Duitsland heeft eind jaren ’20 van de vorige eeuw te lijden onder een economische crisis. De onvrede onder de bevolking is groot. In combinatie met de politieke wanorde in die tijd zorgt dit ervoor dat de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) onder leiding van Adolf Hitler de macht kan grijpen.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de belangrijkste kenmerken noemen van het nationaalsocialisme in Duitsland.
twee oorzaken noemen van de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland.
omschrijven welke invloed het nationaalsocialisme had op de ontwikkelingen in Duitsland tussen de wereldoorlogen.
het nationaalsocialisme en het fascisme met elkaar vergelijken.
de rol van de Nationaalsocialistische Beweging (NSB) in Nederland beschrijven.
de naam van de leider was van de NSB noemen.
Wat kan ik al?
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
Zorg dat je na het lezen van de Kennisbank antwoord kunt geven op de volgende vraag:
Wat had de crisis met de opkomst van Adolf Hitler te maken?
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over het opkomend nationaalsocialisme in Duitsland.
Stap 2
Je leest over de overeenkomsten en de verschillen tussen nationaalsocialisme en fascisme. Ook leer je wat antisemitisme is.
Stap 3
Je leest over de machtsovername door Hitler en bespreekt met een klasgenoot een stelling.
Stap 4
Je leest over de opkomst van de NSB en bespreekt weer met een klasgenoot een stelling.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Je maakt een mindmap rondom het begrip "nationaalsocialisme".
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Opkomst
Adolf Hitler tijdens de Eerste
Wereldoorlog
Opkomend nationaalsocialisme
Het nationaalsocialisme groeide in de jaren twintig van de vorige eeuw uit van een splintergroepering tot een massabeweging die de geschiedenis van Duitsland en van de wereld ingrijpend heeft beïnvloed.
Adolf Hitler, een veteraan uit de Eerste Wereldoorlog, ontpopte zich als charismatisch leider (Führer) die beloofde het Duitse volk naar een nieuwe toekomst te leiden. Het zou rampzalige gevolgen hebben.
In de jaren twintig was er onvrede over de afloop van de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis. Er waren diverse rechts-extremistische partijtjes die de democratie de schuld gaven. De democratie was in hun ogen opgelegd door de overwinnaars van de oorlog. Door de democratie, zo verkondigden de rechts-extremisten, kwamen de mensen aan de macht die Duitsland hadden verraden.
De afwijzing van democratie was dus gedeeltelijk een reactie op het verlies van de Eerste Wereldoorlog. Niet alleen de democratie kon rekenen op afkeer van de rechts-extremisten. Ook het communisme werd verafschuwd.
De partij van Adolf Hitler, de NSDAP, kreeg veel aanhang van arbeiders en teleurgestelde ex-soldaten. De afkorting NSDAP staat voor Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij.
Nationaal verwijst naar een politiek om fel op te komen voor de eigen verdrukte natie (verdrukt door het Vredesverdrag van Versailles). De partij wilde op termijn de macht van Duitsland herstellen, desnoods door een revanche-oorlog.
Socialistisch betekent in dit geval dat er grote macht werd toegekend aan de gemeenschap. Deze gemeenschap zou door een partijleider Führer moeten worden bestuurd. Dat de gemeenschap of staat voor de nationaalsocialisten allerbelangrijkst was, blijkt uit hun leuze 'Du bist nichts, dein Volk ist alles' (Jij bent niets, jouw volk is alles).
De later zo bekende vlag van nazi-Duitsland werd halverwege de jaren ‘20 door Hitler persoonlijk ontworpen. Hij zette een zwart rechtswijzend hakenkruis in een witte cirkel op een felrode achtergrond, naar de kleuren van de vlag van het Duitse keizerrijk (zwart-wit-rood). Het kruis werd door Hitler een achtste slag gedraaid, om het vernieuwende van zijn nationaalsocialisme te accentueren.
In 1923 probeert de NSDAP voor het eerst de macht te grijpen door een staatsgreep. Deze 'Putsch' mislukt en Hitler verdwijnt voor een jaar in de gevangenis. Het gevaar lijkt afgewend.
Angst voor communisme
Veel mensen gaven steun aan de nationaalsocialisten van Hitler, omdat zij bang waren voor het communisme. In tijden van economische crisis en werkloosheid kreeg de communistische partij veel steun. Door het algemeen kiesrecht, dat alle volwassenen stemrecht gaf, was het gevaar aanwezig dat extreem-linkse of -rechtse partijen veel steun kregen. Deze partijen boden een 'makkelijke' oplossing voor de ellende.
