Overzicht 1900 - 1945
Inleiding
Het zijn bewogen jaren, de eerste jaren van de vorige eeuw. Nederland is een verzuild land, verschillende groepen leven compleet naast elkaar, bijna zonder onderling contact. Vakbonden komen op om wat te doen aan de zwakke positie van de arbeiders. De eerste feministische golf overspoelt Europa want vrouwen willen meer dan een tweederangs plek in de samenleving.
Het zijn ook ongekend gewelddadige jaren geweest. De Europese grootmachten lieten hun legers groeien en het nationalisme beleefde overal een bloeitijd. In 1914 kwam het tot een militaire ontlading toen Oostenrijk-Hongarije Servië binnenviel. Oorlog in Europa. Al snel was het aantal betrokken landen groot genoeg om het een wereldoorlog te noemen. Het werd een bloedige loopgravenoorlog met 20 miljoen doden. Aan het eind van de oorlog, na 1918, werden de Europese landsgrenzen opnieuw getrokken. Duitsland, de grote verliezer, moest zwaar boeten. De opgelegde strafmaatregelen, vastgelegd in het Vredesverdrag van Versailles, waren zo zwaar dat daarin misschien wel de kiem lag van een nieuw conflict. De Tweede Wereldoorlog was nog gruwelijker dan de Eerste. Het totaal aantal doden tussen 1939 en 1945 wordt geschat op 60 miljoen! Daaronder miljoenen joden, die tijdens de oorlog in concentratiekampen werden vermoord.
In 1917, de Eerste Wereldoorlog is nog niet afgelopen, breekt in Rusland de revolutie uit en een bloedige burgeroorlog volgt. Als in 1921 de kruitdampen optrekken, zijn er 6 miljoen doden te betreuren.
De periode tussen de twee wereldoorlogen is later het Interbellum genoemd. Dat klinkt heel wat mooier dan ‘de crisisjaren’, een andere naam voor dezelfde periode. De Duitse economie had zwaar te lijden onder de opgelegde boetes uit het vredesverdrag, maar ook andere landen raakten in zwaar economisch weer. In de Verenigde Staten breekt de Grote Depressie uit: massale bedrijfssluitingen, grote werkloosheid en aan het eind van de twintiger jaren een enorme beurscrisis. De gevolgen zijn wereldwijd merkbaar.
Na 1945 worden wereldwijd de brokken van een halve eeuw opgeveegd. In dit blok zie je de belangrijkste gebeurtenissen voorbijkomen.
1. Verzuiling en schoolstrijd.
2. Vakbonden
3. Eerste feministische golf
4. De oorzaken van de Eerste Wereldoorlog
5. Nederland in de Eerste Wereldoorlog
6. Het verloop van de Eerste Wereldoorlog
7. Duitsland en de herstelbetalingen
8. De crisisjaren
9. De opkomst van het nationaalsocialisme
10. De Totale Oorlog
11. Jodenvervolging
12. Geallieerde leiders
13. Atoombommen op Hiroshima en Nagasaki
In de slotopdracht komen elementen uit alle 13 onderwerpen terug. Jullie maken in kleine teams elk een Prezi om de bewogen eerste helft van de twintigste eeuw op een flitsende en heldere manier samen te vatten en te presenteren.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van het thema moet je kunnen beschrijven hoe het historisch overzicht van 1900-1945 eruit ziet.
Over dit historisch overzicht worden tijdens het centraal examen (CE) vragen gesteld. Het onderwerp kan ook deel uitmaken van het schoolexamen (SE).
|
Opdracht
|
Leervraag
|
|
Verzuiling en schoolstrijd
|
Wat is de invloed van de verzuiling op het dagelijks leven en de schoolstrijd?
|
|
Vakbonden
|
Waarom organiseerden arbeiders zich in vakbonden aan het einde van de 19e eeuw/begin 20e eeuw?
|
|
Feministische golf
|
Wat was de eerste feministische golf?
|
|
Oorzaken WOI
|
Wat waren de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog?
|
|
Nederland en WOI
|
Hoe lukte het Nederland om neutraal te blijven in de Eerste Wereldoorlog?
|
|
Verloop WOI
|
Waarom had het verloop van de Eerste Wereldoorlog invloed op de landsgrenzen in Europa?
