Toen in Nederland de industrie op gang kwam lieten de leefomstandigheden van de arbeidersklasse te wensen over. Maar de positie van de vrouwen was nog veel slechter.
Overal in de nieuwe industrielanden voerden vrouwen actie om hun positie te verbeteren. Dat gebeurde ook in de periode tussen 1870 en 1920. Deze tijd staat nu bekend als de Eerste Feministische Golf.
Wat weet jij al van het feminisme? Hoor je in onze tijd ook nog dat mensen opkomen voor de rechten van de vrouw? Praat erover met een klasgenoot. Vinden jullie het nodig dat vrouwen nog meer opkomen voor hun rechten? Zo ja, waarom? Zorg dat jullie goede argumenten hebben voor jullie mening.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wat de Eerste Feministische Golf is.
het verband aangeven tussen de opkomst van de industrie en de Eerste Feministische Golf.
de belangrijkste feministische doelen noemen in deze Eerste Feministische Golf.
omschrijven hoe ook in Nederland in die tijd de positie van de vrouw is verbeterd.
aangeven wie de belangrijkste voorvechtsters waren van de beweging in Nederland.
Wat kan ik al?
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even de twee pagina's over het feminisme in de Kennisbank Onderbouw.
Zorg dat je na het lezen van de Kennisbank de volgende vraag kunt beantwoorden:
In welke lagen van de bevolking speelde het feminisme?
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst en kijkt een video over de Eerste Feministische Golf.
Stap 2
Je leest een tekst over Aletta Jacobs en de strijd voor de vrouwenrechten in Nederland.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct A
Je maakt een affiche maken over rechten voor vrouwen.
Eindproduct B
Je maakt een portret over een bekende feministe.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee à drie lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Feministische Golf
De Eerste Feministische Golf
Het bestaan van vrouwen in Nederland, de andere landen van Europa en de Verenigde Staten was weinig rooskleurig. Ze hadden nauwelijks rechten en waren niet of slecht opgeleid. In Nederland bijvoorbeeld mochten vrouwen uit hogere kringen niet buitenshuis werken. Vrouwen uit lagere kringen konden wel werken, maar tegen een loon dat nauwelijks voldoende was om van rond te komen. Dat werk deden ze naast de zorg voor hun gezin. Binnen dat gezin had de man volledige zeggenschap: over het bezit van zijn vrouw, haar inkomen (als ze al geld verdiende) en over de kinderen. Vanaf het midden van de 19e eeuw verbeterde de positie van de vrouw, langzaam.
Niet alleen de vraag naar arbeiders steeg, ook de vraag naar geschoolde werkkrachten. Die stijgende vraag was goed voor de positie van vrouwen. Zo mochten in Nederland vanaf 1863 vrouwen middelbaar onderwijs volgen.
De inzet van vrouwen werd steeds belangrijker en hun belangen werden steeds beter behartigd. Nieuw was dat niet want vanaf de 18e eeuw waren er vrouwen (én mannen) actief om hun positie te verbeteren. Enkele voorbeelden:
In Groot-Brittannië ijverde Mary Wollstonecroft Godwin (1759-1797) voor meer rechten voor vrouwen zoals het recht op onderwijs.
De Britse wijsgeer en econoom John Stuart Mill (1806-1873) schreef in 1869 On the Subjection of Women waarin hij ervoor pleitte dat vrouwen net zoveel rechten krijgen als mannen.
In Frankrijk schreef Mari-Olympe de Gouges (1755-1793) in 1791 de Verklaring over de Rechten van de Vrouw en Burgeres waarin ze pleitte voor meer rechten voor vrouwen.
Pas toen de industrie goed op kwam, kreeg het feminisme serieuze aanhang. De Eerste Feministische Golf kon beginnen. Met die term wordt de periode tussen 1870 en 1920 aangeduid, een periode waarin er veel veranderde in het leven van vrouwen. Feminisme is afgeleid van het Latijnse woord voor vrouw: femina. Feminisme is het streven naar gelijke behandeling van vrouwen en mannen. Men noemt dit ook wel vrouwenemancipatie.
