Vaardigheden

Onderzoeken

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Onderzoek: een voorbeeld vmbo	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
h/v	Onderzoek: een voorbeeld h/v	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
vmbo	Onderzoek uitvoeren vmbo	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
h/v	Onderzoek uitvoeren h/v	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Atlasgebruik

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Atlasgebruik basis vmbo	Je weet hoe een atslas gebruikt wordt
vmbo	Atlasgebruik 53e editie vmbo of Atlasgebruik 54e editie vmbo	Je weet wat een atlas is. Je weet dat er verschillende soorten kaarten in een atlas zijn. Je weet hoe een atlas is opgebouwd. Je kunt plaatsen, landen en steden opzoeken op een kaart.
h/v	Atlasgebruik 53e editie h/v of Atlasgebruik 54e editie h/v	Je weet wat een atlas is Je weet dat er verschillende soorten kaarten in een atlas zijn Je weet hoe een atlas is opgebouwd Je kunt plaatsen, landen en steden opzoeken op een kaart.

Alternatief of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Atlasvaardigheden T-excellent	Vervanging	Udens College
h/v	Atlasgebruik	Vervanging	Groevenbeek Christelijk College
h/v	Atlasvaardigheden klas 1 t/m 3	Vervanging	Veluws College

Digitale kaarten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Een virtuele route vmbo	Je kunt werken met My Maps van Google om digitale kaarten te maken. Je kunt op een digitale kaart markers aangeven waarbij je informatieve teksten kunt plaatsen. Je kunt je foto's en fimpjes van internet koppelen aan punten op de kaart. Je kunt deze kaart via internet beschikbaar stellen aan anderen.
h/v	Een virtuele route h/v	Je kunt werken met het computerprogramma Quikmaps om digitale kaarten te maken. Je kunt op een digitale kaart markers aangeven waarbij je informatieve teksten kunt plaatsen. Je kunt foto's en fimpjes van internet koppelen aan punten op de kaart. Je kunt deze kaart via internet beschikbaar stellen aan anderen.
vmbo	Digitale kaarten vmbo	Je kunt zelfstandig een eenvoudig aardrijkskundig onderzoek uitvoeren met behulp van digitale kaarten. Je kunt het programma EDUGIS inzetten bij het doen van onderzoek. Je kunt vragen formuleren die klasgenoten moeten oplossen met behulp van het programma EDUGIS.
h/v	Digitale kaarten h/v	Je kunt zelfstandig een eenvoudig aardrijkskundig onderzoek uitvoeren met behulp van digitale kaarten. Je kunt het programma EDUGIS inzetten bij het doen van onderzoek. Je kunt vragen formuleren voor anderen met behulp van het programma EDUGIS.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Burgerschap

Je eigen buurt

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Je eigen buurt vmbo	Je kunt minimaal 8 verschillende soorten woningen omschrijven. Je kunt een wijk omschrijven aan de hand van de verschillende soorten woningen die in de wijk voorkomen.
h/v	Buurtinitiatief h/v	je kunt je eigen leefomgeving beoordelen. je kunt aan de hand van voorbeelden het belang van voorzieningen en activiteiten in je eigen leefomgeving uitleggen. je kunt omschrijven aan welke behoefte(n) een bepaalde voorziening of buurtactiviteit tegemoet komt. je kunt minimaal twee manieren beschrijven om de leefbaarheid in de leefomgeving te verbeteren.
vmbo	Ontwerp een wijk vmbo	Je weet welke voorzieningen in een wijk nodig zijn.
h/v	Buurtvoorzieningen h/v	Je kunt het belang van voorzieningen in jouw leefomgeving benoemen. Je kunt omschrijven aan welke behoefte(n) een bepaalde voorziening tegemoet komt. Je kunt een duidelijke kaart maken waarop een selectie van de voorzieningen zijn weergegeven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Duurzame leefomgeving	Aanvulling Past zowel bij duurzaamheid als bij de eigen leefomgeving	Duurzame school

Multiculturele buurten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Nederlanders van overal vmbo	Je kuntj vertellen waar de meeste immigranten in Nederland vandaan komen en waarom zij naar Nederland zijn gekomen.
h/v	Multicultureel	Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat er met segregatie wordt bedoeld. Je kunt uitleggen wat met het begrip etniciteit wordt bedoeld Je kunt uitleggen hoe een multiculturele buurt kan ontstaan.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Culturen in Nederland	Aanvulling	Jeroen v Zelm

Bevolkingsopbouw buurt

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Als huizen konden praten h/v	Je kunt beschrijven dat de bevolkingssamenstelling van wijken in de loop der jaren kan veranderen. Je kunt minstens twee oorzaken van deze veranderingen geven. Je kunt een concreet voorbeeld geven van zo'n verandering.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Nederland en de wereld

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Wereldplaats h/v	Je kunt voorbeelden geven waaruit blijkt dat je veel meer met de wereld te maken hebt dan je misschien denkt. Je kunt voorbeelden geven van allerlei producten afkomstig uit verre streken waar we niet zonder zouden kunnen, ook dagelijkse dingen. Je kunt de sporen van (ontwikkelings)landen in je eigen (of dichtstbijzijnde) stad presenteren in een handzame en leerzame folder.
vmbo	Samenwerking vmbo	Je weet wat het verschil tussen noodhulp en structurele samenwerking is Je weet wat het verschil is tussen gebonden en ongebonden samenwerking is Je weet wat het verschil tussen bilaterale en multilaterale samenwerking is.
h/v	Samenwerking h/v	Je weet het verschil tussen noodhulp en structurele samenwerking. Je weet het verschil tussen gebonden en ongebonden samenwerking. Je weet het verschil tussen bilaterale en multilaterale samenwerking. Je weet wat een NGO (niet-gouvernementele organisatie) is.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Grenzen en identiteit

Cultuur

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Westers cultuurgebied h/v	Je kunt de begrippen cultuur en cultuurgebied omschrijven. Je kunt de indeling en kenmerken van cultuurgebieden benoemen. Je kunt wat vertellen over vier wereldsteden.
h/v	Cultuur en identiteit	Je kunt uitleggen waarom kleding en regio met elkaar te maken hebben. Je kunt uitleggen dat er op verschillende plekken, in verschillende regio's kledingvoorschriften bestaan. Je kunt uitleggen dat die regels behalve regionaal ook cultuurgebonden zijn. Je kunt uitleggen hoe en waarom veel regels voor christenen, moslims en joden op elkaar lijken. Je kunt verschillende kledingregels en de do's and don'ts in kleding benoemen.
h/v	Cultuur en geloof	Je kun tde verschillende cultuurgebieden van de wereld benoemen. Je kunt uitleggen dat in Nederland veel mensen uit andere cultuurgebieden wonen. Je kunt uitleggen waarom het vieren van eigen feestdagen voor alle culturen belangrijk is. Je kunt uitleggen hoe de voornaamste feesten uit andere culturen gevierd worden.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Werelderfgoedconventie	Aanvulling Opdracht 2 voor deze les kan bij ak horen. Ook opdracht 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12 wordt getipt voor ak. Daarnaast onderdeel 9 (schokland)	UNESCO

