Welkom in de Gouden Eeuw! Deze website biedt een schat aan informatie om jou tot een kenner van de Gouden Eeuw te maken.
Hoe?
- Je maakt minimaal één opdracht bij vier verschillende schrijvers. Daarnaast zijn opdracht 11 en 12 verplicht.
- Je leest per schrijver drie hoofdstukken of vijf gedichten, en geeft daar kort de inhoud van weer.
- Je maakt over elk van de vier schrijvers een korte biografie, in ongeveer 150 woorden.
- Je geeft een goed onderbouwde mening over de algemene moraal in de Gouden Eeuw.
Het doel: je kunt vier belangrijke schrijvers/dichters benoemen uit de Gouden Eeuw, je weet welke tekstvormen in die tijd gebruikelijk waren en weet wat de moraal was in die tijd.
Mocht je nog een andere schrijver uit deze tijd willen behandelen, dan kan dat: dan kies je drie van deze site, en één schrijver/dichter daarbuiten. Onderaan in het overzicht, hier links op de pagina, staat welke opdracht je dan kan kiezen.
Tijdsduur: maximaal 8 weken, vraag de docent om de uiterste inlevertermijn.
Eindproduct: dossier met inleiding, inhoudsopgave, de uitgewerkte opdrachten, de biografieën en je persoonlijke visie op de vier schrijvers. Inleveren op papier en in Its Learning, met bronvermelding.
We hebben als centraal thema de liefde gekozen: liefde is van alle tijden, en ze kent vele kanten!
Onbegrepen liefde
Onbegrepen liefde: waarom gaat het soms mis in relaties, en waarom is het niet altijd alleen maar 'rozengeur en maneschijn'? In de Gouden Eeuw was dit niet anders dan nu, en aan de hand van Jacob Cats en Pieter Cornelisz Hooft ontdek je hoe men er toen mee omging.
P.C. Hooft: liefdesemblemata
Liefdesemblemen
Liefdesemblematiek is een populaire vorm van poëzie in de zeventiende eeuw. P.C. Hooft is naast Daniël Heinsius en Otto Vaenius de derde dichter die in deze vorm publiceerde in het Nederlands, voorheen waren gedichten altijd in het Latijn voor het meer geleerde volk. Nu het 'gewone' volk de teksten konden lezen, werd het een enorm succes.
De vorm van het embleem
Een embleem bestaat uit een plaatje ('pictura'), met een spreuk ('inscriptia /motto') en daaronder een kort vers ('subscriptio') in het Nederlands, Latijn en Frans.
Hooft schreef over de liefde tussen man en vrouw, met alle moeilijkheden die daarbij horen.
Zijn Emblemata amatoria oftewel liefdesembleembundel werd voor het eerst uitgegeven in 1611. Hij deed dit anoniem, maar verwees al in het eerste plaatje naar zijn naam (die was verwerkt in de versregel). Ook schreef hij een voorwoord speciaal voor de jeugd. De jeugd kon zo kennis maken met de liefde: ze leerde over de mooie, maar ook over de lastige kant van de liefde.
Creatieve opdracht en zoekopdracht: opdracht 1 en 2 Pieter Corneliszoon Hooft
Jacob Cats was tijdens zijn leven dichter, advocaat en raadspensionaris. Hij was in zijn tijd als schrijver zeer populair met zijn moralistische verhalen over de liefde en het huwelijk. Hierin gaf hij advies over allerlei seksuele en andere huwelijksproblemen.
Ay schoone Dochter Blont, die 'tHulzel en Paruycken,
Des Gouden Dagheraets verwelickt en verdooft,
Die den Snee witten melc en Lelyen doet duycken
Voor 'tSilver blancke vel, van u Eerwaerdich Hooft.
O Margarieta schoon, o uytghelesen Bloeme
Stroyt uyt u braef vergult en lang Goudt dradich Haer
Dat de Sonne beschaemt verwondert is en hoe me
De Roosen, en 'tYvoor zoo Marmelt door malcaer.
Ontdect mijn Lief ontdect t'Meester stuc der natuiren
Dit sonderlinge werck, dit uytnemende raeck
Dees Appel Borstjens hert dees lieve naghebueren
Die het lustgierich oogh beloven soet vermaeck.
Cust mijn: mijn soete: Ha cust my en cust my weder
Ha ha: ick sterf ick sterf de Ziele my ontvlooch
Na uwen adem soet mijn Hert springt op en neder
En swoecht noch na de cracht die my u vier ontsooch.
Naar: Groot lied-boeck. Eerste deel - G.A. Bredero
Harry en Meghan, een sprookjeshuwelijk
In de Gouden eeuw werd er natuurlijk ook getrouwd, en soms was een bruiloft een echt sprookjeshuwelijk, te vergelijken zoals die van de Engelse prins Harry en Meghan.
