Introductie
Deze wikiwijs is bedoeld voor jongeren en/of volwassenen die gestart zijn met een middelbare beroepsopleiding niveau 3/4 in de verzorging of verpleging. De opleiding verzorging en verpleging besteedt ruim aandacht aan voeding en de gewoonten hierin. De verzorgende of verpleegkundige kan in haar werk te maken krijgen met patiënten die alternatieve voedingsgewoonten hebben. Om zorg op maat te kunnen leveren is het van belang om als deskundige hierover te kunnen informeren en faciliteren.
Voorkennis:
- De leerling kan de anatomie/fysiologie van het spijsverteringskanaal benoemen
- De leerling verwoordt welke voedingsstoffen het menselijk lichaam nodig heeft
Lesdoelen voor deze wikiwijs zijn:
- De leerling verwoorden wat een normaal en alternatief voedingspatroon is
- De leerling past verschillende informatiebronnen toe om informatie te vinden
- De leerling legt het begrip vegetarisme en veganisme aan andere leerlingen uit
- De leerling stelt een menu op voor iemand met een alternatieve voedingsgewoonte
- De leerling verwoordt waaraan een product moet voldoen om het biologische keurmerk te dragen
Indien er tijdens het doorlopen van de wikiwijs vragen zijn, dan mogen die ten alle tijde gesteld worden. De mail is hiervoor een middel en het persoonlijk aanspreken tijdens de lessen uiteraard ook.
Veel leerplezier in deze wikiwijs!
Docentenhandleiding
Voor u ligt een docentenhandleiding. De docentenhandleiding is een leidraad om de wikiwijs alternatieve voedingsgewoonten te geven aan uw groep. Uiteraard bent u vrij om de werkvormen aan te passen of de lessen anders in te vullen.
Een lesuur bestaat uit 50 minuten, de les wordt 1x per week gegeven.
De activiteiten zijn zowel docent als leerling gestuurd. De kruisjes geven aan in welke mate de activiteit meer leerling of docent gestuurd is
Via de link van het onderstaande document kunt u de docentenhandleiding openen.
Inleiding
Wat is nu precies een voedingspatroon en wanneer wordt er gesproken van een alternatief voedingspatroon? In deze wikiquest zal er kennisgemaakt worden met diverse begrippen en zal op verschillende wijze worden gezocht naar informatie over alternatieve voedingspatronen. Vegetarische en veganistische voeding zal aan bod komen, wat het inhoudt, of en hoe deze alternatieve voedingsgewoonte kan zorgen voor een gezonde leefstijl. Wat houdt E-nummers vrij eten in en biologische verantwoord eten. De wikiwijs is zowel docent als leerling gestuurd, de activiteiten zullen elkaar afwisselen.
Ter inleiding is er een filmpje toevoegt die jullie hopelijk nieuwsgierig maakt.
Succes!
www.loesje.nl
Vleeseter versus niet vlees eter
Deze video laat in een straat reportage zien hoe men staat in het wel of niet vlees eten. De verslaggever lijkt enigszins bevooroordeeld, maar laat je hierdoor niet leiden en kijk naar de meningen van de mensen op straat. Bedenk voor jezelf hoe jij staat in het wel of niet nuttigen van vlees. Schrijf dit in max 1/2 A4tje op.
Informatie en opdrachten
Hoofdstuk 1 Een alternatieve voedingsgewoonte
Het begrip alternatieve voedingsgewoonte betekent eigenlijk, dat het patroon wat normaal genuttigd wordt afwijkend is van de Nederlandse standaarden. Alternatieve voeding is een verzamelnaam voor verschillende gewoonten en gedragingen van het individu.