Grenzen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Grenzen vmbo	Je kunt uitleggen wat een natuurlijke grens is. Je kunt uitleggen wat een kunstmatige grens is.
h/v	Grenzen h/v	Je kunt uitleggen wat een natuurlijke grens is. Je kunt uitleggen wat een kunstmatige grens is.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Europa

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Europese Unie vmbo	Je kunt vertellen,dat de samenwerking tussen Europa begonnen is vlak na de Tweede Wereldoorlog. Je kent de landen die nu lid zijn van de EU.
h/v	Europa h/v	Je kunt de redenen noemen waarom landen na de Tweede Wereldoorlog gingen samenwerken noemen. Je kent je de afkortingen EGKS, EEG, EG en EU. Je kunt een aantal landen noemen die lid zijn van de EU. Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met 'de EU is een vrijhandelsgebied'. Je kunt uitleggen waarom de EU weerstand oproept.
h/v	Grenzen in Europa	Je kunt uitleggen waarom Polen pas in 2004 lid is geworden van de Europese Unie Je kunt uitleggen dat verschillende landen, waaronder Polen, na 2004 makkelijker bereikbaar zijn geworden. Je kunt uitleggen waarom verschillende landen na 2004 een stuk gemakkelijker bereikbaar zijn geworden.
vmbo	Polen in Nederland vmbo	Je kunt een voordeel noemen van het feit dat Poolse werknemers zonder werkvergunning in Nederland mogen werken. Je kunt een nadeel noemen van het feit dat Poolse werknemers zonder werkvergunning in Nederland mogen werken.
h/v	Polen in Nederland h/v	Je kunt een voordeel noemen van het feit dat Poolse werknemers zonder werkvergunning in Nederland mogen werken. Je kunt een nadeel noemen van het feit dat Poolse werknemers zonder werkvergunning in Nederland mogen werken.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Europa vakoverstijgend	Vervangend Vakoverstijgend	Wellantcollege
vmbo	Europa vakoverstijgend docentenversie	Docentenversie	Wellantcollege
vmbo	Wereldtentoonstelling	Aanvulling Gebaseerd op onderdeel van 'Europa Vakoverstijgend'.	Ed vd Heuvel

Wereldgodsdiensten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Boeddhisme vmbo	Je kunt vertellen hoe en waar het Boeddhisme is ontstaan. Je kunt uitleggen wat het Boeddhisme inhoudt. Je kent de rol van de daai lama binnen het Boeddhisme.
vmbo	Hindoeïsme vmbo Hindoeïsme kastenstelsel vmbo	Je kunt vertellen dat het hindoeïsme een van de grote wereldgodsdiensten is. Je kunt vertellen over hindoeïstische rituelen. Je kunt een hindoeïstisch feest beschrijven. Je kunt vertellen wat het hindoeïstisch kastenstelsel inhoudt.
vmbo	Ontstaan christendom vmbo Spltsing kerk	Je kunt vertellen hoe het Christendom is ontstaan Je kunt vertellen wie Jezus van Nazareth was. Je kent de namen van de eerste volgelingen van Jezus van Nazareth. Je kunt uitleggen hoe het kon dat het Christendom in de tijd van de Romeinen zoveel aanhangers kreeg. Je kunt de kritiek op de kerk voor de splitsing uitleggen Je kunt vertellen hoe de splitsing van de kerk gebeurde.
vmbo	Ontstaan Islam vmbo Islam vmbo	Je kunt uitleggen hoe de Islam is ontstaan. Je kunt uitleggen hoe de Islam verspreid is. Je kunt uitleggen waar de vijf zuilen van de Islam voor staan.
vmbo	Jodendom vmbo	Je kunt uitleggen hoe het Jodendom is ontstaan. Je kunt een aantal riuelen omschrijven. Je kent de functie van drie feestdagen.
h/v	Wereldgodsdiensten h/v	Je kunt de vijf grootste en bekendste wereldgodsdiensten noemen. Je kunt uitleggen waarom migratie en bekering van invloed zijn en zijn geweest op de spreiding van de godsdiensten. Je kunt vertellen waar in de wereld welke godsdiensten (veel) voorkomen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Cultuur

Opdrachten die passen bij het thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Cultuur	Aanvulling Hoort bij de methode BuiteNLand maar ook los daarvan zijn hele stukken bruikbaar. Combi met Google forms is niet bruikbaar, want de antwoorden komen bij de docent terecht die de les heeft gemaakt	Veluws College

Water

Waterkringloop

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Waterkringloop vmbo	Je kunt uitleggen hoe de waterkringloop werkt. Je kunt uitleggen wat verdamping en condensatie is. Je kunt uitleggen in welke fasen water voorkomt.
h/v	Waterkringloop h/v	Je kunt uitleggen hoe de waterkringloop werkt. Je kunt uitleggen wat verdamping en condensatie is. Je kunt uitleggen in welke fasen water voorkomt.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Drinkwater

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Drinkwater vmbo	Je kunt uitleggen hoe er in Nederland drinkwater gewonnen wordt. Je kunt uitleggen welke rol de drinkwaterbedrijven en de waterschappen spelen.
h/v	Drinkwater h/v	Je kunt uitleggen hoe er in Nederland drinkwater gewonnen wordt. Je kunt uitleggen welke rol de drinkwaterbedrijven en de waterschappen spelen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Problemen met water