|
|
Herstelbetalingen
|
Welke afspraken van die bij de Vrede van Versailles werden gemaakt hadden grote gevolgen voor de Duitse economie?
|
|
Crisisjaren
|
Wat waren de achtergronden en de gevolgen van de wereldwijde crisis die in de VS begon?
|
|
Nationaalsocialisme
|
Op welke manier kreeg het nationaalsocialisme voet aan de grond in Duitsland?
|
|
Totale oorlog
|
Op welke manier heeft een totale oorlog invloed op burgers en het verloop van de oorlog?
|
|
Jodenvervolging
|
Welke impact had het gedachtegoed van de nationaalsocialisten op het leven van de joden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog?
|
|
Geallieerde leiders
|
Waren de beslissingen die de geallieerde leiders namen altijd in het belang van hun eigen bevolking?
|
|
Atoombommen Japan
|
Is de inzet van atoombommen goed of fout in een oorlogssituatie?
|
Wat ga ik doen?
Het thema 'Historisch overzicht' bestudeer je door deze 13 opdrachten te maken:
|
Opdracht
|
Tijd
|
Eindproduct
|
|
Verzuiling en schoolstrijd
|
3 lessen
|
Dossier verzuiling
|
|
Vakbonden
|
2 lessen
|
Een folder of een dagboekfragment
|
|
Feministische golf
|
3 lessen
|
Een affiche of portret
|
|
Oorzaken WO I
|
2 lessen
|
Twee tweets
|
|
Nederland in WO I
|
3 lessen
|
Een plaquettetekst of eigen toets
|
|
Verloop WO I
|
2 lessen
|
Een brief
|
|
Herstelbetalingen
|
2 lessen
|
Facebookpagina
|
|
Crisisjaren
|
2 lessen
|
Een collage of vicieuze cirkel
|
|
Nationaal socialisme
|
2 lessen
|
Een mindmap
|
|
Totale oorlog
|
2 lessen
|
Informatiebord of eigen les
|
|
Jodenvervolging
|
3 lessen
|
Een herinneringsboek
|
|
Geallieerde leiders
|
3 lessen
|
Een aanklacht of verdediging
|
|
Atoombommen Japan
|
3 lessen
|
Een videoblog
|
|
Afsluiting
|
2 lessen
|
Prezi
|
|
Totaal
|
34 lessen
|
|
De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.
Opdrachten
Hier vind je de dertien opdrachten die horen bij dit thema.
Maak je keuze.
Afsluiting
Samenvattend
Eindproduct: Prezi
De eerste helft van de 20e eeuw is een turbulente periode. Op allerlei terreinen staat de wereld op zijn kop. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op. De politieke en militaire macht wordt wereldwijd herverdeeld.
Ook op sociaaleconomisch en cultureel terrein gebeurt er van alles, denk aan de opkomst van een arbeidersklasse, aan de vrouwenbeweging of aan allerlei nieuwe kunststromingen zoals de Stijl, het kubisme en het surrealisme. Oorlogen en crisisjaren, het lijkt of de mensheid niets bespaard blijft.
In de voorgaande dertien opdrachten is veel daarvan voorbij gekomen. In deze afsluitende opdracht verwerk je samen met een klasgenoot de belangrijkste gebeurtenissen en personen in een Prezi en beleven jullie de hele periode opnieuw.
Na afloop hebben jullie deze gebeurtenissen en personen in een chronologisch overzicht geplaatst én mogelijke verbanden tussen de gebeurtenissen of personen aangebracht.
Uit de 13 opdrachten van het blok Historisch Overzicht 1900-1945 zijn verschillende stukjes tekst gehaald en ook enkele afbeeldingen. Die informatie vind je hieronder.
De verschillende fragmenten staan niet in chronologische volgorde.
Dat is jullie taak: zet in ieder geval de zaken op een tijdbalk. Maar met een Prezi kun je veel meer: zorg dat je van gebeurtenis naar persoon of andere gebeurtenis linkt. Maak een wervelende presentatie van de hele periode 1900-1945, waarmee je de gebeurtenissen voor de kijkers begrijpelijk uitlegt.
