Afgelopen tientallen jaren is er achteruitgang van de biodiversiteit. Belangrijke soortgroepen van dieren en planten worden in hun voortbestaan bedreigd. Dat is zorgelijk want biodiversiteit is belangrijk voor de maatschappij en zeker ook voor de landbouw. De landbouwsector kan door een andere manier van boeren echter ook een belangrijke rol spelen om de biodiversiteit te herstellen en daarmee te werken aan een gezond landbouw- en voedselsysteem.
Die omslag naar natuurinclusieve landbouw en natuurinclusief denken en werken vraagt wel van studenten en docenten om een andere visie en nieuwe kennis en vaardigheden. Leren in de praktijk met ondernemers die hier op hun bedrijf al mee bezig zijn of er mee aan de slag willen, is een belangrijk onderdeel van dit programma.
De opzet van het programma is om een kennisnetwerk op te bouwen met alle deelnemende partijen. We gaan kennis ontwikkelen en delen, experimenteren en onderzoeken. Het programma heeft een looptijd van vier jaar. Met als uitgangspunt dat de nieuwe kennis en vaardigheden echt een plaats krijgen in het onderwijs en een blijvend kennisnetwerk.
- Lesmateriaal/activiteiten aansluitend bij (groene) keuzevakken bovenbouw
- Weinig voorbereidingstijd docent nodig
- In de omgeving van de school (loop/fietsafstand)
- Aansluiten bij de belevingswereld van de leerling
- Uitdagend materiaal dat praktisch is, onderzoekend en niet te veel theorie
- Buitenlessen en -activiteiten
- Kant-en-klaar lesmateriaal, excursies en gastlessen
- Gastdocent is bekend met vmbo-leerling
- Voor gedragsverandering: doelstelling van de les/activiteit is natuurverbondenheid, geef handelingsperspectief, maak gebruik van alle zintuigen en actief.
Onderwerpen:
- Duurzaamheid
- Natuurbescherming en -herstel
- Klimaatverandering en -adaptatie
- Biodiversiteit
- Effecten van bestrijdingsmiddelen
- Natuurinclusieve landbouw en biologische landbouw
- Natuurinclusief denken en werken
Biodiversiteit
Ecologische piramide
Wat is biodiversiteit?
De biodiversiteit is de verscheidenheid aan levensvormen op aarde. Je denkt dan misschien snel aan torren, vogels en zoogdieren, maar hier vallen ook planten, schimmels, bacteriën en wijzelf onder. Maar biodiversiteit is meer. De enorme variatie aan leven tussen individuen, populaties, leefgemeenschappen en ecosystemen: dát is biodiversiteit.
Alles hangt samen
Biodiversiteit is de verscheidenheid aan levensvormen op aarde. Zonder bloemen geen bijen, zonder plankton geen vis en zonder bomen geen apen. Al het leven is afhankelijk van ander leven.
Biodiversiteit Jenga
Waarom is biodiversiteit belangrijk?
Soorten zijn onderling van elkaar afhankelijk. Roof- en prooidieren, dieren en de plantensoorten die ze eten, schimmels in de bodem en boomwortels.
Hoe diverser een gebied, hoe meer verbindingen tussen organismen, hoe rijker en beter bestand het is tegen veranderingen zoals klimaatverandering, ziektes en plagen. Als een soort niet tegen een verandering kan, kunnen andere soorten het overnemen zonder dat het hele systeem instort. Zie het als een blokkentoren: met het weghalen van één blokje zal de toren niet instorten, maar als er meer en meer blokjes weggehaald worden zal de toren omvallen.
Biodiversiteit beïnvloedt ons elke dag: ons voedsel, onze mentale gezondheid, de klimaatverandering, de helft van de wereldeconomie… Kortom, biodiversiteit beschermen betekent onszelf beschermen.
