Ruim honderd jaar geleden introduceerde de autofabrikant Ford de lopende band voor de productie van zijn auto’s. Die band zou het symbool worden voor massaproductie. Hij had grote invloed op het leven van werknemers, werkgevers en op de maatschappij als geheel.
Een Nederlandse uitdrukking is dat iets gebeurt 'aan de lopende band'. Bespreek met een klasgenoot wat hiermee bedoeld wordt. Weten jullie het antwoord niet? Zoek het dan op.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen wat de gevolgen waren van de invoering van de lopende band voor werkgevers en werknemers.
uitleggen dat de inzet van de lopende band het begin vormde van massaproductie en massaconsumptie.
beschrijven uit welke ontwikkeling de lopende band voortkwam.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest de tekst over het ontstaan van de lopende band en maakt de oefeningen.
Stap 2
Je leest de tekst over Henry Ford en het Fordisme. Ook kijk je een video en maak je een oefening.
Stap 3
Je leest een tekst over de gevolgen van de lopende band voor de werknemers.
Stap 4
Je maakt een oefening over massaproductie en massaconsumptie.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct A
Je maakt een rap over de lopende band.
Eindproduct B
Je schrijft een biografie over Henry Ford.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1 - Aanloop naar lopende band
Lopende band
Aanloop naar de lopende band
Bij de industriële productie in de 20e eeuw denk je al gauw aan een lopende band. Het is een symbool van die industriële samenleving geworden. De komst van de lopende band is een van de laatste stappen in een proces van toenemende rationalisering en mechanisering van de productie. Want hoe kwam men ooit op het idee voor zo’n band? Daarvoor gaan we een eerst een paar stappen terug.
Een ambachtsman maakte vroeger een product van begin tot het eind. Hij had meestal weinig gespecialiseerde machines. Hij maakte het product op dezelfde plaats helemaal af. Als hij klaar was begon hij aan de volgende. Bij industriële productie is het werk opgesplitst in deeltaken. Iedere arbeider neemt een deel van het geheel voor zijn rekening. Dat wordt arbeidsdeling genoemd. De verschillende taken vinden plaats in verschillende werkplaatsen in de fabriek. Daar ontstaat een voorraad halfproducten die dan weer naar een volgende werkplaats wordt gebracht. De producten moeten verplaatst worden door de fabriek.
Lijnproductie
Om dat zo efficiënt mogelijk te doen bedacht men de ‘lijnproductie’. De machines worden zo opgesteld dat het transport van halfproducten door de fabriek minimaal is. Alle bewerkingen aan een voorwerp vinden nu achter elkaar plaats. Niet langer wordt een voorraadje halfproducten naar een volgende bewerking verplaatst. Zodra het product de eerste bewerking heeft ondergaan, wordt het direct doorgegeven aan de volgende arbeider. Die doet de tweede bewerking enzovoort, tot het product af is.
De producten worden aan elkaar doorgegeven via rolbanen, glijgoten of glijtafels of een transportband.
Zo’n transportband wordt een stille band genoemd. Het tempo wordt bepaald door de bewerkingstijd, niet door de snelheid van de band. Dat verandert als autofabrikant Ford in 1915 de lopende band introduceert. Hierbij ligt het werk op de band of is eraan bevestig. De band beweegt met een constante snelheid. De arbeider staat of zit aan de band en heeft een bepaalde tijd om zijn bewerking aan het product uit te voeren.
Stap 2 - Fordisme
Henri Ford 1863-1947
Autofabrikant Ford in de Verenigde Staten is een voorloper op het gebied van productie aan de lopende band. Oprichter Henry Ford droomde ervan een auto te bouwen voor de massa. Daar slaagde hij uiteindelijk in met de productie voor
de T Ford. Ford voerde de lopende band in om zijn beroemde Model T steeds doelmatiger, sneller en goedkoper te kunnen maken.
Het werk aan de T- Ford was opgesplitst in 84 verschillende taken. Iedere werknemer verrichte één specifieke taak aan elke auto, bijvoorbeeld het vastschroeven van de voorruit. De werknemer werd er steeds handiger en sneller in. Op een aantal parallelle banden kregen de auto’s tijdens de verschillende stappen van de montage langzaam vorm. Alles in de productie was gericht op efficiëntie. Zelfs de kleur van de T Ford werd hierdoor bepaald. Ford kwam erachter dat zwarte verf het snelst droogde. Toen besloot hij de auto’s alleen in het zwart te maken. Een bekende uitspraak van Ford over de T-Ford is: “Je kunt hem bij ons in alle kleuren kopen, als het maar zwart is.”
