Eise Eisinga
Eise Eisinga werd in 1744 geboren in het plaatsje Dronrijp in Friesland. Hoewel hij heel slim is, mag hij niet naar het gymnasium. Hij is voorbestemd om in de voetsporen van zijn vader te treden, die wolkammer is. Een wolkammer maakte de wol van schapen klaar voor verdere verwerking. Tegenwoordig wordt dat werk door machines gedaan.
Eise’s vader is zeer geïnteresseerd in sterrenkunde en draagt de liefde voor dat onderwerp over op zijn zoon. Die blijkt er veel aanleg voor te hebben. In zijn vrije tijd doet hij niets anders dan nadenken over de kosmos en berekeningen maken over de loop van de planeten. Hij is zo leergierig dat hij een keer per week naar Franeker loopt om daar de boeken van de wiskundige Euclides te bestuderen. Al op zijn vijftiende schrijft hij zelf een boek over wiskunde van ruim 600 pagina’s. Later publiceert hij ook boeken over de loop van de planeten en over zonnewijzers.
Voorspelling van dominee Alta
Niet alleen Eise Eisinga en zijn vader houden zich in die jaren bezig met sterrenkunde. Ook dominee Alta, een predikant uit het Friese plaatsje Bozum. Hij berekent dat op 8 mei 1774 een bijzondere samenstand van planeten zal plaatsvinden. Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en de maan zullen zo dicht bij elkaar in de buurt komen dat ze op elkaar botsen. Hierdoor zal de aarde uit haar baan worden geslingerd en in de zon verbranden.
Dominee Alta verkondigt deze boodschap vanaf de preekstoel. Ook verschijnt er een bericht in de Leeuwarder Courant. Er ontstaat grote onrust onder de bevolking. Eise Eisinga ziet het allemaal met verbazing aan en denkt na over een manier om aan te tonen dat Alta ongelijk heeft. Zo komt hij op het idee om een planetarium te bouwen, een schaalmodel van ons zonnestelsel. Zo kan iedereen met eigen ogen zien dat elke planeet in een vaste baan om de zon draait en ze nooit op elkaar kunnen botsen.
Bekijk het videofragment.
Video: Kaaskoppen en waterlanders (van 0:28 tot 5:45 min.)
Waarom geloofden veel mensen in die tijd de voorspelling van dominee Alta over het einde van de wereld?