de periode van ongeveer 1650 tot 1800. In deze periode werd er veel nagedacht over hoe de maatschappij ingericht zou moeten worden. Wetenschappers probeerden antwoord te geven op vragen als ‘Wat moet de rol van de kerk zijn?’ en ‘Wie moet het land besturen?’.
In deze opdracht bestudeer je de ideeën van een aantal van deze wetenschappers.
Aan het eind van de opdracht:
voorbeelden geven van filosofen en wetenschappers en hun denkbeelden van de Verlichting op het gebied van politiek, godsdienst, sociale verhoudingen en wetenschap en ze in een tabel weergeven.
Je kunt daarbij minimaal twee onderwerpen verwerken waarover wetenschappers in de Verlichting filosofeerden.
Je kunt voorbeelden en een korte beschrijvingen geven van genoemde verlichte denkers.
kun je in eigen woorden omschrijven wat wordt bedoeld met verlicht absolutisme.
Eindproduct
Het eindproduct van deze opdracht is een portret van een belangrijke persoon uit de Verlichting.
De klas wordt verdeeld in tweetallen. Ieder tweetal maakt een portret van een verlichte denker. De portretten worden aan elkaar gepresenteerd.
Beoordeling
De portretten worden beoordeeld door jullie docent.
Hij/zij zal letten op de inhoud, de originaliteit en de vorm.
Stap 1
Adam Smith 1723-1790
Verlichting
De macht van de vorsten en de kerk en de starheid van de standenmaatschappij riepen veel weerstand op. Filosofen redeneerden dat de standenmaatschappij, de macht van de koning en de kerkelijke dogma’s achterhaald waren.
Franse filosofen als Diderot en Montesquieu pleitten voor vrijheid op allerlei gebieden. Hun denkbeelden boden een heel andere kijk op de mens, godsdienst en de maatschappij als geheel. Er ontstond een geloof in een nieuwe en betere maatschappij. Door de ideeën van de filosofen was het alsof de mensen wakker werden geschud: alsof het licht aanging... Daarom spreken we over deze periode als de Verlichting.
Bestudeer de volgende twee onderdelen uit de Kennisbank:
Verlichting
De periode van de Verlichting (1650-1800) kenmerkt zich door een andere manier van denken over de mens en over de maatschappij. Bespreek de volgende twee vragen met een klasgenoot.
De verlichtingsdenkers wilden dat de rol van de kerk zou veranderen. Op welke manier moest de rol van de kerk veranderen?
De verlichtingsdenkers stelden de vrijheid en gelijkheid van het individu centraal. Leg uit waarom dit het einde zou betekenen van de standenmaatschappij.
Stap 2
René Descartes 1596-1650
Verlichte denkers
Ga naar de Kennisbank Geschiedenis en bestudeer de ideeën van de acht genoemde 'Verlichte denkers'.
Lees nu ook onderstaand verhaal van Thomas Hobbes (1588-1679):
Ik was een Engelse filosoof. Net als de verlichtingsdenkers vond ik het gelijkheidsbeginsel een belangrijk uitgangspunt voor de inrichting van de staat. Maar de uitwerking die de verlichte filosofen eraan geven is fout. Teveel gelijkheid en democratie leiden namelijk tot geweld. Mensen zijn ondergeschikt aan de staat. De staat, met een vorst aan het hoofd, zorgt voor onze veiligheid. Het volk moet de vorst gehoorzaam zijn, tenzij de vorst het slecht doet. Pas dan heeft het volk recht op ongehoorzaamheid.
Leg uit waarom het verhaal van Thomas Hobbes verlichte vorsten als Frederik II en Catharina de Grote goed uitkwam.
Stap 4
Koning Lodewijk XIV van Frankrijk
Brief van Frederik van Pruisen
Kroonprins Frederik van Pruisen schrijft op 5 januari 1737 aan de filosoof Voltaire:
Lodewijk XIV was in een oneindig aantal opzichten een groot vorst.
Een fout tegen de grammatica of tegen de spelling kan op geen enkele manier de schittering laten verbleken van zijn reputatie, die gebaseerd is op tal van daden die hem onsterfelijk hebben gemaakt. Hij had alle reden om te zeggen: "Caesar est super grammaticam" (De keizer staat boven de grammatica).
Ik ben op geen enkel terrein groot. Alleen door hard te werken kan ik me misschien op een dag nuttig maken voor mijn vaderland. Dat is het enige waardoor ik me hoop te onderscheiden. Kunsten en wetenschappen zijn altijd producten van de overvloed geweest. De landen waar ze bloeiden hadden onmiskenbaar een voorsprong op de landen die in duisternis verkeerden door een gebrek aan beschaving. Bovendien leveren de wetenschappen een grote bijdrage aan het geluk van de mens. Ik zou erg blij zijn als ik ze naar onze afgelegen gebieden kon halen, waar ze zich tot nu toe maar mondjesmaat hebben laten gelden.
In deze brief portretteert Frederik van Pruisen koning Lodewijk XIV van Frankrijk als een absoluut vorst en zichzelf als een verlicht vorst.
Leg dit uit door:
een kenmerk van het absolutisme te noemen en aan te geven hoe dit kenmerk terugkomt in de beschrijving van Lodewijk XIV en
een kenmerk van de Verlichting te noemen en aan te geven hoe dit kenmerk terugkomt in de ideeën van Frederik van Pruisen.
Stap 5
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Verlichting'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maken jullie met de hele klas een aantal portretten van verlichte denkers. In deze opdracht zijn verschillende verlichte denkers besproken. Verdeel de klas in groepjes van twee. Ieder groepje kiest één verlichte denker uit en maakt een portret van deze denker.
Als iedereen klaar is met een portret presenteren de jullie de portretten aan elkaar. Overleg met je docent hoe jullie dit gaan doen.
Werkwijze:
Kies de persoon uit waar jij een portret van zou willen maken.
Bepaal over welke dingen je iets in het portret wilt opnemen. Denk aan zijn geboorte- en sterftejaar, zijn beroep, boeken die hij heeft geschreven en natuurlijk zijn denkbeelden over de inrichting van de maatschappij.
Ga na of er vandaag de dag nog ideeën zichtbaar zijn van deze Verlichter op het gebied van politiek, wetenschap of economie.
Bepaal hoe je de informatie in beeld wilt brengen. Maak ook gebruik van afbeeldingen.
Een portret van een persoon is een goede manier om allerlei informatie over die persoon in beeld te brengen. Dit kan in de vorm van een schilderij, een foto of een beeld van klei of ander materiaal. Portretten zijn vaak simpele afbeeldingen van iemands gezicht, zonder dat daar veel creativiteit aan te pas komt.
Begrippenlijst
Trias politica
Trias politica, bedacht door Verlichtingsfilosoof Montesquieu, wordt ook wel de driemachtenleer genoemd. Het is een politiek systeem dat ervoor zorgt dat de macht in drie delen is verdeeld: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Het idee achter de trias politica was dat er niet een macht zou ontstaan die de overhand zou krijgen.
Thomas Hobbes
Thomas Hobbes (1588-1679) was een Engelse filosoof. De uitwerking die filosofen gaven aan het natuurrecht vond hij fout. Gelijkheid en democratie leiden namelijk tot chaos en geweld. In een denkbeeldige natuurtoestand zijn we allemaal gelijk, maar omdat onderlinge belangen botsen leggen we ons lot in handen van de stad. We sluiten een sociaal contract af.
Catharina de Grote
Catharina de Grote (1729-1796) vond de Verlichtingsideeën over het delen van de macht absurd. Volgens haar zou er enorme chaos ontstaan als het volk invloed zou krijgen op het besturen van het land.
Sociaal contract
Onderdanen geven een vorst macht zodat de vorst het algemeen belang kan dienen.
