Bondskanselier Kohl presenteerde in november 1989 een tien-punten-plan voor de hereniging van de beide Duitslanden, maar hij kreeg onverwacht veel tegenstand.
Uiteindelijk kreeg Kohl toch zijn zin en de Koude Oorlog was definitief ten einde. Maar al snel verlangden veel ‘Ossies’ naar het leven van vóór de val van de muur. Hoe dat kan leer je in deze opdracht.
Lees het artikel. Bespreek daarna met een klasgenoot waarom de mensen terug willen? Snappen jullie hun heimwee naar vroeger? Waarom wel of waarom niet?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wat het tien-punten-plan van Kohl inhield en kun je enkele punten uit het plan noemen.
omschrijven welke interne problemen de West-Duitse regering moest overwinnen voordat de beide Duitslanden herenigd konden worden.
aangeven welke voormalige 'vijanden van achter het IJzeren Gordijn' lid zijn geworden van de Europese Unie.
benoemen wie de ‘Ossies’ zijn en uitleggen waarom velen van hen terugverlangen naar het leven achter de Berlijnse muur.
twee voorbeelden van producten noemen die bij de Ossies een (n)ostalgisch gevoel oproepen.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over de reactie van BRD bondskanselier Helmut Kohl op het openstellen van de muur en de eenwording van Duitsland.
Stap 2
Bij de Duitse hereniging waren er drie grote problemen. Welke drie dat waren leer je in deze stap.
Stap 3
Sommige wereldleiders waren blij met de eenwording van Duitsland, anderen niet. Wie welke mening had ontdek je in deze stap.
Stap 4
'Ostalgie' is de heimwee naar Oost-Duitsland. In de film 'Goodbye Lenin' wordt deze Ostalgie goed weergegeven.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Je plaatst de juiste naam achter de juiste uitspraak.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1 - Het tien-punten-plan
Bondskanselier Kohl spreekt
in Berlijn de West- en Oost-
Duitsers toe
Het tien-punten-plan van Kohl
In 1987 dacht maar negen procent van de West-Duitsers dat hij of zij de hereniging van de beide Duitslanden nog zou meemaken. In oktober 1989 vierde de DDR trots zijn veertigjarig bestaan. Eén maand later, op 9 november 1989, viel de Berlijnse muur.
Helmut Kohl, de bondskanselier van West-Duitsland, zag het ook niet aankomen. Hij was op dat moment op bezoek in Polen. Halsoverkop verliet hij Polen om de West- en Oost-Duitsers in Berlijn te kunnen toespreken.
Er lag geen plan hoe de beide Duitslanden weer verenigd konden worden, maar binnen drie weken (op 28 november) kwam Kohl met zijn tien-punten-plan:
De West-Duitse regering verleent praktische hulp aan iedereen die uit de DDR naar West-Duitsland is gevlucht.
De West-Duitse regering zet de samenwerking met de DDR-regering voort.
De West-Duitse regering biedt hulp aan voor vrije en geheime verkiezingen in de DDR.
De BRD en de DDR sluiten een nieuw verdrag.
De BRD en de DDR vormen samen een nieuwe confederatie*, onder voorwaarde dat de DDR een democratische regering krijgt.
De eenwording van Duitsland wordt ingebed in bestaande Oost-West-relaties, gericht op duurzame vrede.
De nieuwe confederatie wordt onderdeel van de Europese Unie en roept de EU op om andere democratische landen uit Oost-Europa ook toe te laten.
De nieuwe confederatie wordt ingebed in de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa).
De overwinning op de splitsing van Europa en de deling van Duitsland vereist verregaande, snelle stappen in ontwapening en wapenbeheersing.
De BRD werkt met dit plan aan een situatie van vrede in Europa, waarin het Duitse volk zijn eenheid in vrije zelfbeschikking kan herwinnen.
* Een confederatie is een statenbond, een staatsvorm waarbij zelfstandige staten, met een eigen grondwet, zich bij verdrag schikken onder een centraal gezag en bijvoorbeeld op het gebied van defensie en buitenlands beleid samen optrekken.
Een federatie van staten gaat verder. Een federatie is hechter. Ook dan hebben de deelstaten voor een deel hun zelfstandigheid, maar de deelstaten hebben een gezamenlijke grondwet.