Efficiënter = goedkoper
Door deze steeds efficiëntere manier van werken werden de productiekosten van de auto steeds lager. De prijs van een T-Ford daalde van 1000 dollar in 1908 tot 300 dollar in 1928. Steeds meer mensen konden zich de auto veroorloven. Rond 1928 waren er ruim 15 miljoen exemplaren gebouwd.
Het werken met de lopende band kreeg wereldwijd navolging. In allerlei industrieën werd hij toegepast. Het bedrijf van Ford stond symbool voor het principe van de lopende band. Het woord Fordisme ontstond. Dat verwijst naar het streven naar een efficiënt productiesysteem. In bredere zin verwijst Fordisme naar de 20e-eeuwse consumptiemaatschappij. Dat komt omdat Ford de wisselwerking tussen productie en consumptie maar al te goed begreep.
Aan de ene kant daalt de prijs door de massaproductie. Aan de andere kant betaalde hij zijn werknemers goed. Ze verdienden gegarandeerd 5 dollar voor een werkdag van 8 uur. Dat was bijna twee keer zo veel als het dagloon in die tijd. Zo konden ook zijn werknemers een T-Ford kopen. Al met al neemt de koopkracht van de burgers door lagere prijzen en betere salarissen toe. Dat brengt consumptie op gang. Zo houden massaproductie en massaconsumptie elkaar in stand.
Volg de lopende band in de Ford Fabriek in dit fragment. Let goed op de verschillende onderdelen van het productieproces.
Dagelijks rolden er 3000 T-Fords van de band
Stap 3 - Lopende band
Charlie Chaplin 1889 - 1977
De werknemer aan de lopende band
Na de Tweede Wereldoorlog komt er meer aandacht voor de positie van de werknemer aan de lopende band. Voor die tijd ligt de nadruk vooral op de technische kanten. De werknemer wordt gezien als een soort robot, die zich moet aanpassen aan het ritme van de machine. Dat mensen kunnen lijden onder de eentonigheid van het werk wordt nog niet vaak onderkend.
Langzaam dringt het besef door dat werken aan een lopende band niet altijd prettig is voor werknemers. Vooral het feit dat ze zelf weinig invloed hebben op hun werkzaamheden, leidt tot stress. En als je steeds dezelfde taak moet doen, kan dat op den duur demotiverend werken. Om het werk aan de lopende band vol te houden verzinnen mensen allerlei trucs. Ze luisteren bijvoorbeeld naar muziek of fantaseren over wat ze na het werk gaan doen. Soms saboteren werknemers de lopende band expres waardoor ze weer even rust hebben. Al met al werd de keerzijde van de lopende band steeds zichtbaarder. Je kon dan wel veel verdienen aan de lopende band, maar het werk sloopte mensen. Gemiddeld hield iemand het maar kort uit. Meer en meer werknemers werden lid van een van de opkomende vakbonden. Deze bonden voerden felle strijd met de werkgevers. Maatschappelijke verhoudingen verhardden. Binnen de Amerikaanse auto-industrie was Henry Ford de geduchtste tegenstander van de bonden.
Stap 4 - Massaproductie en consumptie
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Arbeidsdeling
Bij de industriële productie is het werk opgesplitst in deeltaken op verschillende plaatsten in de fabriek. Iedere arbeider doet een deel van het werk of maakt een deel van een product.
Mechanisatie
Het vervangen van handmatige handelingen in het productieproces door het gebruik van machines.
Fordisme
Het toepassen van een efficiënt productiesysteem in bijvoorbeeld fabrieken, waardoor massaproductie van goederen mogelijk is.
Rationalisering
Het productie- of arbeidsproces zo doelmatig mogelijk inrichten om de kosten zo laag mogelijk te houden. De behoeftes van de mensen zijn daarbij onbelangrijk.
Eindproduct A: Rap
Jullie gaan nu een rap maken over de lopende band.
De beat van een rap past goed bij het ijzeren ritme van de lopende band.
In de tekst ga je in op de betekenis van de lopende band voor werknemers, werkgevers en de maatschappij als geheel. Bejubel de lopende band of geef kritiek. Geef in de rap je mening over massaproductie en massaconsumptie.
