In deze les maak je kennis met de eerste jeugdculturen van na de Tweede Wereldoorlog. Ze kwamen meestal vanuit Amerika overwaaien naar Nederland. Achtereenvolgens kijken we naar nozems, provo’s en hippies met hun flower power.
Heb je al eens van deze jeugdculturen gehoord? Wat weet je hier al van? Bespreek het met een klasgenoot. Bespreek samen ook of er in onze tijd nog jeugdculturen zijn. Hoe heten deze culturen en waaraan kun je ze herkennen?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
aangeven wanneer de eerste jeugdculturen in Nederland zijn ontstaan.
uitleggen waarom de jongeren zich verzetten tegen hun ouders en de autoriteiten.
enkele voorbeelden van jeugdculturen in Nederland noemen en weergeven waarin ze op elkaar leken en waarin ze van elkaar verschilden.
enkele uitingen van nozems, provo’s en hippies herkennen.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over de opkomst van groepen jongeren die hun eigen normen en waarden wilden volgen en zich verzetten tegen hun ouders en het gezag. Deze jeugdculturen uit de jaren vijftig en zestig brachten veel veranderingen teweeg.
Bestudeer, voor je met de opdracht begint, uit de Kennisbank Toenemende Pluriformiteit de pagina over Jeugdcultuur.
Zorg dat je na het bestuderen van de tekst antwoord kunt geven op de volgende vraag:
Door welke ontwikkeling in de maatschappij, vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw, was het voor jongeren mogelijk om een "eigen" manier van leven te ontwikkelen?
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Jeugdculturen ontstonden, omdat jongeren het zat waren om braaf bevelen op te volgen. Hoe dit verder ging leer je in deze stap.
Stap 2
De nozems waren één van de jeugdculturen. Meer over de nozems leer je in deze stap.
Stap 3
De provo's wouden laten zien dat ze het niet eens waren met de bestaande regels en wetten. In deze stap leer je hoe ze dat deden.
Stap 4
Make love, not war was de leus van de Hippies... maar wat bedoelden ze daar eigenlijk mee?
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Je plaatst voorwerpen en muziekfragmenten bij de juiste jeugdcultuur.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1 - Het ontstaan van de jeugdcultuur
Na de Tweede Wereldoorlog was het tijd voor de wederopbouw.
Er werd hard gewerkt in Nederland en sober geleefd.
Het waren de jaren waarin jongeren hun ouders braaf gehoorzaamden.
Totdat . . . totdat die jongeren daar geen zin meer in hadden.
Grote groepen jongeren hadden genoeg van de braafheid en de gezapigheid en van het gezag. Ze hadden er genoeg van op hun ouders te lijken. Met hun eigen taal, kleding, mode, muziek en lichaamsversiering (eerst vooral kapsels, later ook tattoos en piercings) onderscheidden ze zich als jongeren, een ‘aparte mensensoort’.
Kijk maar eens naar ‘Jong zijn in de jaren zestig’. Lees voor het kijken de vraag onderaan deze pagina even door.
Muziek was voor jongeren heel belangrijk. Velen leggen het begin van de jeugdcultuur in de Verenigde Staten, bij Bill Haley and His Comets, toen zij de plaat ‘Rock around the clock’ opnamen op 12 april 1954, het begin van de Rock ‘n Roll. Veel volwassenen vonden deze nieuwe muziekstijl onzedelijk en veel te provocerend, maar voor de jongeren klonk het als ‘muziek in de oren’.
Kijk en luister naar Rock around the clock. Begrijp jij waarom dit nummer voor jongeren in die tijd zo bijzonder was? Begrijp je ook waarom veel volwassenen dit te provocerend vonden?
De rest van de wereld volgde snel, ook Nederland. De muziek uit Amerika kwam in Europa beschikbaar via films, grammofoonplaten en Radio Luxembourg, het eerste popstation.
Stap 2 - Nozems
Nozems in Groningen
In Amerika werden ze ‘beatniks’ genoemd, in Engeland ‘teddy boys’, in Frankrijk ‘blouson noirs’, in Duitsland ‘Halbstarken’, in Spanje ‘gamberros’ en in Italië ‘vitelloni’. Nederland had zijn eigen ‘nozems’.
Er is een historicus die meent dat de naam ontleend is aan ‘Nederlands Onderdaan Zonder Enige Manieren’, maar de meesten vinden dat onzin.
Waar 'nozem' echt vandaan kwam, weet niemand.
Het woord werd voor het eerst in publicaties in 1955 gebruikt. Met een nozem werd een zelfbewuste jongere aangeduid, wat agressief, gekleed in een spijkerbroek en leren jack, uitgedost met een vetkuif, een sigaret in de mondhoek, luisterend naar rock ‘n roll uit een transistorradio. De jongeren verzamelden zich vaak op hun ‘buikschuiver’ voor de snackbar.
Een buikschuiver was een brommer, meestal van het merk Kreidler, met een doorlopend zadel voor berijder en passagier (een vriendin in amazonezit achterop). Je kon ook plat op je buik op het lange zadel gaan liggen, met je neus ongeveer op de tank. Vandaar de bijnaam ‘buikschuiver’.
Verveling en elkaar opstoken leidden vaak tot vandalisme en geweld. Er waren wel sportclubs, maar veel vertier was er niet. De naam nozem had al snel een negatieve klank. In de woordenboeken vind je voor nozem: een opstandige of baldadige jongere, een probleemjongere. In een studie uit 1959 met de titel ‘De jeugd in het geding’ lag de schuld niet bij de nozems, maar bij de volwassenen: niet de ‘losgeslagen jongeren’ waren het probleem, maar de bekrompen ouderen die het gedrag van bepaalde groepen jongeren niet als aanvaardbare variatie wilden accepteren.
