Welkom op deze online lessenserie over ADL en Omgangskunde.
Deze lessenserie is ontwikkeld door studenten van de NHL die de minor docent Omgangskunde volgen, naast hun opleiding tot docent Zorg en Welzijn en voor docenten Zorg en Welzijn, die lessen geven aan de opleiding MzVz.
Doel van deze lessenserie is om omgangskundige thema's en vaardigheden te verwerken in een lessenserie voor de opleiding Maatschappelijk Verzorgende IG. Tijdens een bezoek aan het werkveld van de studenten van de opleiding MzVz werd de conclusie getrokken dat er tijdens ADL lessen meer aandacht kan zijn voor de beroepshouding van de student, communicatie met en begeleiden van de zorgvragers. Om deze thema's en andere omgangskundige thema's, te vinden in de kennisbasis, meer te betrekken bij de praktijklessen ADL, kunnen er meer verbindingen plaatsvinden door de studenten en wordt de theorie voor hen toepasbaarder in de beroepspraktijk.
Deze lessenserie met handleiding is voor docenten zorg en welzijn, die praktijkervaring hebben met ADL zorg, maar ook kennis hebben van omgangskunde.
De lessenserie is geschikt voor studenten die al ervaring hebben met het verlenen van ADL en door deze lessen meer uitdaging zoeken in de de combinatie van ADL zorg en een juiste omgang met cliënten.
Deze wikiwijs kan stap voor stap doorlopen worden.
Eerst zullen wij ons voorstellen, door middel van een kort filmpje, waarin we over onze visie en eigen geschiktheid voor het Omgangskunde docentschap vertellen. Daarna starten de 3 lessen: hulp bieden bij persoonlijke en lichamelijke verzorging, hulp bieden bij mobiliteit en hulp bieden bij vocht en voeding.
We wensen je veel plezier bij het doorlopen van deze lessenserie.
Annemiek
Judith
Silde
Reinanke
Hoezo Omgangskunde en ADL?
Als eerst wordt er in het kort uitgelegt wat nu 'Omgangskunde' is.
Zoals het woord als zegt, gaat het om 'omgang' en de 'kunde' hiervan. Iemand die iets sociaal is aangelegd, heeft dit toch niet nodig, kan er op het eerste moment gedacht worden of is dit iets te kort door de bocht?
Omgangskunde is een dus een vakgebied, waarin de mens, haar omgeving en de samenleving centraal staat. Omgangskunde ontstond in de jaren '60, toen het onderwijs veranderde door de invoering van de mammoetwet. Zo probeerden ze de pratijk en theorie dichter bij elkaar te brengen. Er ontstond meer aandacht voor de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de leerling (https://educatie-en-school.infonu.nl/diversen/139114-omgangskunde-in-het-algemeen.html). Ook werd er geprobeerd door de mammoetwet het onderwijs maatschappelijk relevant te maken en was men ervan bewust dat school moest inspelen op veranderingen in de maatschappij.
De docent 'omgangskunde' wordt ingezet voor vakken als sociale beroepsvaardigheden, communicatie, studieloopbaan begeleiding en coaching. Het meest bij de sociale beroepsopleidingen en veel minder bij andere opleidingen. De docent omgangskunde kan juist ook voor deze opleidingen en werkvelden van toegevoegde waarde zijn.
Als er gekeken wordt naar de kennisbasis van de docent omgangskunde, zijn er veel verschillende thema's die waarvoor een docent omgangskunde wordt opgeleidt. Wat betekend dat de docent omgangskunde deze kennis zelf kan toepassen, maar ook overdragen aan de studenten.
Kijkend naar ADL in een verpleeghuis, moet een student in staat zijn om te vaardigheden uit te voeren, maar daarnaast bewust zijn van de beroepshouding, de manier van communicatie, en hoe de socialisatie van de cliënt van invloed is, tijdens contactmomenten.
Het filmpje geeft kort weer wat de taken van een Maatschappelijk Verzorgende IG zijn.
Bij het doorlopen van deze lessenserie zal de student zich bewust worden van de eigen kwaliteiten en hoe dit in te zetten tijdens de uitvoering van de ADL.
Les 1 Hulp bieden bij persoonlijke verzorging
Inleiding
Wat is persoonlijke verzorging? Eigelijk zegt de benaming het al, persoonlijke verzorging is de verzorging van jezelf. En dat is heel persoonlijk. Tijdens deze eerts les richten we ons vooral op de lichamelijke verzorging en hoe we tijdens deze vaardigheden goed in contact kunnen blijven met de cliënt.