Voltaire
Voltaire (1694-1778) is een van de belangrijkste denkers van de Verlichting. Speerpunten in zijn ideeën waren: intellectuele vrijheid en een vurige strijd tegen onwetendheid, corruptie en bekrompenheid. Met zijn drang naar vrijheid kwam hij veelvuldig in botsing met de toen nog alomvattende macht van de Kerk.
Spinoza
Spinoza (1632-1677) was een Nederlands filosoof en zoon van Portugees-Joodse immigranten. Binnen de Joodse gemeenschap maakte hij het zichzelf onmogelijk door tegen allerlei regels te zijn. Spinoza wilde geen strenge voorschriften. Spinoza geloofde in vrijheid en stelde de mens centraal.
Montesquieu
Montesquieu (1689-1755) is een van de grondleggers van de sociologie en politicologie. De maatschappij was volgens Montesquieu, net als de natuur, onderhevig aan wetten. Hij pleitte voor een strikte scheiding der machten, het idee van de trias politica. Dit om te voorkomen dat één macht de overhand zou krijgen.
Rousseau
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) is een van de bekendste verlichtingsfilosofen. De wil van het volk zou volgens hem een belangrijk uitgangspunt moeten zijn voor het besturen van een land en van het recht. Zijn idee wordt gezien als een belangrijke pijler van de moderne democratie.
Diderot
Diderot (1713-1784) was een Verlichtingsdenker met een onuitputtelijk geloof in de vooruitgang. Het idee dat meer kennis de mensheid vooruit zou helpen bracht hem op het idee een encyclopedie te maken. Diderot wilde zo alle kennis beschikbaar maken voor iedereen.
Descartes
Descartes (1596-1650) ontwikkelde in samenwerking met andere wetenschappers een rationele kijk op de wereld. Hij kwam tot de conclusie dat kennis die het verstand voortbrengt betrouwbaarder is dan kennis op basis van waarneming via de zintuigen.
Rationeel wereldbeeld
Een wereldbeeld waarin geen plaats is voor het geloof in wonderen. Zintuigen brengen onduidelijke kennis voort: de menselijke waarneming is subjectief. Het verstand is een bron van zuivere kennis.
Vrije marktprincipe
De uitwisseling van vraag en aanbod komt ongehinderd door regels tot stand. Het gaat er van uit dat de vraag bepalend is voor het aanbod. Een ‘onzichtbare hand’ zorgt voor harmonie tussen het eigenbelang en het belang van de samenleving.
Adam Smith
Adam Smith (1723-1790) is de grondlegger van moderne ideeën over de economie. Smith geloofde dat als ieder mens zijn eigen belang volgde, het met het algemeen belang vanzelf goed kwam. Een gezonde economie was volgens Smith georganiseerd naar het vrije marktprincipe.
Liberalisme
Het liberalisme wil zo veel mogelijk vrijheid voor iedereen en streeft ernaar dat iedereen voor zijn eigen bestaan zorgt.
John Locke
John Locke (1632-1704) was een gelovig man en tegelijkertijd verlichtingsdenker. Belangrijk uitgangspunt voor zijn ideeën over de staat was het zogenaamde 'natuurrecht'. Locke wordt gezien als een belangrijke grondlegger van het liberalisme.
Frederik II van Pruisen
Frederik II was vanaf 1772 koning van heel Pruisen. Hij begreep dat de verlichtingsideeën een gevaar vormden voor zijn machtspositie. Met wat aanpassingen wist hij deze ideeën in zijn voordeel om te buigen. Hij sprak van een sociaal contract, zijn onderdanen gaven hem macht zodat hij het algemeen belang kon dienen.
Verlichte despoten
Vorsten die aangeraakt waren door de ideeën van de Verlichting maar geen afstand van hun absolute macht namen.
De Rede
De Rede nam een belangrijke plaats in in de Verlichting. De ideeën van de Verlichting waren namelijk gebaseerd op het rationalisme. Het zuivere gebruik van verstand en rede zal volgens de verlichtingsfilosofen leiden tot een Verlichte samenleving.
De Verlichting
De naam ‘de Verlichting’ slaat vooral op een manier van denken die zich langzaam verspreidde. Mensen hielden zich meer bezig met gelijke rechten voor iedereen, het ontwikkelen van de wetenschap en het strijden tegen misstanden door de kerk en de staat.
Natuurrecht
De menselijke samenleving was in principe nooit ideaal. De Engelse filosoof John Locke maakte het natuurrecht tot een belangrijk uitgangspunt van zijn ideeën. Het natuurrecht was een universeel, voor ieder individu geldend recht. Bijvoorbeeld het recht op leven, vrijheid en eigendom.
Maatschappij rond 1650
De maatschappij rond 1650 werd onder andere gekenmerkt door: indeling maatschappij is Gods wil, koning aan het hoofd met absolute macht, kerk domineert het wereldbeeld, derde stand heeft niets te vertellen en de nadruk lag op geloof, traditie en gezag.
Democratie
Een democratie is een staatsvorm waarin alle burgers kunnen meebeslissen over de manier waarop hun land geregeerd wordt. Vanaf ongeveer 1800 ontstonden in Europa democratieën.
Trias politica
Vooraf
Charles de Montesquieu
De trias politica is een politiek systeem dat werd beschreven door de Franse verlichtingsdenker Montesquieu. Hij wilde voorkomen dat te veel macht bij één persoon of bij één orgaan zou komen te liggen. De trias politica is nu nog steeds een belangrijk principe van de democratische staatsorganisatie. Daarom staat de trias politica centraal in deze opdracht.
Aan het eind van de opdracht:
kun je in eigen woorden beschrijven wat wordt bedoeld met trias politica.
kun je illustreren hoe de Amerikanen de trias politica hebben vormgegeven na de Amerikaanse Revolutie.
kun je een schema van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke machten op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau maken.
Eindproduct
Je schrijft een column over de trias politica.
Een column is een kort stukje tekst waarin de schrijver op een uitdagende manier zijn mening geeft over een bepaald onderwerp. In de column die jij gaat schrijven geef je je mening over de werking van de trias politica.
Beoordeling
Je column wordt beoordeeld door je docent.
Bij het beoordelen van de column zal hij/zij letten op:
de inhoud: wordt in de column uitgelegd wat de trias politica is?
de inhoud: wordt in de column besproken dat er naast de trias politica nog andere machten zijn?
de inhoud: worden voordelen en/of nadelen van dit politiek systeem beschreven?
de vorm: is de column uitdagend en/of geestig?
schrijffouten: bevat de column geen schrijffouten?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Op internet de trias politica bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Kennisbank 'Noord-Amerika' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Ga op zoek naar informatie over de 4e en 5e macht.
Stap 4
Alleen
Eindproduct: een column schrijven over de trias politica.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1
De Tweede Kamer
Trias politica
Tot aan de Verlichting werd er nooit echt nagedacht over de manier waarop macht werd uitgeoefend. Onder de verlichtingdenkers was het met name Charles de Montesquieu die zich profileerde op dit onderwerp. Montesquieu heeft de term trias politica nooit zelf gebruikt, maar heeft het politieke systeem wel beschreven. De trias politica wordt ook wel de driemachtenleer genoemd. De trias politica gaat uit van een scheiding der machten binnen een staat.
Ga op internet op zoek naar informatie over de trias politica.
Over welke drie machten gaat het als we het hebben over de trias politca?
Wie heeft/hebben in Nederland op dit moment de wetgevende macht?
Wie heeft/hebben in Nederland op dit moment de uitvoerende macht?
Wie heeft/hebben in Nederland op dit moment de rechterlijke macht?
Ontwerp een schema van de drie machten op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau.