In Nederland zijn we gewend om 's ochtend te ontbijten met brood of yoghurt met muesli, 's middags met brood te lunchen en 's avonds onszelf te verwennen met een koolhydraat verrijkte maaltijd, de Hollandse aardappel met groente en vlees. Dit is onze voedingsgewoonte sinds jaar en dag. De afgelopen decennia zijn de invloeden van buitenaf veelvuldig binnen onze voedingsgewoonte getreden en nuttigen wij ook andermans voedingsgewoonten. Bij alternatieve voedingsgewoonten wordt in een aantal gevallen het voedsel van dierlijke producten beperkt of vermeden en verdienen biologisch geteelde producten de voorkeur. Tevens worden geraffineerde producten het liefst gemeden. Kortom verdergaande bewerkingsmethode van producten vallen niet in de smaak van de mensen die willen leven volgens de principes van een alternatieve voedingsgewoonte. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met het welzijn van de mens, de dieren en de planten. Religieuze overtuigingen zijn ook redenen om bepaald vlees niet te nuttigen en hierbij te kiezen voor een alternatieve voedingsgewoonte. Verschillende argumenten en overtuigingen zorgen ervoor dat deze voedingsgewoonten in Nederland een gegeven zijn.
(Boom-Binkhorst, F.H van der, Hartman,Hartog, dr. A.P den,Lith, A.van, Lossonczy von Losoncz, ir. T.O. von, Ronhaar, P., Veen, J.M., Winkelman, ir. M.L.J., 2013. Mens en Voeding. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff)
Opdracht 1 Zoek een voedingsgewoonte
In deze opdracht mag je samen met twee medestudenten op zoek naar een voedingsgewoonte die je aanspreekt. Beschrijf in max. 1 A4'tje wat de gewoonte inhoudt, denk hierbij bijvoorbeeld aan religie en het sociale aspect. Voorzie de voedingsgewoonte van mening, wat vind je ervan? (20 minuten voor de uitwerking)
Neem de opdracht de volgende les mee, hier zullen we de opdrachten aan elkaar uitwisselen en zal gevraagd worden aan enkele leerlingen om de uitwerking voor te dragen (max 5 min).
Hoofdstuk 2 Vegetarisme
Vegetarisme betekent dat er geen vlees geconsumeerd wordt of producten waar vlees in klaargemaakt is. Het woord vegetarisme is afgeleid van het Engelse woord, vegetarian, wat afgeleid is van vegetable, hetgeen wat groente betekent. Voor Christus, zo rond de achtste eeuw waren er al vegetariërs. Religieuze overwegingen waren hier veelal bij betrokken, vanuit het geloof werd gesteld dat er geen geweld gebruikt mocht worden tegen dieren, een methode die wel gebruikt werd als een dier gedood werd, hedendaags zijn er ook nog veel mensen die uit religieuze overwegingen geen dieren eten. Rond de 19de eeuw kwam het ethische vegetarisme meer naar voren, vanuit het gevoel of iets goed of slecht is, dat is wat ethiek hierin betekent. Sinds de twintigste eeuw stijgt het aantal mensen die vegetarisch worden enorm, verschillende redenen liggen hier ten grondslag, ook het milieu en het antibiotica gebruik is hierin een belangrijke reden.
(https://www.dietcetera.nl/voedingsthemas/vegetarisme)
Hoofdstuk 3 Veganisme
www.at-a-lanta.nl
Wat is veganisme?
Veganisme is het niet nuttigen en gebruiken van dierlijke producten. Elk product van een dier wordt gemeden. Honing van de bij, melk van de koe en ook producten waar een dierlijk bestandsdeel in verwerkt is.
De motivatie om deze alternatieve voedingsgewoonte uit te dragen is divers. Het dierenleed speelt veelal een grote rol in deze gewoonte, ook de gezondheid staat hoog in de lijst der motivatie om een veganistisch bestaan te leiden. Het dragen van leren schoenen is geen optie bij een veganist, er is dierenleed aan vooraf gegaan en dat is tegen de principes van een veganist. Geloof, milieu zijn ook redenen om geen dierlijke producten te eten of te dragen (http://www.veganisme.org)
Binnen het veganisme worden een aantal categorien verdeeld, naast het fulltime veganisme:
- Flexanisten, in grote lijnen kiest deze groep voor plantaardige voeding. Bij een etentje waarbij er geen rekening is gehouden met veganisme, dan wil deze groep hier wel een uitzondering in maken. Soep waar room in zit, kan dan voor een uitzondering wel gegeten worden. Hierbij moet je niet denken dat er een schnitzel zo groot als een deurmat wordt gegeten. Het gaat om kleine dierlijke verrijkingen.
