Musseques en spookwijken in Luanda - h45

Musseques en spookwijken in Luanda - h45

Musseques in Luanda

Introductie

Sinds het begin van deze eeuw wonen er meer mensen in de stad dan op het platteland. De trek naar de steden, de verstedelijking of urbanisatie, is nog steeds aan de gang.
De meeste nieuwe stedelingen in ontwikkelingslanden komen in een van de krottenwijken terecht die je er bij nagenoeg elke grote stad vindt.
Het dagelijks leven in een krottenwijk is moeilijk. We kijken in deze opdracht naar de musseques, de krottenwijken in Angola’ s hoofdstad Luanda.

Niet alleen de krottenwijken groeien er. De stad wordt overspoeld door expats; mensen die voor veel geld uit het buitenland worden ingevlogen om er een tijd te werken, bijvoorbeeld aan de bouw van grote projecten. Het heeft Luanda tot de duurste stad van de wereld gemaakt! Wat merken de krottenwijkbewoners daarvan?

Probleemstelling

De overheid van Angola wil Luanda in de vaart der volkeren opstoten. Wat betekent dat voor de bewoners van de musseques? Welke oplossingen biedt de Angolese overheid aan de bewoners van de krottenwijken?

Wat ga ik leren?

Hoofdvraag

Hoe probeert de Angolese overheid de problematiek van de krottenwijken op te lossen?

Deelvragen

  • Waarom wonen er zoveel mensen in een krottenwijk?
  • Waarom is het zo moeilijk om uit de krottenwijken weg te komen?
  • Welke alternatieven biedt de Angolese overheid aan de bewoners van de musseques?

Begrippen

Aan het einde van deze les ken je de volgende begrippen:

  • Verstedelijking/urbanisatie
  • Push- en pullfactoren
  • Landvlucht of ruraal-urbane migratie
  • Krottenwijken
  • (Expat)

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf
Voorkennis Test je voorkennis. Maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1 Je leest over het bestaan van krottenwijken wereldwijd.
Stap 2 Je leest over waarom de meeste mensen in de stad Luanda wonen en wat de leefomstandigheden zijn in de musseques.
Stap 3 Je leest over het contrast tussen rijke inwoners en arme krottenwijkbewoners en waarom ze soms plotseling hun krotten moeten verlaten.
Stap 4 Je leest over de huishoudboekjes van twee inwoners van Luanda en beantwoordt vragen.
Stap 5 Waarom is een woonproject veranderd in een spookwijk? Hier lees je er meer over en je bekijkt een video.
Afronding
Samenvattend Maak een begrippenlijst.
Eindopdracht A Maak de eindtoets. Bespreek daarna met een klasgenoot de hoofd- en deelvragen.
Examenvragen Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van 3 à 4 SLU.

Wat kan ik al?

Aan de slag

Stap 1 - Krottenwijken

Krottenwijken wereldwijd

Een krot is volgens het woordenboek: een oud, vervallen huis. Dat klopt wel voor de Nederlandse situatie, maar niet voor de derde wereld. Een krot daar hoeft helemaal niet oud te zijn. Een krot is in een ontwikkelingsland vaak een kleine woning, gemaakt van niet erg stevig, goedkoop bouw- of afvalmateriaal, zoals karton of golfplaten.
Het bijzondere van een krot is dat er geen architect of bouwbedrijf aan te pas komt. Mensen bouwen hun eigen huis zelf of met hulp van vrienden en familieleden, meestal zonder bouwvergunning.
Een krottenwijk bestaat dan ook vaak uit een grote verzameling van illegale, kleine en zelfgebouwde huizen. De huizen staan kriskras door elkaar of worden gescheiden door smalle steegjes. Daarom de andere naam die je vaak tegenkomt: sloppenwijken; een slop is een smalle steeg, een nauwe doorgang tussen huizen.

In het Engels wordt een sloppen- of krottenwijk slum genoemd. In het Frans spreekt men van een bidonville. In de Spaans en Portugees sprekende landen van Latijns-Amerika heet zo'n wijk een favela. En in Portugees sprekend Afrika, waaronder Angola, Mozambique en Kaapverdië, spreekt men van een musseque.

Uit cijfers blijkt dat wereldwijd één op de zeven à acht mensen geen behoorlijk dak boven zijn of haar hoofd heeft. In totaal gaat het dan om bijna een miljard mensen. Zo’n 10% van hen is dakloos, de rest woont in een krottenwijk. Krottenwijken vind je aan de rand van grote steden in ontwikkelingslanden. Elke dag komen er wereldwijd 170.000 inwoners bij.