Leef je uit!
Als je geen geboren rapper bent, dan lees je in de Gereedschapskist hoe je een rap maakt.
In de rap laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Een raptekst kun je goed gebruiken om je mening over een onderwerp over te brengen. Maar een rap kun je ook gebruiken om een verhaal te vertellen.
Een rap presenteer je natuurlijk op een goede beat.
Beoordeling
De rap laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: laat de rap zien dat je begrepen hebt hoe belangrijk de ontwikkeling van de lopende band was voor werkgever, werknemers en de samenleving?
De vorm: is de rap met zorg gemaakt, "pakt" de rap de luisteraar als je hem voordraagt?
Taalfouten: bevat de rap niet te veel taalfouten? Je hebt als rapper natuurlijk wel de nodige vrijheid bij het maken van je eigen taal.
Eindproduct B: Biografie
Henri Ford
Als eindproduct B schrijf je een biografie over Henry Ford.
In een biografie maak je een omschrijving van iemand leven.
Ga op internet op zoek naar informatie over Henry Ford.
Probeer zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de verschillende fases van zijn leven.
Natuurlijk ligt de nadruk op zijn periode als autofabrikant en zijn rol in het ontstaan van de lopende band en de massaproductie. Maar ook zijn andere levensfases komen aan bod.
Maak een beknopte, maar duidelijk beschrijving. De hele biografie mag maximaal 1 A4 lang zijn. Voeg ook bijpassende foto's toe.
Beoordeling
De biografie laat je beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let je docent op:
De inhoud: heb je laten zien dat je weet hoe het leven van Henry Ford er uit zag en wat zijn drijfveren waren.
De vorm: de biografie is maximaal 1 A4 lang en voorzien van afbeeldingen.
Taalfouten: heb je de biografie in goed Nederlands opgeschreven?
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de intro een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Kreeg je zelf de keus tussen eindopdracht A/B of maakte je docent deze keuze? Wat vond je hier van?
Is het gelukt om te laten zien dat je de leerdoelen begrepen hebt?
Het arrangement Lopende band vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Industriële samenleving. Het onderwerp van de les is Lopende band. De komst van de lopende band is een van de laatste stappen in een proces van toenemende rationalisering en mechanisering van de productie. Vroeger maakte een ambachtsman een product zelf maar later wel het proces opgedeeld in deeltaken; arbeidsdeling. Toen kwam de lijnproductie waar een band werd gebruikt die mensen zelf bedienden, dus draaide nog niet zelf. Henry Ford wilde meer auto's verkopen en vond de constant bewegende band uit. Dit zorgde voor efficiënt produceren en dus goedkoper (Fordisme). Dit zorgde ervoor dat deze uitvinding de hele wereld over ging. Echter, het werken aan een lopende band was niet prettig omdat het eentonig is en werknemers hebben weinig invloed op het werk, wat voor stress zorgt. Er werden vakbonden opgericht om de omstandigheden te verbeteren. Al is er ook tegenwoordig nog veel massaproductie, ook hier wordt nog steeds een lopende band bij gebruikt.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Industriële samenleving. Het onderwerp van de les is Lopende band. De komst van de lopende band is een van de laatste stappen in een proces van toenemende rationalisering en mechanisering van de productie. Vroeger maakte een ambachtsman een product zelf maar later wel het proces opgedeeld in deeltaken; arbeidsdeling. Toen kwam de lijnproductie waar een band werd gebruikt die mensen zelf bedienden, dus draaide nog niet zelf. Henry Ford wilde meer auto's verkopen en vond de constant bewegende band uit. Dit zorgde voor efficiënt produceren en dus goedkoper (Fordisme). Dit zorgde ervoor dat deze uitvinding de hele wereld over ging. Echter, het werken aan een lopende band was niet prettig omdat het eentonig is en werknemers hebben weinig invloed op het werk, wat voor stress zorgt. Er werden vakbonden opgericht om de omstandigheden te verbeteren. Al is er ook tegenwoordig nog veel massaproductie, ook hier wordt nog steeds een lopende band bij gebruikt.
Ruim honderd jaar geleden introduceerde de autofabrikant Ford de lopende band voor de productie van zijn auto’s. Die band zou het symbool worden voor massaproductie. Hij had grote invloed op het leven van werknemers, werkgevers en op de maatschappij als geheel.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Jullie gaan nu een rap maken over de lopende band.
