VUT

Intro

In de jaren zeventig probeerde men met de VUT, de Vervroegde Uittreding, in één keer twee problemen op te lossen: de uitval van oudere werknemers bij met name zware beroepen en de jeugdwerkloosheid. Oudere werknemers zouden met behulp van de VUT vrijwillig vervroegd met pensioen gaan en maakten zo de weg vrij voor een jonge werkloze. Het eerste lukte wel, het tweede niet.

Bespreek met een klasgenoot waarom het voor oudere werknemers allemaal interessant zou kunnen zijn om eerder te stoppen met werken.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kun je:

uitleggen waarom veel oudere werknemers in de jaren zeventig van de vorige eeuw hun pensioenleeftijd niet haalden.
uitleggen dat er in dezelfde tijd een grote jeugdwerkloosheid was.
uitleggen wat de VUT-regeling inhield en waarom deze is beëindigd.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je leest informatie en kijkt twee video's over jeugdwerkloosheid en oudere werknemers: het plan "Jong voor Oud".
Stap 2		Het plan "Jong voor Oud" was eigen een experiment. Toch waren veel oudere werknemers enthousiast. Hier lees je waarom.
Stap 3		In deze stap lees je of de VUT succes had voor zowel de jongeren als de ouderen.
Stap 4		Uiteindelijk blijkt het succes van de VUT zo groot dat het niet meer te betalen valt. Hoe dat werd opgelost lees je in deze stap.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Samenvattend		Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct		Met een klasgenoot maak je een item maken voor het Journaal over de VUT.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je drie lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1 - Jong en Oud - Jong voor Oud

Zo’n veertig jaar geleden had Nederland twee grote problemen. Eén van die problemen was met jongeren en de andere met ouderen.

Aan de ene kant kende Nederland een steeds groter aantal jongere werklozen, jongeren die na hun school of studie niet aan de slag konden komen. De werkloosheid onder jongeren (15-24 jaar) steeg aan het eind van de jaren zeventig veel meer dan onder andere leeftijdsgroepen.

Naast de jeugdwerkloosheid was er het probleem met oudere werknemers. Steeds meer oudere werknemers haalden hun pensioenleeftijd (65 jaar) niet. Vooral werknemers met zware beroepen als bouwvakker of havenwerker raakten voortijdig arbeidsongeschikt of overleden vroegtijdig.

Kijk de volgende twee video's. Lees voor het kijken eerst de vraag onderaan de pagina. De informatie uit de video's kun je gebruiken bij het beantwoorden van de vraag.

Andere tijden (oktober 2004), de geboorte van de VUT (van 05:08 min. tot 06:07 min.)

Het werk van een havenwerker is zwaar Bekijk de video uit 2009.

Het idee ontstond om de twee vliegen in één klap te slaan: voor elke oudere die vervroegd stopte met werken, kon een jeugdige werkeloze aan het werk. ‘Jong voor Oud’ heette het plan, dat NKV-vakbondsbestuurder Toon Riemen in 1975 bedacht. (NKV, Nederlands Katholiek Vakverbond).

Beantwoord de vraag.

Stap 2 - Experimenten

Wim Kok (links) schudt minister
Boersma de hand

Het plan ‘Jong voor Oud’ bestond uit twee onderdelen die essentieel waren voor het plan. Welke twee onderdelen hoor je in het fragment van 'Andere tijden' hieronder. De vraag onderaan deze pagina gaat ook over het fragment.

kijk vanaf 09:40 tot 11:55

Een oudere werknemer treedt vrijwillig terug.
De werkgever gaat ermee akkoord dat een jongere zijn plaats inneemt.

De overheid en de vakbonden begonnen op kleine schaal met enkele experimenten die één jaar zouden duren. Oudere werknemers zouden één of twee jaar eerder kunnen stoppen met werken, dus als ze 63 of 64 waren. Ze behielden 80% van het oude salaris, maar dankzij financiële regelingen gingen ze er amper op achteruit. De verwachting was dat een kwart van de werknemers er gebruik van zou willen maken. In werkelijkheid wilde meer de helft van de oudere werknemers wel meedoen.

Met de lopende experimenten in gedachten bedacht Boersma diezelfde avond de VUT-regeling voor de haven. Midden in de nacht, binnen vier uur na zijn telefoontje, waren de onderhandelaars van de havenwerkgevers en de vakbonden er met de steun van de minister uit. De VUT was geboren.

Stap 3 - Niet of, maar wanneer

Kraanmachinist Oosthoek in
de Rotterdamse haven ging al
op zijn 57, 5e met de VUT

De VUT viel samen met een verregaande automatisering en mechanisering die veel arbeidsplaatsen kostte. In de haven werden balen zout en koffie tot voor kort met de hand gelost. Maar veel banen zijn in de jaren zeventig verdwenen doordat goederen niet meer als stukgoed de haven binnenkwam, maar in containers.