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Nederland waterland vmbo	Je kunt uitleggen dat een deel van Nederland onder NAP ligt. Je kunt uitleggen dat Nederland zelf land heeft gemaakt door inpolderingen.
h/v	Nederland waterland h/v	Je kunt uitleggen dat een deel van Nederland onder NAP ligt. Je kunt uitleggen dat Nederland zelf land heeft gemaakt door inpolderingen.
vmbo	Watersnoodramp 1953 vmbo	Je kunt uitleggen wat er tijdens de watersnoodramp in 1953 gebeurd is. Je kunt uitleggen wat de Zuiderzeewerken zijn. Je kunt uitleggen wat Deltawerken zijn. Je kunt voorbeelden geven van maatregelen die er zijn om de overstromingskans van rivieren terug te dringen.
h/v	Watersnoodramp 1953 h/v	Je kunt uitleggen wat er tijdens de watersnoodramp in 1953 gebeurd is. Je kunt uitleggen wat de Zuiderzeewerken zijn. Je kunt uitleggen wat Deltawerken zijn. Je kunt voorbeelden geven van maatregelen die er zijn om de overstromingskans van rivieren terug te dringen.
vmbo	Ruimte voor de rivier vmbo	Je kunt uitleggen dat er in Nederland overstromingen zijn geweest. Je kunt vertellen welke gebieden in Nederland risico lopen getroffen te worden door (rivier)overstromingen. Je kunt uitleggen waarom Nederland nu meer schade zal hebben bij een overstroming van een rivier dan vroeger. Je kunt vertellen waarom Nederland de rivieren de ruimte geeft.
h/v	Ruimte voor de rivier h/v	Je kunt uitleggen dat er in Nederland overstromingen zijn geweest. Je kunt vertellen welke gebieden in Nederland risico lopen getroffen te worden door (rivier)overstromingen. Je kunt uitleggen waarom Nederland nu meer schade zal hebben bij een overstroming van een rivier dan vroeger. Je kunt vertellen waarom Nederland de rivieren de ruimte geeft.
vmbo	Problemen met water vmbo	Je kunt aan de hand van voorbeelden duidelijk maken dat er gebieden zijn waar sprake is van waterschaarste. Je kunt aan de hand van voorbeelden duidelijk maken dat er gebieden zijn waar men regelmatig te maken heeft met overstromingen. Je kunt uitleggen hoe er in arme landen voor schoon drinkwater gezorgd kan worden. Je kunt uitleggen welke problemen wij in Nederland met het water hebben.
h/v	Problemen met water h/v	Je kunt aan de hand van voorbeelden duidelijk maken dat er gebieden zijn waar sprake is van waterschaarste. Je kunt aan de hand van voorbeelden duidelijk maken dat er gebieden zijn waar men regelmatig te maken heeft met overstromingen. Je kunt uitleggen hoe er in arme landen voor schoon drinkwater gezorgd kan worden. Je kunt uitleggen welke problemen wij in Nederland met het water hebben.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Ruzie om water: Ataturk stuwdam	Aanvulling Webquest	?
vwo	Opdracht natuurrampen	Aanvulling Opdracht om een natuurramp te onderzoeken	M. Jansen
vmbo havo	Aralmeer: van binnenzee naar woestijn	Aanvulling Past ook bij duurzaamheid	Brinkers

Rivieren

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Rijnreis vmbo	Je kunt uitleggen dat er in een rivier vaak sprake is van de boven-, midden- en benedenloop. Je kunt uitleggen dat je rivieren kunt onderverdelen in regenrivieren, gletsjerrivieren of gemengde rivieren. Je kunt de begrippen stroomgebied, waterscheiding en delta omschrijven. Je kunt de begrippen erosie, sedimentatie en verhang omschrijven
h/v	Rijnreis h/v	Je kunt uitleggen dat er in een rivier vaak sprake is van de boven-, midden- en benedenloop. Je kunt uitleggen dat je rivieren kunt onderverdelen in regenrivieren, gletsjerrivieren of gemengde rivieren. Je kunt de begrippen stroomgebied, waterscheiding en delta omschrijven. Je kunt de begrippen erosie, sedimentatie en verhang omschrijven

Vervanging of aanvulling

Niv

Arrangement

Bruikbaar als:

Bron

h/v

Verval en verhang van een rivier

Aanvulling
Leerdoelen:

Je weet wat verval is en hoe je het moet berekenen.
Je weet wat verhang is en hoe je het moet berekenen.
Je kunt uitleggen aan de hand van het verval en verhang door welke reliëfvorm een rivier stroomt.
Je kunt uitleggen aan de hand van het verhang en de reliëfvorm welke werking een rivier heeft op het landschap.

Meester Admiraal

Water en duurzaamheid

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Haring in de Noordzee vmbo	Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met overbevissing. Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met duurzame vis en wat het belang van het verduurzamen van de visvangst is.
h/v	Haring in de Noordzee h/v	Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met overbevissing. Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met duurzame vis en wat het belang van het verduurzamen van de visvangst is.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Water

Materiaal dat past bij het hele thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Water: vriend en vijand	Aanvulling Bruikbaar, maar link naar boek van OU werkt niet meer. Het betreffende boek is nog wel te downloaden, op: Boek OU Water Materiaal inclusief waterkennistoets en game	Duurzame school

Arm en rijk

Ontwikkelingslanden

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Kenmerken ontw.landen vmbo	Je kunt vertellen dat er een soort scheidingslijn te trekken is over de wereld, met aan de ene kant de rijke landen en aan de andere kant de arme landen. Je kunt uitleggen hoe je kunt herkennen of een land arm of rijk is.
h/v	Kenmerken ontwikkelingslanden h/v	Je kunt een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden noemen. Je kunt uitleggen in welke continenten de meeste ontwikkelingslanden te vinden zijn.
vmbo	Diversiteit vmbo	Je kunt twee landen op basis van een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden vergelijken.
h/v	Diversiteit h/v	Je kunt twee landen op basis van een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden vergelijken.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vso, hv	Arm en rijk	Vervanging Is gebaseerd op VO-content maar wel aangepast.

Arm en rijk in China

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Arm en rijk in China vmbo	Je kunt enkele oorzaken van de groei van de Chinese economie noemen. Je kunt de kloof tussen arm en rijk in China beschrijven.
h/v	Arm en rijk in China h/v	Je kunt enkele oorzaken van de groei van de Chinese economie noemen. Je kunt de kloof tussen arm en rijk in China beschrijven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Ontwikkelingssamenwerking

Basis

Niv

Arrangement

Leerdoelen

Bron

vmbo

Samenwerking vmbo

Je weet wat het verschil tussen noodhulp en structurele samenwerking is
Je weet wat het verschil is tussen gebonden en ongebonden samenwerking is
Je weet wat het verschil tussen bilaterale en multilaterale samenwerking is.

h/v

Ontwikkelingssamenwerking h/v

uitleggen wat het verschil tussen noodhulp en structurele samenwerking is.
uitleggen wat het verschil tussen gebonden en ongebonden samenwerking is.
uitleggen wat het verschil tussen bilaterale en multilaterale samenwerking is.
uitleggen wat een NGO (niet-gouvernementele organisatie) is.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Wereldhandel