De bezittende klasse, zoals de kleine en grote middenstanders en fabriekseigenaren, vreesden hun bestaan kwijt te raken door het communisme. Daarom steunden velen van hen Adolf Hitler. Hij beloofde een einde te maken aan het communistisch gevaar.
Stap 2: Overeenkomst met fascisme
Benito Mussolini
Nationaalsocialisme, fascisme en antisemitisme
In het onderstaande filmpje wordt een aantal kenmerken van het nationaalsocialisme nog eens op een rijtje gezet. Lees voor het kijken de vraag onder de video. Je kunt deze eventueel al tijdens het kijken beantwoorden.
Het nationaalsocialisme heeft duidelijke raakvlakken met het fascisme.
Ook in het fascisme draait het om een sterke leider en gaat het eigen volk boven alles. In de praktijk betekent het dat fascisme leidt tot een totalitaire staat. Dat is een samenleving waarin de staat bijna de volledige controle heeft over het leven van mensen. Op politiek, economisch, sociaal, godsdienstig en cultureel gebied bepaalt de staat wat de mensen moeten vinden.
Een voorbeeld van zo’n totalitaire staat was Italië. Dat land werd van 1922 tot 1945 geleid door de dictator Benito Mussolini. Hitler beschouwde Mussolini als een voorbeeld. Mussolini beschouwde zich in het begin als de ‘mentor’ van Hitler.
Er is een belangrijk verschil tussen het fascisme en het nationaalsocialisme. In het nationaalsocialisme speelt antisemitisme (Jodenhaat) een grote rol. Dit komt voort uit de opvattingen van de nationaalsocialisten over de verschillende mensenrassen. Volgens hen kon er een rangorde van mensenrassen worden gemaakt. Volgens de Nazi’s was het Arische (Germaanse) ras het meest perfecte. De Joden waren in de ogen van de Nazi’s het minderwaardigste mensenras. Het uitroeien daarvan was volgens de Nazi’s nodig om te voorkomen dat ze zich zouden voortplanten. In nazi-Duitsland worden met de Neurenberg-wetten (Nürnberger Gesetze) in 1935 anti-Joodse rassenwetten ingevoerd. Het wordt Duitsers verboden met Joden te trouwen en Duitse Joden raken hun burgerrecht kwijt.
Schema dat gebruikt werd om de indeling in Duitsers en Joden uit te leggen.
De fascisten in Italië hadden in hun beginjaren niet zulke ideeën over mensenrassen. Maar in 1938 worden ook in dat land rassenwetten aangenomen. Deze wetten discrimineren net als in Nazi-Duitsland de Joden in het land.
Stap 3: Hitler aan de macht
De machtsovername door Hitler
Toen de economie in 1929 opnieuw in een crisis kwam, daalde het vertrouwen in de democratie. Adolf Hitler beloofde van Duitsland weer een sterk land te maken waar de Duitsers trots op konden zijn. Hij beloofde economische hervormingen en een uitweg uit de crisis.
Ook beloofde hij diegenen te straffen die volgens hem verantwoordelijk waren voor de crisis, zoals de joden, communisten en de tegenstanders uit de Eerste Wereldoorlog. Die simpele boodschap sloeg aan. Bij de verkiezingen van 1932 werd de NSDAP met 37,4 % van de stemmen de grootste partij van Duitsland.
Op 30 januari 1933 werd Hitler door Rijkspresident Von Hindenburg benoemd tot rijkskanselier. Binnen één jaar vormde Hitler Duitsland om van een democratie tot een totalitaire staat. De grondwet werd buiten werking gesteld en politieke tegenstanders werden opgepakt en ondergebracht in concentratiekampen.
De machtsovername van Adolf Hitler in 1933 had zeer ingrijpende gevolgen voor de maatschappij. Nazificatie volgde; er was voortaan nog maar één politieke partij en heel het leven stond vanaf nu in dienst van het nationaalsocialisme.
Als je geen lid werd van de NSDAP, kwam je in grote moeilijkheden. Dan was de kans groot dat je je baan verloor en ervan werd verdacht geen goede Duitser te zijn.
In de volgende video wordt nog iets dieper ingegaan op de informatie die je hierboven hebt gelezen.
Bekijk de video en praat daarna met een klasgenoot over de volgende stelling:
"De Duitse bevolking was zo geïnteresseerd in Hitlers ideeën, omdat ze niet meer terug wilden naar het verleden."