De functies van biodiversiteit
Filmpjes
Wat is biodiversiteit? (schooltv 9 tot 12 jaar)
Wat is biodiversiteit? (onderbouw)
Wat is biodiversiteit? (bovenbouw)
Tips
Wat kan jij doen?
Hieronder staan een paar tips om de biodiversiteit in jouw eigen omgeving te verbeteren. Denk aan een goede verhouding tussen flora én fauna: doe je iets voor dieren, combineer dat met wat extra's voor planten.
Aeres vmbo Rewilding lespakket voor onder- en bovenbouw
Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met “Lectoraat Ecologisch Wijs, Insecten en Maatschappij” (NIOO en Aeres Hogeschool Wageningen) en de Vlinderstichting. Voor meer informatie en deelname aan het project kunt u contact opnemen met Marlies Beukenkamp via m.beukenkamp@aeres.nl
FILM 'ONDER HET MAAIVELD' TOONT DE ONGEZIENE WERELD ONDER ONZE VOETEN
EMS FILMS, de makers van De Wilde Stad en De Nieuwe Wildernis, gaan ondergronds met Onder het Maaiveld. De film over een uiterst actueel thema laat de fascinerende wereld direct onder onze voeten zien en toont het grote belang van een gezonde bodem. Onder het Maaiveld is vanaf 2 maart 2023 in Nederlandse bioscopen en filmtheaters te zien. Een overzicht van alle speeldata en filmtheaters is te vinden op deze website. De speeldata van de JUNIOR versie is te vinden op deze website.
Wil je de film aan het eigen personeel vertonen, dan is het mogelijk om een licentie aan te schaffen. De film is beschikbaar in verschillende versies van 82 minuten, 50, 12 of 7 minuten. Informatie is op te vragen bij ignas.vanschaick@mn-mediagroup.com.
Het is een vrijwel dagelijks terugkerend onderwerp in het nieuws: onze omgang met de natuur en in het bijzonder de staat van onze bodem. Politiek, gemeenten, boeren en belangenorganisaties voeren felle discussies. Er zal een grote draai gemaakt moeten worden naar een omgang met onze natuur die in balans is met al het leven op aarde. Boeren moeten aanpassingen maken, consumenten verstandiger leven en de industrie moet anders worden georganiseerd. Hoe leren we verstandiger omgaan met de basis van ons bestaan? Hoe kunnen we leren van de natuur? Meestal denken we bij die natuur aan de zichtbare planten- en dierenwereld. Maar die flora en fauna is slechts het topje van de ijsberg. Onder het Maaiveld neemt de kijker mee op een fascinerende ondergrondse reis waar juist de kleine en microscopische wereld van onze bodem tot leven wordt gebracht. Verwondering en inspiratie staan daarbij centraal.
Gezond Bodemleven
Wist je dat een theelepeltje grond meer levende organismen bevat dan dat er mensen op aarde leven? Het bodemleven is heel belangrijk voor ons mensen, maar toch weten we bar weinig over dat ondergrondse leven. Een gezond bodemleven zorgt ervoor dat de aarde water kan vasthouden in natte tijden en opslaan voor droge tijden, koolstof kan opslaan en water kan zuiveren. Ook worden voedingsstoffen in de bodem gerecycled door bodemdieren en helpen ze bij natuurlijke plaagbestrijding. Een vitale bodem is essentieel voor de verduurzaming van voedselproductie en helpt ons in de strijd tegen klimaatverandering. Onder het Maaiveld laat je kennismaken met die ongeziene wereld onder onze voeten.
50 helden van de bodem
50 Helden van de bodem filmpjes
Bodemdierendagen
Voor scholen en groepen
Doe je mee met een groep, zoals een school, natuurwerkgroep of bedrijf? Dan kun je een gratis ‘Doe mee-pakket’ aanvragen. Ook schoolpleinen zijn een 'tuintype', dus je kunt daar bodemdieren zoeken met de klas of bso. Voor docenten zijn veel lesideeën en -materialen beschikbaar ter ondersteuning van een volledige les over bodemdieren.
