Deze opdracht gaat over het beeld dat men door de tijden heen heeft gehad van kinderen. Want lang niet altijd zag men kinderen op dezelfde manier. Zo was kinderarbeid vroeger doodgewoon. Pas in de 19e eeuw veranderde dat. Twee wetten maakten hier definitief een einde aan kinderarbeid en alle kinderen profiteren daar nu nog van.
Praat met een groepje klasgenoten over werken. Hebben jullie misschien al een bijbaantje? Vanaf hoe oud mag je tegenwoordig werken? Wat vinden jullie daarvan?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen waarom kinderen in de middeleeuwen vanaf hun zesde of zevende dezelfde verantwoordelijkheden hadden als volwassenen.
twee redenen noemen waarom fabriekseigenaren tijdens de industriële revolutie graag kinderen voor zich lieten werken.
uitleggen waarom ouders hun kinderen moesten laten werken.
twee voorbeelden geven van misstanden waarmee kinderen en volwassenen in de fabrieken geconfronteerd werden.
omschrijven hoe de mening over werkende kinderen in de 18e en 19e eeuw langzaam veranderde en dat kinderarbeid in een kwaad daglicht kwam te staan.
uitleggen wat er in de Kinderwet van Van Houten stond.
omschrijven wat de Leerplichtwet inhoudt.
uitleggen hoe de Kinderwet van Van Houten en de Leerplichtwet een einde maakten aan kinderarbeid in Nederland.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over kinderarbeid.
Voor, tijdens en na de Industriële Revolutie deden kinderen vaak hetzelfde werk als volwassenen.
Bestudeer uit de Kennisbank onderbouw de drie pagina's over de Sociale kwestie.
Tekst lezen over hoe men in de Middeleeuwen tegen kinderen aankeek, bestudeer het Kennisbankitem 'industriële revolutie' en maak de oefeningen.
Stap 2
Tekst lezen over werkende kinderen in de loop van de tijd.
Stap 3
Tekst lezen over kinderarbeid in de glas- en keramiekfabriek in Maastricht.
Stap 4
Tekst lezen over de verandering in denken over kinderarbeid vanaf 1850.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct A
Toets maken over Kinderarbeid.
Eindproduct B
Je maakt de online oefening Beeldkraken.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Aan de slag
Stap 1 - Kleine volwassenen
Spelende kinderen?
Kinderen zijn kleine volwassenen
Pas in 1989 is in een verdrag wereldwijd vastgelegd wat een kind is. Artikel 1 van het Kinderrechtenverdrag geeft het duidelijk aan: ‘Een kind is een menselijk wezen onder de achttien jaar.’
In de Middeleeuwen keken mensen heel anders tegen kinderen aan dan nu. Tot hun zesde kregen kinderen nog een bijzondere behandeling. Ze werden gevoed, verschoond, gedragen en beschermd tegen gevaren van de buitenwereld.
Vanaf een jaar of zes of zeven werden ze gezien als kleine volwassenen. Ze moesten een bijdrage leveren aan het huishouden of aan het bedrijf van hun ouders. Meisjes hielpen hun moeder met het huishouden (naaien, water halen, koken en schoonmaken). Jongens hielpen hun vader als ambachtsman, koopman of boer. Kinderen werden ook niet anders behandeld dan de volwassenen. Een kind dat zich misdragen had, kreeg dezelfde straf (slagen met een stok, gevangenisstraf) als een volwassene.
De helft van de kinderen ging in de Middeleeuwen ook niet naar school. De vaders leerden hun zonen de belangrijkste dingen van hun vak. De kinderen die wel naar school gingen, gingen meestal maar enkele jaren. Zodra ze wisten wat nodig was voor het beroep van hun vader, gingen ze van school om te werken. Meer leren was nutteloos, je kon er toch niets mee doen.Vanaf hun elfde werd het vak ook echt beoefend. En na een paar jaar werken, zo rond je veertiende, kon je gaan nadenken over trouwen en over het stichten van een gezinnetje.
Stap 2 - Kinderen in fabrieken
Volwassenen en kinderen
samen aan het werk op het land.
Werkende kinderen in de fabrieken
Is er sinds de Middeleeuwen in de tijd van de Industriële Revolutie veel veranderd? Vast wel, maar niet in de manier waarop er tegen kinderen werd aangekeken.