Bijzonder aan de confederatie die Kohl in 1989 voorstelde, is dat naast de oude BRD-federatie (bestaande uit 10 bondsstaten met daarboven een centrale regering) er een nieuwe DDR-federatie zou komen (met zes bondsstaten en een democratisch gekozen centrale regering). De beide federaties zouden samen een nieuwe confederatie (con = samen) vormen met daarboven weer één gemeenschappelijke regering.
Om de DDR en zijn zes deelstaten in te lijven bij de BRD vond Kohl op dat moment nog te radicaal. Maar toch gebeurde het zo! De Oost-Duitsers wilden geen aparte regering meer. In oktober 1990 gingen de zes oude DDR-deelstaten op in de BRD. Kohl werd bondskanselier van alle Duitsers en de BDR kende voortaan 16 deelstaten.
Stap 2 - Problemen
Een biljet van 100 Oost-Mark
Een biljet van 100 Mark
Bij de Duitse hereniging waren er drie grote problemen.
1. De spaartegoeden van Oost-Duitsland
West-Duitsland en Oost-Duitsland hadden beide hun eigen geldsysteem. West-Duitsland had Marken, en Oost-Duitsland had Oost-Marken. De Oost-Duitsers hadden hun spaartegoeden in Oost-Marken op de banken staan en de Oost-Mark was maar de helft van de Mark waard.
Oplossing: de Oost-Duitsers konden hun Oost-Marken voor een gunstige koers omruilen voor Marken. Dat voorkwam dat de Oost-Duitsers veel geld zouden kwijt raken.
2. Russische troepen op Oost-Duitse bodem
De Russen hadden eigen kazernes, gebouwen en terreinen in Oost-Duitsland. Als beide Duitslanden herenigd werden, zouden er duizenden Russische militairen in ‘vijandig gebied’ zijn. Zomaar alles achterlaten en vertrekken wilde de Sovjet-Unie niet; de kazernes en gebouwen waren veel geld waard.
Oplossing: De West-Duitse regering kocht de Russen af. Als schadevergoeding kregen de Russen miljoenen voor hun bezittingen in Oost-Duitsland.
3. De grens tussen Polen en Duitsland
Na de Tweede Wereldoorlog raakte Duitsland een stuk van zijn grondgebied kwijt aan Polen. Oost-Duitsland erkende de nieuwe grens, maar West-Duitsland niet. De West-Duitsers hadden er moeite mee dat ze een flink stuk waren kwijtgeraakt en wilden het eigenlijk terug. Onder zware druk van de Europese Unie liet Kohl zijn aanspraken varen.
Oplossing: West-Duitsland erkende de grens van 1945 tussen Polen en Duitsland. Stuk voor stuk waren die problemen opgelost en eind 1990 leek niets meer de hereniging in de weg te staan.
Stap 3 - Duitsland en de EU
Margaret Thatcher
Duitsland en de uitbreiding van de EU
Bondskanselier Kohl kreeg niet alleen problemen met de Sovjet-Unie, maar ook met zijn bondgenoten.
De Verenigde Staten steunden Duitsland onder voorwaarde dat het nieuwe Duitsland lid bleef van de NAVO. Dat Gorbatsjov, president van de Sovjet-Unie, daar niet blij mee was kun je wel aanvoelen.
Maar tegenstand kreeg Kohl ook van mensen die hij niet verwacht had: de Franse president Mitterand en de Engelse premier Thatcher.
De Franse schrijver Mauriac schreef: “Ik houd zoveel van Duitsland, dat ik blij ben dat er nu twee Duitslanden zijn om van te houden.” Zijn landgenoot Mitterand ging niet zover als de schrijver, maar hij had wel zijn twijfels over de hereniging van Duitsland.
Ronduit tegen was Thatcher: “We willen geen hereniging. Dit zou de naoorlogse grenzen veranderen. Dat kunnen we niet toestaan, omdat de internationale stabiliteit en veiligheid daardoor gevaar lopen. Europa beziet de ontwikkelingen niet zonder angst. We weten allemaal nog wie twee wereldoorlogen is begonnen.”
Thatcher was bang dat Duitsland te sterk zou worden. Tot dan hadden Engeland en Duitsland beide ongeveer evenveel inwoners: 60-65 miljoen. Bij de hereniging zou Duitsland ineens 80 miljoen inwoners hebben en het grootste land van de EU worden.
Ook de Nederlandse premier Lubbers had zijn bedenkingen bij de hereniging.