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Wereldhandel vmbo	Je krijgt inzicht in de handelsverhoudingen in de wereld, met name de verhoudingen tussen grondstofproducerende landen en industrielanden (zonder grondstoffen).
h/v	Wereldhandel h/v	Je krijgt inzicht in de handelsverhoudingen in de wereld, met name de verhoudingen tussen grondstofproducerende landen en industrielanden (zonder grondstoffen).
vmbo	Trade not aid vmbo	Je kunt uitleggen wat er bedoeld wordt met 'fair trade'. Je kunt twee voorbeelden noemen van fair trade.
h/v	Trade not aid h/v	Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met 'fair trade'. Je kunt voorbeelden noemen van fair trade. Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met 'trade not aid'.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Armoede in Nederland

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Armoede in Nederland vmbo	Je weet wat bedoeld wordt met een armoedegrens. Je kent voorbeelden van armoede in Nederland.
h/v	Arrmoede in Nederland h/v	Je kunt uitleggen dat armoede een relatief begrip is. Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met een armoedegrens. Je kunt voorbeelden noemen van armoede in Nederland.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Debat derde wereld

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Debat derde wereld h/v	Je kunt beschrijven waarom ontwikkelingssamenwerking ter discussie staat. Je kunt je eigen mening over ontwikkelingssamenwerking verwoorden.
vmbo	Maak het waar vmbo	Je kunt een aantal problemen in ontwikkelingslanden beschrijven. Je kunt een aantal oplossingen voor de problemen in ontwikkelingslanden beschrijven. Je kunt een plan presenteren om bij te dragen aan de oplossing van één probleem in een ontwikkelingsland.
h/v	Maak het waar h/v	Je kunt een aantal problemen in ontwikkelingslanden beschrijven. Je kunt een aantal oplossingen voor de problemen in ontwikkelingslanden beschrijven. Je kunt een plan presenteren om bij te dragen aan de oplossing van één probleem in een ontwikkelingsland.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Arm en rijk

Materiaal dat past bij het hele thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Armoede: why poverty	Aanvulling	E. van Strien

Duurzaamheid

Ontwikkeling wereldbevolking

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Heel veel mensen vmbo	Je kunt een aantal milieuvraagstukken noemen waar de wereld mee te maken krijgt als gevolg van de groei van de bevolking.
h/v	Heel veel mensen h/v	Je kunt een aantal milieuvraagstukken noemen waar de wereld mee te maken krijgt als gevolg van de groei van de bevolking.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Economie en milieu

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Economie en milieu vmbo	Je kent de betekenis van het begrip grondstoffen. Je kunt uitleggen wat de effecten van de winning van grondstoffen kan hebben op het milieu. Je kun het verschil tussen vervuiling, uitputting en aantasting van het milieu uitleggen
h/v	Economie en milieu h/v	Je kunt uitleggen wat grondstoffen zijn en weet je dat de winning van grondstoffen effect kan hebben op het milieu. Je kunt verschillende vormen van milieuvervuiling als gevolg van het produceren van goederen onderscheiden. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen vervuiling, uitputting en aantasting van het milieu.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Ontbossing in het Amazonewoud	Aanvulling Webquest over situering, oorzaak en gevolg van ontbossing van het Amazonewoud	Ines Neefs
vwo	Simulatiegame Ecosim	Aanvulling Wellicht bruikbaar vakoverstijgend samen met biologie. Onderwerp ligt 'naast' economie en milieu: gaat ook over andere factoren dan economische.	Ecosim
vmbo havo	Aralmeer: binnenzee-woestijn	Aanvulling Ook bruikbaar bij 'problemen met water'	Brinkers
vmbo	Opdrachten milieu	Aanvulling	?
	Werelderfgoed en milieu	Aanvulling Informatiebron, maar er zijn ook opdrachten opgenomen. Vakoverstijend. Opdracht 1,2,4 voor AK	UNESCO
vmbo	Tweede Maasvlakte	Aanvulling Webquest. Aantal onderdelen ontbreekt maar in principe wel bruikbaar. Er komt van alles aan bod, bijvoorbeeld atlasvaardigheden, informatie zoeken via internet, thema duurzaamheid.	?

Ecologische voetafdruk

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Voetafdruk vmbo	Je kunt je eigen ecologische voetafdruk berekenen Je weet welke factoren veel invloed hebben op de grootte van je econologische voetafdruk.
h/v	Voetafdruk hv	Je weet wat wordt bedoeld met ecologische voetafdruk. Je weet wat zoal van invloed is op de grootte van je ecologische voetafdruk.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Voedselzekerheid vmbo	Vervanging	GKC
	Voedselverspilling	Aanvulling	Duurzame school
	Maatschappelijk verantwoorde ketens	Aanvulling	Duurzame school
	Robuuste keten	Aanvulling	Duurzame school

Broeikaseffect

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Broeikaseffect vmbo	Je kunt uitleggen wat de gevolgen van de opwarming van de aarde zijn.
h/v	Broeikaseffect hv	Je kunt uitleggen wat de gevolgen van de opwarming van de aarde zijn.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Duurzaamheid

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Duurzaamheid vmbo	Je kent de betekenis van het begrip duurzaamheid Je kunt vertellen wat duurzame energiebronnen en duurzame hulpbronnen zijn.
h/v	Duurzaamheid hv	Je weet wat wordt bedoeld met het begrip duurzaamheid. Je weet wat duurzame hulpbronnen zijn. Je weet wat duurzame energiebronnen zijn.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Lessenserie energietransitie	Project Een lessenserie van 11 lessen	Duurzame school
h/v	Project duurzame school	Project Opdracht havo: afvalverwerking, opdracht vwo: energie.	Winkler Prins
	Duurzame leefomgeving	Aanvulling Past zowel bij duurzaamheid als bij de eigen leefomgeving	Duurzame school
	Energiebronnen	Aanvulling Verzameling filmpjes over energiebronnen	Rianne v.d. Braak

Actieve aarde

Plaattektoniek

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Plaattektoniek hv	Je kunt uitleggen hoe de aarde is opgebouwd. Je kunt uitleggen wat plaattektoniek is. Je kunt uitleggen dat de continenten over de aarde verplaatst zijn. drie verschillende plaatbewegingen noemen. Jee kunt uitleggen dat plaattektoniek met natuurrampen te maken heeft.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Aardbevingen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Aardbevingen hv	Je kunt uitleggen hoe aardbevingen ontstaan. Je kunt uitleggen wat het verschil tussen het epicentrum en het hypocentrum is. Je kunt uitleggen dat aardbevingen geregistreerd kunnen worden met een seismograaf. Je kunt uitleggen dat de sterkte van een aardbeving wordt aangegeven met een getal op de schaal van Richter.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Vulkanen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	vulkanen h/v	Je kunt uitleggen wat vulkanen zijn. Je kunt uitleggen hoe vulkanen werken. Je kunt uitleggen bij welke plaatbeweging vulkanen ontstaan. Je kunt uitleggen waar vulkanen voorkomen. Je kunt uitleggen dat er verschillende soorten vulkanen zijn. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen magma en lava.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Erosie en verwering