Machtenscheiding
De politieke leer van de trias politica gaat uit van een scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. De machten hebben ieder hun eigen bevoegdheden en hun eigen zelfstandigheid. Er is geen macht die boven de andere machten staat. De machten moeten zich verantwoorden ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de burgers.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bestudeer de informatie over de 'Onafhankelijkheidsverklaring' en de 'Amerikaanse Grondwet van 1787'.
Beantwoord de volgende vragen:
Welke persoon of instantie heeft de uitvoerende macht in de VS?
Welke persoon of instantie heeft de wetgevende macht in de VS?
Welke persoon of instantie heeft de rechtsprekende macht in de VS?
Wat is geregeld in de Grondwet?
Gelden in alle staten dezelfde wetten?
Bespreek met een klasgenoot waarom de trias politica eigenlijk het best past bij een democratisch systeem met een Grondwet en verkiezingen.
Stap 3
De vierde en vijfde macht
In een democratie zijn er ook nog andere organisaties of instellingen die macht hebben. Denk bijvoorbeeld aan de macht van de media of de macht van de milieubeweging of de macht van de ambtenarij of ...
Ga op zoek naar informatie over de 4e en 5e macht.
Wat vind jij, is het wel of niet wenselijk dat er naast de drie machten die binnen de trias politica ook nog allerlei mensen en groeperingen invloed proberen uit te oefenen op de besluitvorming.
Bedenk eerst zoveel mogelijk voordelen en nadelen van het bestaan van een vierde en vijfde macht. Maak een overzicht.
Discussieer daarna met een klasgenoot of het wel of niet wenselijk is dat er nog een vierde of vijfde macht is.
Stap 4
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht schrijf je een column. De column gaat over de trias politica. In de column beschrijf je wat de trias politica inhoudt, wat de vierde en vijfde macht inhoudt en je motiveert waarom je het een goed of slecht politiek systeem vindt.
Bedenk bij het schrijven van een column het volgende:
zorg voor een goede titel voor je column.
zorg dat er een 'kop' en een 'staart' aan je column zit.
schrijf korte zinnen.
overdrijf een beetje, probeer aan te sluiten bij iets actueels,
probeer uit te dagen.
Als eindproduct van deze opdracht maak je een krant over Napoleon. Dit doen we in drietallen. We gaan gebruikmaken van de site: http://www.nieuwstool.nl/
Daar kun je online een krantenpagina maken. In totaal is er ruimte voor zes artikelen. Gebruik ook het blokje ‘inhoud’ rechtsboven. Je kunt om te typen gewoon in één van de artikelen klikken. Je kunt ook alle titels en plaatjes aanpassen. Je mag zelf weten welk artikel je waar plaatst. Als het goed is krijg je zo een krant die ons over de belangrijke momenten uit de tijd van Napoleon vertelt.
Tevreden?
Laat de toets dan beoordelen door je docent.
Begrippenlijst
Grondwet
De Grondwet is de belangrijkste wet van een staat. Deze wet bepaalt wie de macht in de praktijk uitoefenen in zo’n staat, hoe dat gebeurt en beschrijft daarnaast de rechten en plichten van elk individu.
George Washington
George Washington (1732-1799) was generaal, opperbevelhebber van de koloniën in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en de eerste president van de Verenigde Staten.
Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring
Een verklaring die grotendeels werd opgesteld door Thomas Jefferson en de onafhankelijkheid van de Britse monarchie inhield. Dit was de eerste keer dat verlichtingsideeën concreet in een staatsdocument werden opgenomen.
Vredesonderhandelingen Engeland
In 1782 startte Engeland de vredesonderhandelingen met de 13 voormalige koloniën. De Britse troepen trokken zich terug. Kort daarop was de stichting van de Verenigde Staten van Amerika als onafhankelijke republikeinse federatie een feit.
Thomas Jefferson
Thomas Jefferson (1743-1826) was aanhanger van de Verlichting en afkomstig uit Virginia. Hij schreef de tekst voor de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.
Federatie
Bond van samenwerkende staten die elk hun eigen zelfstandigheid houden. De Verenigde Staten van Amerika was een federatie van staten waarbij elke staat een eigen bestuur had.
Trias politica
Trias politica, bedacht door verlichtingsfilosoof Montesquieu, wordt ook wel de driemachtenleer genoemd. Het is een politiek systeem dat ervoor zorgt dat de macht in drie delen is verdeeld: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Het idee achter de trias politica was dat er niet een macht zou ontstaan die de overhand zou krijgen.
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Kennisbanken 'Verlichting' en 'Uitgangspunten van de Verlichting' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Kennisbank 'Verlichte denkers' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Kennisbank 'Verlicht absolutisme' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 4
Alleen
Vragen beantwoorden over de kenmerken van het absolutisme en de Verlichting.
Stap 5
Alleen
Toets 'Verlichting' maken.
Stap 6
Samen met de hele klas
Eindproduct: Portretten van verlichte denkers maken en presenteren.
Benodigdheden
Spullen voor het maken van het portret.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Daarnaast is er tijd nodig voor het aan elkaar presenteren van de portretten.
Twee revoluties
Vooraf
In de tweede helft van de 18e eeuw maken de Engelse koloniën in Noord-Amerika zich los van hun moederland.
Op 14 juli 1789 start de Franse Revolutie met een bestorming van de Bastille door de bevolking van Parijs. De opstand zou het einde betekenen van het koninkrijk Frankrijk.
In deze opdracht staan de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring en de Franse Revolutie centraal. Je vergelijkt de opstand van de Amerikaanse koloniën met de Franse Revolutie.
Aan het eind van deze opdracht:
kun je in eigen woorden vertellen wanneer de Amerikaanse en Franse Revolutie plaatsvonden.
kun je uitleggen wat de oorzaken waren van de Amerikaanse en de Franse Revolutie en de overeenkomsten en verschillen analyseren.
kun je beschrijven wat de gevolgen waren van de Amerikaanse en de Franse Revolutie.
Eindproduct
Het eindproduct van deze opdracht is een tabel of een schema waarin je duidelijk maakt wat de overeenkomsten en de verschillen zijn tussen de Franse Revolutie en de Amerikaanse Revolutie.
Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor je eindproduct als je in je schema de beide revoluties in ieder geval hebt vergeleken op de volgende punten:
De periode waarin de revoluties plaatsvonden.
De oorzaak van de revoluties.
Het gebruik van geweld.
Het gevolg van de revoluties (denk aan de Grondwet).
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Kennisbanken 'Democratische revolutie' en 'Noord-Amerika' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2
Alleen en samen met een klasgenoot
Kennisbank 'Franse Revolutie' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Vragen beantwoorden over de Franse Nationale Vergadering.
Stap 4
Alleen
Vragen beantwoorden over Rousseau.
Stap 5
Alleen
Toets 'Twee revoluties' maken.
Stap 6
Alleen
Eindproduct: In een schema de Franse en de Amerikaanse revolutie met elkaar vergelijken.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1
Slag bij Bunker's Hill 1775
Amerikaanse Revolutie
De 18e eeuw was een periode met veel oorlog en revoluties. Er was verzet tegen de macht van de absolute vorsten en de kerk. Rijke burgers wilden politieke inspraak. Verlichtingsfilosofen leverden nieuwe ideeën over de staat en de verdeling van de macht. Steeds meer mensen waren het hiermee eens.
De gevestigde orde was niet van plan zich zomaar gewonnen te geven. Niet alleen Europa kreeg te maken met democratische revoluties, ook in Noord-Amerika werd gevochten voor zelfstandigheid en democratie.
Bestudeer uit de Kennisbank Geschiedenis de volgende twee onderdelen.
Kijk of je antwoord kunt geven op de volgende vragen. Bespreek de antwoorden met een klasgenoot.
Wat wordt bedoeld met een standenmaatschappij?
Uit hoeveel standen bestond de standenmaatschappij in Frankrijk van rond 1790?
Wie behoorden tot welke stand?
Waren alle mensen die tot de derde stand behoorden arm?