Hij zei dat hij moeite had met het begrip ‘Het Duitse volk’.
Bekijk de afbeelding hiernaast. Op deze economische top zie je de betrokkenen bijeen: de Nederlandse premier Lubbers (derde van links), de Duitse bondskanselier Kohl (vierde van links), de Amerikaanse president Reagan (midden), de Franse president Mitterand (derde van rechts) en de Engelse premier Thatcher (tweede van rechts).
Maar toen Gorbatsjov liet weten dat de Duitsers zelf over hun hereniging mochten beslissen, konden de regeringen van de Europese Unie niet achterblijven. In 1990 werden de beide Duitslanden herenigd. De grenzen van Duitsland én de EU schoven een stukje naar het oosten op.
Kohl riep in zijn tien-punten-plan op om andere democratische landen uit Oost-Europa uit te nodigen voor het lidmaatschap van de EU (punt 7 bij stap 1). Hij kreeg zijn zin. In 2004 werden tien landen tegelijk lid van de EU, waaronder drie voormalige Sovjet-Russische deelrepublieken (Estland, Letland en Litouwen) en vier voormalige landen uit het Oostblok (Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije). In 2007 kwamen daar nog twee voormalige ‘bondgenoten’ van de Sovjet-Unie bij: Roemenië en Bulgarije.
Stap 4 - Ostalgie
De Koude Oorlog is voorbij. Eind goed al goed, zou je denken.
Maar toch verlangen sommigen terug naar het dagelijks leven ten tijde van de communisten in Oost-Europa, met name inwoners van de voormalige DDR (de zogenaamde ‘Ossies’). In Duitsland is er zelfs een aparte term voor bedacht: Ostalgie, een samentrekking van de woorden ost (oost) en nostalgie. In 2011 bleek in een onderzoek van het Leipziger Instituut voor Marktonderzoek dat 12,5% van de Ossies terugverlangt naar het leven van voor de val van de Berlijnse muur.
Eerder al kregen de voormalige DDR-burgers in een enquête in het Duitse blad Der Spiegel de volgende vraag voorgelegd:
Was de DDR een betere staat dan de huidige Bondsrepubliek?
57% antwoordde: ja.
Hoe is die nostalgie, dat verlangen naar wat voorbij is, te verklaren? In de DDR bestond er geen werkloosheid. Iedereen had een baan. In Duitsland is er een grote werkloosheid en de werkloosheid in het oosten van het land is twee keer zo groot als in het westen.
Op de stelling dat er in de DDR geen reisvrijheid bestond, antwoordden velen in de enquête van Der Spiegel: Inwoners van Duitsland die tegenwoordig van een minimumloon leven, hebben die reisvrijheid ook niet.
De heimwee naar vroeger komt naar voren in de vele ‘Ostalgieparty’s’ in het uitgaansleven en de DDR-shows op televisie. Je ziet het ook aan de verkoop van typische DDR-producten en -merken: Vita-Cola, Radebergerbier, Nudossi-chocoladepasta, Spreewald-augurken, Juwel-sigaretten, Spec-wasmiddel en de automerken Trabant en Wartburg.
Een grote hit was de film Good Bye, Lenin uit 2003. In deze film probeert de jonge Alexander zijn moeder, aanhanger van de communistische partij van Oost-Duitsland, te beschermen voor te grote emotionele schokken. Zij is in coma geraakt voordat de muur viel en komt weer bij als de DDR niet meer bestaat. Alexander laat de DDR voortleven in de slaapkamer van zijn moeder.
Bekijk de trailer van de film.
Lees voor het kijken de vragen onder de video.
De vragen gaan over de trailer.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Duitse hereniging
Samengaan van Oost- en West-Duitsland na de val van de Muur op 9 november 1989.
Tien-punten-plan van Kohl
Bondskanselier Kohl presenteerde in november 1989 een tien-punten-plan voor de hereniging van de beide Duitslanden.
D-Mark of Ost-Mark
D-Mark: munteenheid van West-Duitsland, Ost-Mark: munteenheid van Oost-Duitsland. De Ost-Mark was de helft waard van een D-Mark.
Confederatie
Een confederatie is een statenbond, een staatsvorm waarbij zelfstandige staten, met een eigen grondwet, zich bij verdrag schikken onder een centraal gezag en bijvoorbeeld op het gebied van defensie en buitenlands beleid samen optrekken.