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Erosie en verwering h/v	Je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met exogene en endogene krachten. Je kunt voorbeelden noemen van endogene en van exogene krachten. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen erosie en verweringt

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Tornado's

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Tornado's h/v	Je weet je hoe een orkaan of tornado ontstaat. Je weet je waar regelmatig tornado's voorkomen. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen een orkaan (hurricane) en een tornado.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Actieve aarde

Materiaal dat past bij het hele thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Fysische geografie	Aanvulling Bruikbaar als je het basismateriaal 'Actieve aarde' hebt doorgewerkt.	Herbert Vissers College
vwo	Opdracht natuurrampen	Aanvulling Opdracht om een natuurramp te onderzoeken, Past ook bij 'problemen met water'	M. Jansen
h/v	Natuurrampen	Aanvulling Gaat uit van de methode BuiteNLand. Gebruik je die methode niet, dan zijn toch hele stukken bruikbaar. Combi met Google forms is niet bruikbaar, want de antwoorden komen bij de docent terecht die de les heeft gemaakt. Past gedeeltelijk ook bij 'problemen met water'.	Veluws College
h/v	Aarde: De Middellandse Zee	Aanvulling Een deel van dit materiaal gaat over weer en klimaat in het Middellandse Zeegebied en een deel gaat over vulkanen en aardbevingen.	Willem Korevaar

Weer en klimaat

Klimaatzones

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Klimaatzones vmbo	Je kunt vertellen dat er verschillende klimaatzones op aarde zijn. Je kunt vertellen hoe de klimaatzones zijn ontstaan. Je kunt vertellen hoe de klimaatzones eruit zien.
h/v	Klimaatzones h/v	Je kent de verschillende klimaatzones op aarde. Je kent de kenmerken van de verschillende klimaatzones op aarde.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Klimaatzones h/v	Vervanging	Herbert Vissers College

Klimaten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Klimaten vmbo	Je kent de natuurlijke elementen die invloed hebben op het klimaat.
h/v	Klimaten h/v	Je kunt uitleggen dat er klimaatverschillen zijn op aarde. Je kunt uitleggen waarom een bepaald klimaat in een gebied heerst. Je kunt voorbeelden geven van verschillende klimaatfactoren.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Neerslag

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Neerslag vmbo	Je kunt uitleggen hoe regen, hagel en sneeuw ontstaan. Je kunt uitleggen hoezo uit de ene wolk wel wat valt en de andere niet. Je kunt vertellen hoe de waterkringloop gaat. Je kunt vertellen hoe een regenboog ontstaat.
h/v	Neerslag en wind h/v	Je kunt uitleggen hoe neerslag ontstaat. Je kunt voorbeelden van verschillende soorten neerslag geven. Je kunt uitleggen wat luchtdruk inhoud. Je kunt voorbeelden van verschillende soorten winden geven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Leven in extreme klimaten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Extreme klimaten vmbo	je kunt vertellen over hoe het is, om in extreem warme of extreem koude omstandigheden te wonen
h/v	Extreme klimaten h/v	Je kunt voorbeelden geven van extreme klimaten en/of klimaatzones. Je kunt uitleg geven over het leven in extreme klimaten.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Opwarming van de aarde

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Opwarming van de aarde vmbo	je kunt vertellen wat de gevolgen zijn van het broeikaseffect.
h/v	Opwarming van de aarde h/v	Je kunt uitleggen wat het broeikaseffect inhoudt. Je kunt de gevolgen van de opwarming van de aarde noemen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Weer en klimaat

Opdrachten die passen bij het thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Klimaat	Aanvulling Gericht op de methode BuiteNLand. Maar ook zonder de methode zijn hele stukken bruikbaar. Combi met Google forms is niet bruikbaar, want de antwoorden komen bij de docent terecht die de les heeft gemaakt	Veluws College
h/v	Aarde: De Middellandse Zee	Aanvulling Een deel van dit materiaal gaat over weer en klimaat in het Middellandse Zeegebied en een gedeelte over vulkanen en aardbevingen.	Willem Korevaar

Bevolking en ruimte

Demografische transitie

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Demografische transitie h/v	Je kunt uitleggen en verklaren dat de groei van de wereldbevolking de afgelopen tientallen jaren is afgenomen. Je kunt uitleggen aan de hand van vier voorbeeldlanden dat de groei niet overal even groot is en waarom dat zo is. Je kunt uitleggen dat de ontwikkeling in de Nederlandse bevolkingsgroei ook te zien is in andere landen. Je kunt je eigen mening over de groei van de wereldbevolking in deze eeuw weergeven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Spreiding bevolking

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Spreiding bevolking h/v	Je kunt uitleggen wat het verschil tussen fysische en sociale factoren is. Je kunt uitleggen welke twee demografische factoren van invloed zijn op de bevolkingsgroei. Je kunt verband leggen tussen bevolkingsspreiding en fysische factoren.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Bevolkingsgroei

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Bevolkingsgroei h/v	Je kunt uitleggen welke trend de groei van de wereldbevolking vermoedelijk volgt. Je kunt uitleggen dat de groei van de bevolking niet overal gelijk is, maar dat er grote regionale verschillen zijn. Je kunt de samenhang tussen bevolkingsgroei en welvaart verklaren.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Emigratie

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Emigratie h/v	uitleggen waarom mensen naar het buitenland emigreren en kun je daarvoor verschillende redenen aanvoeren. enkele populaire bestemmingslanden noemen, vroeger (in de jaren vijftig) en nu. uitleggen waarom een kwart van de emigratieplannen niet succesvol werd en kun je daarvoor verschillende redenen aanvoeren. uitleggen dat voor zogenaamde remigranten in Nederland niets is geregeld.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Migratie: ik vertrek - zij vertrokken	Vervanging	Digischool

Immigratie

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Immigratie h/v	Je kunt verschillende groepen immigranten in Nederland noemen. Je kunt verschillende redenen noemen waarom mensen naar Nederland komen. Je kunt enkele veel voorkomende herkomstlanden noemen. Je kunt uitleggen waarom en wanneer er grote groepen mensen uit de voormalige koloniën naar Nederland kwamen. Je kunt uitleggen waarom er zoveel gastarbeiders naar Nederland kwamen en waarom ze –tegen de verwachtingen in- in Nederland bleven. Je kunt uitleggen waarom en hoeveel vluchtelingen en asielzoekers er naar Nederland komen. Je kunt uitleggen wat het migratiesaldo is en wat het verschil tussen een positief en een negatief migratiesaldo is. Je kunt uitleggen of Nederland momenteel een immigratieland is of een emigratieland.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
h/v	Fort Europa h/v	Aanvulling	Herbert Vissers College
h/v	Migratie: ik vertrek - zij vertrokken	Vervanging	Digischool / CBS
h/v	Terrorisme	Aanvulling	Jaron Bliek