Waarom waren met name de burgers in de derde stand ontevreden?
Bedenk nu zelf drie vragen over het verloop van de Franse Revolutie en de periode na de revolutie.
Zorg dat je zelf de antwoorden op de vragen weet.
Stel de vragen één voor één aan een klasgenoot. Weet hij/zij de goede antwoorden? Natuurlijk beantwoord jij de vragen die je klasgenoot voor jou bedacht heeft. Kun jij de vragen beantwoorden?
Kijk nog eens goed naar de zes vragen die jullie bedacht hebben. Kijk ook nog eens naar de informatie in de Kennisbank geschiedenis en de videoclip die jullie hebben bekeken. Zijn er dingen waar jullie helemaal niets over gevraagd hebben?
Stap 3
Franse Nationale Vergadering
Lees het onderstaande gedeelte uit de Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger, die op 26 augustus 1789 wordt aangenomen door de Franse Nationale Vergadering:
Bijgevolg erkent en verklaart de Nationale Vergadering in aanwezigheid en onder bescherming van het Opperwezen, de volgende rechten van de mens en van de burger:
1 De mensen worden vrij en met gelijke rechten geboren en blijven dit. Maatschappelijke verschillen kunnen slechts op het algemeen welzijn gebaseerd worden. (…)
3 De oorsprong van iedere soevereiniteit ligt bij het nut dat de gemeenschap ervan heeft. Geen instantie, geen individu kan gezag uitoefenen dat daar niet uitdrukkelijk uit voortkomt. (…)
10 Niemand mag vanwege zijn opvattingen, zelfs godsdienstige, worden lastig gevallen, in zoverre dat hun uiting de door de wet ingestelde openbare orde niet verstoort.
De Franse Nationale Vergadering deelt de algemene kritiek die in de achttiende eeuw bestond op het oude regime op het gebied van:
het bestuur
burgerrechten en
de bestaande maatschappelijke verhoudingen.
Licht dit toe door de kritiek op ieder gebied te omschrijven en door de verbetering aan te geven die de Nationale Vergadering voorstelt.
Stap 4
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Jean-Jacques Rousseau
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) is een van de bekendste verlichtingsfilosofen. In zijn boek ‘Emile, of Over de opvoeding’ uit 1762 schrijft hij:
Tot nu toe heb ik geen onderscheid gemaakt tussen standen, rang en fortuin.
En ik zal dit in het vervolg ook niet doen, omdat alle mensen gelijk zijn, tot welke stand zij ook behoren: de rijke heeft geen grotere maag dan de arme en hij verteert zijn voedsel niet beter; de meester heeft geen langere of sterkere armen dan zijn slaaf; een aanzienlijke is niet aanzienlijker dan een man uit het volk; kortom: omdat de natuurlijke behoeften overal hetzelfde zijn, moeten de middelen om erin te voorzien ook overal dezelfde zijn. Alleen de natuur geeft de mens onuitwisbare eigenschappen en de natuur maakt noch prinsen, noch rijken, noch grote heren.
Leg uit dat de opvatting van Rousseau een rol kan hebben gespeeld bij de democratische revoluties.
Stap 5
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Twee revoluties'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Vergelijk de Amerikaanse Revolutie en de Franse Revolutie in ieder geval op de volgende punten:
De periode waarin de revoluties plaatsvonden.
De oorzaak van de revoluties.
Het gebruik van geweld.
Het gevolg van de revoluties (denk o.a. aan de Grondwet).
Zien jullie nog meer overeenkomsten of verschillen tussen beide revoluties?
Verwerk de overeenkomsten en verschillen in een tabel of schema.
Vraag commentaar op jullie schema van een ander tweetal.
Geef op een goede manier feedback op hun schema.
Klaar?
Laat jullie schema beoordelen door de docent.
Een tabel of schema is een manier om gegevens in beeld te brengen, op zo’n manier dat het er overzichtelijk uit ziet.
Extra: LvL
Leerlingen voor leerlingen
Op de website www.LvL.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt.
Hieronder staan video's die goed passen bij dit thema.
Bekijk de video's. Kun je de video's goed volgen?
Bespreek de inhoud van de video's met een klasgenoot.
Let op:
Als je de video wilt stoppen, druk dan eerst op de stopknop en klik dan de pop-up weg.
Begrippenlijst
Kolonie
Een kolonie is een overzees gebiedsdeel dat onder het bestuur van een ander land staat. Vaak wordt zo'n gebied veroverd om winst mee te maken.
Grondwet
De Grondwet is de belangrijkste wet van een staat. Deze wet bepaalt wie de macht in de praktijk uitoefenen in zo’n staat, hoe dat gebeurt en beschrijft daarnaast de rechten en plichten van elk individu.
Protectionistische politiek
Een stelsel van regels om de handel van het eigen land te beschermen. Engeland deed dit door ervoor te zorgen dat in de Britse koloniën alleen Engelse producten verhandeld mochten worden.
George Washington
George Washington (1732-1799) was generaal, opperbevelhebber van de koloniën in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en de eerste president van de Verenigde Staten.
Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring
Een verklaring die grotendeels werd opgesteld door Thomas Jefferson en de onafhankelijkheid van de Britse monarchie inhield. Dit was de eerste keer dat Verlichtingsideeën concreet in een staatsdocument werden opgenomen.
Vredesonderhandelingen Engeland
In 1782 startte Engeland de vredesonderhandelingen met de 13 voormalige koloniën. De Britse troepen trokken zich terug. Kort daarop was de stichting van de Verenigde Staten van Amerika als onafhankelijke republikeinse federatie een feit.
Thomas Jefferson
Thomas Jefferson (1743-1826) was aanhanger van de Verlichting en afkomstig uit Virginia. Hij schreef de tekst voor de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.
Beroepsleger
Een leger met militairen die vrijwillig deel uitmaken van de krijgsmacht van een staat.
Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog
Veel inwoners van het Britse territorium in Noord-Amerika wilden niet langer onder Brits gezag leven. Veel inwoners van Brits-Amerika kwamen daarom in opstand tegen de Britse overheid, de bekendste opstand is de Boston Tea Party. De Amerikanen gingen oorlog (1774-1783) tegen de Britse overheerser voeren, zodat het door hen veroverde gebied een nieuw land zou kunnen vormen: dat werd de Verenigde Staten van Amerika.
Trias politica
Trias politica, bedacht door verlichtingsfilosoof Montesquieu, wordt ook wel de driemachtenleer genoemd. Het is een politiek systeem dat er voor zorgt dat de macht in drie delen is verdeeld: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Het idee achter de trias politica was dat er niet een macht zou ontstaan die de overhand zou krijgen.
Boston Tea Party
Een protest van de Amerikaanse kolonisten tegen de Britste overheid op 6 december 1773. Ladingen thee van de Britse schepen werden hierbij vernietigd.
Federatie
Bond van samenwerkende staten die elk hun eigen zelfstandigheid houden. De Verenigde Staten van Amerika was een federatie van staten waarbij elke staat een eigen bestuur had.
Koning George III van Engeland
Koning George III was koning van Groot-Brittanië en Ierland. Na de vereniging van deze twee landen was hij voortaan koning van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittanië en Ierland tot aan zijn dood. Hij was in vele oorlogen verwikkeld die hem veel geld kostten. Om dit te kunnen betalen verhoogde hij de belastingen.
Migrantenstroom
Grote groep mensen die van één land naar een ander land verhuizen, in de 17e en 18e eeuw kwam er zo'n stroom op gang van Europa naar Amerika.
Jacobijnen
De Jacobijnen vormden een radicale groep en wilden vooral de belangen van het gewone volk behartigen. Zij waren voor verdeling van bezit en macht en wilden een verbod op het christendom.