Stap 4: NSB
Anton Mussert
De NSB van Mussert
Onder invloed van het Italiaanse fascisme en het Duitse nationaalsocialisme ontstonden ook in Nederland diverse extreemrechtse partijen. De Nationaalsocialistische Beweging (NSB) was daar de belangrijkste van. Op 14 december 1931 hield de NSB een oprichtingsvergadering in Utrecht.
Formeel gezien was de NSB geen politieke partij, maar een stichting. De NSB noemde zich uit afkeer van de bestaande politieke partijen dan ook een ‘beweging’. Op 4 november 1932 werd de NSB officieel bij de notaris opgericht. De statuten van de stichting bepaalden dat de leiding van de NSB lag bij één man onder de titel Algemeen Leider: Anton Mussert. De NSB was tegen de parlementaire democratie en voor autoritair bestuur. Later, onder invloed van Hitler’s NSDAP, werd antisemitisme (Jodenhaat) onderdeel van het programma van de NSB.
Doordat de parlementaire democratie niet goed reageerde op de heersende economische crisis, steeg de populariteit van de NSB. Bij de Statenverkiezingen van 16 april 1935 boekte de NSB een groot succes: 7,94 procent van de stemmen. Op 1 januari 1936 kende de partij 52.000 leden. Daarnaast was er een partijweekblad ontstaan met de naam Volk en Vaderland, had de NSB een eigen jongeren- en studentenbeweging. Ook hadden de leden een eigen groet: Hou Zee!.
Kijk de volgende video over de opkomst van de NSB. Beantwoord daarna de vraag onder de video.
Verschillende organisaties verboden het lidmaatschap van de NSB. Zo mochten ambtenaren vanaf 1933 geen lid meer zijn. Later volgden de Rooms-Katholieke Kerk (1935) en de Gereformeerde Kerk (1936) met het invoeren van een soortgelijk verbod. Vanaf begin 1936 begon het ledental van de NSB terug te lopen, ook door de groeiende racistische en antisemitische koers. Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, waren er nog ruim 33.000 leden.
Bij het uitbreken van de oorlog, stond de NSB aan de kant van Duitsland. Zij streefden naar een nieuw Europa op nationaalsocialistische leest geschoeid, onder leiding van Duitsland. Na de bezetting door de Duitsers groeide de aanhang van de NSB naar ruim 100.000 leden die met de Duitsers collaboreerden. Na de bevrijding door de geallieerden op 5 mei 1945, werd de NSB verboden en veel leden werden gearresteerd en geëxecuteerd. Zo kreeg Mussert op 7 mei 1946 de kogel. Veel gearresteerden werden door de Nederlandse bevolking openlijk mishandeld. Daarnaast werden veel bezittingen van de NSB en haar individuele leden onteigend door de Nederlandse overheid.
Bekijk nu het onderstaande filmpje: "Kind van een NSB'er". (Bekijk van begin tot 3:54 minuten).
Praat daarna met een klasgenoot over de volgende stelling:
"Kinderen die door hun ouders waren aangesloten bij een 'foute partij' zijn net zo goed zelf fout".
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Nationaalsocialisme
Het nationaalsocialisme wordt ook wel nazisme genoemd. Het is een ideologie die na de Eerste Wereldoorlog ontstond in Duitsland en die raakvlakken heeft met het fascisme. Het draait om een sterke leider en het eigen volk gaat boven alles.
Fascisme
Autoritaire politieke beweging die de democratie verwerpt en een totalitaire staat nastreeft. Deze beweging was aan de macht in Italië van 1922 tot 1943 onder leiding van Benito Mussolini.
Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP)
De NSDAP werd opgericht op 24 februari 1920. De politieke ideologie was het nationaalsocialisme, waarin extreem nationalisme, extreem-rechtse en extreem racistische denkbeelden de boventoon voerden. De leider van de NSDAP was Adolf Hitler. De partij kwam in 1933 in Duitsland aan de macht.
Nationaalsocialistische Beweging (NSB)
Deze beweging (een stichting) werd in Nederland opgericht in 1931. De NSB was tegen de parlementaire democratie en voor autoritair bestuur. De leider was Anton Mussert. Antisemitisme werd later onder invloed van Hitler's NSDAP een onderdeel van het programma.
Antisemitisme
Haat tegen Joden in het algemeen.
Eindproduct: Mindmap
Als eindproduct van deze opdracht maak je een mindmap rondom het begrip nationaalsocialisme.
Met de mindmap laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
In de mindmap verbind je begrippen, teksten en/of plaatjes.
Het geheel is geordend in de vorm van een boomstructuur met als thema nationaalsocialisme.
