Deze opdracht gaat over de Jodenvervolging in Nederland en in Europa. Nederlandse Joden werden eerst opgesloten in kamp Westerbork en daar later op transport gezet naar vernietigingskampen elders in Europa. In deze opdracht staan Auschwitz en Sobibor centraal.
In de volgende video zie je het verhaal van Kitty de Wijze die was opgepakt in Nijmegen en naar Westerbork werd gedeporteerd. Hoe het haar daar verging en hoe het verder ging zie je in de volgende video.
Praat na het kijken over het verhaal van Kitty. Wat vind je hier van? Welke emoties roept dit verhaal op.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven dat de Joden de schuld kregen van de crisis in Europa.
met behulp van een voorbeeld laten zien dat de Duitsers gedurende de oorlog en bezettingsjaren steeds meer anti-Joodse maatregelen namen.
Kamp Westerbork omschrijven.
aangeven welk vernietigingskamp het grootst was en hoeveel Nederlanders daar zijn omgekomen.
het bijzondere verhaal van de ontsnapping uit Sobibor vertellen.
Wat kan ik al?
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
Bespreek met een klasgenoot waarom de Joden allemaal een ster op hun kleding moesten dragen.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest hoeveel Joden er in Europa leefden voor en na WOII. Ook lees je welke plannen de Nazi's met de joden hadden.
Stap 2
Je leest hoe de jodenvervolging in Nederland in zijn werk ging. Samen met een klasgenoot praat je over het leven van Klaartje de Zwarte - Walvisch.
Stap 3
Je leest over het leven in kamp Westerbork. Met een klasgenoot praat je over een video.
Stap 4
Je leest over verschillende soorten concentratiekampen.
Stap 5
Auschwitz was het grootste vernietigingskamp van de Nazi's. In een video zie je hoe dat in zijn werk ging.
Stap 6
Via het verhaal van Selma Wijnberg maak je kennis met kamp Sobibor.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Als eindproduct maak je met de hele klas een herinneringsboek.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je drie lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: In Europa
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog wonen er ruim 9 miljoen Joden in Europa.
Andere bronnen schatten dat nog wat hoger: 10 miljoen.
Land
Aantal Joden
Land
Aantal Joden
Nederland
142.000
België
65.000
Ierland
3.600
IJsland
3.600
Denemarken
6.000
Noorwegen
1.500
Finland
1.900
Estland
5.000
Litouwen
155.000
Sovjet-Unie
2.525.000
Tsjecho-Slowakije
357.000
Hongarije
445.000
Bulgarije
500.000
Turkije
56.000
Joegoslavië
70.000
Albanië
200
Oostenrijk
250.000
Zwitserland
18.000
Portugal
1.000
Frankrijk
225.000
Vrije Stad Danzig
9.200
Luxemburg
2.200
Groot-Brittannië
300.000
Zweden
6.500
Letland
95.000
Polen
3.300.000
Roemenië
98.000
Griekenland
100.000
Italië
48.000
Spanje
4.000
Duitsland
250.000
Totaal: 9.043.700
Het totaal aantal Joden wereldwijd voor de Tweede Wereldoorlog wordt geschat op tussen de 15 en 18 miljoen. De meeste Joden wonen in die tijd in Europa: tussen de 9 en 10 miljoen. Na de oorlog zal dat heel anders zijn (nu: 1,5 miljoen).
In Duitsland woonden in het begin van de jaren dertig nog meer dan een half miljoen Joden. Door de opkomende Jodenhaat in Duitsland vertrokken veel Joden naar het buitenland. Ook Anne Frank kwam al in 1933 met haar familie naar Nederland. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was het aantal Joden in Duitsland zelf al gezakt tot ongeveer 250.000.