- Parttime veganisten, deze groep kiest voor grotendeels plantaardig eten, maar hebben nog een aantal momenten waarin het veganisme nog niet volledig in ingedrongen. Deze groep mensen zijn vaak onderweg naar het fulltime veganisme, maar hebben hier nog wat tijd voor nodig.
- Raw Vegan, raw betekent rauw en deze veganist eet dan ook geen veganistische voedsel die boven de lichamstemperatuur verward is. Alles wordt dus rauw gegeten. Een voorbeeld is een wortel die wordt rauw genuttigd en niet gekookt.
Een extreme vorm, wat niet direct onder het veganisme valt is het fruitarisme. Fruitariers eten geen producten waarvoor een plant gedood of beschadigd is. Het veganistische principe is vaak al aanwezig en vandaar uit slaat het nog verder door naar de planten. Om aan alle voedingsstoffen te komen die een mens nodig heeft is het gebruik van eieren en melk met periode gedoogd in deze overtuiging
Opdracht 2 Alternatieve voedingsgewoonten en de gezondheid
Een totaal pakket aan voedingsstoffen zorgen ervoor dat ons lichaam functioneert, bij het normale voedingspatroon komen we veelal wel aan deze voedingsstoffen. Hoe zit dat bij alternatieve voedingsgewoonten?
Ga in deze opdracht samen met je groepsleden (max 3 leerlingen) op zoek naar mogelijke tekorten die het vegetarisme en het veganisme met zich mee kunnen brengen. Hiervoor kan je literatuur uit de mediatheek gebruiken en het internet. Schrijf deze op (max 1 A4) en neem deze mee naar de na het zelfstandig werken.(20 minuten) Ieder groepje zal met een andere groepje de informatie delen en uitwisselen (10 minuten) en daarna met de groep een compact overzicht maken met de mogelijke tekorten en zullen we bespreken hoe deze tekorten aangevuld kunnen worden (10 minuten).
Als je eerder klaar bent met de opdracht of vragen hebt, dan kan je naar de docent toe gaan.
Hoofdstuk 4 Biologisch en E-nummer vrije voeding
Historie van de biologische landbouw
In de twintiger jaren werden de eerste experimenten gedaan met kunstmest, de Oosterse filosoof Rudolf Steiner, gaf in die tijd een lezing waarin hij zijn zorgen uitte over deze ontwikkeling in de landbouw. De natuurlijke samenhang werd verstoord op deze manier. Hij pleitte voor evenwicht in de omgang met de natuur en de natuurlijke vruchtbaarheid te vergroten door juiste natuurlijke maatregelen. De tweede wereldoorlog zorgt voor verstoring van de groei van biologische bedrijven in de landbouw, de contacten tussen de afnemers van de producten en de boeren gaan verloren door het regiem wat op dat moment gevolgd wordt. In de jaren zestig trekt dit weer opnieuw aan. In deze tijd wordt wederom benoemd dat men bezorgd is over de eventuele schadelijke gevolgen van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. In de jaren tachtig komt pas de echte doorbraak betreft gezond leven en milieuvriendelijke producten. In de daaropvolgende jaren komt de snelle voedingsindustrie centraal te staan. Door verschillende oorzaken, waaronder toename van de werkende vrouw, wil men snelle gezonde maaltijden. Het schillen van aardappelen en snijden van groenten kost erg veel tijd. De fabrikanten voorzien in de tijdsnood die ervaren wordt. Kant en klaar maaltijden komen op de markt en pakjes waar alleen water aan toegevoegd hoeft worden zijn al helemaal handig. Het toevoegen van smaakversterkers om het product smaakvol te maken komt later in opspraak. De additieven die toegevoegd worden, zijn deze wel zo onschuldig of zijn ze schadelijk voor ons? De discussie of deze stoffen op termijn kankerverwekkend zijn bereiken de media zorgen de laatste jaren voor veel discussie. Door deze discussie komt de biologische en E-nummer vrije voeding weer in op de voorgrond te staan. Supermarkten spelen hier op in en maken hier gebruik van om hun producten te verkopen.
Wat is nu precies biologisch?
Biologische betekent dat de teelt en de verwerking van het product met respect voor de natuur geproduceerd wordt. Bij de teelt worden geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Biologisch omvat ook het lwelzijn van de planten en dieren.