Tijdens deze les wordt er verdiepend ingegaan op persoonlijke lichamelijke verzorging, hoe we dit uitvoeren en hoe we goed in contact blijven met de cliënt. Er komt wat theoretische kennis aanbod over persoonlijke verzorging en over hoe er een goed gesprek met een cliënt gevoerd kan worden. Tussendoor zijn er opdrachten en vragen die gemaakt moeten worden.
Als laatste sluiten we de les af met een praktijkopdracht.
Wat is persoonlijke verzorging?
Er zijn heel veel verschillende benamingen voor het wassen en aankleden van een cliënt, de een noemt het lichamelijke verzorging, de ander hygiënische verzorging, persoonlijke verzorging en weer een ander spreekt over ADL. Met al deze benamingen wordt hetzelfde bedoeld, namelijk de persoonlijke lichamelijke verzorging, met het begrip ADL wordt wel wat meer bedoeld dan alleen het wassen en aankleden.
Bekijk de onderstaande fimpjes, hierin wordt voorgedaan hoe een zorgvrager geholpen kan worden bij de persoonlijke verzorging.
Deze intructievideo is gericht op de zorg gegeven door mantelzorgers.
Helpen bij het wassen op bed
Hulp bieden bij het aankleden van een zorgvrager op bed
Een goed hygiëne of persoonlijke verzorging heeft invloed op veel aspecten van het leven.
Ten eersste is het belangrijk voor het lichamelijk welbevinden. Als er nooit tussen de tenen of andere plooien, gedroogd wordt na het wassen, kunnen er smetplekken en schimmel infectie ontstaan.
Om goed persoonlijke verzorging te geven is het belangrijk dat de Maatschappelijk Verzorgende IG op de hoogte is van de wensen en gewoonten van de cliënt. In veel instellingen wordt er gewerkt met protocollen, die zijn naast de wensen en gewoonten van de cliënt leidend. Hieronder zie je een voorbeeld van een protocol. Tijdens de praktijkopdracht ga je met dit protocol werken.
De beroepshouding van een Maatschappelijk Verzorgende IG
De beroepshouding is hoe de werknemer zich gedraagd tijdens zijn werk. Niet ieder beroep heeft dezelfde beroepshouding. In het kwalifiactie dossier voor de opleiding tot maatschappelijke zorg niveau 3 staat het volgende:
In het kwalificatiedossier voor de verzorgende IG kan het volgende gelezen worden over de beroepshouding:
Als verzorgende IG bevorder je dus het woon- en leefklimaat van de zorgvrager en streef je ernaar dat deze zelf de regie behoudt. Om alert te kunnen reageren op de veranderingen in zorgvragen moet je vraaggericht, efficiënt en methodisch te werk gaan en flexibel zijn. Een verzorgende IG heeft een professionele beroepshouding; je toont respect en bewaakt de privacy van de zorgvrager en houdt voortdurend rekening met de mogelijkheden, wensen, gewoonten, normen en waarden van de zorgvrager en zijn naast betrokkenen. Een verzorgende IG houdt rekening met veiligheid van de zorgvrager en zichzelf door hygiënisch en ergonomisch te werken. In de uitvoering van de zorgverlening ben je je bewust van de kosten en het milieu.
In gesprek met de cliënt
Tijdens de ADL is het belangrijk dat je contact maak met de cliënt en dat je met communiceerd. Maar communiceren is best heel moeilijk.
Bekijk na het lezen het filmpje en bespreek met elkaar wat niet goed ging, en hoe dit anders zou kunnen.
Praktijkopdracht
Als je deze les goed doorlopen hebt, is het nu tijd om de praktijkopdracht uit te voeren.
Jullie gaan in drietallen een casus schrijven, van een ADL moment die je hebt meegemaakt op stage. Naast de persoonlijke verzorging, wordt er probleem rond de communicatie beschreven. Daarna gaat 1 van jullie de zorgvrager spelen, een ander is de zorgverlener en de derde gaat observeren, aan de hand van het protocol voor de persoonlijke verzorging en je let op hoe er met de cliënt wordt gecommuniceerd. Daarna vullen jullie alle drie weer een feedback formullier in en bespreekt dit met elkaar.
Les 2 Hulp bieden bij mobiliteit
Inleiding
Door verschillende oorzaken kan het zijn dat er mobiliteitsproblemen ontstaan. Mobiliteitsproblemen zijn problemen rondom de mobiliteit, dit is een ander woord voor beweeglijkheid. Het is een belangrijke taak van de Maatschappelijk Verzorgende IG om hulp te bieden bij mobiliteitsproblemen. De cliënt heeft dan moeite met zelfstandig uit bed komen of met andere transfers, dit is de term die gebruikt wordt als je de cliënt helpt bij het verplaatsen. Hoe de cliënt geholpen moet worden bij tranfers, staat vaak omschreven in het zorgplan. In deze les gaan we aan de slag met het tillen en verplaatsen van een cliënt en met gezond, confortabel en veilig op bed.