Nazi-Propaganda
Hitler gaf de Joden de schuld van zo ongeveer alles wat slecht ging in zijn land. Het geld werd per dag minder waard. Als verliezer van de Eerste Wereldoorlog moest Duitsland 132 miljard goudmark aan herstelbetalingen aan de geallieerden betalen. Om die schuld te kunnen betalen, drukte de Duitse regering steeds meer geldpapier bij. Het gevolg was een oplopende inflatie en de spaargelden van de Duitse burgers verdampten. De inflatie liep compleet uit de hand en werd een hyperinflatie. Op een gegeven moment kwamen er biljetten van 100 miljard (!) mark in omloop. De Joden zouden de macht hebben in de banken- en zakenwereld en zij kregen de schuld van de inflatie.
Tegelijkertijd kwam het nationaalsocialisme op dat het ‘Germaanse ras’ als superieur zag tegenover het ‘Joodse ras’. Het zuivere Germaanse ras werd in hun ogen bedreigd door de Joden. Er kwamen in 1935 wetten waarbij werd vastgesteld wie Duits was en wie Joods: de Neurenberger wetten. Huwelijken tussen Joden en niet-Joden werden verboden.
Lees voor het kijken vraag 2 op deze pagina. Het antwoord vind je in de video.
Oproep tot boycot in 1933:
"Duitsers! Verdedig uzelf!
Koopt niet bij Joden!"
Onder leiding van Hitler en zijn nazipartij (de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij - NSDAP) kwamen er steeds meer anti-Joodse maatregelen. In januari 1939 liet Hitler in een toespraak weten dat het "Joodse ras" in de komende oorlog vernietigd zou worden. Acht maanden later, op 1 september 1939, begon de Tweede Wereldoorlog met de aanval op Polen. Hitler hield zijn woord: tijdens een geheime bijeenkomst in januari 1942 bespraken de kopstukken van de NDSAP de “Endlösung der Judenfrage”: de oplossing van het Jodenvraagstuk. Die oplossing was de moord op alle Joden in Europa.
Stap 2: In Nederland
Joden(vervolging) in Nederland
OP 1 september 1939 begint de Tweede Wereldoorlog. Nederland hoopt net als tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal te kunnen blijven, maar die hoop is tevergeefs. Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen en vijf dagen later capituleert Nederland (geeft Nederland zich over).
De Joden lijden het meest onder de Duitse bezetting. De eerste anti-Joodse maatregelen worden al snel genomen. Op 1 juli, minder dan twee maanden na de inval, wordt het Joden verboden om in de luchtbeschermingsdienst te werken. Op 6 september wordt het verboden om Joden in overheidsdienst aan te nemen. Joden die al in dienst zijn mogen niet bevorderd worden. Twee maanden later worden alle Joodse ambtenaren ontslagen.
De ene na de andere maatregel volgt. Zo mogen Joden niet meer naar de dierentuin, de bioscoop, het zwembad, het café of met de tram.
Ook het park en de markt worden 'voor Joden verboden'. Joden worden gedwongen om bij elkaar te wonen in aparte wijken, hun boodschappen bij Joodse winkeliers of op Joodse markten te doen. Joodse kinderen moeten naar aparte, Joodse scholen. Vanaf mei 1942 moeten ze een Jodenster op hun kleding dragen. Op die manier zijn Joden voor iedereen, maar vooral voor de Duitsers, herkenbaar.
Vanaf 1942 moeten Joden in Amsterdam, waar de meeste Nederlandse Joden wonen, zich melden bij de Hollandse Schouwburg. Ze moeten er vaak dagen wachten, met honderden tegelijk, tot de treinen hen wegvoeren naar het kamp Westerbork en vandaar naar kampen in het oosten van Europa.
Een Joodse vrouw, Klaartje de Zwarte-Walvisch moet zich daar ook melden en beschrijft in haar dagboek wat ze meemaakt en wat dat met haar doet.
Praat met een klasgenoot over de informatie die je leest. Beschrijf welk gevoel het bij je oproept. Hoe zou jij je voelen in deze situatie?
Stap 3: Kamp Westerbork
Kamp Westerbork
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog telde Nederland 142.000 Joden. Zo’n 107.000 van hen zijn tussen 1942 en 1945 gedeporteerd naar Kamp Westerbork. Westerbork was een doorgangskamp. Vanuit Kamp Westerbork werden ze doorgestuurd naar concentratiekampen op andere plekken in Europa.