Met dit formulier kun je online je waarnemingen insturen. Dat kan het hele jaar! De officiële Bodemdierendagen zijn altijd tussen eind september en begin oktober. Waarnemingen uit andere delen van het jaar worden gebruikt voor het vervolgonderzoek.
Na het inleveren krijg je je eigen bodemdierencijfer te zien: zo weet je hoe goed de bodemdieren het in jouw tuin of park doen.
Heb je er ooit aan gedacht om op safari te gaan onder je voeten? Je ziet het niet meteen, maar het barst onder de grond van het leven. Opruimers, aaseters, rovers. Er wordt samengewerkt, ruzie gemaakt en gejaagd. Je ziet zien er misschien niet zo veel van, maar de resultaten zie je wel. Is de bodem gezond en rijk aan bodemleven? Dan krijg je een mooi en gezond landschap waarin verschillende planten en dieren hun eigen plek hebben.
In deze korte online cursus ontdek je wat er allemaal gebeurt onder het maaiveld. Welk leven er te vinden is, hoe het gaat met onze bodem en wat jij kunt doen in jouw tuin of zelfs op jouw balkon. Alle kleine beestjes helpen. In het onderstaande filmpje maak je alvast kennis met een aantal bodembewoners.
Onder het maaiveld - Wat leeft er in de bodem?
Wormenhotel
Voedselkringloop
Composteren
De kringloop van organische materialen begint wanneer planten afsterven en worden afgebroken door bacteriën, schimmels en andere organismen. Tijdens dit proces worden voedingsstoffen zoals koolstof en stikstof vrijgegeven. Dit proces wordt ook wel composteren genoemd, waarbij compost het eindproduct is.
Deze compost bevat essentiële voedingsstoffen en verbetert de bodemstructuur, waardoor het ideaal is voor het voeden van planten. Wanneer de planten groeien en uiteindelijk afsterven, begint de cyclus opnieuw, waarbij organische materialen continu worden gerecycled en de bodemvruchtbaarheid behouden blijft. Zo is de cirkel weer rond!
Ga naar buiten! Met deze leerzame én leuke opdrachten ontdekken kinderen de natuur. Of het nu in de tuin, het park of op het schoolplein is, want de natuur is overal.
Hoe vaak lopen we niet achteloos langs stoepplantjes, we zien ze niet eens. Maar ze zijn ook bewoners van de stad of het dorp waar we wonen. Ze zijn al heel lang onder ons en hoewel ze een onopvallend bestaan leiden - het zijn taaie rakkers. En ze zijn belangrijk!
Stoepplantjes zijn belangrijk
In een stad van alleen maar steen, zonder groen, wordt het in de zomer erg heet. Regenwater kan niet goed weglopen en insecten vinden er weinig te eten. Het is fijn als mensen tuinen maken maar de wilde plantjes, die vanzelf in de stad groeien, zijn minstens even belangrijk voor de afkoeling en de biodiversiteit. Jammer genoeg vinden de meeste mensen het erg slordig staan, al dat 'onkruid' dat zomaar vanzelf groeit.
Soms staan die wilde plantjes in de weg, maar vaak niet. Dan is het fijn als ze blijven staan.
Als mensen meer van plantjes weten en ze beter bekijken gaan ze ze leuk vinden, denken de mensen van de Hortus. En dan mag er vast meer blijven groeien.
Maar - wat groeit er eigenlijk, is het waar dat daar allerlei beestjes van leven, kunnen die stoepplantjes goed tegen het veranderende klimaat? Heel veel vragen waar jij bij kunt helpen!
Gebruik de zoekkaart stoepplantjes en ga op zoek naar deze soorten bij jouw huis of school, bij het winkelcentrum of in de speeltuin. Neem stoepkrijt mee en schrijf erbij hoe het plantje heet. Dan weten anderen het ook!