Periode van terreur
Er vond een machtsgreep van de Jacobijnen plaats. Onder leiding van de advocaat Robespierre volgde een periode van terreur. Iedereen die verdacht werd van verraad aan de revolutie werd gevangen gezet en onthoofd. Het gevolg was dat vele Fransen (ca. 40.000) de dood ondervonden.
Girondijnen
Girondijnen kwamen vooral voort uit de gegoede burgerij. De belangen van de middenklasse en een rationele wetgeving stond bij de Girondijnen voorop. Zij waren tevreden met een in macht beperkte koning, kiesrecht en afschaffing van de standenmaatschappij.
Vorming Nationale Garde
De Nationale Garde was een leger van vrijwilligers, dat werd geformeerd tijdens de Franse Revolutie. De Nationale Garde moest de orde bewaken en het land verdedigen.
Eed op de Kaatsbaan
Nadat koning Lodewijk XVI de Staten-Generaal na veel rumoer had gesloten namen vertegenwoordigers van de derde stand hun intrek in een soort sporthal om daar een eed af te leggen waarmee ze zwoeren een Grondwet te maken.
Democratische revolutie
Ingrijpende politieke verandering, waarbij een democratische grondwet ingevoerd wordt.
Franse Revolutie
De Franse Revolutie brak in 1789 uit toen de bevolking van Parijs in opstand kwam tegen het bestuur van de koning. De leus van die opstand was ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’. Ze eisten inspraak en richtten zelf een regering op. Frankrijk werd toen een republiek.
Robespierre
Onder leiding van de advocaat Robespierre vond er een machtsgreep van de Jacobijnen plaats. Zo volgde een periode van terreur. Velen vonden door zijn toedoen de dood door de guillotine. In 1794 was hij zelf aan de beurt en eindigde zijn leven door de guillotine.
Lodewijk XVI
Lodewijk XVI regeerde als koning van de Fransen tot 1792. Al het geld dat in de schatkist kwam was opgemaakt door zijn voorgangers. In de hoop op begrip en financiële steun riep hij sinds lange tijd de Staten-Generaal bij elkaar. Toen hij dit niet kreeg en er een opstand ontstond, probeerde de koning te vluchten. Dit mislukte, koning Lodewijk XVI werd als burger veroordeeld tot de dood en werd onthoofd.
Napoleon Bonaparte
Na de Franse Revolutie ontstond een lange periode van chaos in de politiek. In 1799 profiteerde generaal Napoleon Bonaparte daarvan en greep de macht. In 1804 liet hij zichzelf tot keizer van Frankrijk kronen.
Pruikentijd
In een groot deel van Europa was het in de achttiende eeuw bij de adel mode om grote pruiken te dragen. Deze mode kwam vanuit Frankrijk.
De patriotten
Vooraf
Vuurgevecht bij Jutphaas
De periode 1780-1795 staat in Nederland bekend als de periode van 'Crisis in de Republiek'. In deze periode kwam een nieuwe politieke groep naar voren, die tot dan toe nauwelijks een stem had gehad in het bestuur. Deze kritische burgers noemden zich 'patriotten'.
In deze opdracht staan de patriotten centraal.
Aan het eind van de opdracht:
kun je in eigen woorden verklaren waarom het aan het eind van de 18e eeuw economisch niet meer zo goed ging in Nederland.
kun je in eigen woorden uitleggen waarom de orangisten en de patriotten tegenover elkaar stonden.
kun je met voorbeelden aantonen dat de patriotten werden geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting en de Amerikaanse Revolutie.
Eindproduct
Je maakt samen met een klasgenoot een eindproduct met als titel ‘De patriotten’. Wat voor eindproduct jullie maken, mogen jullie zelf kiezen.
Beoordeling
Het eindproduct wordt beoordeeld op de volgende punten:
het eindproduct bevat een duidelijke beschrijving van de ideeën van de patriotten.
het eindproduct bevat minstens twee passende afbeeldingen.
het eindproduct maakt duidelijk dat de patriotten zijn geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting.
het eindproduct is met zorg gemaakt.
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Samen met een klasgenoot
Website over de patriotten bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2
Samen met een klasgenoot
Vragen beantwoorden over het verzet van de patriotten.
Stap 3
Samen met een klasgenoot
Bestudeer de tijd van de patriotten in jouw provincie.
Stap 4
Alleen
Vragen beantwoorden over de bestuurders in Brabant.
Stap 5
Alleen
Toets 'De patriotten' maken.
Stap 6
Samen
Een eindproduct maken dat laat zien dat de patriotten zijn beïnvloed door de ideeën van de Verlichting.
Benodigdheden
Afhankelijk van het eindproduct dat jullie gaan maken.
Tijd
Voor deze opdracht hebben jullie 2 uur nodig.
Misschien dat jullie voor het maken van het eindproduct meer tijd nodig hebben. Overleg met jullie docent.
Stap 1
Joan Derk baron van der Capellen tot den Pol
Canon: De patriotten
Ga naar de website entoen.nu en lees de tekst bij het canonvenster:
Rechts naast de tekst kun je op een aantal afbeeldingen klikken.
Bekijk in ieder geval:
de Vensterplaat De Patriotten
afbeelding plus tekst over Joan Derk van de Capellen
de Canon-clip voortgezet onderwijs
de Beeldbankclip: De Patriotten
de Beeldbankclip: Revolutie in Nederland.
Gebruik de informatie voor het beantwoorden van de vragen.
Tegen welk land voerde de Republiek tussen 1780 en 1784 oorlog?
Engeland
Frankrijk
Spanje
Hoe heette de stadhouder van de Republiek in 1780?
Willem IV
Willem V
Willem VI
Hoe heette het pamflet dat op 26 september in 1781 werd verspreid?
‘Aan de stadhouder van Nederland’
‘Aan het volk van de Republiek der Nederlanden’
‘Aan het volk van Nederland’
Hoe werden de aanhangers van stadhouder Willem V wel genoemd?
Patriotten
Orangisten
Hollanders
Hoe werden de verenigingen van gewapende burgers genoemd die door de patriotten werden opgericht?
patriotkorpsen
republiekkorpsen
vrijkorpsen
Welk koning kwam Willem V in 1787 te hulp om de orde te herstellen?
koning van Pruisen
koning van Engeland
koning van Frankrijk
Uit welk land kwam het leger dat de Republiek in 1794 binnentrok?
Frankrijk
Pruisen
Engeland
Welke naam krijgt de Republiek na 1795?
Republiek der Verenigde Nederlanden
Hollandse Republiek
Bataafse Republiek
Stap 2
Patriotten op de Neude te Utrecht 1786
De patriotten
In de periode 1780-1795 waren er twee kampen ontstaan. Aan de ene kant stonden de aanhangers van stadhouder Willem V (de orangisten) en aan de andere kant de patriotten.
Beantwoord de volgende vragen:
Wat was, volgens jullie, het grootste twistpunt tussen de orangisten en de patriotten?
In de tweede helft van de 18e eeuw kwamen niet alleen in Nederland burgers in opstand tegen de machthebbers. De tweede helft van de 18e eeuw is ook de periode van de Amerikaanse Revolutie en de Franse Revolutie.
Vergelijk het verzet van de patriotten tegen de stadhouder met het verzet tijdens de Franse Revolutie en de Amerikaanse Revolutie. Zie je overeenkomsten? Zie je ook verschillen?
De patriotten werden beïnvloed door de ideeën van de Franse verlichtingsdenkers.
Geef een voorbeeld waaruit dat blijkt.
Stap 3
Wapenschouwing te Sneek 1786
Regionale canons
Via de website van www.entoen.nu kun je ook naar items uit verschillende regionale canons over de periode van de patriotten.
Kies samen enkele van de canons uit.
Kies een canon uit een stad in de buurt van jullie woonplaats.
En kies één of twee canons die jullie interessant lijken.