Federatie
Een federatie van staten gaat verder dan een confederatie. Een federatie is hechter. Ook dan hebben de deelstaten voor een deel hun zelfstandigheid, maar de deelstaten hebben een gezamenlijke grondwet.
Ostalgie
Terugverlangen van de Oost-Duitsers naar het Oost-Duitsland van voor de val van de Muur. Ze verlangen terug naar de zekerheden die er toen waren en het dagelijks leven van toen.
Ossies
Benaming voor inwoners van Oost-Duitsland.
Mark
Munteenheid van Duitsland voordat men in 2002 overging op de Euro.
Eindproduct: Wie zegt wat?
Als eindproduct van deze opdracht zet je uitspraken over de hereniging van de beide Duitslanden bij de juiste personen.
Met het goed invullen van de opdracht laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Beoordeling
De ‘Wie zegt wat?’-opdracht laat je beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let je docent op:
De inhoud: laten je antwoorden zien dat je inhoud van de opdracht begrepen hebt?
Terugkijken
Intro
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf het artikel een goed beeld van de 'ostalgie' van mensen uit de DDR.
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over de hereniging van Duitsland?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Vond je het een moeilijke opdracht? Kun je van alle regeringsleiders uitleggen waarom ze deze mening hadden?
Het arrangement Duitsland herenigd vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Herenigd Duitsland. In 1989 werd Helmut Kohl, de bondskanselier van West-Duitsland, verrast door de val van de Berlijnse muur. Binnen drie weken presenteerde hij een tien-punten-plan voor de hereniging van Duitsland. Het plan omvatte praktische hulp aan gevluchte Oost-Duitsers, voortzetting van samenwerking met de DDR-regering, vrije verkiezingen, een nieuw verdrag tussen de twee Duitslanden, vorming van een nieuwe confederatie onder democratisch bestuur, inbedding in bestaande Oost-West-relaties en internationale organisaties, ontwapening en streven naar vrede in Europa. Kohl overwon problemen zoals spaartegoeden, Russische troepen in Oost-Duitsland en de erkenning van de grens met Polen. De hereniging vond plaats in 1990, waardoor Duitsland het grootste land van de EU werd. Kohl's plan leidde ook tot de uitbreiding van de EU met andere Oost-Europese landen. Sommige mensen koesteren echter nostalgie naar het leven in de voormalige DDR, vanwege de werkloosheid en andere sociaaleconomische factoren in het herenigde Duitsland. Begrippen die bij deze les horen zijn: Duitse hereniging, D-Mark of Ost-Mark, confederatie, federatie, ostalgie, ossie en Mark.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Herenigd Duitsland. In 1989 werd Helmut Kohl, de bondskanselier van West-Duitsland, verrast door de val van de Berlijnse muur. Binnen drie weken presenteerde hij een tien-punten-plan voor de hereniging van Duitsland. Het plan omvatte praktische hulp aan gevluchte Oost-Duitsers, voortzetting van samenwerking met de DDR-regering, vrije verkiezingen, een nieuw verdrag tussen de twee Duitslanden, vorming van een nieuwe confederatie onder democratisch bestuur, inbedding in bestaande Oost-West-relaties en internationale organisaties, ontwapening en streven naar vrede in Europa. Kohl overwon problemen zoals spaartegoeden, Russische troepen in Oost-Duitsland en de erkenning van de grens met Polen. De hereniging vond plaats in 1990, waardoor Duitsland het grootste land van de EU werd. Kohl's plan leidde ook tot de uitbreiding van de EU met andere Oost-Europese landen. Sommige mensen koesteren echter nostalgie naar het leven in de voormalige DDR, vanwege de werkloosheid en andere sociaaleconomische factoren in het herenigde Duitsland. Begrippen die bij deze les horen zijn: Duitse hereniging, D-Mark of Ost-Mark, confederatie, federatie, ostalgie, ossie en Mark.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Bekijk de afbeelding hiernaast. Op deze economische top zie je de betrokkenen bijeen: de Nederlandse premier Lubbers (derde van links), de Duitse bondskanselier Kohl (vierde van links), de Amerikaanse president Reagan (midden), de Franse president Mitterand (derde van rechts) en de Engelse premier Thatcher (tweede van rechts).
De Koude Oorlog is voorbij. Eind goed al goed, zou je denken.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