Mensen trekken van het platteland naar de stad (we spreken dan van verstedelijking of urbanisatie). Er zijn verschillende redenen voor deze ‘landvlucht’ of ruraal-urbane migratie. Het platteland biedt te weinig werk (pushfactor) en de migranten hopen dat in de stad te vinden (pullfactor). In de praktijk valt dat niet mee en ze komen bijna vanzelf in de krotten in de buitenwijken van de stad terecht (immers: geen werk betekent geen inkomen en dus geen geld om huur te betalen).

Eenmaal in een krottenwijk kom je er bijna niet meer uit. Kinderen die geboren worden in een krottenwijk blijven meestal hun leven lang in die krottenwijk wonen.

Stap 2 - Musseques in Luanda

Angola is even groot als Spanje, Portugal, Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland samen, maar in Angola wonen ruim 24 miljoen mensen tegenover 152 miljoen inwoners in deze zes Europese landen samen. Je zou zeggen dat er in Angola ruimte genoeg is. Toch wonen er bijna vijf miljoen Angolezen in één stad: de hoofdstad Luanda. Van hen woont volgens UN-Habitat tussen de 75 en 85% niet in een gewone wijk, maar in één van de vele musseques of krottenwijken.

Dat komt onder meer door de burgeroorlog (1975-2002). Veel Angolezen vluchtten in die tijd naar de hoofdstad, omdat Luanda een bolwerk was van de regeringspartij MPLA en dus veel beter dan andere plaatsen verdedigd werd tegen de rebellen van Unita. Na de dood van de rebellenleider van Unita en de vrede die daarop volgde, zijn vele Angolezen nooit naar de provincie teruggegaan, ook door gebrek aan banen en voorzieningen buiten Luanda.

Maar of je nu in Boavista (een van de grotere krottenwijken in Luanda), Soweto (krottenwijk in het Zuid-Afrikaanse Johannesburg), Dharavi (krottenwijk in het Indiase Mumbai) of Rocinha (krottenwijk in het Braziliaanse Rio de Janeiro) woont, het dagelijkse leven is overal hetzelfde, ook in de Keniaanse krottenwijk Mukuru Kayaba in de stad Nairobi.

Bekijk de video. De zestienjarige Jacob Muthuku leidt ons rond in zijn krotwoning.


In Luanda is het niet anders. De meeste straten in de musseques zijn niet geasfalteerd en er zijn geen afvoerputten. Als het regent blijft het water staan tot het door de felle zon is opgedroogd; dat duurt meestal een dag of twee. Door de klimaatverandering blijft het water vaker en langer staan. Intussen hebben de muggen vrij spel.
Stromend water komt alleen van boven (voor de gelukkigen die een watertank hebben om regenwater op te vangen) en niet via een waterleiding. Riolering hebben de musseques ook niet.

De musseques zie je niet alleen, maar je ruikt ze ook. Een geur van rottend afval, want overal ligt het vuilnis in de musseques metershoog. De stank is dan ook enorm.
De wijken zijn broeiplaatsen voor ziektes door de onhygiënische omstandigheden. De kans dat je in een musseque malaria, tuberculose of cholera oploopt, is veel groter dan ergens anders.

Naast ziektes is het geweld een groot probleem in musseques. Huizen zijn dicht op elkaar gebouwd. Muren zijn dun en laten veel lawaai door. Je kunt letterlijk horen wat de buren zeggen. Dat bij elkaar op de lip zitten, kan tot conflicten leiden.
In Angola heerst een groot gevoel van onmacht onder de bevolking, dat zijn uitweg zoekt via geweld, achter de voordeur of op straat. De conflicten lopen er te vaak en te vanzelfsprekend uit de hand.
Een van de middelen om het alledaagse geweld te bestrijden, is onderwijs. Eulalia Rocha Silva, welzijnswerkster van Rede Mulher (Vrouwennetwerk), zegt het zo: “Waar Angola verschrikkelijk veel behoefte aan heeft, is educacão civica, lessen in burgerschap. Hoe ga je met elkaar om?”

Stap 3 - Huisuitzetting

De middelbare scholier José Marty schrijft in zijn schriftje:
“Angola is een groot en mooi land. Het maakt deel uit van het Afrikaanse continent. Door zijn uitgestrektheid is het een van de grootste landen van Afrika. Ons land heeft behalve grote visvoorraden ook veel rivieren en bodemrijkdommen in overvloed. Het Angolese volk is genereus en werklustig. Het grijpt haar kansen en zet zijn rijkdommen in om daarmee haar levensomstandigheden te verbeteren.”