De overgrote meerderheid van de gevangenen in Kamp Westerbork bleef maar enkele dagen tot weken in het kamp. Een klein deel zat er maanden tot soms zelfs jaren.
De leefomstandigheden waren relatief goed. Mishandelingen en moord kwamen nauwelijks voor, gezinnen bleven bij elkaar en over het algemeen was er voldoende te eten. Daarnaast waren er voorzieningen aanwezig, waaronder een winkel, scholen, een ziekenhuis en een theater waar goede shows op de planken werden gebracht.
In de video van SchoolTV kun je het leven zien in kamp Westerbork eruit zag.
Lees voor het kijken de vragen op deze pagina. De antwoorden kun je deels in deze video vinden.
Desondanks draaide het in kamp Westerbork uiteindelijk maar om één ding: het transport dat bijna wekelijks vertrok, in de beginperiode zelfs twee maal per week. De angst op transport te worden gesteld beheerste het kampleven.
Lange tijd was niet precies duidelijk wat er gebeurde met de Joden die op transport worden gesteld. Het verhaal ging dat ze zwaar werk moesten doen in kampen in Midden- en Oost-Europa. Bijna niemand wist dat de meesten gelijk bij aankomst vergast zouden worden.
Zie hier een fragment uit de onlangs opgedoken Westerborkfilm (zonder geluid). Kijk een paar minuten. Bespreek met een klasgenoot wat jullie opvalt.
De historicus Bart van den Boom heeft heel veel dagboeken bestudeerd uit de periode van de Tweede Wereldoorlog. Ook dagboeken van Joden. In geen enkel dagboek staat dat de Joden het idee hadden dat zij bij aankomst in het kamp zullen worden gedood. Wel is er het besef dat het zware werk onder moeilijke omstandigheden ook wel eens je dood kon betekenen. Toch hadden veel Joden het idee dat ze het konden overleven. Als je kijkt naar de foto's van de transporten zie je daarom ook dat de mensen allerlei spullen bij zich hadden.
Stap 4: Concentratiekampen
Een concentratiekamp is een kamp waar mensen, meestal onder militaire dwang, bijeengebracht worden. Er waren in de Tweede Wereldoorlog meer dan 1600 concentratiekampen, verspreid over Europa.
De term 'concentratiekamp' is een verzamelnaam. Deze kampen waren niet allemaal hetzelfde en ze hadden verschillende functies. Hieronder staan de drie belangrijkste functies:
Een meisje die in kamp Westerbork
op transport is gezet naar Auschwitz.
Verzamel- en doorgangskampen
De naam zegt het al: hier werden mensen bij elkaar gebracht en daarna doorgestuurd naar andere kampen. Kamp Westerbork in Drenthe was een verzamel- en doorgangskamp: in dit kamp kwamen meer dan 100.000 Nederlandse joden terecht; ze werden er een tijdje vastgehouden totdat ze werden doorgestuurd naar andere kampen, zoals Auschwitz of Dachau. Ook Anne Frank is vanuit Kamp Westerbork op transport naar Dachau gezet. Vanuit daar is ze naar Auschwitz en later naar Bergen-Belsen overgebracht, waar ze door uitputting en ziekte overleed.
Zwaar ondervoede Joodse
gevangenen in kamp Buchenwald.
Werkkampen
Ook die naam zegt duidelijk wat mensen er moesten doen: werken. In de kampen moesten vooral Joodse gevangenen onder slechte omstandigheden werk verrichten voor de Duitsers. Er waren in Nederland tientallen werkkampen. Deze werkkampen lagen voornamelijk in de provincies Drenthe, Overijssel, Gelderland en Groningen. De bekendste was werkkamp Herzogenbusch in Vught, in Noord-Brabant. Het grootste werkkamp lag in Buchenwald in Duitsland. Daar zaten 250.000 gevangenen van wie er 56.000 zijn overleden door het harde en zware werk. Het werkkamp waar de meeste werkgevangenen zijn overleden is Sachsenhausen in Duitsland. Daar zijn 100.000 mensen overleden, de helft van alle gevangenen (200.000) die er moesten werken.