Tijdens de Eerste Feministische Golf voerden vrouwen in de Verenigde Staten actie voor kiesrecht, recht op onderwijs en gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. En in Groot-Brittannië richtten enkele vrouwen in 1903 een actiegroep op om de regering te dwingen kiesrecht voor vrouwen in te voeren. Ze gingen de geschiedenis in als suffragettes. In beide landen hadden de acties succes.
Kijk de volgende video over de opkomst van de vrouwenemancipatie in ons eigen land. Beantwoord daarna de vragen.
Stap 2: Aletta Jacobs
Aletta Jacobs
Aletta Jacobs en de strijd voor vrouwenrechten in Nederland.
Ook in Nederland timmerden vrouwen aan de weg om hun positie te verbeteren. Het waren vooral vrouwen uit hogere kringen die actie voerden. Zij hadden er de tijd voor, omdat ze niet mochten werken en er personeel thuis was voor het huishouden. In 1889 richtten vrouwen onder leiding van Wilhelmina Drucker de ‘Vrije Vrouwen Vereeniging’ op om actie te voeren voor meer rechten zoals kiesrecht.
De bekendste voorvechter voor een betere positie van vrouwen was Aletta Jacobs. Ze werd in 1854 geboren als dochter van een huisarts. Van haar ouders kreeg ze de kans om te leren en, nadat ze het examen van leerling-apotheker had gedaan, wilde ze naar de HBS (Hogere Burger School, voorloper van het huidige VWO). Jacobs had een HBS-diploma nodig om aan een universiteit te kunnen studeren.
Dat ze naar het HBS mocht, was al heel bijzonder want in die tijd werden alleen jongens toegelaten. Meisjes moesten naar een school waar ze Frans, Duits, handwerken en goede manieren leerden.
Voor ze klaar was met de HBS, vroeg Jacobs toestemming aan Jan Thorbecke, toen minister van Onderwijs om medicijnen te studeren aan een universiteit zonder eerst een toelatingsexamen te doen. Ze mag van Thorbecke dat examen overslaan en een jaar op proef studeren. In 1871 werd ze toegelaten tot de universiteit van Groningen en ze was daarmee de eerste vrouw op een Nederlandse universiteit. Kort daarna gaf Thorbecke haar toestemming voor de rest van de studie. Aletta Jacobs deed haar artsexamen in 1878. Een jaar later werd ze de eerste vrouwelijke huisarts in Nederland.
Wilhelmina Drucker
Ook zette Jacobs zich in voor kiesrecht voor vrouwen. Alleen mannen hadden kiesrecht en dan alleen de mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden. Ook Jacobs betaalde voldoende belasting, maar had toch geen kiesrecht, omdat ze een vrouw was.
Samen met Wilhelmina Drucker richtte ze in 1894 de 'Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht' op. Die vereniging voerde voortdurend actie overal in Nederland om kiesrecht voor vrouwen ingevoerd te krijgen. In 1903 werd Jacobs voorzitter van deze vereniging. In 1911 en 1912 reisde ze de hele wereld over samen met Carrie Chapman Catt, de voorzitster van de Wereldbond van Vrouwenkiesrecht, om te ijveren voor vrouwenkiesrecht in andere landen.
Naast Jacobs en Drucker verdient Mina Kruseman te worden vermeld, omdat ze actie voerde tegen gedwongen huwelijken, voor (meer) onderwijs voor vrouwen en meisjes en voor recht op een baan voor vrouwen.
Dankzij de inzet van Jacobs, Drucker en Kruseman verbeterde de positie van vrouwen in Nederland. In 1860 werd de eerste school opgericht voor de opleiding van onderwijzeressen. Daarna kwam er een nieuw soort opleiding voor meisjes, de Middelbare Meisjesschool of kortweg MMS (de MMS en de HBS zijn in 1968 vervangen door de HAVO en het VWO).
In 1917 kregen alle vrouwen in Nederland passief kiesrecht. Dat betekent dat ze gekozen mochten worden tot lid van de Eerste of Tweede Kamer, de Provinciale Staten of een gemeenteraad. Een jaar later kregen alle vrouwen in Nederland ook actief kiesrecht, het recht om zelf een stem uit te brengen.
Kijk naar de film “Aletta Jacobs” van SchoolTV. Beantwoord daarna de vragen.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Eerste Feministische Golf
De periode van 1870 tot 1920 waarin de vrouwenemancipatie in de eerste plaats gericht was op het krijgen van vrouwenkiesrecht en op de toelating tot het universitair onderwijs.