Biologische producten hebben een aantal voorwaarden om het kenmerk biologisch te mogen dragen:
- Respect voor dier en natuur
- Chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest worden niet gebruikt bij het product
- Antibiotica wordt niet preventief toegediend bij de dieren
- Het product moet voor 95% uit biologische ingredienten bestaan
- Controles van het instituut SKAL (organisatie die toezicht houdt op het biologische keurmerk)
Zonder deze voorwaarden kan het product niet biologisch worden genoemd (http://www.bionext.nl)
Hoofdstuk 5 Additieven
www.loesje.nl
Additief betekent is het Latijns toevoegen, wat afgeleid is van addere. Elk natuurlijk en synthetisch ingredient anders dan de basis bestandsdelen wordt gezien als additief. Het doel is om bepaalde eigenschappen van het product te verbeteren. (http://www.food-info.net/nl)
Er zijn vele categorieën van voedseladditieven, zoals:
- zuurteregelaars en buffers
- anti-klontermiddelen
- anti-oxidanten
- broodverbetermiddelen
- emulgatoren
- kleurstoffen
- conserveringsmiddelen
- stabilisatoren
- verdikkingsmiddelen
Deze hulpstoffen zijn allemaal op toxiciteit en veiligheid getest door de Europese Unie.
Opdracht 3 Zoek een (kranten) artikel
Zoek een (kranten) artikel over alternatieve voedingsgewoonten en beantwoordt daarbij de volgende vragen.
- Staat het artikel positief of negatief in het daglicht en ligt toe hoe je tot deze conclusie komt?
- Vat kort samen (max 1/2 A4) wat er in het artikel staat en neem dit mee naar de les.
Een krantenartikel is toegevoegd uit de krant Trouw als voorbeeld.
Opdracht 4 Menu samenstellen
In deze opdracht ga je een diner samenstellen voor een vriend(in) die veganist is. Jullie willen graag uitgebreid eten en daarom bestaat het diner uit een voor-, hoofd- en nagerecht. Beschrijf de ingrediënten die je gebruikt voor het menu.
Toetsing
Na alle lesstof te hebben behandeld is het tijd om jullie kennis over alternatieve voedingsgewoonten te toetsen.
Dit wordt met behulp van kahoot gedaan en samen met je klasgenoten kun je kijken wie de meeste kennis heeft over alternatieve voedingsgewoonten.
De winnaar van de kahoot mag een product uitkiezen van de winnaars tafel. De te winnen producten zijn afkomstig uit de alternatieve voedingsgewoonten!!
Succes en zet 'm op!!!
www.stichtingdesalniettemin.nl
Terugblik
In deze wikiwijs hebben jullie kennis gemaakt met alternatieve voedingsgewoonten. Bij het doorlopen van deze wikiwijs en het maken van de opdrachten hebben jullie leren verwoorden wat alternatieve voedingsgewoonten zijn en hierover informatie opgezocht . Verschillende varianten zijn aan bod gekomen. Het vegetarisme en het veganisme kunnen jullie nu verwoorden en zelfs een menu samenstellen voor iemand die deze voedingsgewoonte naleeft. De biologische voeding en de additieven waren onderdeel van de lesstof. Wat doen de additieven in onze voeding en wat is nu precies biologische voeding. Een stukje wetgeving kwam hierin naar voren.
Bij het doorlopen van deze wikiwijs hebben jullie de vooraf gestelde leerdoelen kunnen halen. Deze kennis kunnen jullie meenemen in het werkveld en overdragen en toepassen als de situatie zich voordoet.
Bronnen
- Boom-Binkhorst, F.H van der, Hartman,Hartog, dr. A.P den,Lith, A.van, Lossonczy von Losoncz, ir. T.O. von, Ronhaar, P., Veen, J.M., Winkelman, ir. M.L.J. , 2013. Mens en Voeding. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff
- https://www.dietcetera.nl/voedingsthemas/vegetarisme
- www.mens-en-gezondheid.infonu.nl
- www.veganist.org
- http://www.biologischconvenant.nl/de-geschiedenis-van-de-biologische-landbouw/
- www.loesje.nl
Docentenhandleiding