Een mooi opstel, maar hoe anders is de werkelijkheid. Slechts een kleine elite leeft in rijkdom. Het overgrote deel van de bevolking is arm en dat zie je het meest schrijnend in Luanda.

In het centrum zie je moderne hoogbouw, een luxe jachthaven en een indrukwekkende skyline. Luxe auto’s rijden af en aan, alleen gehinderd door de eeuwige files én bedelende kinderen die de auto’s omringen.

De inwoners van de overvolle musseques daarentegen moeten proberen te overleven met een minimaal inkomen.
Luanda is een stad van uitersten. Luanda is de duurste stad ter wereld, althans voor de kleine elite en de expats die het wonen en leven in het centrum kunnen betalen.

Tegelijkertijd behoort Angola tot armste landen van de wereld. Want alleen de kleine elite en de expats verdienen aan met name de Angolese olie.

Luanda is een booming town en overal ontstaan megalomane bouwprojecten (een megalomaan persoon is iemand met grootheidswaan). Om in deze overvolle stad ruimte vrij te maken voor deze bouwprojecten wordt de ene na de andere (krotten)wijk met bulldozers platgewalst. Zo ook de wijk Samba.

Op een vroege ochtend in mei, al voor de zonsopgang, werden de bewoners wakker van het lawaai van bulldozers. Ze waren verrast, werden uit hun huis gezet en kregen geen kans om hun bezittingen in veiligheid te brengen. Van hun schamele huizen was bij zonsondergang niets meer over. Zij bleven dakloos achter, want alternatieve huisvesting was niet voorzien.
Journalisten die met de bewoners spraken over deze huisuitzetting werden gearresteerd. Pottenkijkers waren duidelijk niet welkom.

Veel filmmateriaal zal er daarom waarschijnlijk niet te vinden zijn, maar in de volgende video krijg je wel een indruk van het dagelijks leven in de Luandese musseque.

Stap 4 - Financiën

De huishoudboekjes van twee inwoners van Luanda

Luanda Sul

Expat van een oliebedrijf
Manuel is een expat. Eerst logeerde hij in het vijfsterrenhotel Hotel Epic Sana voor 450 dollar per nacht en daarvoor in Hotel Tropico voor 650 dollar per nacht. Nu huurt hij een huis in Luanda Sul. Dit huis in een bewaakte wijk met drie slaapkamers en een tuin kost zo’n 12.000 dollar per maand. Zijn kinderen gaan naar een internationale school en dat kost hem 40.000 dollar per kind per jaar.

Voor een fitnesscentrum in Hotel Tropico in het centrum heeft hij een halfjaarlijks abonnement dat hem 1500 dollar heeft gekost. Voor de snelste internetverbinding - nog altijd veel trager dan in Europa, Azië of de Verenigde Staten - is hij honderd keer zoveel kwijt als thuis.
Zijn boodschappen doet hij in de luxueuze supermarkt Casa dos Frescos. Ze hebben Franse en Italiaanse kazen, ijsbergsla (11 dollar per stuk), spruitjes en peultjes (13 dollar voor een handjevol) en hij drinkt er graag een kopje Nespresso (14 dollar). Ook gaat hij regelmatig eten in het visrestaurant Pescaderia. Een driegangenmenu met wijn kost daar zo’n 150 dollar.
De prijzen zijn zo hoog omdat deze producten vaak geïmporteerd moeten worden.

Straatverkoopster

Een mercado informal (informele
markt in Luanda

Maria is een alleenstaande moeder die fruit en groente verkoopt buiten bij Martal, een van de goedkopere supermarkten van Luanda. “Soms verkopen we op een dag voor 10 tot 15 dollars, op andere dagen niets.” Ze heeft een kamer die ze deelt met collega’s voor 100 dollar per maand. Ze slaapt op een matras op de vloer.
“Wij kopen ver van hier onze producten in, in Viana. Wij nemen alles mee in een candungeiro (een minibustaxi) en daar moeten we 10 dollar voor betalen.” Maria en haar vriendinnen rekenen voor een aubergine 1 dollar; voor vier uien rekenen ze 2 dollar; voor een krop sla 4 dollar. Als ze zelf wil lunchen in een eetcafé in een van de musseques, kost haar dat 4 dollar.

