In deze opdracht onderzoek je hoe Nederland in de jaren 1945-1949 langzaamaan de greep op Nederlands-Indië verloor en welke redenen daarvoor zijn aan te voeren. We onderzoeken ook of en hoe de Nederlandse economie het verlies van Nederlands-Indië te boven is gekomen.
Maak samen met een klasgenoot een mindmap.
In de mindmap noteer je welke voordelen de Nederlandse economie heeft gehad uit de jaren dat Nederlands-Indië een kolonie was. De informatie kunnen jullie halen uit voorgaande opdrachten.
Overleg met jullie docent of jullie de mindmap ook in moeten leveren.
Woorden bij een onderwerp bedenken en met elkaar verbinden.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen waarom Nederland na de Tweede Wereldoorlog hardnekkig vasthield aan haar kolonie Nederlands-Indië en waarom Nederland de onafhankelijkheid van Indonesië niet wilde erkennen.
uitleggen waarom we tegenwoordig anders tegen de politionele acties in Nederlands-Indië aankijken.
omschrijven wat de reacties uit het buitenland op de politionele acties waren.
uitleggen waarom Nederland uiteindelijk toch instemde met de onafhankelijkheid van Indonesië.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over de onafhankelijkheidsstrijd van Nederlands-Indië en de reactie van Nederland daarop. Op 27 december 1949 werd de soevereiniteitsoverdracht in Amsterdam getekend en droeg Nederland haar macht over aan de Indonesiërs. Indonesië werd een onafhankelijk land.
Bestudeer uit dit Kennisbankitem de gedeelten over Nieuwe elites en Soekarno.
Bekijk daarna je mindmap uit de introductieopdracht.
Kunnen jullie deze na het lezen van de Kennisbank nog verder aanvullen?
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Uitzoeken waarom Nederland bang was om Nederlands-Indië kwijt te raken.
Stap 2
Tekst lezen over de Politionele acties na het uitroepen van de onafhankelijke Republiek Indonesië door Soekarno.
Stap 3
De soevereiniteitsoverdracht van Indonesië op 27 december 1949 bestuderen.
Stap 4
Tekst lezen over de gevolgen van de onafhankelijkheid van Indonesië voor de Nederlandse economie.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Eindproduct
Toets maken over het onafhankelijk worden van Nederlands-Indië.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Indië verloren
Poster met onderschrift:
'meldt U als Vrijwilliger'
Indië verloren, rampspoed geboren!
In 1914 publiceerde jonkheer dr. C. Sandberg een brochure met de titel ‘Indië verloren, rampspoed geboren’. De inhoud van de brochure kent (vrijwel) niemand meer, maar zijn spreuk leefde voort tot ver in de jaren vijftig.
In 1914 was die spreuk zeker terecht. Het Nederlandse bedrijfsleven had flink geïnvesteerd in plantages (suiker, koffie, thee, tabak) en in olie. De Nederlandse invoer kwam voor 15% uit Nederlands-Indië en de geweldige uitbreiding van de Nederlandse koopvaardijvloot was voornamelijk te danken aan haar kolonie. Er waren immers veel schepen nodig om die producten van Nederlands-Indië naar Nederland te vervoeren.
Nederland verdiende in 1914 kapitalen aan Nederlands-Indië. In 1945, vlak na de Tweede Wereldoorlog, was iedereen in Nederland ervan overtuigd dat zonder Nederlands-Indië de Nederlandse economie zou “afzakken.” Om die reden hield Nederland na de Tweede Wereldoorlog hardnekkig vast aan haar kolonie.
Stap 2: Politionele acties
Soekarno 1901 - 1970
Onafhankelijkheid?
Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan. Twee dagen later al, op 17 augustus, riepen Indonesische vrijheidsstrijders onder leiding van Soekarno de onafhankelijkheid uit: de Republiek Indonesië.
Nederland erkende de Republiek Indonesië niet. Er ontstond een guerrillaoorlog, een oorlog waarbij kleine gewapende groepen verzet plegen tegen een regulier leger. De Indonesische vrijheidsstrijders tegen de Nederlandse troepen. Het verzet was het hevigst op Sumatra en Java. Elders, in de ‘buitengewesten’ (Indonesië buiten Sumatra en Java), wist Nederland het gezag te herstellen, maar op deze eilanden lukte dat veel minder goed.
In 1946 begonnen er onderhandelingen tussen Nederland en de Republiek. De inzet van Nederland was om een Nederlands-Indonesische Unie te vormen. Op Sumatra en Java zouden de Indonesiërs het voor het zeggen hebben en de Nederlanders in de buitengewesten. De onderhandelingen verliepen uiterst stroef. Intussen stuurde Nederland steeds meer militairen naar Nederlands-Indië, eerst alleen beroepsmilitairen en oorlogsvrijwilligers (OVW-ers), later vooral dienstplichtigen. Eind 1947 had Nederland 120.000 militairen in Nederlands-Indië.