Lees de informatie door en bekijk de foto's en/of kaarten bij het verhaal.
Is er in jullie provincie iets te vinden wat jullie nog herinnert aan de tijd van de patriotten?
Gebruik de informatie die jullie vinden voor jullie eindproduct.
Stap 4
Veldslag in de Gentse straten 1789
In maart 1798 ontvangt het bestuur in Brabant een lijst met handtekeningen van verschillende Brabantse bestuurders die ten overstaan van burgers de volgende eed hebben afgelegd:
“Ik verklaar een onveranderlijke afkeer te hebben tegen het stadhouderschap, de aristocratie en de regeringloosheid.”
Aan de hand van deze bron kun je concluderen dat in 1798 de bestuurders in Brabant beïnvloed zijn door het gedachtegoed van de democratische revoluties. Leg dit uit.
Stap 5
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'De patriotten'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Het eindproduct dat jullie gaan maken, krijgt als titel ‘De patriotten’.
Jullie mogen zelf kiezen wat voor eindproduct jullie willen maken.
Het eindproduct moet een duidelijke omschrijving van de ideeën van patriotten bevatten en moet duidelijk maken dat de patriotten beïnvloed zijn door de ideeën van de Verlichting.
Nog geen idee wat voor eindproduct jullie gaan maken?
Kijk voor ideeën in de Gereedschapskist.
Idee
Schrijf een pamflet over de situatie in Nederland aan het eind van de 18e eeuw.
Klaar?
Laat het eindproduct beoordelen door jullie docent.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Afschaffing slavernij
Vooraf
Abolitionisme is het streven naar afschaffing van de slavernij. In deze opdracht staat de afschaffing van de slavernij centraal. Je kijkt hoe de toenemende weerstand tegen slavernij in Engeland, Amerika en tenslotte ook in Nederland leidde tot een verbod op slavernij.
Aan het eind van de opdracht:
kun je in eigen woorden beschrijven wat wordt bedoeld met abolitionisme.
kun de periode waarin de slavernij werd afgeschaft verwerken in een tijdlijn.
kun je aangeven wanneer de Amerikaanse burgeroorlog plaatsvond.
kun je beredeneren in hoeverre de afschaffing van de slaverij een rol speelde in deze burgeroorlog.
Eindproduct
Op een tijdlijn geef je een aantal belangrijke gebeurtenissen weer die uiteindelijk geleid hebben tot de afschaffing van de slavernij.
Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:
op je tijdlijn minimaal zes gebeurtenissen staan die te maken hebben met het abolitionisme.
op je tijdlijn beeld en tekst goed zijn gecombineerd.
je eindproduct met zorg gemaakt is.
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Kennisbank 'Afschaffing slavernij' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Vragen beantwoorden over Nettelbeck.
Stap 3
Alleen
Vragen beantwoorden over Stedman.
Stap 4
Samen met een klasgenoot
Een tijdlijn maken van gebeurtenissen die leidden tot afschaffing van de slavernij.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 1 à 2 uur nodig.
Stap 1
George Washington tussen de slaven
Voor deze opdracht maak je gebruik van het onderdeel 'Afschaffing slavernij'.
Joachim Nettelbeck
Joachim Nettelbeck (1738-1824), een Duitse zeeman uit Pommeren, was stuurman op Nederlandse slavenschepen. Hij schrijft hierover rond 1822 in zijn herinneringen:
Voor ik met mijn herinneringen verder ga en vertel over de kleine avonturen die ik beleefde aan de Afrikaanse kust, wil ik iets over de slavenhandel zeggen. “Wat?” zullen velen misschien vragen, “Nettelbeck een slavenhandelaar? Zo’n verdorven beroep past toch niet bij zijn eerlijke Pommerense inborst?” Maar dit beroep had in die tijd nog niet die slechte naam. Die ontstond pas toen er, met name in Engeland, boeken verschenen van abolitionisten tegen de slavenhandel en toen deze handel in het parlement een schandvlek voor de mensheid werd genoemd. En als deze handel nu in onbruik is geraakt of op veel beperkter schaal plaatsvindt, dan is de oude Nettelbeck daar alleen maar blij om. Vijftig jaar geleden was deze verderfelijke mensenhandel een bedrijvigheid als alle andere, zonder dat men zich zorgen maakte over de rechtmatigheid ervan.
Uit deze beschrijving blijkt dat de abolitionisten succes hebben gehad. Leg dit uit.
De herinneringen van Nettelbeck aan zijn tijd als stuurman op schepen van slavenhandelaren worden vaak gebruikt om de behandeling van de slaven op de schepen te onderzoeken.
Noem een argument vóór en een argument tegen de bruikbaarheid van deze bron voor dit onderzoek.
Stap 3
De slavin Joanna
John Stedman
Van 1772 tot 1777 verblijft de Schots-Nederlandse beroepsmilitair kapitein John Stedman in Suriname. Hij houdt een dagboek bij waarin hij met veel tekeningen en beschrijvingen de soms wrede behandeling van slaven in Suriname laat zien. In 1796 wordt zijn dagboek uitgegeven. Een fragment hieruit:
Verschillende slaven kopen hun vrijheid van hun meesters; sommigen kiezen er liever voor hun geld te bewaren, wanneer die meesters billijke mensen zijn. (Zij doen dit) omdat zij, zolang zij slaven blijven, van belastingen zijn vrijgesteld. Ik heb een neger gekend, een smid genaamd Joseph, aan wie men, vanwege zijn lange en trouwe diensten, de vrijheid had aangeboden. Hij weigerde dat zeer stellig en koos ervoor liever slaaf bij een goede meester te blijven. Joseph bezat zelf verscheidene slaven in eigendom; hij bewoonde een gemakkelijk en goed gemeubileerd huis, en zelfs bezat hij enige stukken zilverwerk.
De verhalen en tekeningen van John Stedman werden door abolitionisten in heel Europa gebruikt in hun strijd voor afschaffing van de slavenhandel. Maar dit gedeelte uit het boek van John Stedman is voor de abolitionisten niet bruikbaar. Toch verhoogt dit fragment wél de betrouwbaarheid van deze bron voor een historisch onderzoek naar de leefomstandigheden van slaven in Suriname.
Leg uit waarom abolitionisten deze passage niet zouden willen gebruiken.
Leg ook uit waardoor voor een historisch onderzoeker deze passage de betrouwbaarheid van Stedman als bron wél vergroot.
Stap 4
The Old Plantation, 1785–1795
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maak je een tijdlijn. Op deze lijn geef je een aantal gebeurtenissen weer die uiteindelijk hebben geleid tot de afschaffing van de slavernij.
Gebruik de informatie uit de Kennisbank en de video's.
Zoek eventueel op internet naar extra informatie. Zorg dat je bij minimaal zes verschillende jaartallen een gebeurtenis hebt die te maken heeft met de afschaffing van de slavernij.
Maak het eindproduct samen met een klasgenoot.
Combineer tekst en beeld op jullie tijdlijn. Vergelijk jullie tijdlijn met die van een ander groepje. Hebben jullie dezelfde gebeurtenissen?
Bespreek eventuele verschillen en pas jullie tijdlijn eventueel nog wat aan.
Klaar?
Laat de tijdlijn beoordelen door jullie docent.
Een tijdlijn of tijdbalk geeft je een helder overzicht van verschillende gebeurtenissen over een bepaalde periode heen.
Extra: LvL
Leerlingen voor leerlingen
Op de website www.LvL.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt.
Hieronder staat een video die goed past bij dit thema.
Bekijk de video. Kun je de video goed volgen?
Bespreek de inhoud van de video met een klasgenoot.
Let op:
Als je de video wilt stoppen, druk dan eerst op de stopknop en klik dan de popup weg.
