Inleiding - Gesprekstechnieken
Inleiding
Mensen die kiezen voor een beroep in het welzijnswerk, kunnen vaak van nature al goed luisteren. In het begin kunnen aangeleerde technieken gekunsteld aanvoelen. Door het geleerde regelmatig in de praktijk toe te passen én te combineren met je eigen vaardigheden, word je uiteindelijk een ervaren, professionele luisteraar.
Doelstellingen
• Je benoemt kenmerken en functies die horen bij het begrip ‘actief luisteren’.
• Je kunt uitleggen waar de afkorting LSD in communicatie voor staat.
• Je past gespreksvaardigheden toe in praktijksituaties.
• Je vermijdt de meest voorkomende valkuilen bij luisteren.
Verdieping:
• Je reflecteert aan de hand van de theorie van Barkson en Watson op je eigen luisterhouding.
Planning periode
|
Les
week
|
Datum
Evt. zelf bijschrijven
|
Wat gaan we doen, waar gaat het over?
|
Bronnen / lesmateriaal
"Basisboek Sociaal werk"
|
|
1
|
|
- Kennismaken
- Voorkennis activeren (vanuit perspectief student)
- Actief luisteren
- Valkuilen bij actief luisteren
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
SW: Thema 22 Blz. 420 § 22.1
Blz. 421 § 22.2
Blz. 423 § 22.3
|
|
2
|
|
- Terugblik vorige week
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Soorten vragen
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
SW: Thema 22 Blz. 423 § 22.3
Blz. 426 § 22.4
|
|
3
|
|
- Terugblik vorige week
- Luisterstijlen
- Professionele gesprekken/gespreksstructuur
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
SW: Thema 22 & 23
Blz. 431 § 22.5
Blz. 438 § 23.1
|
|
4
|
|
- Terugblik vorige week
- Gespreksdoelen
- Soorten gesprekken
- Verdieping; sollicitatiegesprek
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
SW: Thema 23 Blz. 440 § 23.2
Blz. 443 § 23.3
Blz. 452 § 23.4
|
|
5
|
|
- Terugblik vorige week
- Modellen adviesgesprek
- Motiverende gespreksvoering
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
- Oefenen gesprekspracticum
|
SW: Thema 24 Blz. 456 § 24.1
Blz. 460 § 24.2
|
|
6
|
|
- Terugblik vorige week
- Valkuilen
- Counseling
- Oefenen gesprekspracticum
|
SW: Thema 24 Blz. 464 § 24.3
Blz. 471 § 24.4
|
|
7
|
|
Herhaling
|
|
|
8
|
|
Videoassessment gespreksvoering
|
|
|
9
|
|
Videoassessment gespreksvoering
|
|
|
10
|
|
Herkansingen/Bufferweek
|
|
Beoordeling
Eindbeoordeling
Beoordeling is op basis van:
- Inzet
- Resultaat
De lessenserie gesprekstechnieken wordt afgesloten middels een videoassessment gesprekstechnieken, oftewel een opname van een door jou gevoerd gesprek.
Dit is een gesprek van 10 minuten. Als student speel jij een keer cliënt EN hulpverlener.
Tijdens het assessment wordt je door je medestudenten beoordeeld op de volgende onderdelen:
- Actief luisteren
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Parafraseren
Observatieformulier
Beoordelingsformulier assessment
Casussen voor het assessment
Casussen om mee te oefenen tijdens de les
Lesweken Periode 1
Lesweek 1
Les 1: Actief luisteren & LSD
- Kennismaken
- Voorkennis activeren (vanuit perspectief student)
- Actief luisteren
- Valkuilen bij actief luisteren
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
Opdrachten maken:
Maken opdracht 3 en opdracht 4 uit het document Thema 22: Luisteren, samenvatten en doorvragen
Je vindt deze opdrachten in Teams > Bestanden > Lesmateriaal > Gesprekstechnieken > Opdrachten
Toepassen
Vorm duo's: de één verteller, de ander is LSD'er. Maak gebruik van de voorbeeld casus uit de PowerPoint of van een oefencasus
Lesweek 2
Les 2: Soorten vragen
- Terugblik vorige week
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Soorten vragen
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
Opdrachten maken:
Maken opdracht 5 en opdracht 6 uit het document Thema 22: Luisteren, samenvatten en doorvragen
Je vindt deze opdrachten in Teams > Bestanden > Lesmateriaal > Gesprekstechnieken > Opdrachten
Klaar? maak ook opdracht 7
Lesweek 3
Les 3: Luisterstijlen en professionele gesprekken
|
|
- Terugblik vorige week
- Luisterstijlen
- Professionele gesprekken/gespreksstructuur
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
Verdiepen in luisterstijlen
WIER-model Barkson en Watson bespreken
Naast het Luisteraar preferentie profiel presenteren Barker en Watson ook het WIER-luistermodel. Dit model helpt inzicht te krijgen in je luistergedrag. Vooral bij miscommunicaties kun je met het model analyseren hoe de misser ontstond. Maar je kunt het model ook gebruiken om je luistervaardigheid te verbeteren.