Emancipatie
Emancipatie is het streven naar en de ontwikkeling van gelijke rechten en zelfstandigheid voor groepen die eerst werden gediscrimineerd en/of achtergesteld.
(Actief) Kiesrecht
Het mogen kiezen, het recht om je stem uit te mogen brengen, is het actief kiesrecht.
Aletta Jacobs (1854 - 1929)
Eerste vrouw die in 1871 in Nederland werd toegelaten tot de universiteit. Ze was arts en feministe.
Wilhelmina Drucker (1847 - 1925)
Eén van de eerste Nederlandse feministen, die zich onder meer inzette voor het vrouwenkiesrecht. De latere vrouwenbeweging Dolle Mina is naar haar vernoemd. Ze richtte diverse vrouwentijdschriften en de 'Vrije Vrouwenvereeniging' (VVV, 1889) op. Ze richtte samen met Aletta Jacobs de V'ereeniging voor Vrouwenkiesrecht' (VVK) op.
Eindproduct A: Affiche
Als eindproduct A van deze opdracht maak je een affiche.
In Nederland hebben alle vrouwen actief en passief kiesrecht. Ook hebben ze recht op onderwijs en mogen ze elke opleiding volgen die ze aan kunnen. Verder mogen ze zelf uitmaken wat voor werk ze doen, binnenshuis of buitenshuis en met wie ze willen trouwen. Bij het aannemen van personeel moeten bedrijven en instellingen vrouwelijke en mannelijke sollicitanten gelijk behandelen. Dat is allemaal mogelijk geworden sinds de Eerste Feministische Golf in Nederland. Maar dat is niet vanzelf gegaan. Integendeel!
Om je dat goed te realiseren ga je proberen je in te leven in een tijd waarin de Eerste Feministische Golf in Nederland op punt van beginnen staat.
Dus in 1870 toen Aletta Jacobs nog op de middelbare school zat.
Je maakt het affiche over één van de volgende onderwerpen:
ook vrouwen kunnen tijdens verkiezingen hun stem uitbrengen;
ook vrouwen mogen gekozen worden als lid van de Eerste of Tweede Kamer, van een gemeenteraad of van de Provinciale Staten van een provincie;
vrouwen mogen zelf bepalen met wie ze willen trouwen, als ze dat al willen;
meisjes en vrouwen mogen zelf een opleiding kiezen aan de hand van hun kennis en beroepswens;
vrouwen mogen zelf uitmaken of ze naast of in plaats van het huishouden ander werk doen.
Maak duidelijk waarom je vindt dat vrouwen dit recht moeten krijgen. Je mag er zelf argumenten voor bedenken.
Tip: wil je voor het maken van de affiche meer weten over rechten voor vrouwen en Aletta Jacobs, klik dan op www.alettajacobs.org . Tip: Lees voor je begint nog even de Gereedschapskist onderaan de pagina door.
Met een affiche geef je op een aantrekkelijke manier informatie door. Het is een soort
reclameboodschap met afbeeldingen en tekst. Het draait om twee dingen: inhoud en vorm.
Beoordeling
Het affiche laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: is de boodschap op het affiche bondig en duidelijk?
De vorm: is het affiche met zorg gemaakt en valt het door zijn lay-out meteen op?
Taalfouten: bevatten de teksten op het affiche niet te veel taalfouten?
Eindproduct B: Portret
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een portret.
Je kiest één van volgende personen:
Aletta Jacobs
Wilhelmina Drucker
Mina Kruseman
Van één van deze personen ga je een portret maken.
Een portret is een manier een persoon in beeld te brengen.
Je gaat van één van de drie personen hierboven een portret maken.
Kies één van de drie personen uit. Verzamel informatie over de persoon die je hebt gekozen:
- informatie over haar persoonlijke leven.
- informatie over haar werk.
- informatie over haar rol in de eerste feministische golf.
Zoek ook enkele afbeeldingen van deze persoon.
Bepaal hoe je de informatie in beeld wilt brengen.
Kijk voor tips een tools in de Gereedschapskist.