Extra: Slavernij
Urmila Chaudhary
In het boek 'Kinderen die wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen van wie de rechten zijn geschonden. Ze hebben daardoor de aandacht gevestigd op een probleem in onze maatschappij.
Urmila Chaudhary (1991) is zeven als ze door haar broer wordt verkocht als huisslaaf. Vader is ziek en het gezin heeft geld nodig. Ze werkt tien jaar lang in gezinnen van rijke mensen; zonder school, zonder vrienden, ver van haar familie. Sinds ze op haar zeventiende vrij is, probeert ze andere kinderen dit lot te besparen. Slavernij is verboden in Nepal, maar komt nog veel voor.
Bekijk de volgende aflevering uit de NTR-serie Leven in de Frontlinie.
Download en lees nu het verhaal uit het boek 'Kinderen die wereld hebben veranderd'.
Boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd': Urmila Chaudhary
Kinderrechten
Mensenrechten zijn in diverse wetten en verdragen vastgelegd. Ze gelden in Nederland en in de rest van de wereld voor iedereen en voor altijd. Dankzij deze rechten kunnen mensen een volwaardig bestaan opbouwen. Omdat kinderen speciale behoeften hebben, bestaan er ook kinderrechten. Helaas wordt er niet overal even netjes met deze rechten omgegaan.
Ga naar de website klikplaat mensenrechten en bekijk welke mensenrechten er zijn.
Klik op de verschillende afbeeldingen en lees de informatie.
Het verhaal van Urmila Chaudhary gaat over slavernij.
Bij dit verhaal spelen in ieder geval de volgende kinderrechten een rol:
art. 9: Je hebt het recht om bij je ouders te wonen. Als je ouders gescheiden zijn, mag je met allebei je ouders omgaan.
art. 13: De overheid moet je beschermen tegen mishandeling.
art. 28: Je hebt recht op onderwijs.
art. 31: Je hebt recht op rust en vrije tijd en je hebt recht om te spelen.
art. 35: Het is verboden om kinderen te ontvoeren, te verkopen of te verhandelen.
Zijn er volgens jou nog meer (kinder)rechten die betrekking hebben op het verhaal van Urmila Chaudhary?
Zo ja, schrijf ze op.
Slavernij
Vroeger werd er gehandeld in slaven. Dat vond men gewoon; ook Nederlandse kooplieden deden mee aan die handel. De slavenhandel heeft een paar honderd jaar geduurd. Langzamerhand protesteerden steeds meer mensen tegen de slavenhandel en in de negentiende eeuw komen er wetten die de handel in slaven verbieden. Tegenwoordig is slavernij verboden door internationale verdragen, maar toch is het nooit verdwenen. Nog steeds gaan wereldwijd vele mensen gebukt onder slavernij of omstandigheden die er dicht bij in de buurt komen. In tegenstelling tot de slavernij vroeger is de moderne slavernij illegaal en moeilijker zichtbaar.
Bekijk een stukje van de documentaire China Blue over sweatshops in China.
Wat vind jij, is hier sprake van slavernij?
Bespreek je antwoord met je klasgenoten.
Eindproduct
Gebruik de informatie uit de vorige stappen bij het maken van een eindproduct over Urmila Chaudhary. Je mag zelf kiezen wat voor soort eindproduct je maakt.
In je eindproduct maak je duidelijk:
welke kinderrechten een rol spelen in het verhaal van Urmila Chaudhary.
waarom Urmila Chaudhary wel als een 'heldin' gezien wordt.
wat jij vindt van het verhaal van Urmila Chaudhary.
Voor het maken van het eindproduct kun je gebruikmaken van de Gereedschapskist.
In de gereedschapskist vind je voor veel verschillende eindproducten een plan van aanpak en kun je zien hoe de eindproducten beoordeeld worden.
Voor je begint met het maken van eindproduct bespreek je plan van aanpak met je docent.
Succes.
Begrippenlijst
Abolitionisme
Het verzet tegen slavernij. Heel langzaam groeide in de Republiek de groep mensen die tegen slavernij was, totdat in 1863 de slavernij werd afgeschaft.
Mensenrechten
Dit zijn rechten waar iedereen aanspraak op kan maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging, geslacht, wettelijke status of andere kenmerken.
De Amerikaanse Burgeroorlog
De Verenigde Staten waren scherp verdeeld over de kwestie of slavernij mocht worden ingevoerd in de nieuwe staten. Het noordelijk deel was geïndustrialiseerd, met deze industrie had het rijkdom verkregen. In het zuiden bevonden zich veel plantages van de rijke telers van katoen en tabak. Vandaar dat men in het zuiden voor het behouden van slavernij was. Deze tegenstellingen verscherpten zich en leidden tot de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865).
John Brown
John Brown was een militaire tegenstander van slavernij. Hij leidde een groep abolitionisten (tegenstanders van de slavernij). Dit is hem uiteindelijk fataal geworden, hij werd gearresteerd en schuldig bevonden aan verraad om vervolgens ter dood veroordeeld te worden.
De Negerhut van Oom Tom
Het boek de Negerhut van Oom Tom (1852) is een verhaal over een aantal slaven op een plantage in de Amerikaanse staat Kentucky. Het maakte grote indruk maar werd tegelijkertijd door slavenhouders in de zuidelijke staten vervloekt.
The Liberator
Op 1 januari 1831 verscheen het eerste nummer van de krant, 'De bevrijder'. Deze krant van William Lloyd Garrison droeg bij aan het besef dat slavernij misdadig was. Er werd hierin namelijk berichtgeving gedaan over allerlei afschuwelijke voorvallen.
De Cotton Gin
De uitvinding (1793) van een machine die katoenvezels van zaden scheidt. De vezels worden verwerkt tot kleding of katoengoederen. De productie van katoen steeg hierdoor in de zuidelijke staten van de VS. Het gevolg was dat er veel slaven kwamen te werken.
Eerste Afrikaanse slaven in Virginia
Nadat in Virginia gebleken was dat de tabaksplant enorm winstgevend was, werden door de plantagehouders al snel slaven uit Afrika ingevoerd. In 1619 werden de eerste slaven uit Afrika verkocht.
De Verlichting
De naam ‘de Verlichting’ slaat vooral op een manier van denken die zich langzaam verspreidde. Mensen hielden zich meer bezig met gelijke rechten voor iedereen, het ontwikkelen van de wetenschap en het strijden tegen misstanden door de kerk en de staat.
Extra: Eise Eisinga
Vooraf
Leerdoelen
Eise Eisinga uit Dronrijp in Friesland was een hoogbegaafde wolkammer die zichzelf bekwaamde in de wiskunde en de astronomie. Uiteindelijk bracht hij het tot buitengewoon hoogleraar aan de Franeker Academie. Eisinga is vooral bekend geworden door de bouw van een planetarium.
Aan het eind van deze les:
kun je beschrijven wie Eise Eisinga was.
kun je in eigen woorden uitleggen wat een planetarium is.
kun je vertellen dat het door Eise Eisinga gebouwde planetarium het oudste nog werkende planetarium ter wereld is.
Je kunt argumenteren waarom Eise Eisinga een typerend verlichtingsmens was.
kun je motiveren waarom Eise Eisinga en zijn werk een goed voorbeeld zijn van wat tijdens de periode van de Verlichting belangrijk gevonden werd.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 45 minuten nodig.
Stap 1
Eise Eisinga
Eise Eisinga werd in 1744 geboren in het plaatsje Dronrijp in Friesland. Hoewel hij heel slim is, mag hij niet naar het gymnasium. Hij is voorbestemd om in de voetsporen van zijn vader te treden, die wolkammer is. Een wolkammer maakte de wol van schapen klaar voor verdere verwerking. Tegenwoordig wordt dat werk door machines gedaan.