Eerste Politionele Actie
21 Juli 1947 besloot Nederland tot militair ingrijpen, dit werd later de ‘Eerste Politionele Actie’ genoemd. Daar waren drie redenen voor:
De onderhandelingen tussen Nederland en de Republiek zaten muurvast.
De militaire opbouw was voltooid. En in de woorden van de toenmalige minister-president Willem Drees: “De Nederlandse troepen zijn nu eenmaal niet voor niets naar Indië gegaan.”
De militaire aanwezigheid in Nederlands-Indië kostte veel geld. Met een militair ingrijpen hoopte Nederland de oorlog snel te kunnen beëindigen en de kosten te beperken.
De Nederlandse regering noemde het ingrijpen een ‘politionele actie’. Zo wilde Nederland aan de buitenwereld tonen dat het alleen maar ging om een beperkte opstand. In de eeuwen daarvoor waren er immers vaker opstanden in Nederlands-Indië geweest die waren onderdrukt.
De militairen noemden het ingrijpen ‘Operatie Product’. Doel was de gebieden te heroveren waar de belangrijkste ondernemingen te vinden waren. Met de verkoop van hun producten zou Nederland ook weer geld hebben om de oorlog te bekostigen.
Het ingrijpen was geslaagd, maar Nederland kwam onder grote druk van de buitenwereld te staan. Twee weken na het begin van de oorlog dwongen de Verenigde Naties een staakt-het-vuren af.
Bekijk de onderstaande video over de aankomst van de Nederlandse troepen in Indonesië. Maak daarna de opdracht.
Tweede Politionele Actie
De Eerste Politionele Actie bracht een oplossing van de conflicten niet dichterbij. Daarom besloot Nederland op 19 december 1948 over te gaan tot een Tweede Politionele Actie. De militairen noemden het ingrijpen ‘Operatie Kraai’.
Het doel van de tweede actie was duidelijk: “Een einde maken aan de Republiek Indonesië als zodanig, waardoor zij tevens verdwijnt als partij in het conflict.”
Als de opzet slaagde, zou de Republiek feitelijk ophouden te bestaan en zou de internationale gemeenschap voor een voldongen feit worden geplaatst.
De aanval – die drie weken duurde - slaagde maar gedeeltelijk. De Indonesische leiders Soekarno en Hatta werden gearresteerd, maar de Republikeinse legerleiding wist te ontsnappen en zette elders op Java de oorlog door.
Het buitenland reageerde furieus. Onder leiding van Amerika koos de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties partij tegen Nederland.
Nederland kreeg, net als andere Europese landen die door de Tweede Wereldoorlog zwaar waren getroffen, financiële steun (honderden miljoenen Dollars) van Amerika via het Marshallplan (1948-1954), genoemd naar de bedenker van het plan.
Amerika dreigde na de Tweede Politionele Actie de Marshallhulp aan Nederland in te trekken.
En dat kon Nederland zich niet veroorloven.
Bekijk de volgende video over de actie van Nederland. Maak daarna de opdracht.
Stap 3: Soevereiniteitsoverdracht
Koningin Juliana en
minister-president Drees
Soeverein staat voor oppermachtig, de hoogste macht.
Een soevereine staat is oppermachtig en staat niet onder gezag van een hogere macht.
Op 27 december 1949 werd de soevereiniteitsoverdracht in Amsterdam getekend.
Daarbij draagt Nederland haar macht over aan de Indonesiërs.
Voor Nederland tekenden koningin Juliana en minister-president Drees.
Voor de Republiek Indonesië tekende minister Hatta.
Kijk voor de samenvatting van de gebeurtenissen tussen 1945-1949 naar deze video:
Stap 4: Economische ramp?
Wederopbouw Nederland
‘Indië verloren, rampspoed geboren’? Nee, de rampspoed bleef uit!
Daar waren verschillende redenen voor:
Met sommige bedrijven ging het inderdaad minder goed, maar de meeste bedrijven waren niet afhankelijk van producten uit Nederlands-Indië. Nederlands-Indië dreef op landbouwproducten, maar Nederland (en de rest van Europa) was bezig met de wederopbouw en had vooral behoefte aan industriële diensten en producten. Denk bijvoorbeeld aan alle door de oorlog vernielde huizen die herbouwd moesten worden.
Door de wederopbouw was er weinig werkloosheid. De vijftigduizend mensen die uit Nederlands-Indië/Indonesië moesten vertrekken, konden moeiteloos een andere baan vinden in Nederland.
De oorlog in Nederlands-Indië kostte bakken met geld. Na 1949 kon Nederland dat geld besteden aan zaken in Nederland zelf.
Door de wederopbouw steeg in heel Europa de economie flink. Nederland kon het verlies van Nederlands-Indië in financieel opzicht makkelijk opvangen.