Joodse vrouwen en kinderen die
naar de gaskamers lopen in
vernietigingskamp Auschwitz.
Vernietigingskampen
Deze hadden als doel om zo snel mogelijk mensen te vermoorden, vaak binnen uren of dagen na aankomst. Bij het vermoorden van mensen werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt gemaakt van gifgas. De vernietigingskampen werden daarom soms ook wel gaskampen genoemd.
Er waren zeven vernietigingskampen:
Naam van het kamp
Land (nu)
Geschat aantal gevangenen
Geschat aantal doden
1.
Auschwitz-Birkenau
Polen
1.300.000
1.100.000
2.
Belźec
Polen
430.000
3.
Chelmno
Polen
340.000
4.
Majdanek
Polen
300.000
200.000
5.
Maly Trostenets
Wit-Rusland
65.000
6.
Sobibór
Polen
170.000
7.
Treblinka
Polen
900.000
Stap 5: Auschwitz
De bezittingen van de deporteerden
liggen op het treinspoor voor
de ingang van het
vernietigingskamp Auschwitz.
Kinderen (van alle nationaliteiten)
in Auschwitz die in 1945 bevrijd zijn.
Van alle Nederlandse slachtoffers is bijna 90% omgekomen in de twee vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor
Concentratiekamp
Land
Soort kamp
Nederlandse doden
Amersfoort
Nederland
Werkkamp
468
Auschwitz
Polen
Vernietigingskamp
57.000
Bergen-Belsen
Duitsland
Gevangenenkamp*
1.700
Buchenwald
Duitsland
Werkkamp
750
Dachau
Duitsland
Werkkamp
600
Esterwegen
Duitsland
Strafkamp
10
Flossenbürg
Duitsland
Werkkamp
150
Groß-Rosen
Polen
Werkkamp
370
Majdanek
Polen
Vernietigingskamp
90
Mauthausen
Oostenrijk
Werkkamp
1.650
Natzweiler
Frankrijk
Werkkamp
100
Neuengamme
Duitsland
Werkkamp
3.000
Ravenbrück
Duitsland
Werkkamp (voor vrouwen)
260
Sachsenhausen
Duitsland
Werkkamp
600
Sobibor
Polen
Vernietigingskamp
34.500
Stutthoff
Polen
Werkkamp
25
Vught
Nederland
Werkkamp
699
Westerbork
Nederland
Doorgangskamp
733
Zöschen
Duitsland
Werkkamp
120
Totaal: 102.825
* In Bergen-Belsen kwamen Joden terecht die niet meer konden werken. In dit kamp is Anne Frank gestorven aan vlektyfus.
Er zijn bijna 58.000 Nederlanders met 65 treinen vanuit Westerbork en 2 treinen vanuit Kamp Vught naar Auschwitz gedeporteerd. Twee derde van hen, 38.000 Nederlanders, werd meteen vergast. 19.000 Nederlanders werden eerst als gevangene ingeschreven en later vergast. Zo’n 900 Nederlanders hebben dit kamp overleefd.
Het Schooltv-filmpje: ‘Kamp Auschwitz’ maakt duidelijk hoe dat in zijn werk ging.
Slechts een enkeling is onderweg uit de trein ontsnapt.
Over hoeveel Nederlanders het gaat, is onbekend.
Stap 6: Sobibor
Selma Wijnberg
Er zijn 34.313 Nederlandse Joden op transport gezet naar Sobibor. Precies achttien van hen hebben de oorlog overleefd. Selma Wijnberg was een van hen.
Selma wordt gearresteerd op haar onderduikadres in Utrecht. Via Vught en Westerbork wordt zij op transport gezet naar Sobibor in Polen. "Toen wij in het kamp aankwamen", aldus Selma, "leek het ideaal. Voor de ramen hingen gordijnen met bloemetjes erop." In de barak waar zij naar toegebracht werd, trof zij Poolse meisjes in prachtige pyjama’s en nachtjaponnen. "Ze zagen er allemaal even chique uit. De meisjes gingen zingen, zodat wij dachten in een paradijs terecht te zijn gekomen." Lang heeft de betovering niet geduurd. "Na een dag wisten wij echter wat de werkelijkheid was." De meeste Joden werden direct naar de gaskamers gedirigeerd, terwijl de kleine groep waartoe Selma behoorde was geselecteerd om in het kamp werk te verrichten.