Het was in de Gouden eeuw een algemeen gebruik dat een bruiloftslied afsloot met een oproep om te genieten van de komende huwelijksnacht. Toch waren sommigen door de minste toespeling op sexuele handelingen al geschokt, terwijl anderen dit alleen maar amusant vonden. Bij het kopje 'Erotiek' kun je een paar versjes van Bredero vinden, die duidelijk die losse moraal laten zien.
Hieronder vind je een invultekst:
het komt uit de Gijsbrecht van Aemstel, en gaat ook over het huwelijk.
Vul de ontbrekende woorden in, en ontdek dat dit stukje tekst van Vondel toch een stuk 'kuiser' is dan die van Bredero...
Harry en Meghan geven het ja-woord
Joost vd Vondel: de Gijsbrecht van Aemstel
Opdracht 5 Joost van den Vondel
Het huwelijk in de Gouden Eeuw, een vergelijking met de huidige tijd.
Werk in tweetallen: lees onderstaande tekst en bespreek met elkaar de volgende punten.
5.1. Vergelijk de postitie van de vrouw in de Gouden Eeuw met de huidige positie van een vrouw. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
5.2. Nederland was in de Gouden Eeuw vrij modern. Waaruit blijkt dat?
5.3. Jacob Cats schreef een boekje over het huwelijk, en Joost vd Vondel beschrijft het huwelijk in het fragment van de Gijsbrecht. Vergelijk beide opvattingen en geef je mening over het vrouwbeeld van beide heren.
De uitwerking van deze opdracht mag je gebruiken bij Joost van den Vondel.
Uit onderzoek is gebleken dat de meeste ongetrouwde Nederlandse vrouwen (41 procent) graag in het huwelijksbootje zouden stappen. Het liefst zouden vrouwen trouwen met een oudere man en kinderen krijgen. In de Nederlandse Republiek in de 16e en 17e eeuw werd minder getrouwd dan in omringende landen en waren vrouwen ook onafhankelijker binnen hun huwelijk.
Kenmerkend voor de Republiek in deze tijd was dat de huwelijksleeftijd relatief hoog was. Vrouwen trouwden gemiddeld rond de leeftijd van 25 jaar, de man was dan meestal één tot anderhalf jaar ouder. Verder waren er veel ongehuwden. Dit alles had dezelfde oorzaak: armoede. Er vond een grote immigratie van het platteland naar de stad plaats door de opkomst van de steden, nijverheid en handel. Mensen hoopten in de stad een beter bestaan te vinden en pas wanneer ze voldoende konden rondkomen, werd er getrouwd. Maar ook in de stad werd men niet snel rijk, en veel mensen bleven dan ook ongetrouwd.
Partnerkeuze tijdens deGouden Eeuw
In Nederland was de partnerkeuze tijdens de Gouden Eeuw vaak vrijer dan in andere Europese landen. Huwelijken werden wel geregeld door de twee betrokken families, maar meestal werd er een partner gezocht die dezelfde achtergrond en interesses had en mocht de huwelijkskandidaat (zowel de man als de vrouw) zelf aangeven of deze wilde trouwen. Dit zorgde voor andere rolpatronen en iets meer gelijkheid tussen man en vrouw. In Nederland was het voor vrouwen bijvoorbeeld mogelijk om te scheiden. Als een vrouw gescheiden was, of weduwe was geworden, mocht ze gewoon zelfstandig blijven wonen en kwam ze niet onder de (financiële) hoede van haar vader, wat in andere landen vaak wel het geval was.
Vrouwenemancipatie in de 16e en 17e eeuw
Dit betekende dat een vrouw in deze situatie officiële beslissingen kon nemen, huizen of grond kon kopen en contracten kon afsluiten. Daarom gebeurde het vaak dat de vrouw na de dood van haar echtgenoot zijn bedrijf voortzette. Zo bekleedden vrouwen economisch gezien vaak toch een belangrijke positie, en was vrouwenarbeid vanzelfsprekend. Sommige vrouwen leerden dan ook lezen en schrijven, dit tot verbazing van veel buitenlanders.
Uit het onderzoek blijkt nu dat de wensen van vrouwen nog maar weinig veranderd zijn. Het ideaalbeeld van veel vrouwen: werken, trouwen en kinderen krijgen, was in het 16e en 17e eeuwse Nederland normaal, maar was eerder uit nood geboren dan een specifieke wens. bron: https://isgeschiedenis.nl/nieuws/huwelijk-in-de-republiek-tijdens-de-gouden-eeuw
De man zelf keek nog niet altijd naar een vrouw als gelijkwaardige partner: zie daarvoor de volgende afbeelding! Het is een vernieuwde uitgave van een werk van Jacob Cats over het huwelijk. Lees het onderschrift: waar vergelijkt hij een goede vrouw mee en wat zijn haar belangrijkste taken?