Probeer de volgende vraag te beantwoorden.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Operatie Product en Operatie Kraai
Operatie Product: Nederland wilde in Indonesië de gebieden heroveren waar de belangrijkste ondernemingen gevestigd waren. Operatie Kraai: Tweede Politionele Actie. Deze begon op 19 december 1948. Doel was om een einde te maken aan de Republiek Indonesië.
Nederlands-Indonesische Unie
Nadat Nederland een wapenstilstand met de Republik Indonesia had getekend, kon de soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949 plaatsvinden en werd de Nederlands-Indonesische Unie opgericht. Deze bestond van 1950 - 1956.
Buitengewesten
Delen van Nederlands-Indië waar men in het begin niet zoveel belangstelling voor had: alle gebieden buiten Java en Sumatra.
Soevereine staat
Soeverein betekent: oppermachtig, de hoogste macht, volledig onafhankelijk van anderen. Een soevereine staat is bevoegd om zijn eigen wetten en bestuur te kiezen, onafhankelijk van andere staten.
Politionele acties
Nederlands militair ingrijpen in Indonesië. Eerste Politionele Actie vanaf 21 juli 1947. Tweede Politionele Actie vanaf 19 december 1948.
Marshallplan
Economisch hulpprogramma van de VS om Europa na de Tweede Wereldoorlog weer op de been te helpen. Het plan werd bedacht door de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken George C. Marshall en startte in 1947.
Guerrillaoorlog
Een oorlog waarbij ongeregelde kleine gewapende groepen verzet plegen tegen een regulier leger.
Eindproduct: Toets
Het eindproduct van deze opdracht is een aantal waar-niet waar-vragen.
Als je alle acht vragen goed hebt, heb je laten zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Beantwoord de vragen en vergelijk na afloop van de toets jouw antwoorden met de goede antwoorden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht?
Gaf de intro een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen en heb je alles begrepen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Wat wist je al? Vond je dit een interessant onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Was het een moeilijke toets of vond je het wel makkelijk?
Het arrangement Indië verloren vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Koloniale relatie. Het onderwerp van de les is Indië verloren. Het materiaal bespreekt hoe Nederland in de jaren 1945-1949 langzaamaan de greep op Nederlands-Indië verloor en welke redenen daarvoor zijn aan te voeren. Er wordt besproken Nederland hardnekkig vasthield aan haar kolonie Nederlands-Indië door angst voor ramspoed. Nederland erkende de onafhankelijkheid van Indonesië, door Soekarno en zijn partij PNI, niet maar deed dit uiteindelijk toch door eisen van de internationale gemeenschap, waaronder de VS. Geweldloos verzet tegen de kolonisatie gebeurde door Mahatma Ghandi in India. Er komt aan bod waarom we tegenwoordig anders tegen de politionele acties in Nederlands-Indië aankijken en wat de reacties uit het buitenland op deze acties waren. Begrippen die horen bij deze les zijn Operatie Product en Operatie Kraai, Nederlands-Indonesische Unie, buitengewesten, soevereine staat, politionele acties, Marshallplan en Guerrillaoorlog.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Koloniale relatie. Het onderwerp van de les is Indië verloren. Het materiaal bespreekt hoe Nederland in de jaren 1945-1949 langzaamaan de greep op Nederlands-Indië verloor en welke redenen daarvoor zijn aan te voeren. Er wordt besproken Nederland hardnekkig vasthield aan haar kolonie Nederlands-Indië door angst voor ramspoed. Nederland erkende de onafhankelijkheid van Indonesië, door Soekarno en zijn partij PNI, niet maar deed dit uiteindelijk toch door eisen van de internationale gemeenschap, waaronder de VS. Geweldloos verzet tegen de kolonisatie gebeurde door Mahatma Ghandi in India. Er komt aan bod waarom we tegenwoordig anders tegen de politionele acties in Nederlands-Indië aankijken en wat de reacties uit het buitenland op deze acties waren. Begrippen die horen bij deze les zijn Operatie Product en Operatie Kraai, Nederlands-Indonesische Unie, buitengewesten, soevereine staat, politionele acties, Marshallplan en Guerrillaoorlog.
In deze opdracht onderzoek je hoe Nederland in de jaren 1945-1949 langzaamaan de greep op Nederlands-Indië verloor en welke redenen daarvoor zijn aan te voeren. We onderzoeken ook of en hoe de Nederlandse economie het verlies van Nederlands-Indië te boven is gekomen.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over de onafhankelijkheidsstrijd van Nederlands-Indië en de reactie van Nederland daarop. Op 27 december 1949 werd de soevereiniteitsoverdracht in Amsterdam getekend en droeg Nederland haar macht over aan de Indonesiërs. Indonesië werd een onafhankelijk land.
Tweede Politionele Actie
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