Selma werkte in de sorteerbarakken. Koffers, beddengoed, rugzakken, kleren, schoenen, jassen, mantels, alles werd gesorteerd. Van de kleding werden Jodensterren, armbanden en namen die in de kleding waren genaaid verwijderd. De kleding ging naar gezinnen in Duitsland. Als iemand wat voor zichzelf stal, zoals levensmiddelen in een aangetroffen koffer, en werd betrapt, werd hij of zij meteen doodgeschoten.
In het kamp raakt Selma bevriend met een Poolse Jood: Chaim Engel. Hij vertelt haar over een ontsnappingspoging. Ze lokken op 14 oktober 1943 een aantal kampbewakers naar een barak en vermoorden hen daar. Ze krijgen Duitse uniformen in handen. Het plan was om als gevangenen begeleid door bewakers de poort uit te lopen, op weg naar de vrijheid. De SS’ers krijgen echter argwaan en vuren op alles en iedereen. In de chaos lukt het Selma, haar vriend en nog ongeveer driehonderd anderen om te ontsnappen, dwars door een mijnenveld heen. De meesten lopen op een mijn, worden opgepakt door de Duitsers of verraden door de Polen. Degenen die opgepakt worden, worden doodgeschoten. Slechts ongeveer 50 gevangenen overleven de vlucht en de oorlog.
Selma en Chaim sluiten zich aan bij een groep partizanen en worden bevrijd door het Russische leger. Ze trouwt met haar Poolse vriend. Op eigen kracht lukt het hen om naar Zwolle te gaan, de stad waar Selma geboren is. De Nederlandse regering weigert na de oorlog haar te helpen. Het echtpaar emigreert korte tijd later naar Amerika.
Selma is -samen met Ursula Stern- één van de twee Nederlanders die de opstand in Sobibor heeft overleefd. 16 anderen hebben een tijdje in Sobibor gezeten voordat ze elders tewerk werden gesteld en daar de oorlog overleefden.
De kampleiding besluit kort na de opstand het kamp met de aardbodem gelijk te maken en alle sporen uit te wissen. De overgebleven gevangenen worden doodgeschoten.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Jodenvervolging
De door de nazi's in de Tweede Wereldoorlog opgelegde en georganiseerde acties om Joden het leven moeilijk te maken, actief te vervolgen en zelfs uit te roeien.
Anti-Joodse maatregelen
Het geheel van regels die vanaf mei 1940 werden uitgevaardigd door de Duitse bezetter om Joden hun rechten en bezittingen te ontnemen.
Hyperinflatie
Hyperinflatie is een vorm van inflatie die volkomen uit de hand loopt. In Duitsland was in 1923 hyperinflatie. Geld heeft bij hyperinflatie nauwelijks waarde meer.
Endlösung / Eindoplossing
Duitse term voor de definitieve verwijdering van Joden uit de bezette gebieden en hun systematische uitroeiing door genocide (volkerenmoord). Op 31 juli 1941 gaf Hermann Göring (militair leider en vooraanstaand lid van de NSDAP) in naam van Hitler bevel tot de Endlösung (eindoplossing: uitroeiing van de Joden), in vrij onduidelijke termen. Andere woorden voor Endlösung zijn Holocaust of Shoa.
Kamp Westerbork
Concentratiekamp in Drenthe. Doorgangskamp waar Nederlandse Joden en tegenstanders van de Duitsers vanaf 1942 werden verzameld voordat ze op transport werden gezet naar de vernietigingskampen.
Concentratiekamp
Afgesloten kamp om politieke tegenstanders of andere ongewenste mensen vanwege hun etnische (ras), religieuze of sociale kenmerken te isoleren, geestelijk of lichamelijk te martelen, te doden.