Beoordeling
Het portret laat je beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let je docent op:
De inhoud: heb je laten zien dat je weet hoe het leven van één van de drie personen er uit zag, wat haar werk was en wat zijn haar was in de eerste feministische golf.
De vorm: het portret is maximaal 1 A4 lang en voorzien van afbeeldingen.
Taalfouten: heb je het portret in goed Nederlands opgeschreven?
Een portret van een persoon is een goede manier om allerlei informatie over die persoon in beeld te brengen. Dit kan in de vorm van een schilderij, een foto of een beeld van klei of ander materiaal. Portretten zijn vaak simpele afbeeldingen van iemands gezicht, zonder dat daar veel creativiteit aan te pas komt.
Terugkijken
Intro:
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de intro een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Ben je anders over het feminisme gaan denken nu je deze opdracht gemaakt hebt?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 à 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed?
A: Heb je op een pakkende manier de tekst op het affiche kunnen verwoorden. Denk je dat vrouwen, na het zien van jouw affiche, enthousiast worden? Waarom wel of waarom niet?
B: Geeft jouw portret een duidelijk beeld van één van de vrouwen? Wat vond je het meest opvallend in het leven van de vrouw die jij hebt bestudeerd. Zou je met haar willen ruilen en in dus in haar schoenen willen staan?
Het arrangement Feministische golf vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is de Feministische golf. Toen in Nederland de industrie op gang kwam lieten de leefomstandigheden van de arbeidersklasse te wensen over. Maar de positie van de vrouwen was nog veel slechter. Overal in de nieuwe industrielanden voerden vrouwen actie om hun positie te verbeteren. Dat gebeurde ook in de periode tussen 1870 en 1920. Deze tijd staat nu bekend als de Eerste Feministische Golf. Eerste Feministische Golf wordt ook wel de vrouwenemancipatie genoemd en is het streven naar gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Dit kwam voornamelijk opgang voor de industriële revolutie. Hierdoor steeg de vraag naar arbeiders en geschoolde arbeiders. De belangrijkste feministische doelen in deze Eerste Feministische Golf waren kiesrecht, recht op onderwijs en gelijke kansen op de arbeidsmarkt voor mannen en vrouwen. Door de vele acties kregen vrouwen kiesrecht en mochten ze naar school. Eén van de belangrijkste voorvechtsters van de beweging in Nederland waren Aletta Jacobs, Wilhelmina Drucker en Mina Kruseman.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is de Feministische golf. Toen in Nederland de industrie op gang kwam lieten de leefomstandigheden van de arbeidersklasse te wensen over. Maar de positie van de vrouwen was nog veel slechter. Overal in de nieuwe industrielanden voerden vrouwen actie om hun positie te verbeteren. Dat gebeurde ook in de periode tussen 1870 en 1920. Deze tijd staat nu bekend als de Eerste Feministische Golf. Eerste Feministische Golf wordt ook wel de vrouwenemancipatie genoemd en is het streven naar gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Dit kwam voornamelijk opgang voor de industriële revolutie. Hierdoor steeg de vraag naar arbeiders en geschoolde arbeiders. De belangrijkste feministische doelen in deze Eerste Feministische Golf waren kiesrecht, recht op onderwijs en gelijke kansen op de arbeidsmarkt voor mannen en vrouwen. Door de vele acties kregen vrouwen kiesrecht en mochten ze naar school. Eén van de belangrijkste voorvechtsters van de beweging in Nederland waren Aletta Jacobs, Wilhelmina Drucker en Mina Kruseman.
Toen in Nederland de industrie op gang kwam lieten de leefomstandigheden van de arbeidersklasse te wensen over. Maar de positie van de vrouwen was nog veel slechter.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even de twee pagina's over het feminisme in de Kennisbank Onderbouw.
De Eerste Feministische Golf
Pas toen de industrie goed op kwam, kreeg het feminisme serieuze aanhang. De Eerste Feministische Golf kon beginnen. Met die term wordt de periode tussen 1870 en 1920 aangeduid, een periode waarin er veel veranderde in het leven van vrouwen. Feminisme is afgeleid van het Latijnse woord voor vrouw: femina. Feminisme is het streven naar gelijke behandeling van vrouwen en mannen. Men noemt dit ook wel vrouwenemancipatie.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