In het kader van het project BoerNatuurlijk! heeft NAJK een spel over natuurinclusieve landbouw ontwikkeld. In een natuurinclusieve landbouw houdt een ondernemer bij alle activiteiten rekening met de natuur op en rond zijn of haar bedrijf. Met dit leuke en leerzame spel daag je jouw medestudenten uit met jouw kennis over dit onderwerp.
Huiberts Biologische Bloembollen - Sint Maartensbrug
Garden of Egmond - Egmond-Binnen
Koburg BV - Zwaagdijk- Oost
Pieter Pronk Bloembollenkwekerij - Nibbixwoud
Bloembollenkwewkerij M.C. Zonneveld - Julianadorp
Noordbol Bloembollen Texel
Firma P.J. Uitgeest & Zn Texel
J.C.J. Ruiter-Wever - Andijk
Wit Flowerbulbs BV - 't Veld
Vollegrondsgroente
www.vandegrond.net
ORGANISATIES EN ACTIVITEITEN:
Land & Hand
LAND&HAND is een project over de wisselwerking tussen landschap, materiaal en het vakmanschap dat eruit voortkomt. Vroeger was vakmanschap gekoppeld aan materiaal dat in de omgeving voorhanden was en zo was het werk van vakmensen een afspiegeling van het landschap, met riet, klei, steen of houtsoorten op loopafstand. Door industrialisatie, globalisering en het goedkope transport van goederen is die relatie inmiddels bijna verdwenen. De klimaat- en duurzaamheidsopgaven van vandaag vragen om een herwaardering van de verhouding tot het landschap dat ons omringt.
De K’IJKTUIN is een educatietuin, een tuin met ruimte voor experiment. Geïnspireerd op de oude tuin van het fort en in samenwerking met Landschap Noord-Holland en KETTER&Co hebben studenten en leerlingen van Vonk deze nieuwe tuin ontworpen en aangelegd. In deze proeftuin wordt onderzocht hoe de aanleg met inheemse soorten de bodem en biodiversiteit kan versterken en hoe de bloemen en planten die er groeien een weg kunnen vinden naar de consument.
Een toegankelijke documentaire over Amsterdamse leerlingen die hun eigen groenten en planten leren verbouwen.
Deze documentaire van de makers van De Nieuwe Wildernis volgt een groep leerlingen die in het kader van natuuronderwijs een jaar lang aan de slag gaan met hun eigen moestuin. Ze hebben elk een eigen stukje grond waar ze leren bloemen en planten te zaaien, hoe ze deze kunnen oogsten en gebruiken, en maken kennis met de dieren en planten rondom hun moestuinen.
De film volgt de leerlingen door de seizoenen heen en hoe zij reageren op ontwikkelingen in de natuur. Van nieuwsgierigheid en verbazing bij het zaaien tot trots en enthousiasme wanneer zij hun zelf gezaaide groente oogsten. Een documentaire over leerlingen die door hun schooltuin in aanraking komen met de natuur en deze leren waarderen.
Het lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind doet onderzoek naar de betekenis en het belang van natuur op het welzijn en de ontwikkeling van kinderen. De resultaten laten zien dat ons leven is verweven met natuur. Natuur beïnvloedt de gezondheid, het welzijn en de ontwikkeling van ons allemaal. Omgekeerd beïnvloeden wij met ons doen en laten de natuur.
Met de Buitenboosters in de vorm van een vlog, blog, poster, filmpje of factsheet presenteren de onderzoekers van het lectoraat de bevindingen uit hun onderzoeken om zo studenten van onze opleidingen, maar ook de leerkrachten, pedagogisch professionals en opleiders, te helpen en te inspireren om natuur een plek te geven in onderwijs, opvang en de jeugdzorg. Met de Buitenboosters is er een handvat hoe dit te doen.
Het arrangement Natuurinclusief lesmateriaal voor het vmbo is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Yrina Res
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2024-10-15 09:27:02
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Docentenhandleiding