Vernietigingskamp
Een vernietigingskamp (Duits: Vernichtungslager) was een concentratiekamp dat speciaal bedoeld was om zo veel mogelijk mensen te vermoorden. Dergelijke kampen werden ingericht door nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voorbeelden zijn Auschwitz, Sobibor en Treblinka.
Auschwitz
Een Nazi-Duits vernietigings- en concentratiekamp bij de Poolse stad Auschwitz, in gebruik genomen op 5 mei 1940. Het was het grootste van alle Duitse concentratiekampen. Een heel klein gedeelte van het kamp bestond uit een werkkamp. Van de 1,3 miljoen mensen die erheen werden vervoerd, kwamen er 1,1 miljoen om het leven, voornamelijk door vergassing.
Sobibor
Een Nazi-Duits vernietigingskamp in het oosten van Polen bij het dorp Sobibór. Het kamp bestond van april 1942 tot november 1943. Er zijn 170.16 personen naar Sobibor gedeporteerd, waarvan er 169.800 in het kamp werden vermoord. Het enige doel van het kamp was om mensen uit te roeien. In oktober 1943 lukte het 300 gevangenen om te ontsnappen uit het kamp.
Eindproduct: Herinneringsboek
Als eindproduct van deze opdracht schrijf je samen met een studiegenoot mee aan een Herinneringsboek. Jullie schrijven één hoofdstuk van het boek, de rest van de klas schrijft de andere hoofdstukken. De docent verdeelt de hoofdstukken over de groepen.
Met het herinneringsboek laten jullie zien dat jullie de leerdoelen hebben behaald.
Ga naar: www.sobiborinterviews.nl
Daar vind je de naam van de 18 overlevenden van Sobibór. Van 15 van hen is een biografie beschikbaar. De biografie van Selma Wijnberg hebben we al besproken. Zo blijven er 14 er over. We verdelen die over de klas. Je schrijft met een klasgenoot een kort verslag over zijn of haar leven voor een herinneringsboek over overlevenden. Daarbij kijken jullie naar:
Hoe kwam hij/zij in Sobibor terecht?
Wat is het meest bijzondere wat hij/zij heeft meegemaakt?
Waardoor overleefde hij/zij het kamp?
Hoe is het hem/haar na de oorlog vergaan?
Beoordeling
Het hoofdstuk laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: geeft het hoofdstuk antwoord op de gestelde vragen?
De vorm: is het hoofdstuk met zorg geschreven?
Taalfouten: het herinneringsboek niet te veel taalfouten?
Terugkijken
Intro:
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de video een goed beeld van de jodenvervolging en de impact die dit had op het leven van de joden?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Tijdens deze opdracht heb je indrukwekkende verhalen gezien en gehoord. Blijven deze verhalen je bij? Praat je daar later nog met iemand over? Bijvoorbeeld thuis?
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed?
Is het met de klas gelukt om samen een boek samen te stellen?
Lukt het om je te verplaatsen in de persoon waar jij het verhaal over hebt geschreven?
Wat vond je van zijn/haar levensverhaal?
Het arrangement Jodenvervolging vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is Jodenvervolging. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er naar schatting tussen de 9 en 10 miljoen Joden in Europa, met andere bronnen die het aantal zelfs op 10 miljoen schatten. Het totale aantal Joden wereldwijd werd geschat op tussen de 15 en 18 miljoen. In Duitsland waren er aan het begin van de jaren dertig meer dan een half miljoen Joden, maar door opkomende Jodenhaat en vervolging vertrokken veel Joden naar het buitenland. De nazi-propaganda gaf de Joden namelijk de schuld van de economische problemen in Duitsland, waaronder hyperinflatie. Het nationaalsocialisme beschouwde het 'Germaanse ras' als superieur en zag het 'Joodse ras' als bedreiging. Onder leiding van Hitler en de NSDAP werden anti-Joodse maatregelen genomen, culminerend in de "Endlösung der Judenfrage" (de oplossing van het Jodenvraagstuk) die de moord op alle Joden in Europa inhield. In Nederland werden ook anti-Joodse maatregelen genomen na de Duitse bezetting, zoals het verbod op bepaalde activiteiten en segregatie.