Verboden liefde
Jan Vos: Aran en Titus
Lees het volgende tekstfragment en maak dan de opdracht die je onder 'Warenar' van P.C. Hooft en S. Coster vindt.
"Quiro.
Heeft Titus, door zijn Braaven,
In vaaders bloedt gebaadt? ik zal mijn wraaklust laaven,
Door 't schenden van zijn kindt, in spijt van Bassiaan.
Aran.
Die schelm moet eerst van kant, zoo gy na wraak wilt staan.
Demetrius.
Eer zal de jammerpoel tot aan de starren steigeren,
Eer ik mijn Vaaders schim de wisse wraak zal weigeren.
Harvey Weinstein turns himself in to NY police dept.
Betaalde liefde en erotiek
Dit onderdeel gaat over de betaalde liefde in de literatuur. Er zijn talloze voorbeelden in de literatuur waarin wordt omschreven dat mensen tegen betaling met elkaar de liefde bedrijven. Door de volgende opdrachten uit te voeren, zul je hier meer over komen te weten.
Discussies over wat aanstootgevend of pornografisch is, gaan in onze tijd vrijwel altijd over tv-beelden of foto's op internet. In de 17de eeuw werden vergelijkbare discussies gevoerd, maar dan over liedjes. In de Gouden Eeuw werd namelijk veel gezongen, vooral over liefde. Wat wel en niet door de beugel kon verschoof in de tijd. Was men begin 17de eeuw liberaal, aan het eind van die eeuw groeide het verzet tegen ‘ontuchtige liedjes’ die de jeugd, ‘die meest tot geile en onbeschofte dartelheden genegen is’, bedierven. Lees de volgende gedichtjes van Bredero maar eens:
Hij deed mijn hemd omhoogen zeide: ‘Lief gedoogdat uw schoonheid zich ten toon leitvoor mijn oog.’
Ik was ermee tevreden,hij droeg mij op het beden zag mijn naakte ledenmooi, poezel, blank en net.
Hij voelde met zijn handmijn lijf aan alle kanten hij maakte dat ik raaktein de brand.
Toen ging hij zoetjes boren,van onder in mijn buik,een ding gelijk een horen,de droelie [duivel], dat was puik.
Het ging ik weet niet hoe,ik werd dat spel niet moe.Op het leste kreeg ik het besteook nog toe.
Bij dit onderdeel ga je meer informatie zoeken over kluchten en blijspelen en daarbij maak je de koppeling naar 'Moortje'.
Bestudeer daarvoor de info via de volgende link:
De Amsterdammer Willem G. van Focquenbroch leefde van ongeveer 1640 t/m 1670: hij is dus niet oud geworden! Hij was dichter, schrijver, en had een baan als fiscaal (vgl. jurist). Hij had veel schulden, hij leed onder een ongelukkige liefde, die hij tevergeefs probeerde weg te lachen. Willem hield van wijn en van het roken van sigaren. In 1667 vertrok hij naar het fort Elmina in Ghana (toen heette dat Guinee), om in dienst te gaan bij de W.I.C. als fiscaal.
Hij benoemde zijn nieuwe woonplaats als een ‘dorper kuste van Guinee, (doch aangenaam door hare goudmijn)’, dit schreef hij in het voorwoord van zijn verhaal ‘Min in 't Lazarushuis’, dat hij daar schreef.
Weinig vrouwen schreven in de Gouden eeuw, en al helemaal niet over de liefde! Tesselschade schreef een gedicht over liefdesverdriet, en het is niet zeker of het over haar eigen liefdesverdriet of over die van een ander gaat. Bekijk de link en leer meer over deze bijzondere vrouw.
Als je een vierde schrijver wil behandelen die niet op deze site staat, dan kan dat. Je verwerkt dan één van de volgende onderdelen in je dossier:
Wat is het belangrijkste werk van deze schrijver/dichter? Benoem het en geef een korte samenvatting. Is het werk representatief voor de Gouden Eeuw? Waarom wel/niet?
Wat zijn de belangrijkste thema's die hij/zij behandelt in het werk? Tekst en uitleg.
Korte biografie: wanneer en waar geboren en gestorven, familie, vrienden en collega's: schets een zo compleet mogelijk beeld in maximaal driehonderd woorden.
Het arrangement Gouden Eeuw is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Modeste Tabak
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-06-06 23:46:51
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
opdracht 1 en 2 Pieter Corneliszoon Hooft
opdracht 3 Jacob Cats
Opdracht 9 Jacob Cats
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
een roos