Het WIER-luistermodel staat voor:
- Waarnemen
- Interpreteren
- Evalueren
- Reageren
Waarnemen
Luisteren gaat niet alleen over horen, maar je gebruikt tijdens het luisteren meer zintuigen. Alle waarnemingen kleuren je manier van luisteren. Om beter te kunnen luisteren, probeer je beter waar te nemen. Vandaar de W van ‘waarnemen’.
Waarnemingsfouten verminder je door:
| 1. |
Gerichte aandacht en concentratie. |
Neem je voor aandachtig te luisteren, laat je niet afleiden door gefriemel, een stopwoordje van de spreker of iets dergelijks. |
| 2. |
Afleidingen te verminderen of te verwijderen. |
Sluit deuren, doe gordijnen voor de ramen, zet de tv of je computer uit zodat je ook niet in de verleiding komt ernaar te kijken, leg de krant weg, enzovoort. |
| 3. |
Dichter bij de spreker te gaan zitten. |
Neem een andere stoel, verplaats je stoel of ga dichterbij staan. |
Interpreteren
De I is van ‘interpretatie’. De meeste luisterfouten ontstaan op het niveau van interpretatie. Mensen zullen altijd proberen te begrijpen wat ze horen, maar die interpretaties kloppen lang niet altijd. Dus je leert beter luisteren door beter te interpreteren.
Interpretatiefouten verminder je door:
| 1. |
De spreker om voorbeelden te vragen. |
Voorbeelden helpen om complexe ideeën concreet te maken. |
| 2. |
De spreker te vragen formuleringen te verduidelijken. |
Bijvoorbeeld: s: "Vroeger zag je in de media..." l:"Wat bedoel je met vroeger?" |
| 3. |
Woorden te herhalen of het verhaal te parafraseren en te checken bij de spreker. |
Hierdoor krijgt de spreker een indruk van je begripsniveau en kan corrigeren waar nodig. |
Evalueren
Evaluatie: meestal wordt de boodschap geëvalueerd of beoordeeld al voordat de spreker klaar is met zijn verhaal. Daarmee loop je op de spreker vooruit en oordeel je te snel. Oordeel pas als je het hele verhaal gehoord hebt.
Evaluatiefouten verminder je door:
| 1. |
Pas te oordelen als de spreker is uitgepraat. |
Je moet alle relevante gegevens kennen voor je een goed oordeel kunt vellen. |
| 2. |
De spreker te vragen naar het belang van bepaalde informatie. |
Ben je het met de spreker eens over wat wel en niet belangrijk is? |
| 3. |
De spreker te vragen wat het belangrijkste is in zijn boodschap? |
Vraag om feitelijk bewijs of getuigenissen. |
Reageren
Reageren: het luisterproces is pas compleet na een reactie. (Ook geen reactie is een reactie!) Hoe effectiever je reageert hoe meer kans op een geslaagde communicatie.
Reactiefouten verminder je door:
| 1. |
Aantekeningen te maken. |
Een verslag vormt de beste manier om informatie op te slaan en terug te vinden. |
| 2. |
Overhaaste conclusies te vermijden. |
Luister eerst naar het hele verhaal voordat je oordeelt. |
| 3. |
De spreker direct verbale feedback te geven. |
Zodoende weet de spreker dat en hoe je luistert. |
Het WIER-model helpt luisterproblemen te herkennen en te voorkomen. Mensen met verschillende luistervoorkeuren krijgen touwens ook problemen op verschillende niveaus in het model.