Door de VUT konden veel mensen met behoud van hun inkomen afvloeien. Na de haven volgde de ene na de andere bedrijfstak die de VUT omarmde. Bij elke CAO-onderhandeling* kregen de vakbonden het voor elkaar dat de VUT-leeftijd weer een jaartje omlaag ging. Van 65 naar 64 en 63, van 63 naar 62, van 62 naar 61 en van 61 naar 60.

* de CAO is de Collectieve Arbeidsovereenkomst, een afspraak tussen werkgevers en vakbonden die geldt voor een hele bedrijfstak.

Na de eerste experimenten was de VUT niet meer uit Nederland weg te denken. Het succes was zo groot dat de VUT een vanzelfsprekendheid werd. De vraag was niet óf je met de VUT wilde gaan, maar wanneer.

Toon Riemen, de bedenker van het plan Jong Voor Oud - de voorloper van de VUT, kijkt ook tevreden naar die tijd terug. Over het tweede deel van zijn plan is hij veel minder tevreden. De werkgevers gebruikten de VUT als een goede en goedkope manier om van overtollige werknemers af te komen, maar er kwamen door alle reorganisaties maar weinig jongeren voor hen in de plaats.

Stap 4 - Te groot succes

Er maakten zoveel mensen gebruik van de VUT dat de maatregel niet meer te betalen was. De VUT is in 2001 afgeschaft. In de plaats van de VUT kwam het FPU (Flexibel Pensioen en Uittreden). Het was een regeling voor vroegtijdig pensioen, die veel minder aantrekkelijk was en waarvan veel minder mensen gebruik maakten. Maar ook die regeling werd te duur en is inmiddels weer afgeschaft. En je raadt het al, bij elke verandering werd het minder aantrekkelijk om eerder te stoppen met werken. Tientallen jaren kreeg iedereen pensioen op zijn 65e. Tot 2023 wordt de pensioenleeftijd elk jaar een paar maanden opgeschoven. In 2023 krijg je pensioen op je 67e.

De VUT is wel afgeschaft, maar de VUT-premies blijven voorlopig nog bestaan. Alle werknemers betalen tot 2021 een maandelijkse premie van bijna 100 euro.

De Vutters, de mensen die met vervroegd pensioen zijn gegaan, worden betaald uit premies die alle werknemers moe(s)ten opbrengen. De betaling van de VUT-premies loopt door tot 2021.

Afronding

Samenvattend

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

VUT (Vervroegde Uittreding)
Regeling uit begin 1975 die werknemers de mogelijkheid bood om vóór hun 65e met pensioen te gaan. De VUT is in 2001 afgeschaft.

Jeugdwerkloosheid
Werkloosheid onder jongeren tot 25 jaar.

CAO (Collectieve Arbeidsovereenkomst)
Een overeenkomst over arbeidsvoorwaarden (minimumloon, werktijden) die is afgesloten tussen een werkgever of eeen werkgeversorganisatie en een of meerdere werknemersorganisaties (vakbonden).

Prepensioen
Soort pensioen bedoeld als vervanging van de VUT-regeling. Prepensioen eindigt als het gewone ouderdomspensioen ingaat. Prepensioen bestaat nu nog steeds.

FPU (Flexibel Pensioen en Uittreden)
Een regeling voor vroegtijdig pensioen die in plaats kwam voor de VUT. Deze regeling was echter veel minder aantrekkelijk en inmiddels weer afgeschaft.

Eindproduct: Journaalitem

Jullie maken een item voor het Journaal.

Een van jullie is interviewer, de ander wordt geïnterviewd. Jullie geven een kort verslag over het ontstaan, de succesjaren en de afschaffing van de VUT.

Bedenk wiens rol je wil neerzetten.

Is dat de rol van Toon Riemen, de bedenker van plan ‘Jong voor Oud’?
Of van Wim Kok, toen de hoogste baas van de NVV?
Of doe je of je minister Jaap Boersma, die de VUT-regeling voor de Rotterdamse havens bedacht, interviewt?
Of toch kraanmachinist Oosthoek die op zijn 57,5e met de VUT ging?

Maar het mag ook iemand zijn (voor wie jullie een eigen naam bedenken), die graag met de VUT zou willen gaan, maar te laat geboren is om nog gebruik te kunnen maken van de VUT.

Die keuze is aan jullie.

Het interview voor het journaalitem filmen jullie. Dit kan gewoon met een mobiele telefoon. Let er op dat je voldoende licht hebt en het geluid duidelijk hoorbaar is.

Lees voor je het interview begint nog de tips in de Gereedschapskist hieronder.

Beoordeling

Het gefilmde journaalitem laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:

De inhoud: laat het Journaalitem zien dat je begrepen waarom de VUT werd bedacht en waarom het ook weer werd afgeschaft?
De vorm: is het Journaalitem met zorg gemaakt: is het in begrijpelijke taal en boeiend aan de kijkers getoond?

Interview afnemen

Je bevraagt een ander over een bepaald onderwerp.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de intro nog eens door.
Gaf de intro een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?