Urbanisatie

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Urbanisatie h/v	Je kunt uitleggen wat urbanisatie is en weet je welke factoren (mechanisatie en industrialisatie) die urbanisatie op gang hebben gebracht. Je kunt uitleggen dat Nederland een van de meest verstedelijkte landen van de wereld is. Je kunt uitleggen dat veel mensen in een miljoenen-, mega- of zelfs gigastad wonen. Je kunt enkele problemen noemen die het leven in een grote stad met zich meebrengt. Je kunt verklaren waarom veel mensen in ontwikkelingslanden in krottenwijken terechtkomen en daar maar moeilijk uit komen. Je kunt uitleggen dat megasteden naar elkaar toegroeien en gigasteden worden.
h/v	Urbanisatie in Nederland h/v	Je kunt uitleggen dat Nederland nog steeds verstedelijkt en hoe we de afkalving van het groen in Nederland proberen tegen te gaan. Je kunt uitleggen dat er een golfbeweging is geweest van de dorpen naar de steden, van de steden weer terug naar de dorpen en weer terug naar de steden, nu naar nieuwe of gerenoveerde stadswijken en –centra. Je kunt uitleggen dat wonen en werken op verschillende plaatsen geleid heeft tot veel forensenverkeer. Je kunt uitleggen wat Vinex-wijken zijn en waar die naam vandaan komt. Je kunt aangeven hoe de stadsvernieuwing heeft bijgedragen aan het vergroten van de leefbaarheid van de steden. Je kunt op hoofdlijnen een toekomstscenario schetsen voor Nederland in 2050.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Oorzaken verstedelijking China	aanvulling
vmbo	Gevolgen verstedelijking in China	aanvulling

Nota Ruimtelijke ordening

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Nota Ruimtelijke Ordening h/v	Je kunt uitleggen wat de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening is. Je kunt uitleggen wat in deze nota wordt bedoeld met ‘groene contouren’ en ‘rode contouren’. Je kunt uitleggen hoe gebieden, die als rood of groen gemarkeerd zijn, worden gebruikt. Je kunt beschrijven waar gebieden met rode of groene contouren te vinden zijn.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Wonen in de stad

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Wonen in de stad h/v	Je kunt uitleggen dat een stad is opgebouwd uit verschillende woningtypen die aansluiten bij de verschillende woonwensen van mensen. Je kunt voorbeelden geven van typen woningen die je in een stad tegenkomt. Je kunt uitleggen wat de redenen zijn voor het bouwen van bepaalde typen woningen in een bepaalde periode. Je kunt jouw ideale woontoekomst omschrijven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Recreatie - toerisme

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Recreatie - toerisme h/v	Je kunt uitleggen hoe de betekenis van vrije tijd door de jaren heen is veranderd. Je kunt uitleggen hoe, wanneer en waar Nederlanders het liefst hun vrije tijd doorbrengen, en welke factoren hierbij van invloed zijn.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Een dagje Den Bosch	Project Leerlingen plannen een dagje naar Den Bosch	Eline Mens
havo	Folder Franse Alpen	Aanvulling Maak een folder over de Franse Alpen	?
havo	Folder Coevorden	Aanvulling Maak een folder over Coevorden	?
docent	Werelderfgoed en toerisme	Aanvulling Geschreven voor de docent	UNESCO

Bevolking en ruimte

Opdrachten die passen bij het thema.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Ruhrgebied	Aanvulling In het Ruhrgebied zijn veel mijnen en fabrieken leeg komen te staan. Sommige hebben een nieuwe functie gekregen. In deze opdracht ga je dat onderzoeken.	Groene hart Rijnwoude
h/v	Bevolking	Aanvulling Sluit aan bij methode BuiteNLand. Maar ook als je de methode niet hebt zijn hele stukken bruikbaar. Combi met Google forms is niet bruikbaar, want de antwoorden komen bij de docent terecht die de les heeft gemaakt	Veluws College

Globalisering

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	De wereld is een dorp h/v	Je kunt uitleggen dat producten uit de hele wereld in de winkels komen en dat ook onderdelen overal vandaan komen voordat ze op één plek worden geassembleerd. Je kunt de verschillen tussen protectionisme en vrijhandel uitleggen. Je kunt uitleggen wat de de organisaties GATT en WTO inhouden en weet je hoe de WTO uit de GATT is geëvolueerd is. Je kunt de belangrijkste taak van de WTO omschrijven. Je kunt uitleggen hoe de wereldhandel heeft geleid tot globalisering en kun je een (eigen) definitie van globalisering geven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Nederland transportland

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Nederland distributieland vmbo	Je kunt uitleggen waarom Nederland een belangrijk transportland is. Je kunt uitleggen waarom dit niet vanzelf zo blijft.
h/v	Nederland transportland h/v	Je kunt uitleggen waarom Nederland door zijn ligging en landschappelijke kenmerken geschikt is als transportland. Je kunt enkele voorzieningen noemen waarmee Nederland als transportland is ingericht. Je kunt uitleggen hoe de kwaliteit van landen als transportland regelmatig wordt gemeten en beoordeeld. Je kunt uitleggen dat Nederland bij deze metingen en beoordelingen telkens hoog scoort vergeleken met andere landen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Global shift

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Made in global village vmbo	Je kunt de vraag: "waarom importeert Nederland producten?" beantwoorden Je kunt vertellen waar landen liggen met lage lonen en welke producten zij vooral produceren. Je hebt een goed onderzoek verricht naar de herkomst van alledaagse artikelen.
h/v	Global shift h/v	Je kunt uitleggen wat global shift is. Je kunt uitleggen waarom die global shift heeft plaatsgevonden. Je kunt twee gevolgen van global shift noemen voor Nederland. Je kunt enkele gevolgen van global shift noemen voor de landen waar we nu veel producten vandaan halen. Je kunt enkele manieren beschrijven waarmee mensen in Nederland actie voeren of kunnen voeren tegen negatieve gevolgen van global shift.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Arbeidsverdeling

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Internationale arbeidsverdeling h/v	Je kunt uitleggen dat artikelen die je in een winkel koopt in verschillende stappen worden gemaakt. Je kunt uitleggen hoe het komt dat sommige artikelen door meer landen reizen voor je ze in Nederland kunt kopen. Je kunt uitleggen welke rol de prijs van transport heeft op de wijze van produceren. Je kunt uitleggen waarom arbeidsintensieve productiefasen vooral in Azië plaatsvinden en productiefasen die weinig arbeidskracht vragen vooral in rijke landen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Geld op reis