Je geeft van minimaal 15 begrippen/afbeeldingen/teksten de relaties aan.
Lees voor je begint de tips in de Gereedschapskist:
Woorden bij een onderwerp bedenken en met elkaar verbinden.
Beoordeling
De mindmap laat je beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let je docent op:
De inhoud: Maakt de mindmap duidelijk dat je begrepen hebt wat de oorzaken waren van het opkomend nationaalsocialisme in Duitsland? Blijkt uit de mindmap ook duidelijk wat de belangrijkste kenmerken van het nationaalsocialisme zijn en hoe het nationaalsocialisme samenhangt met het fascisme?
De vorm: ziet de mindmap er overzichtelijk uit?
Taalfouten: bevat de mindmap niet te veel taalfouten?
Terugkijken
Intro:
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de video een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Is het gelukt om met de begrippen en relaties in de mindmap te laten zien dat je de leerdoelen beheerst?
Het arrangement Nationaalsocialisme vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is Nationaalsocialisme. Het nationaalsocialisme groeide in de jaren twintig van de vorige eeuw uit tot een massabeweging onder leiding van Adolf Hitler. Het ontstond als reactie op onvrede over de afloop van de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis. De NSDAP, de partij van Hitler, kreeg steun van arbeiders en ex-soldaten en beloofde de macht van Duitsland te herstellen. Het nationaalsocialisme kenmerkte zich door een sterke nadruk op het eigen volk, de afwijzing van democratie en het verafschuwen van het communisme. Hitler gebruikte propaganda en beloofde economische hervormingen om steun te vergaren. In 1933 kwam Hitler aan de macht en transformeerde Duitsland tot een totalitaire staat. Het nationaalsocialisme had hiermee ook duidelijke raakvlakken met het fascisme; sterke leider en eigen volk boven alles. Een belangrijk verschil is het antisemitisme (Jodenhaat). Het nationaalsocialisme had ook invloed op andere landen, zoals Nederland, waar de NSB opkwam. De leider van deze groep in Nederland was Anton Mussert. De NSB stond bij het uitbreken van de oorlog aan de kant van Duitsland en streefden naar een nieuw Europa onder leiding van Duitsland.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is Nationaalsocialisme. Het nationaalsocialisme groeide in de jaren twintig van de vorige eeuw uit tot een massabeweging onder leiding van Adolf Hitler. Het ontstond als reactie op onvrede over de afloop van de Eerste Wereldoorlog en de economische crisis. De NSDAP, de partij van Hitler, kreeg steun van arbeiders en ex-soldaten en beloofde de macht van Duitsland te herstellen. Het nationaalsocialisme kenmerkte zich door een sterke nadruk op het eigen volk, de afwijzing van democratie en het verafschuwen van het communisme. Hitler gebruikte propaganda en beloofde economische hervormingen om steun te vergaren. In 1933 kwam Hitler aan de macht en transformeerde Duitsland tot een totalitaire staat. Het nationaalsocialisme had hiermee ook duidelijke raakvlakken met het fascisme; sterke leider en eigen volk boven alles. Een belangrijk verschil is het antisemitisme (Jodenhaat). Het nationaalsocialisme had ook invloed op andere landen, zoals Nederland, waar de NSB opkwam. De leider van deze groep in Nederland was Anton Mussert. De NSB stond bij het uitbreken van de oorlog aan de kant van Duitsland en streefden naar een nieuw Europa onder leiding van Duitsland.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Duitsland heeft eind jaren ’20 van de vorige eeuw te lijden onder een economische crisis. De onvrede onder de bevolking is groot. In combinatie met de politieke wanorde in die tijd zorgt dit ervoor dat de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) onder leiding van Adolf Hitler de macht kan grijpen.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
De machtsovername door Hitler
Bij het uitbreken van de oorlog, stond de NSB aan de kant van Duitsland. Zij streefden naar een nieuw Europa op nationaalsocialistische leest geschoeid, onder leiding van Duitsland. Na de bezetting door de Duitsers groeide de aanhang van de NSB naar ruim 100.000 leden die met de Duitsers collaboreerden. Na de bevrijding door de geallieerden op 5 mei 1945, werd de NSB verboden en veel leden werden gearresteerd en geëxecuteerd. Zo kreeg Mussert op 7 mei 1946 de kogel. Veel gearresteerden werden door de Nederlandse bevolking openlijk mishandeld. Daarnaast werden veel bezittingen van de NSB en haar individuele leden onteigend door de Nederlandse overheid.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Als eindproduct van deze opdracht maak je een mindmap rondom het begrip nationaalsocialisme.