Belangrijk hierbij is dat je kennis heb van je beroepshouding, zoals naar voren kwam in les 1, maar ook van je kwaliteiten en valkuilen. Door middel van opdrachten ga je op zoek naar je kwaliteiten en je valkuilen. En tijdens de laatste opdracht, de praktijkopdracht, ga je oefenen met het inzetten van je kwaliteiten en ben je bewust van je valkuilen, terwijl je een cliënt hulp kan bieden bij mobiliteitsproblemen.
In het kwalificatie dossier (KD) staat wat je als Maatschappelijk Verzorgende IG moet kunnen. Daarin staan ook de compententie die je als Maatschappelijk Verzorgende IG nodig hebt om je werk goed te kunnen uitvoeren. Naast dat het belangrijk is om een juiste beroepshouding te hbben, is het ook belangrijk dat je bewust bent van je kwaliteiten en die goed in te zetten. Het KD is als document toegevoegd.
Wat is mobiliteit?
Wat je net in de inleiding hebt kunnen lezen is dat mobiliteit een ander woord voor beweeglijkheid.
De mate waarin mensen kunnen bewegen verschilt heel erg, ook de oorzaken waarom mensen verminderd mobiel zijn is erg verschillend. Als Maatschappelijk Verzorgende IG is het belangrijk dat je de oorzaak van het verminderde mobiliteit weet, aan de hand daarvan kan er gekeken worden naar hoe de cliënt het beste geholpen kan worden bij mobiliteitsproblemen.
Daarom begint deze les met het opfrissen van het bewegingsapparaat. Bekijk daarom de volgende filmpjes.
Je kan je indenken dat als er iets mis is met het bewegingsaparaat, dat mobiliteit verminderd wordt. Nier alleen ziekten een aandoeningen aan het bewegingsaparaat zorgen voor problemen rond bewegen, maar het kan ook zijn dat ziekte aan het zenuwstelsel of dementie ervoor zorgen dat er problemen ontstaan.
Tillen en verplaatsen
In het hoofdstuk hiervoor hebben we gezien hoe het bewegingapparaat in elkaar zit, met botten spieren, pezen en gewrichten. We hebben na gedacht over neurologische ziektebeelden die problemen rondom mobiliteit kunnen veroorzaken en nu is het tijd om stil te staan bij de hulpmiddelen die ingezet kunnen worden.
Als eerste beginnen we de ARBO wet. Deze wet biedt jou bescherming. Belangrijk voor jou als Maatscahppelijk Verzorgende IG is dat je weet wat je wel en niet mag doen omtrent bewegen, tillen en verplaatsen. Daarnaast is er in iedere instelling een ergocoach die het personeel traint en begeleidt in het veilig en gezond werken.
Bekijk via de link het document. Hierin staan Praktijkrichtlijnen voor zorgverleners en cliëntgebonden handelingen.
Welke richtlijn spreekt jou het meeste aan? Bespreek dit met je klasgenoot en motiveer je antwoord.
Tijdens deze les gaan we verder in op het gebruik van een passieve tillift.
Het is belangrijk dat je op een juiste manier gaat manoevreren met een tillift, dit is belangrijk voor je eigen lichaam.
In de samenwerking met een cliënt is het belangrijk dat er met een haptonomische benadering gwerkt wordt. in de link hieronder kan je lezen over een haptonomische benadering en het belang daarvan.
Om goed te kunnen werken met een pasieve tillift, is het belangrijk dat je gebruik maakt van het protocol die op je afdeling ligt.
Tijdens deze les gebruiken wij de werkwijze van goedgebruik.nl
Als je dit goed hebt doorgenomen ga je nu aan de filpmjes bekijken. Je vergelijkt wat je ziet met de werkwijzen van de afbeeldingen hierboven.
Kwaliteiten, valkuilen en allergie
We hebben net bestudeerd hoe we hulp bieden bij tranfers. Hier werd al benoemd dat een haptonomische benadering een positieve invloed heeft op de belasting van de cliënt en de zorgverlener. Het is belangrijk bij benadering van cliënten dat je weet wie je bent, wat je kwaliteiten zijn en hoe je die het beste kan inzetten.