Maria zou graag een avondcursus op de universiteit willen volgen, maar zo’n cursus kost 150 dollar per maand en dat kan ze niet betalen. Alleen aan eten is ze al de helft van haar inkomen kwijt. Tel daar de huur, water, elektriciteit, gas en de reiskosten bij op, je hoeft geen rekenwonder te zijn om te zien dat studeren er niet inzit.
Ze bidt elke dag dat ze niet ziek wordt. Een behandeling tegen malaria kost zo’n 150 tot 200 dollar en ze zou niet weten waar ze dat vandaan moet halen.

Stap 5 - Spookwijken

Amnesty voert al jaren actie tegen de gedwongen huisuitzettingen in Angola. Ook in eigen land krijgt de Angolese regering veel kritiek. Om aan die kritiek tegemoet te komen, beloofde president José Eduardo dos Santos één miljoen nieuwe huizen te bouwen voor de bewoners van de musseques. Een belofte die hij lijkt te gaan nakomen.

Angola gaat in zee met Chinese en Portugese bouwbedrijven en ze stampen de wijk Nova Cidade de Kilamba uit de grond. De wijk is vijfduizend hectare groot (ter vergelijking: Nijmegen in Nederland is 5670 hectares groot). Kilamba telt 750 woontorens, honderd winkels en twaalf scholen. De wijk biedt woonruimte aan een half miljoen mensen.

Nova Cidade de Kilamba


Als je goed naar foto’s kijkt, valt je meteen wat op: er staan geen mensen op. Kilamba is een spookstad geworden. Van de appartementen (links) zijn er pas zo’n 220 verkocht. De woningen (rechts) zijn helemaal onverkoopbaar. De prijzen lopen uiteen van 35.000 tot 200.000 dollar en dat is voor de meeste Angolezen veel te duur, temeer omdat je als (voormalige) bewoner van een musseque geen hypotheek krijgt.

Maar er zijn meer redenen waarom het Kilamba-project mislukt is. Carlos Figueiredo, directeur van de Angolese ontwikkelingsorganisatie Development Workshop, zegt daarover:
“De regering stampt nieuwe woonwijken uit de grond, gebouwd door buitenlandse bedrijven, waar niemand graag wil wonen. De huizen zijn vaak te duur, de ligging is onhandig, de behoeften van bewoners, zoals aan winkels en huizen, zijn niet gepeild. Een nieuwe woonwijk neerzetten is in de eerste plaats een sociale onderneming.”

Bekijk de video.

Maar er zijn meer redenen waarom het Kilamba-project mislukt is. Carlos Figueiredo, directeur van de Angolese ontwikkelingsorganisatie Development Workshop, zegt daarover:
“De regering stampt nieuwe woonwijken uit de grond, gebouwd door buitenlandse bedrijven, waar niemand graag wil wonen. De huizen zijn vaak te duur, de ligging is onhandig, de behoeften van bewoners, zoals aan winkels en huizen, zijn niet gepeild. Een nieuwe woonwijk neerzetten is in de eerste plaats een sociale onderneming.”

Een bouwkundige uit Portugal - die liever niet bij naam genoemd wordt - zegt:
“Ik had in Portugal gedacht dat ik hier in de sociale woningbouw zou werken, dat trok me aan. Maar eerlijk gezegd, bouwen we voor een elite. Als die er is. De overheid moet deze huizen zien te verkopen, dus mijn bedrijf loopt geen risico. Maar ik was niet gekomen om onverkoopbare nieuwbouw neer te zetten.”

Hoe het wel kan, laat Habiterra zien, in Huambo, de tweede stad van Angola. Habiterra komt pal aan de rand van de bebouwde kom van de stad te liggen en niet zoals bij Kilamba dat op 30 kilometer van het centrum van Luanda gesitueerd is.
Habiterra is ideaal voor een nieuwe woonwijk, denkt Figueiredo. “Er is veel belangstelling uit de sloppenwijk even verderop. Langs een riviertje staan illegaal gebouwde huisjes en hutten, pal op elkaar, zonder elektriciteit of drinkwater. Een gezinswoning van Habiterra heb je al voor 17 duizend dollar; het kan nog goedkoper als je zelf meewerkt aan de bouw. Er staat een modelwoning, gebouwd door vrijwilligers uit de buurt. We hebben dit zo ontworpen na overleg met de inwoners van het oude dorp en met toekomstige wijkbewoners. Op maar een paar van die kavels wordt gebouwd. Wij beginnen pas te bouwen, als er een klant is die zijn financiering rond heeft.”