Eise’s vader is zeer geïnteresseerd in sterrenkunde en draagt de liefde voor dat onderwerp over op zijn zoon. Die blijkt er veel aanleg voor te hebben. In zijn vrije tijd doet hij niets anders dan nadenken over de kosmos en berekeningen maken over de loop van de planeten. Hij is zo leergierig dat hij een keer per week naar Franeker loopt om daar de boeken van de wiskundige Euclides te bestuderen. Al op zijn vijftiende schrijft hij zelf een boek over wiskunde van ruim 600 pagina’s. Later publiceert hij ook boeken over de loop van de planeten en over zonnewijzers.
Voorspelling van dominee Alta
Niet alleen Eise Eisinga en zijn vader houden zich in die jaren bezig met sterrenkunde. Ook dominee Alta, een predikant uit het Friese plaatsje Bozum. Hij berekent dat op 8 mei 1774 een bijzondere samenstand van planeten zal plaatsvinden. Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en de maan zullen zo dicht bij elkaar in de buurt komen dat ze op elkaar botsen. Hierdoor zal de aarde uit haar baan worden geslingerd en in de zon verbranden.
Dominee Alta verkondigt deze boodschap vanaf de preekstoel. Ook verschijnt er een bericht in de Leeuwarder Courant. Er ontstaat grote onrust onder de bevolking. Eise Eisinga ziet het allemaal met verbazing aan en denkt na over een manier om aan te tonen dat Alta ongelijk heeft. Zo komt hij op het idee om een planetarium te bouwen, een schaalmodel van ons zonnestelsel. Zo kan iedereen met eigen ogen zien dat elke planeet in een vaste baan om de zon draait en ze nooit op elkaar kunnen botsen.
Waarom geloofden veel mensen in die tijd de voorspelling van dominee Alta over het einde van de wereld?
Stap 2
Plafond Planetarium
Planetarium van Eise Eisinga
Eise Eisinga wil laten zien dat de voorspelling dominee Alta onzin is. Hij krijgt het idee om ons zonnestelsel op schaal na te bouwen in de woonkamer van zijn huis in Franeker. Zo is voor iedereen duidelijk hoe de planeten in werkelijkheid ten opzichte van elkaar bewegen. Hij schildert het plafond van zijn woonkamer blauw. Dat is het heelal. In het midden schildert hij de zon. Rond de zon zaagt hij cirkels uit, de banen van de planeten. Schaalmodellen van de aarde, Venus, Mercurius, Mars, Jupiter en Saturnus hangen elk in hun eigen baan. Een raderwerk op de zolder boven de woonkamer zorgt dat alles beweegt. Het bestaat uit houten hoepels en schijven en heeft tienduizend handgesmede spijkers als tanden. Een slingerklok en negen gewichten drijven alles aan. Dit alles zorgt ervoor dat de planeten in het planetarium in dezelfde tijd rond de zon bewegen als de echte planeten. Mercurius bijvoorbeeld in 88 dagen, de aarde in een jaar en Saturnus in meer dan 29 jaar.
In 1781 is het planetarium klaar. Eisinga heeft er dan zeven jaar aan gewerkt. Het verhaal van het planetarium gaat het hele land door. In 1825 komt koning Willem I in Franeker op bezoek en is zo onder de indruk dat hij het wil kopen. Hij wil een gulden betalen voor elke spijker die in het planetarium zit. Het levert Eisinga 10.000 gulden op, een enorm bedrag in die tijd. Wel moet hij beloven dat iedereen mag komen kijken en dat hij uitleg geeft. In 1859 geeft de koning het planetarium aan de stad Franeker.
Het huis van Eise Eisinga is tegenwoordig een museum. En tot op de dag van vandaag toont het planetarium de actuele stand van de planeten.
Via deze link kun je de planeten in het planetarium zien bewegen (400.000 keer versneld!)
Vraag:
Waarom vind je de planeten Uranus en Neptunus niet in Eisinga’s planetarium?
Afsluiting tijdvak
Tijdvak 7
Je hebt alle opdrachten van Tijdvak 7 gemaakt, tijd voor de afsluiting.
Je gaat samen met een klasgenoot een quiz maken.
Zie hieronder in de Gereedschapskist hoe je een quiz maakt.
De quiz bestaat uit minimaal 20 vragen. Je zorgt dat alle onderwerpen die in het thema aan de orde zijn geweest ook in je quiz voorkomen.
Klaar?
Laat de quiz door enkele klasgenoten spelen. Jullie spelen zelf natuurlijk ook de quiz van enkele klasgenoten. Pas de quiz daarna eventueel nog wat aan en laat hem dan beoordelen door je docent.
Je docent zal de quiz beoordelen op:
de omvang: hebben jullie minimaal 20 vragen
de inhoud: passen de vragen bij het tijdvak?
het niveau: is de quiz niet te gemakkelijk en niet te moeilijk?
de originaliteit: is de quiz leuk en verrassend om te spelen.
Bij het maken van een quiz ontwerp je zelf de vragen in groepjes. Via een puntensysteem wordt de winnaar bepaald. Daarna worden de antwoorden besproken.
Verderkijker
Tijdvak 7
Verderkijker
Aan het eind van dit thema vind je de 'verderkijker'. De verderkijker biedt een selectie bij het thema passende digitale fragmenten uit het archief van Beeld en Geluid. Voor tijdvak 7 zijn tien fragmenten geselecteerd.
Om de Teleblik fragmenten te kunnen bekijken moet je ingelogd zijn op teleblik. Voor meer informatie over het inloggen ga naar: teleblik.nl/faq/hoe-krijg-ik-toegang-tot-teleblik
1 Slavernij en driehoekshandel
Nog steeds zijn er overblijfselen van de slavenhandel terug te vinden in Ghana. Slavernij - 1
Het eerste schip met slaven arriveert in Nederland. Hoe wordt dit afgehandeld? Slavernij - 2
Let op: Om een video af te sluiten, moet je eerst op stop drukken en dan pas de pop-up wegklikken.
2 Verlichting
Fragment over het oprichten van genootschappen om te filosoferen. Dit mondt uit in de verlichting, waarbij studie, onderzoek en kennis belangrijk zijn. Verlichting
Fragment over de erfelijke vervulling van het koningschap door wettige opvolgers van koning Willem I, zoals in de grondwet is vastgelegd. Ook aandacht voor de Trias Politica, waarbinnen een grondwettelijke machtsverdeling is tussen regering en staatshoofd. Trias Politica
3 Franse Revolutie
Het uitbreken van de Franse Revolutie op 14 juli 1789; de Napoleontische oorlogen van Frankrijk met zijn buurlanden; de invoering van de dienstplicht in Frankrijk; de ‘levée en masse’: de mobilisatie van 700.000 burgersoldaten; de oorlog tegen Oostenrijk en de staatsgreep door generaal Napoleon Bonaparte. Franse Revolutie
4 Patriotten
De patriotten versus de orangisten en Wilhelmina van Pruisen over het gebrek aan actie van Willem V. Patriotten - 1
Hoveling van Willem V over het functioneren van de stadhouder. Patriotten - 2
Het ontstaan van de patriotten, een beweging die zich tegen de Oranjes keert. Ook aandacht voor de bezorging van een anoniem pamflet voor meer zeggenschap voor de burgers en de oproep tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Patriotten - 3
Opstand van de patriotten, de Franse Revolutie en de Grondwet. Patriotten - 4
Het arrangement Tijdvak 7 Pruiken en revoluties - HV2 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Marc Boiten
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-02-04 11:14:33
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Deze module is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
De tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800);
Geschiedenis;
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Verlichting
Trias politica
Twee revoluties
De patriotten
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Planning
Toets
De vierde en vijfde macht
Eindproduct
In de tweede helft van de 18e eeuw maken de Engelse koloniën in Noord-Amerika zich los van hun moederland.
Franse Nationale Vergadering
Urmila Chaudhary
Slavernij
Eindproduct
Verderkijker