Tegenover je kwaliteiten staan ook valkuilen, die is wat er gebeurd als je doorschiet in je kwaliteiten, onder stressvolle omstandigheden bijvoorbeeld. Door te leren omgaan met je valkuilen, is het belangrijk om uitdagingen voor je zelf te formuleren, waardoor je je valkuil bestrijdt. Het tegenovergestelde van je kernkwaliteiten zijn je allergieën. Om bewust te zijn van je allergieën kan je juist beter met mensen die in jouw 'allergie' zitten.
Jullie gaan in groepjes van 4 het onderstaand fomulier invullen en dit met elkaar bespreken.
De volgende vragen kunnen je helpen bij het invullen van de kernkwardraten:
Ga in groepjes van 4 een casus schrijven, over een situatie waarin je een cliënt met de passieve tillift uit bed haald. In de beschrijving van de zorgvrager neem je gedrag mee dat in jouw allergie hoord, bedenk daarbij hoe je met dit gedrag omgaat terwijl je iemand met de passieve lift uit bed haald.
De casus ga je na spelen in een rollenspel en oefend ook daadwereklijk de handeling van het werken met een tillift.
Dus in het kort:
Wat
Het schrijven van een casus en in een rollenspel uitspelen
Hoe
In groepjes van 4; aan de hand van de kernkwardranten en de werkwijze over het gebruik van een tillift. De rollen zijn:
observant beroepshouding en inzetten van kernkwadranten
Tijd
30 minuten voor het schrijven van een casus
30 minuten voor het spelen van de rollenspel
15 minuten voor het bespreken
Uitkomst
Een uitgespeelde rollenspel
Bespreking van het rollenspel
Klaar
Als iedereen klaar is gaan we de uitkomsten nog gezamelijk bespreken.
Les 3 Hulp bieden bij vocht en voeding
Inleiding
Naast hulp bieden bij persoonlijke verzorging en mobiliteit, valt hulp bieden bij vocht en voeding ook tot de taken van een maatschaappelijk Verzorgende IG. Eten en drinken is zoveel meer dan zorgen dat je niet dood gaat en daarom is het een belangrijke taak van de Maatschappelijk Verzorgende IG.
Als inleiding bekijk je onderstaande filmpje. Na het bekijken van het filmpje kan je verder gaan met de les.
Zoals je in het KD, in de inleiding van deze lessenserie hebt kunnen lezen, heeft een Maatschappelijk Verzorgende naast een goede beroepshouding en kennis over zichzelf, ook andere competenties nodig om goed te functioneren. Door ons te verdiepen in begeleidigingsmethodieken en die te leren toepassen rondom het bieden van hulp bij vocht en voeding, leer je de volgende competenties:
Op behoeften en verwachtingen van de cliënt richten
Instructies en procedures opvolgen
Begeleiden
Aandacht en begrip tonen
Materialen en middelen inzetten
Formuleren en rapporteren
Beslissingen en activiteiten initieren
Overtuigen en beinvloeden
Analyseren
Samenwerken en overleggen
Ethische en integer handelen
Vakdeskundigheid toepassen
Presenteren
Met druk en tegenslagen omgaan
Plannen en organiseren
Relaties bouwen en netwerken
Leren
Kwaliteit leveren
Aansturen
Eten en drinken
We starten deze les met de anatomie van het spijsverteringkanaal, daarna gaan we het hebben over de verschillende voedingssroffen en dieëten.
In het volgende fimpje wordt in een animatie verteld over de spijsvertering.
In de schijf van 5 staat precies hoe je gezond kan eten. Dat is niet alleen belangrijk voor jezelf maar als Maatschappelijk Verzorgende IG moet je ook adviezen kunnen geven aan zorgvragers.
Naast het innemen van de juiste voedingsstoffen in eten, is het ook belangrijk dat je genoeg vocht tot je neemt.
Bij ouderen, maar ook bij anderen kwetsbare mensen, komt uitdroging veel voor.
Het lichaam is normaal gesproken in staat om de lichaamstemperatuur, het zoutgehalte in het bloed en de bloeddruk, ook bij veranderde omstandigheden, redelijk constant te houden. Dit geldt ook voor het handhaven van het watergehalte van het lichaam, dat in directe relatie staat tot het zoutgehalte van het bloed. Bij ouderen wordt het vermogen om alle functies in het lichaam in evenwicht te houden minder. Dit wordt nog versterkt door lichamelijke stoornissen, beperkingen en handicaps én vaak het gebruik van veel medicijnen. Het risico op uitdroging wordt hierdoor groter.