De onderstaande fragmenten moeten jullie sowieso verwerken. Maar er mogen natuurlijk nog veel meer momenten uit de periode 1900-1945 verwerkt worden!
Fragment 1.
Het socialisme kon ook in Nederland rekenen op een grote aanhang. De ideeën van Marx vonden hier een goede voedingsbodem. Dat had alles te maken met hun werk- en woonomstandigheden. Ze hadden het op zijn zachtst gezegd niet erg makkelijk. |
|
Fragment 2.
|
Fragment 3.
Dat ze naar het HBS mocht, was al heel bijzonder want in die tijd werden alleen jongens toegelaten. Meisjes moesten naar een school waar ze Frans, Duits, handwerken en goede manieren leerden. |
Fragment 4.
Volgens het oorspronkelijke plan zou het Duitse Rijk Nederland (met name Limburg), België en Luxemburg binnenvallen om te kunnen doorstoten naar Noord-Frankrijk. In het latere plan sparen de Duitsers Nederland. De Duitse legers trekken onder Limburg door. Ze hebben Nederland niet nodig voor het Schlieffenplan. |
Fragment 5.
De omstandigheden waarin de arbeiders werkten en woonden waren vaak schandalig. Armoede, uitbuiting, kinderarbeid, het was aan de orde van de dag. En dat terwijl de gegoede klasse de winsten van de fabrieken opstreek. De verschillen werden schrijnend zichtbaar en de gevolgen konden niet uitblijven. |
|
Fragment 6.
|
Fragment 7.
De spanningen in Europa werden veroorzaakt door de strijd om de koloniën of overzeese gebiedsdelen. Alle grootmachten in Europa zochten afzetmarkten voor hun producten en leveranciers van grondstoffen. |
Fragment 8.
De socialisten, de rooms-katholieken en de protestanten hadden hun eigen politieke partijen, kranten, omroepen en vakbonden. |
Fragment 9.
De militairen werden ontwapend en in kazernes, tentenkampen en interneringskampen ondergebracht. Het grootste kamp was het Kamp Zeist bij Amersfoort, bestaande uit houten barakken. De helft van de militairen werd gedurende de oorlog tewerkgesteld bij een van de Nederlandse bedrijven. |
Fragment 10.
Niet alleen voelden veel Duitsers zich diep gekrenkt en waren ze boos op hun regering, ook merkten ze dat de economie van hun land zwaar te lijden had van de strafmaatregelen uit de Vrede van Versailles. Bovendien kwamen veel Duitsers door dit verdrag in een ander land te wonen zonder te verhuizen. |
Fragment 11.
Eeuwenlang hebben groepen in de samenleving naast elkaar geleefd, maar echte verzuiling, waarbij elke groep alles binnen de eigen kring vindt – gezin, werk, geloof, onderwijs, sport en recreatie, vakbonden, politieke partijen, enzovoort – dat ontstaat pas in de 2e helft van de 19e eeuw. |
Fragment 12.
De Duitse onderzeeboot U-20 raakte de Lusitania aan de stuurboordzijde. De explosie daarna was het gevolg van ontploffend kolengruis of munitie die het schip ook vervoerde. De Lusitania zonk binnen 18 minuten, waarbij 1198 opvarenden omkwamen. Onder hen waren er 128 Amerikanen. |
Fragment 13.
De Duitse keizer Wilhelm II trad af en de sociaaldemocraten riepen in Duitsland een republiek uit met een parlementaire democratie. Het werd de Republiek van Weimar genoemd, omdat in de Duitse stad Weimar de grondwet voor de republiek werd afgekondigd. |
|
Fragment 14.
|
Fragment 15.
Roosevelt kwam met zijn ‘New Deal’, een programma om de economie te hervormen, te stimuleren en mensen te helpen die door de crisis werkloos en arm waren geworden. Werkgelegenheidsprojecten, bijvoorbeeld het aanleggen en repareren van wegen en andere voorzieningen, waren een belangrijk onderdeel van de New Deal. |
|
Fragment 16.
|
Fragment 17.
Ook beloofde hij diegenen te straffen die volgens hem verantwoordelijk waren voor de crisis, zoals de joden, communisten en de tegenstanders uit de Eerste Wereldoorlog. Die simpele boodschap sloeg aan. |
|
Fragment 18.
|
Fragment 19.