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Geld op reis h/v	Je kunt uitleggen dat geld niet alleen bestaat uit munten, bankbiljetten en het saldo op je bankrekening. Je kunt uitleggen waarom je geld onbelemmerd en snel van de ene plek op de wereld naar de andere kunt sturen. Je kunt uitleggen wie de grote beleggers zijn. Je kunt uitleggen dat de grote beleggers voortdurend hun geld daar inzetten, waar ze er het meest mee kunnen verdienen. Je kunt uitleggen dat de werkwijze van beleggers gevolgen hebben voor andere mensen. Je kunt een globaal beeld geven van hoe het internationaal geldverkeer werkt.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Communicatie

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Communicatie h/v	Je kunt een definitie over globalisering geven die alles te maken heeft met communicatie tussen mensen wereldwijd. Je kunt uitleggen dat veel ontwikkelingslanden een inhaalslag hebben gemaakt op het gebied van moderne communicatie. Je kunt uitleggen dat dankzij moderne communicatiemiddelen de kloof tussen arm en rijk verkleind is. Je kunt aangeven aan de hand van concrete voorbeelden wat mensen in hun dagelijks leven merken van wereldwijde communicatie.
h/v	Elkaars talen h/v	Je kunt uitleggen waarom ‘taal’ een belangrijk aspect is binnen de globalisering. Je kunt uitleggen welke talen als wereldtalen worden beschouwd. Je kunt technologieën benoemen die communiceren wereldwijd vergemakkelijken. Je kunt uitleggen dat elkaar verstaan iets anders is dan elkaar begrijpen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Natiestaat onder druk

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Natiestaat onder druk h/v	Je kunt uitleggen hoe, door globalisering, landen steeds afhankelijker van elkaar worden. Je kunt uitleggen hoe landen door globalisering steeds meer van hun soevereiniteit verliezen. Je kunt uitleggen dat globalisering ten koste kan gaan van nationale identiteit.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Toerisme

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Toerisme h/v	Je kunt uitleggen hoe globalisering en (massa)toerisme verbonden zijn. Je kunt uitleggen dat internationaal toerisme de snelst groeiende sector is. Je kunt uitleggen dat de toeristenstroom in zijn geheel steeds groter wordt, maar in enkele landen juist flink afneemt. Je kunt een definitie geven van massatoerisme. Je kunt aan de hand van concrete voorbeelden enkele positieve en negatieve effecten van internationaal toerisme noemen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Mondiale cultuur

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Mondiale cultuur h/v	Je kunt uitleg geven van verschillende visies op culturele globalisering. Je kunt het begrip cultureel imperialisme uitleggen. Je kunt enkele voorbeelden noemen van Amerikaanse producten die exponent zijn van de Amerikaanse cultuur. Je kunt het verschil tussen globalisering, anti-globalisme en anders-globalisme in je eigen woorden omschrijven. Je kunt omschrijven wat bedoeld wordt met culturele verrijking en verarming en van elk een voorbeeld geven. Je kunt uitleggen dat er twee grote filmbolwerken zijn die samen verantwoordelijk zijn voor meer dan de helft van alle films die jaarlijks gemaakt worden en kun je beide bij naam noemen. Je kunt uitleggen dat veel landen hun eigen cultuur willen beschermen en kun je een of meer voorbeelden van cultuurbeleid noemen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Weer en klimaat 2

Weer

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Het weer h/v	Je kunt uitleggen wat het weer is. Je kunt vijf kenmerken van het weer noemen en beschrijven. Je kunt kort uitleggen hoe en waarom deze kenmerken voortdurend veranderen. Je kunt aan de hand van deze kenmerken en de veranderingen die hierin kunnen optreden zelf een verwachting van het weer opstellen.
h/v	Mens en weer h/v	Je kunt uitleggen dat veel mensen beïnvloed worden door het weer, maar dat op hun beurt mensen invloed op het weer (kunnen) hebben: op temperatuur, neerslag, smog en het versterkt broeikaseffect. Je kunt uitleggen dat mensen, net als planten en dieren, schadelijke gevolgen ondervinden van hun eigen invloed op weer en klimaat.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Klimaten

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Aarde en klimaat h/v	Je kunt uitleggen hoe de positie van de aarde ten opzichte van de zon is. Je kunt uitleggen waar een zonnestel uit bestaat en hoe ons zonnestelsel eruit ziet. Je kunt uitleggen in hoeveel tijd de aarde om de zon draait en welke gevolgen dit heeft Je kunt uitleggen hoe klimaten en tijdzones ontstaan.
h/v	Klimaten h/v	Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen weer en klimaat. Je kunt uitleggen dat er verschillende klimaten op aarde zijn. Je kunt de definitie van de klimaatindeling van Köppen geven. Je kunt uitleggen hoe de verschillende (groepen van) klimaten uit de indeling van Köppen over de aarde zijn verdeeld.
h/v	Klimaatgrafieken h/v	Je kunt uitleggen wat het klimaatsysteem van Köppen inhoudt. Je kunt uitleggen dat in een klimaatdiagram gegevens over de gemiddelde maandtemperatuur en de maandelijkse hoeveelheid neerslag worden weergegeven. Je kunt uitleggen dat in een klimaatdiagram gegevens over de gemiddelde maandtemperatuur en de maandelijkse hoeveelheid neerslag worden weergegeven.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Klimaatveranderingen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Klimaatveranderingen h/v	Je kunt uitleggen dat klimaatverandering geen nieuw verschijnsel is, maar dat de aarde er verschillende heeft doorgemaakt in de afgelopen miljoenen jaren. Je kunt uitleggen dat de studie van klimaatveranderingen in het verleden leidt tot betere voorspellingen over de toekomst. Je kunt uitleggen dat klimaatverandering natuurlijke oorzaken heeft, maar dat ook menselijke activiteiten van invloed op klimaatverandering zijn. Je kunt enkele factoren noemen die klimaatverandering veroorzaken. Je kunt uitleggen dat de gevolgen van klimaatveranderingen tot massale uitsterving van dieren en planten kunnen leiden.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Klimaatverdragen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Klimaatverdragen h/v	Je kunt uitleggen wat een klimaatverdrag is. Je kunt uitleggen waarom er klimaatverdragen worden gesloten. Je kunt uitleggen welke klimaatverdragen er in het verleden zijn gesloten. Je kunt uitleggen of de afspraken in de verdragen nagekomen worden. Je kunt zelf beoordelen of klimaatverdragen nuttig zijn.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Extreme omstandigheden