Hebben de bewoners van de musseque wel geld voor het Habiterra-project? Jazeker! De woningen worden niet gebouwd door buitenlandse bedrijven. De ongeschoolde jongeren uit de buurt krijgen een korte opleiding en een baan bij Habiterra zodra het bouwen voor de klanten echt begint. De bewoners van Habiterra kunnen een microkrediet krijgen van Development Workshop. En zo snijdt het mes aan twee kanten.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

Verstedelijking of urbanisatie  
Krottenwijk  
Migratie  
Landvlucht of ruraal-urbane migratie  
Vestigingsfactor  
Vertrekfactor  
Expat  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht: Toets

Na het maken van de eindtoets bekijk je samen met een klasgenoot nogmaals de hoofd- en deelvragen.
Kunnen jullie deze vragen nu beantwoorden?

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

HAVO 2017-TV1

HAVO 2017-TV1 Vraag 19

HAVO 2018-TV2

HAVO 2018-TV1 Vraag 6

HAVO 2019-TV2

HAVO 2019-TV2 Vraag 7

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vraag 7

HAVO 2021-TV3

HAVO 2021-TV3 Vraag 23

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Kun je uitleggen wat het verschil is tussen musseques en spookwijken?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Ga na of je, na het maken van de opdracht, antwoord kunt geven op deze vragen.

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat 3 à 4 SLU.
    Had je voldoende tijd om alles te lezen en de oefeningen te maken?
  • Inhoud
    In de opdracht staan de spookwijken en krottenwijken in Luanda centraal.
    Had je al wel eens van het begrip 'spookwijken' gehoord?
  • Samenvattend
    Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
    Had je klasgenoten de begrippen weer anders omschreven of kwamen jullie omschrijvingen aardig overeen?
  • Eindopdracht
    Heb je de toets goed gemaakt?
    Heb je daarna met je klasgenoot bekeken of jullie de hoofd- en deelvragen konden beantwoorden?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

  • Het arrangement Musseques en spookwijken in Luanda - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-06 11:29:29
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Wereld'' wordt het thema ''Musseques en spookwijken in Luanda'' besproken. Door snelle urbanisatie trekken er veel mensen naar de stad. Vaak kan een stad niet snel genoeg groeien om al deze mensen te huisvesten, waardoor er krottenwijken ontstaan als een manier om deze mensen een huis te bieden. Een krottenwijk bestaat vaak uit een grote verzameling illegale, kleine en zelfgebouwde huizen. In het specifieke geval van Angola, en meer specifiek in de stad Luanda, worden krottenwijken ook wel Musseques genoemd. Deze term wordt gebruikt om de informele nederzettingen aan te duiden die zich hebben ontwikkeld als gevolg van de groeiende stedelijke bevolking. De Musseques in Luanda tonen de enorme verschillen die bestaan binnen de stad. Om deze verschillen te illustreren, kunnen we kijken naar de financiële situaties van twee inwoners van Luanda: een expat van een oliebedrijf en een straatverkoopster. Om het probleem van de krottenwijken aan te pakken, heeft Angola verschillende wijken ontwikkeld als onderdeel van het Kilamba-project. Deze wijken waren bedoeld om betaalbare huisvesting te bieden aan de bevolking. Helaas hebben deze wijken zich ontwikkeld tot spookwijken. De prijzen voor de huizen zijn namelijk veel te hoog voor de gemiddelde Angolees om te kunnen betalen. Hierdoor blijven de krottenwijken nog steeds een alledaags verschijnsel in het stadslandschap van Luanda. De problematiek van krottenwijken en de uitdagingen rondom huisvesting zijn wereldwijd een aandachtspunt. Het is een complex vraagstuk waarbij verschillende factoren een rol spelen, zoals armoede, beperkte toegang tot formele huisvesting, en de snelle verstedelijking. Overheden en andere betrokken partijen streven naar duurzame oplossingen om mensen fatsoenlijke huisvesting te bieden en de leefomstandigheden in krottenwijken te verbeteren.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Arm en rijk; Aardrijkskunde; Bevolking en ruimte;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijskunde, angola, arrangeerbaar, hv45, krottenwijken, luanda, musseques, spookwijk, stercollectie, wereld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Musseques en spookwijken in Luanda

    Musseques in Luanda

    De huishoudboekjes van twee inwoners van Luanda

    Spookwijken

    Musseques en spookwijken in Luanda

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van