Voor de Industriële Revolutie moesten de kinderen hun ouders meehelpen bij hun ambacht of op het land. Tijdens en na de Industriële Revolutie trokken veel arbeiders op zoek naar werk naar de fabrieken in de steden. Ook daar was de hulp van de kinderen nog steeds erg nodig. In 1865 werkte een half miljoen kinderen in Nederland in fabrieken. Meer informatie daarover zie je in de video. Lees voor het kijken de vraag onderaan deze pagina door. De vraag gaat onder andere over de video.
Bekijk tot 1:07
Het Burgerlijk Armbestuur in Maastricht heeft dat jaar onderzocht welke kinderen er in hun gemeente werkten en hoeveel ze verdienden:
Glasfabriek
Aardewerkfabriek
Papierfabriek
Tabaksfabriek
Leeftijd
Jongens
Meisjes
Jongens
Meisjes
Jongens
Meisjes
Jongens
Meisjes
8 jaar
26,5 ct.
10 ct.
25 ct.
9 jaar
29,5 ct.
12 ct.
16,5 ct.
8 ct.
10 jaar
25,5 ct.
15 ct.
15,5 ct.
13,5 ct.
10 ct.
12 ct.
11 jaar
26 ct.
18 ct.
17 ct.
19 ct.
8,5 ct.
13 ct.
12 jaar
26 ct.
18 ct.
16 ct.
15,5 ct.
9 ct.
14 ct.
13 jaar
25 ct.
24,5 ct.
20 ct.
21 ct.
17 ct.
11 ct.
14,5 ct.
14 jaar
27 ct.
23 ct.
21 ct.
24 ct.
50 ct.
17 ct.
12,5 ct.
15 ct.
15 jaar
33 ct.
24 ct.
23 ct.
24 ct.
24 ct.
23 ct.
14 ct.
14 ct.
Berekend door het Burgerlijk Armbestuur Maastricht.
Bekijk de andere twee tabellen en beantwoord daarna de vragen.
In diezelfde tijd heeft de Kamer van Koophandel en Fabrieken in Amsterdam onderzocht hoeveel een volwassene kon verdienen. Dat liep van 1 tot 3 gulden per dag en van 6 tot 14 gulden per week.
Weekloon (zes dagen)
Dagloon
Suiker- raffinaderij
Bierbrouwerij
Gasfabriek
Drukkerij
Scheepsbouw
Smederij
Machine-fabriek
IJzergieterij
8,00-8,50
6,00-14,00
7,00-12,00
6,00-6,50
1,20-1,70
1,30-1,70
1,00-3,00
1,00-3,00
Verslag Kamer van Koophandel en Fabrieken Amsterdam
We hebben ook een huishoudboekje van een wever, zijn vrouw en twee (werkende) kinderen uit die tijd:
Loon
Per dag
Per week
Uitgaven Per week
Man
Vrouw
Kind 1
Kind 2
1,10
0,45
0,30
0,30
6,60
2,70
1,80
1,80
6 broden
Karnemelk en bloem
Aardappelen (1,5 kg per dag)
Spek
Boter of vet
Koffie
Was
Verwarming
Verlichting
Kleding
Huur
Franken (in België) en guldens (in Nederland) waren in die tijd ongeveer evenveel waard.
Stap 3 - Misstanden
Regout 1801-1878
De werkomstandigheden waren voor de fabrieksarbeiders (volwassenen en kinderen) ronduit slecht; ze maakten lange dagen in slecht geventileerde ruimten. De kans op ongelukken was groot en ze werden slecht betaald.
Er zijn diverse schrijnende verhalen te vinden, maar misschien wel het bekendste verhaal is dat van de glas- en keramiekfabriek Sphinx van Petrus Regout in Maastricht.
Petrus Regout (1801-1878) was de eerste grootindustrieel van Nederland en senator in de Eerste Kamer. Meneer Pie, zoals hij zichzelf graag liet noemen, was de rijkste man van Nederland en bezat meer dan drie miljoen gulden, in die tijd een enorm bedrag.
Hij had meer dan 2500 arbeiders in dienst, mannen, vrouwen én kinderen. In zijn glasfabriek brandden de ovens dag en nacht en de arbeiders werkten in twee ploegen van elk twaalf uur die elkaar afwisselden. Hij had er geen probleem mee dat kinderen vanaf 8 jaar vlak voor 12 uur ’s nachts halfslaperig over straat liepen op weg naar hun werk. Zijn motto was: zonder werk heeft een mens geen recht op leven.