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Extreme omstandigheden	Je kunt uitleggen in welke gebieden het extreem koud, warm, droog of zuurstofarm is. Je kunt uitleggen hoe mensen zich aanpassen aan extreem koude gebieden. Je kunt uitleggen hoe mensen zich aanpassen aan extreem veel of weinig zonuren. Je kunt uitleggen hoe mensen zich aanpassen aan extreem droge en warme omstandigheden.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Klimaat en zeestromen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Klimaat en zeestromen h/v	Je kunt uitleggen hoe zeestromen ontstaan. Je kunt enkele soorten zeestromen noemen en beschrijven. Je kunt uitleggen hoe zeestromen samen een wereldomvattend transportsysteem van oceaanwater vormen. Je kunt aan de hand van de werking van dit transportsysteem verklaren hoe en waarom het klimaat in West-Europa verschilt van dat van de oostkust van de Verenigde Staten en Canada.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Landschapsvormen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
h/v	Landschapsvormen h/v	Je kunt enkele landschapsvormen in Nederland noemen. Je kunt kort beschrijven hoe ze zijn ontstaan. Je kunt uitleggen hoe deze landschappen er uit zien.
h/v	Cultuurlandschappen h/v	Je kunt de definitie van het begrip ‘cultuurlandschap’ geven. Je kunt uitleggen hoe Nederland ten behoeve van het agrarisch cultuurlandschap (grasland en akkers) in percelen is verdeeld en ten behoeve van de waterhuishouding is aangepast. Je kunt uitleggen dat in Nederland ter bescherming tegen het water diverse grote waterwerken zijn uitgevoerd. Je kunt uitleggen wat het grootste waterwerk van Nederland is. Je kunt de Nederlandse poldergeschiedenis beschrijven. Je kunt uitleggen hoe Staatsbosbeheer nieuwe natuurgebieden creëert. Je kunt een mening vormen over de vraag of we nieuwe natuur cultuurgebieden mogen noemen.

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
	Landschappen	Verdieping	Fontys Tilburg
	Filmpjes over landschappen	Aanvulling Een verzameling filmpjes over Nederlandse landschappen.	Rianne vd Braak
	Natuur van Nederland	Aanvulling	Duurzame school
	Bodem van Nederland	Aanvulling	Harm-Geert Moesker

Overig

Videolessen aardrijkskunde

http://maken.wikiwijs.nl/59370/Videolessen_aardrijkskunde#!page-1156029

Landen

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vmbo	Webquest Rusland	Aanvulling Gaat over geschiedenis, cultuur en geografie/topografie.	?
vmbo	Webquest China	Aanvulling Gaat over geschiedenis, cultuur en geografie/topografie.	?
Vmbo	Webquest Verenigde Staten	Aanvulling Gaat over geschiedenis, cultuur en geografie/topografie.	?
vmbo	Webquest Indonesië	Aanvulling Gaat over geschiedenis, cultuur en geografie/topografie.	?
vmbo	Webquest Noorwegen/Bergen	Aanvulling	?

3D Millenniumverhalen

Basis

Niv	Arrangement	Leerdoelen	Bron
vmbo	Onderzoek: een voorbeeld vmbo	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
h/v	Onderzoek: een voorbeeld h/v	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
vmbo	Onderzoek uitvoeren vmbo	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet
h/v	Onderzoek uitvoeren h/v	Je weet welke stappen je moet doorlopen wanneer je een onderzoek doet

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron

Wikiwijsarrangementen

3D Millenniumverhalen

In dit project vragen leerlingen aandacht voor de millenniumdoelen door aan de hand van 3D foto's een millenniumverhaal te schrijven. Daarnaast is er aandacht voor de ecologische voetafdruk en voor een UNESCO-EXPO.

De millenniumdoelen golden tot 2015. het zijn nu de werelddoelen. Misschien deze les even bijwerken voor gebruik, maar het ontderwerp is nog steeds actueel.

Millenniumdoelen en werelddoelen

Bron: Rianne v.d. Braak

Natuur en milieu

Vervanging of aanvulling

Niv	Arrangement	Bruikbaar als:	Bron
vwo boven-bouw	Simulatiegame Ecosim	Aanvulling Wellicht bruikbaar vakoverstijgend samen met biologie. Onderwerp ligt 'naast' economie en milieu: gaat ook over andere factoren dan economische.	Ecosim
docent	Natuur en milieu	Bedoeld voor docenten, met veel links en verwijzingen naar bruikbaar materiaal	Duurzame school

Werelderfgoed

http://maken.wikiwijs.nl/44085/Lesgeven_over_Werelderfgoed

Voor de docent

Colofon
Het arrangement Wikiwijs arrangementen voor aardrijkskunde is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur

Kennisnet LleG Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.

Laatst gewijzigd

2018-10-15 12:08:27

Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Leerniveau

VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 2;

Leerinhoud en doelen

Burgerschap; Aardrijkskunde;

Eindgebruiker

leerling/student

Moeilijkheidsgraad

gemiddeld

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

aardrijkskunde. (z.d.).

0. Vaardigheden

https://maken.wikiwijs.nl/73782/0__Vaardigheden

aardrijkskunde. (z.d.).

1. Burgerschap

https://maken.wikiwijs.nl/73784/1__Burgerschap

aardrijkskunde. (z.d.).

2. Grenzen en identiteit

https://maken.wikiwijs.nl/73788/2__Grenzen_en_identiteit

LleG, Kennisnet. (2016).

Wikiwijs arrangementen voor aardrijkskunde

https://maken.wikiwijs.nl/82182/Wikiwijs_arrangementen_voor_aardrijkskunde

Wikiwijs arrangementen voor aardrijkskunde

nl

Kennisnet LleG

2018-10-15 12:08:27

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

VWO 2

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/17da6976-2f1b-4214-a471-168f469d7e04

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

HAVO 1

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/78f5cabe-6649-4dc3-84bf-36d82c6c2d31

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

VWO 1

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/ac188375-0a1a-4984-ac80-14d04a086a19

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

HAVO 3

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/af3ecd88-a654-4458-9c5b-1e1f7d09f463

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

VWO 3

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/b924d4ad-65a1-41dc-b704-c7786eb4aec0

educationLevel

OnderwijsBegrippenKader

HAVO 2

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/eaa0c07f-193e-4be5-8dc6-a00bbfc7a446

educationalSubject

OnderwijsBegrippenKader

Burgerschap

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/aa2f68ba-69e5-415d-8d9b-8d6ab98942b1

educationalSubject

OnderwijsBegrippenKader

Aardrijkskunde

http://purl.edustandaard.nl/begrippenkader/c001f86a-4f8f-4420-bd78-381c615ecedc

leerling/student
Opties
Gebruik
- Download arrangement
- Kopieer arrangement
Weergave
Wikiwijs is een dienst van