Opdracht:
Observeer je eigen luistergedrag tijdens een gesprek of vergadering. Ga voor jezelf na op welk niveau voor jou de obstakels liggen.
Theorie
Theorie klassikaal bespreken
Opdrachten maken
Maak opdracht 3 van Thema 23
Deze vind je in Teams > SW1 > Bestanden > Lesmateriaal > Gesprektechnieken > Opdrachten > Thema 23: Professionele gesprekken
Lesweek 4
Les 4: Soorten gesprekken
|
- Terugblik vorige week
- Gespreksdoelen
- Soorten gesprekken
- Verdieping; sollicitatiegesprek
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
|
Verschillende soorten gesprekken (exclusief sollicitatiegesprek)
Verschillende soorten gesprekken verdelen over groepjes studenten
Deze studenten zijn verantwoordelijk voor hun eigen gespreksvorm
Doel: bestuderen, overbrengen naar de klas en een voorbeeldgesprek voeren!
Dus: oefenen en presenteren!
Verdieping: sollicitatiegesprek
Aan de hand van STARRT methode klassikaal oefenen van sollicitatiegesprekken
Youtube heeft goede voorbeelden van sollicitatiefilmpjes.
Oefenen met kritische beroepssituatie
Professionele gesprekken: blz. 451
Lesweek 5
Les 5: Gespreksmodellen
- Terugblik vorige week
- Modellen adviesgesprek
- Motiverende gespreksvoering
- Activerende werkvorm
- Vooruitblik op volgende week
Therorie
Modellen adviesgesprek behandelen
Opdrachten maken
Maak opdracht 3 en opdracht 4 van Thema 24: Gespreksmodellen
Ga naar Teams: SW1 > Bestanden > Lesmateriaal > Gesprekstechnieken > Opdrachten > Thema 24
Theorie
Motiverende gespreksvoering, als afsluiting opdracht 9 samen uitvoeren
Lesweek 6
Les 6: Valkuilen en counseling
- Terugblik vorige week
- Valkuilen
- Counseling
Valkuilen
Welke valkuilen kunnen er ontstaan binnen de gespreksvoering? Maak samen opdracht 8 van thema 24.
Counseling
Duo's vormen, nadenken/omschrijven van een perfecte counselor. Maak samen opdracht 11 van thema 24.
Theorie
Theorie behandelen: Thema 24.3 en Thema 24.4
Lesweek 7
Les 7: Herhaling/oefenen
Inventarisreren waar de behoefte ligt.
+
Verboden woord
Lesweek 8
Les 8: Practicum gespreksvoering
|
- Practicum gespreksvoering
|
|
Studenten worden getoest op hun gespreksvaardigheden aan de hand van een casus.
Dit wordt in de klas uitgevoerd. Uiteindelijke oordeel bij de docent.
Lesweek 9
Les 9: Practicum gespreksvoering
|
- Practicum gespreksvoering
|
|
Studenten worden getoest op hun gespreksvaardigheden aan de hand van een casus.
Dit wordt in de klas uitgevoerd. Uiteindelijke oordeel bij de docent.
Lesweek 10
Bufferweek / Herkansing
Extra- en verdiepende opdrachten
Alternatieve eindopdracht
Eindbeoordeling
Als alternatieve opdracht film jij een gesprek op waarbij je de gesprekstechnieken hanteert. Dit filmpje duurt minimaal 5 minuten en maximaal 10 minuten. Dit filmpje mail je naar jouw docent. In dit filmpje ben jij de hulpverlener en wordt je beoordeeld op:
- Actief luisteren
- LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
- Parafraseren
Iemand anders speelt in dit filmpje de cliënt. Om inspiratie op te doen voor een casus kan je in het bestand hieronder casussen vinden. Dit zijn allemaal intakegesprekken.
Filmpjes waarin gesprekstechnieken worden gehanteerd
Motiverende gespreksvoering
Luisteren, samenvatten, doorvragen (hoe het niet moet ;-) )
Observatieformulier gesprekstechnieken feedback/aandachtspunten