Veranderingen die een oudere meer kwetsbaar maken voor uitdroging zijn:
afname van de hoeveelheid lichaamswater (hoe hoger de leeftijd, des te lager de hoeveelheid lichaamswater)
afname van het dorstgevoel, waardoor de cliënt zich minder snel uitgedroogd voelt. Hierdoor gaat de cliënt minder drinken en ook de eetlust neemt af
de nieren gaan minder goed werken. Hierdoor gaat het vermogen om water en zout vast te houden achteruit.
Ook door gerelateerde veranderingen, zoals een verminderde spanning van de huid bij ouderen, is tijdige diagnose van dehydratie én vaststelling van de ernst ervan moeilijk. Het voorkomen van uitdroging bij ouderen is daarom erg belangrijk. Het is van belang constant alert te zijn op de risicofactoren. Dit geldt vooral als ouderen ziek zijn of tijdens hitteperioden. Ouderen die door beperkingen niet goed meer in staat zijn voor zichzelf te zorgen hebben daarbij extra ondersteuning nodig.
Tijdige herkenning van uitdroging (dehydratie) bij ouderen is van groot belang. Het stellen van deze diagnose bij ouderen is echter niet gemakkelijk.
Een cliënt met een vochttekort herken je vooral aan (meerdere van) deze signalen:
De cliënt is suf of verward (delier), heeft last van duizelingen en valt snel.
Is soms moeilijk te verstaan. De cliënt verslikt zich snel.
Verlaagde bloeddruk, koorts, obstipatie.
De cliënt klaagt over dorst, plast weinig en de urine is donker van kleur; dan is er al sprake van een ernstige dehydratie!
De cliënt verliest in korte tijd meer dan 3% van het lichaamsgewicht of meer dan 1 kg per dag. Een acute verandering van het lichaamsgewicht kan ook wijzen op overvulling.
Gortdroge tong en slijmvliezen.
Minder elastische huid (dit is ook een normaal verouderingsverschijnsel), jeuk en huidinfecties.
Om hier even mee te oefenen, kan je de volgende E-learning gaan maken. Eerst lees je de theorie door over de begeleidingsmethode Gentle Teaching en daarna maak je de E-learning. Als je hiervoor slaagt ontvang je een certificaat.
Ga in groepjes van 4 studenten 4 verschillende begeleidingsmethoden opzoeken voor 1 bepaalde doelgroep. Dat kan zijn de verstandelijk gehandicapten zorg, de ouderenzorg, psychiatrie of anders.
Vergelijk de 4 verschillende begeleidings methodes.
Maak hierover een verslag, omschrijf voor welke doelgroep de begeleidingsmethoden zijn, beschrijf de overeenkomsten en omschrijf de verschillen. Ga met elkaar in gesprek over welke methode jou het meest aanspreekt en maak hiervan een samenvatting.
Praktijkopdracht
We hebben in deze les kort stil gestaan bij vocht en voeding en bij verschillende begeleidingsmethoden. In deze praktijkopdracht komen deze verschillende thema's samen.
Obderstaande casus ga je doorlezen en daarna ga je in tweetallen de opdrachten uitvoeren.
Pietertje Dijkhof is 34 jaar oud en heeft het syndroom van Down. Pietertje is een hele vrolijke dame, die wel heel goed weet wat ze wil. Zij houdt heel erg van eten, maar ook als Pietertje zich niet goed voelt, gaat zij eten. Pietertje is 1.60m en weegt 89 kilo. Door haar overgewicht heeft Pietertje moeite met lopen en fietsen, maar ook haar algehele gezondheid gaat achteruit. Als begeleiders hebben jullie samen met de ouders besloten dat het beter is voor Pietertje dat zij op dieet gaat.
Opdracht 1
Maak een weekschema aan de hand van de schijf van 5 van het voedingscentrum voor Pietertje waar zij zich de komende week aan moet houden. De site van de voedingscentrum kan je daarbij helpen.
Opdracht 2
Hoe ga je Pietertje begeleiden tijdens het afvallen?
Schrijf samen een begeleidingsplan waarin het doel goed verwoord wordt en de acties helder zijn.
Je begeleidingsplan meot passen binnen een zelf gekozen begeledingsmethode.
Presenteer dit plan aan je klasgenoten en onderbouw waarom je deze keuzes hebt gemaakt.
Het arrangement Lessenserie ADL voor MzVz1 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Reinanke Stoit-Alberts
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-06-17 15:49:19
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
In deze lessenserie komen de volgende thema's langs:
Hulp bieden bij persoonlijke verzorging
Hulp bieden bij mobiliteit
Hulp bieden bij vocht en voeding
In deze lessenserie komen de volgende thema's langs:
Hulp bieden bij persoonlijke verzorging
Hulp bieden bij mobiliteit
Hulp bieden bij vocht en voeding
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