Na een week of zes zat er geen beweging meer in het oorlogsfront. De legers groeven zich in om zich beter te kunnen beschermen tegen mitrailleurs en rondvliegende scherven van artilleriegranaten. De ondiepe schuttersputjes werden met elkaar verbonden en dieper uitgegraven. |
|
Fragment 20.
|
Fragment 21.
Hij loste het probleem van een tekort aan arbeidskrachten op door arbeiders uit de bezette landen naar Duitsland over te laten brengen. In totaal werden er tien miljoen dwangarbeiders in Duitsland aan het werk gezet, waaronder een half miljoen Nederlanders. |
Fragment 22.
Er waren diverse rechts-extremistische partijtjes die de democratie de schuld gaven. De democratie was in hun ogen opgelegd door de overwinnaars van de oorlog. Door de democratie, zo verkondigden de rechts-extremisten, kwamen de mensen aan de macht die Duitsland hadden verraden. |
Fragment 23.
Desondanks draaide het in kamp Westerbork uiteindelijk maar om één ding: het transport dat bijna wekelijks vertrok, in de beginperiode zelfs twee maal per week. De angst op transport te worden gesteld beheerste het kampleven. |
Fragment 24.
Het is zondag 5 augustus 1945. De weersomstandigheden zijn zo goed mogelijk en de uitgekozen militairen hebben een half jaar getraind en zijn er klaar voor. Kolonel Tibbets is de enige die 3 maanden ervoor was ingelicht door de FBI over de bedoeling van de vlucht. |
Fragment 25.
Radio Oranje noemde zich ook wel “De stem van strijdend Nederland”. Elke avond werd Radio Oranje op de Engelse zender BBC een kwartier lang uitgezonden. |
|
Fragment 26.
|
Uit elk van de 13 opdrachten zijn tekstfragmenten en foto’s geknipt. Zet de fragmenten en foto’s in de goede chronologische volgorde.
Maak in Prezi een tijdlijn en plaats de fragmenten op de één of andere manier op die lijn. Bedenk zelf de overgangen tussen de opeenvolgende gebeurtenissen en schrijf op jouw manier de geschiedenis van de eerste helft van de 20e eeuw. Als je dat korte verhaal uitschrijft alsof het een filmscript is, dan heb je je presentatie al voor de helft klaar. De rest is creatief zijn met vormgeving, overgangen, beweging en geluid.
Beoordeling
Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent en je medeleerlingen.
Bij de beoordeling letten zij op:
- De inhoud: is de informatie in je Prezi correct? Zijn minimaal alle fragmenten verwerkt?
- De vorm: Hebben jullie er een overzichtelijke en instructieve Prezi van gemaakt?
- Taalfouten: heb je je teksten in goed en begrijpelijk Nederlands geschreven, zonder al te veel taalfouten?
|
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
|
|
Terugkijken
Inleiding
- Lees de intro van het thema nog eens door.
Gaf de intro een goed beeld van wat je in dit thema tegen zou komen?
- Welk onderdeel van de eerste helft van de 20e eeuw was je het meest nieuwsgierig naar? Heb je hier ook informatie over gehad in dit thema? Waarom had dit je interesse?
Kan ik wat ik moet kunnen?
- Lees de leervragen van het thema nog eens door. Kun je alle vragen beantwoorden en je antwoorden op de vragen beargumenteren? Zo niet, wat ga je er aan doen om dit toch te kunnen?
Hoe ging het?
- Tijd
Je hebt dertien opdrachten gemaakt. Voor iedere opdracht stond ongeveer 2 à 3 uur.
Had je die tijd ook nodig voor sommige opdrachten tijd te kort?
- Inhoud
Welke opdracht vond je het leukst? Schrijf op waarom.
Schrijf ook op welke opdracht je het minst leuk vond. Leg je antwoord uit.
- Eindopdracht thema
Wat vond je van de eindopdracht?
Is het gelukt om alle leervragen in de Prezi te verwerken?
Ben je tijdens het verbinden van de verschillende onderdelen in de Prezi nog opvallende dingen tegengekomen? Informatie waarvan je van te voren niet wist dat er een relatie was?
Kun je deze relaties nu uitleggen?