Zijn arbeiders woonden gedwongen in onhygiënische huurkazernes vlak buiten de fabriekspoort. De huur werd rechtstreeks van het loon afgetrokken. Hij voerde ook spaar- en ziekenkassen in waarvoor de arbeiders (verplicht) spaarden. Maar als een arbeider ontslag wilde nemen, kon hij fluiten naar het geld van de ziekenkas, ook al had hij daar jarenlang salaris voor betaald.
Aan het einde van zijn leven verving hij steeds meer vaders door hun kinderen, simpelweg omdat kinderen goedkoper waren. Ook nadat kinderarbeid (voor kinderen onder de 12 jaar) per wet verboden was, liet Regout kinderen in het geniep via onderaardse gangen de fabrieken in- en uitsmokkelen.
Stap 4 - Bescherming van kinderen
Betje Wolff 1738-1804
Eind 18e eeuw veranderde langzaam het denken over kinderen. Meer en meer werden kinderen niet langer als kleine volwassenen gezien en kwam er onderscheid tussen kinderen en volwassenen. En men ging nadenken over zaken als opvoeding van kinderen.
Een van de eerste was de Zwitserse schrijver Jean-Jacques Rousseau met het boek ‘Emile, over de opvoeding’ (1762). In Nederland schreef Betje Wolff haar boek ‘Proeve over de opvoeding aan de Nederlandsche moeders’ (1779). Betje Wolff was de echtgenote van een dominee. Ze had over veel onderwerpen in de maatschappij vernieuwende ideeën, ook over opvoeden.
Die boeken werden alleen gelezen door mensen uit de hogere standen, maar de ideeën werden ook door onderwijzers op hun leerlingen en door doktoren op hun patiënten toegepast. Rond 1850 kwam kinderarbeid meer en meer in een kwaad daglicht te staan.
Samuel van Houten was lid van de Tweede Kamer. Hij dacht: ‘Als de regering geen wet over kinderarbeid wil opstellen, doe ik het zelf wel’.
In 1874 wordt ‘Het kinderwetje van Van Houten’ aangenomen. Kinderarbeid (voor kinderen onder de 12 jaar) in fabrieken werd verboden. Overigens werd er niet of nauwelijks gecontroleerd op de wet en het verbod werd overal ontdoken. Zoals bij Sphinx in Maastricht (zie stap 3).
Meer over het 'Kinderwetje van Van Houten' hoor je in de video.
Bekijk van 1:07 tot 2:13
In 1887 deed een parlementaire commissie onderzoek naar de arbeidsomstandigheden in fabrieken en men keek daarbij ook naar het voorkomen van (verboden) kinderarbeid. Petrus II, de oudste zoon van Regout, merkte tegenover de commissie op dat studenten ook wel eens een nachtje oversloegen zonder meteen ziek te worden, dus bij kinderen kon het evenmin kwaad. En over de slechte werk- en woonomstandigheden zei hij dat nu eenmaal niet alle mensen even gelukkig konden zijn. Deze woorden ontketenden een storm van protest.
Een verbod op kinderarbeid alleen was niet genoeg. Er kwam ook een Leerplichtwet. Ouders werden verplicht hun kinderen van zeven tot en met twaalf jaar naar school te sturen. Het Kinderwetje van Van Houten (1874) en de Leerplichtwet (1901) samen maakten definitief een einde aan de kinderarbeid in Nederland.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Kinderarbeid
Onder 'kinderarbeid' vallen alle vormen van werk die het recht op onderwijs in de weg staan en/of die schadelijk zijn voor de gezondheid en ontwikkeling van een kind tot 15 jaar. Ook zwaar werk door kinderen van 15 t/m 18 jaar valt onder kinderarbeid. Kinderarbeid is verboden.
Grootindustrieel
Zeer machtige en rijke eigenaar van een grote fabriek. Een ander woord ervoor is "industriemagnaat".
Kinderwet van Van Houten
Deze wet uit 1874 is de eerste wet die in Nederland een eind moest maken aan kinderarbeid. Door deze wet was het verboden om kinderen tot 12 jaar in fabrieken te laten werken. De politicus Samuel van Houten had deze wet bedacht.
Leerplichtwet
Per 1 januari 1901 ging deze wet in Nederland in. Kinderen van 6 tot 12 jaar waren door deze wet verplicht om onderwijs te volgen.