De Joden in Nederland werden het zwaarst getroffen tijdens de bezetting. Velen werden gedeporteerd naar Kamp Westerbork en van daaruit naar andere kampen in Europa, zoals Auschwitz. Van de 142.000 Joden in Nederland aan het begin van de oorlog werden ongeveer 107.000 gedeporteerd naar Westerbork. Dit kamp diende als verzamel- en doorgangskamp, waar Joden werden vastgehouden voordat ze naar andere kampen werden gestuurd. Werkkampen werden gebruikt om Joodse gevangenen dwangarbeid te laten verrichten onder slechte omstandigheden maar in kamp Westerbork waren de omstandigheden relatief goed. Vernietigingskampen hadden als doel om mensen zo snel mogelijk te vermoorden, vaak door middel van gas. Enkele van de bekendste vernietigingskampen waren Auschwitz-Birkenau, Treblinka en Sobibór. In totaal werden bijna 58.000 Nederlandse Joden gedeporteerd naar Auschwitz vanuit Westerbork en Kamp Vught. Twee derde van hen werd direct vergast. Ongeveer 900 Nederlandse Joden overleefden Auschwitz. Selma Wijnberg was een van de weinige overlevenden van kamp Sobibor en maakte deel uit van een ontsnappingspoging uit het kamp.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is Jodenvervolging. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er naar schatting tussen de 9 en 10 miljoen Joden in Europa, met andere bronnen die het aantal zelfs op 10 miljoen schatten. Het totale aantal Joden wereldwijd werd geschat op tussen de 15 en 18 miljoen. In Duitsland waren er aan het begin van de jaren dertig meer dan een half miljoen Joden, maar door opkomende Jodenhaat en vervolging vertrokken veel Joden naar het buitenland. De nazi-propaganda gaf de Joden namelijk de schuld van de economische problemen in Duitsland, waaronder hyperinflatie. Het nationaalsocialisme beschouwde het 'Germaanse ras' als superieur en zag het 'Joodse ras' als bedreiging. Onder leiding van Hitler en de NSDAP werden anti-Joodse maatregelen genomen, culminerend in de "Endlösung der Judenfrage" (de oplossing van het Jodenvraagstuk) die de moord op alle Joden in Europa inhield. In Nederland werden ook anti-Joodse maatregelen genomen na de Duitse bezetting, zoals het verbod op bepaalde activiteiten en segregatie.
De Joden in Nederland werden het zwaarst getroffen tijdens de bezetting. Velen werden gedeporteerd naar Kamp Westerbork en van daaruit naar andere kampen in Europa, zoals Auschwitz. Van de 142.000 Joden in Nederland aan het begin van de oorlog werden ongeveer 107.000 gedeporteerd naar Westerbork. Dit kamp diende als verzamel- en doorgangskamp, waar Joden werden vastgehouden voordat ze naar andere kampen werden gestuurd. Werkkampen werden gebruikt om Joodse gevangenen dwangarbeid te laten verrichten onder slechte omstandigheden maar in kamp Westerbork waren de omstandigheden relatief goed. Vernietigingskampen hadden als doel om mensen zo snel mogelijk te vermoorden, vaak door middel van gas. Enkele van de bekendste vernietigingskampen waren Auschwitz-Birkenau, Treblinka en Sobibór. In totaal werden bijna 58.000 Nederlandse Joden gedeporteerd naar Auschwitz vanuit Westerbork en Kamp Vught. Twee derde van hen werd direct vergast. Ongeveer 900 Nederlandse Joden overleefden Auschwitz. Selma Wijnberg was een van de weinige overlevenden van kamp Sobibor en maakte deel uit van een ontsnappingspoging uit het kamp.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog wonen er ruim 9 miljoen Joden in Europa.
Joden(vervolging) in Nederland
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Als eindproduct van deze opdracht schrijf je samen met een studiegenoot mee aan een Herinneringsboek. Jullie schrijven één hoofdstuk van het boek, de rest van de klas schrijft de andere hoofdstukken. De docent verdeelt de hoofdstukken over de groepen.