Leerlingen voor leerlingen
Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt.
Hieronder een video die goed past bij deze opdracht.
Bekijk de video.
Eindproduct A: Toets
Als eindproduct A van deze opdracht moet je negen verschillende mensen matchen met negen uitspraken. Wie zegt wat?
Met het kiezen van de juiste uitspraken bij de juiste personen laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Op de website beeldkrakenl.nl vind je heel veel afbeeldingen. Bij alle afbeeldingen op site zijn oefeningen gemaakt. Oefeningen die je helpen bij het kijken naar de afbeelding en die je veel achtergrondinformatie over de tijd waarin de afbeelding is gemaakt.
Lever het werkblad in bij je docent. Hij zij controleert je antwoorden op juistheid.
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de intro een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Wat vind jij ervan dat kinderen zo hard moesten werken voor zo weinig geld? Zou er nu nog steeds kinderarbeid bestaan op de wereld?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
A: Had je de antwoorden van de toets voldoende beantwoord? Heb je nu het idee dat je de leerstof van deze opdracht voldoende beheerst?
B: Door de opdracht Beeldkraken te maken kijk je op een andere manier naar de lesstof. Wat vind je van deze manier van werken? Welke manier van werken heeft je voorkeur?
Het arrangement Werkende kinderen vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Industriële samenleving. Het onderwerp van de les is Werkende kinderen. In de middeleeuwen werden kinderen vanaf 6 jaar al gezien als kleine volwassenen en moesten dus ook meewerken. In de industriële revolutie was dit niet anders, alleen deden kinderen ander werk zoals het werken in een fabriek. Ze waren goedkoop en klein dus handig voor verschillende taken dus aantrekkelijke arbeiders voor grootindustrieel of industriemagnaat. Echter, werken in fabrieken was ronduit slecht en dit gold ook voor de woonomstandigheden waar in gezinnen moesten leven. Aan het eind van de 18de eeuw veranderde het denken over kinderen en er werden boeken over geschreven maar pas rond 1850 kwam kinderarbeid in het kwaad daglicht te staan. Samuel van Houten was lid van de Tweede Kamer en maakte een wet dat een eind maakte aan kinderarbeid door het 'Kinderwetje van Van Houten' op te stellen. Dit zorgde ervoor dat kinderen onder 12 jaar niet meer mochten werken. Naast deze wet kwam ook de Leerplichtwet in 1901 waardoor ouders hun kinderen verplicht naar school moesten sturen. Deze twee wetten zorgde voor het einde van de kinderarbeid.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Industriële samenleving. Het onderwerp van de les is Werkende kinderen. In de middeleeuwen werden kinderen vanaf 6 jaar al gezien als kleine volwassenen en moesten dus ook meewerken. In de industriële revolutie was dit niet anders, alleen deden kinderen ander werk zoals het werken in een fabriek. Ze waren goedkoop en klein dus handig voor verschillende taken dus aantrekkelijke arbeiders voor grootindustrieel of industriemagnaat. Echter, werken in fabrieken was ronduit slecht en dit gold ook voor de woonomstandigheden waar in gezinnen moesten leven. Aan het eind van de 18de eeuw veranderde het denken over kinderen en er werden boeken over geschreven maar pas rond 1850 kwam kinderarbeid in het kwaad daglicht te staan. Samuel van Houten was lid van de Tweede Kamer en maakte een wet dat een eind maakte aan kinderarbeid door het 'Kinderwetje van Van Houten' op te stellen. Dit zorgde ervoor dat kinderen onder 12 jaar niet meer mochten werken. Naast deze wet kwam ook de Leerplichtwet in 1901 waardoor ouders hun kinderen verplicht naar school moesten sturen. Deze twee wetten zorgde voor het einde van de kinderarbeid.
Deze opdracht gaat over het beeld dat men door de tijden heen heeft gehad van kinderen. Want lang niet altijd zag men kinderen op dezelfde manier. Zo was kinderarbeid vroeger doodgewoon. Pas in de 19e eeuw veranderde dat. Twee wetten maakten hier definitief een einde aan kinderarbeid en alle kinderen profiteren daar nu nog van.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over kinderarbeid.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Als eindproduct A van deze opdracht moet je negen verschillende mensen matchen met negen uitspraken. Wie zegt wat?
Soms zegt een afbeelding meer dan woorden.