Stap 3 - Provo
Nederland maakte in mei 1965 kennis met de Provo’s. Kijk de video. Lees voor het kijken eerst de vraag onderaan de pagina.
Provo begon met een beginselverklaring: "Provo ziet zich voor de keus gesteld: desperaat verzet of lijdzame ondergang. Provo roept op tot verzet waar het kan. Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren, wil het zich niet laten ontgaan."
De politie wist niet wat ze ermee moest en liet zich vaak provoceren.
De studente Koosje Koster werd gearresteerd en mishandeld, omdat ze gratis krenten had uitgedeeld. Een demonstratie met de woorden ‘Vrijheid van Meningsuiting’, ‘Democratie’ en ‘Recht op Demonstratie’ werd door de burgemeester van Amsterdam verboden. Toen de provo’s vervolgens met een wit laken zonder tekst liepen, werd ook deze demonstratie prompt verboden.
Wit was de kleur van de beweging. Veel provo’s kleedden zich in het wit, maar het wit is vooral bekend geworden door vele ‘witte plannen’. Redelijk succesvol was het ‘witte-fietsenplan’: wit gespoten fietsen zonder slot die door iedereen in Amsterdam gratis gebruikt konden worden. Minder succesvol waren het ‘witkarproject’ (wit gespoten gratis karren), het ‘witte-kippenplan’ (agenten in het wit die zich als sociale werkers moesten opstellen) en het ‘witte-schoorstenenplan’ (fabrieksschoorstenen zonder giftige uitstoot).
Bij een van de wekelijkse ‘happenings’ van de ‘anti-rookmagiër’ Robert Jasper Grootveld werd een witte fiets, dat tegen een beeld was gezet, door de politie in beslag genomen wegens ‘het ontbreken van een slot’.
Twee jaar lang publiceerde Provo het gelijknamige blad PROVO. Het eerste nummer had een oplage van 500 exemplaren, maar nummer 15 had al een oplage van 20.000! Diverse nummers werden door de politie in beslag genomen.
Provo ging zelfs de politiek in. In 1966 won Provo een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Op 13 mei 1967 hief Provo zichzelf op. Provo was tegen instituties en het wilde zelf geen instituut worden.
Stap 4 - Hippies en flower power
Flower power (de kracht van bloemen) is rond 1965 ontstaan op de campus van de universiteit van California. De volgers van flower power werden hippies genoemd.
Flower power was een protest tegen de oorlog, de honger en de armoede in de wereld. Het antwoord op de ellende was: make love, not war. Hippies wilden in harmonie met de natuur leven en verzetten zich tegen het burgerlijke bestaan van hun ouders die te veel met werk, geld en bezit bezig waren. Ze predikten ook de vrije liefde (met dank aan de pil die overal te krijgen was). Veel hippies leefden in communes en experimenteerden met soft drugs.
Je kon hippies herkennen aan hun uiterlijk: lange haren, fleurige kleding, bloemen, haarbanden en slippers of blote voeten.
Hippies geloofden dat muziek mensen bij elkaar konden brengen. Ze organiseerden diverse popfestivals voor ‘days of peace and music’. Bekend zijn het popfestival in Monterey in Californië (1967) met 60.000 bezoekers, Woodstock in Bethel bij New York (1969) met 400.000 bezoekers, het Engelse Isle of Wight Festival (in 1970) met tussen de 600.000 tot 700.000 bezoekers en het Holland Pop Festival in het Rotterdamse Kralingen (1970) met 150.000 bezoekers.Velen zeggen dat de Nederlandse gedoogcultuur in 1970 in Kralingen begonnen is. Soft drugs waren nog steeds verboden, maar politieagenten zagen de hippies wiet en marihuana gebruiken en grepen niet in.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Jeugdcultuur
Normen en waarden, uitingen en belevingen die kenmerkend zijn voor bepaalde groepen jongeren.
Rock and Roll
Muziekstroming en dansstijl die opkwam bij de jongere generatie in de jaren vijftig.
Nozem
Jonge branieschopper uit de jaren vijftig, gekleed in spijkerbroek en leren jack en het haar in een vetkuif. Ze hadden vaak een brommer.
Provo
Provo was een actie-beweging die midden jaren zestig in Nederland ontstond en weer verdween na twee jaar. Provo werd in mei 1965 opgericht door onder meer Roel van Duijn (filosoof). Hun sterkste actiemiddel was 'autoriteiten in verwarring brengen'. Wit was de kleur van de beweging.
Flower power
Flower power (de kracht van bloemen) is rond 1965 ontstaan op de campus van de universiteit van California. De volgers van flower power werden hippies genoemd. Ze protesteerden tegen de oorlog, de honger en de armoede in de wereld.
Hippie
Hippies waren de aanhangers van de Flower power. Ze wilden in de jaren zestig in harmonie met de natuur leven en verzetten zich tegen het burgerlijke bestaan van hun ouders. Ze predikten de vrije liefde, gebruikten softdrugs en leefden vaak in communes (grote groepen mensen bij elkaar).
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maak je een quiz waarin je 10 verschillende stijlen bij één van de jeugdculturen (nozems, provo’s en hippies) moet onderbrengen. Als je dat lukt, heb je laten zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Laat je antwoorden zien aan je docent als je alles hebt ingevuld.
Quiz: Nozem, provo of hippie?
0%
We geven verschillende kenmerken/voorwerpen behorend bij één van de jeugdculturen die na de Tweede Wereldoorlog ontstonden.
De voorbeelden zijn afbeeldingen van kleding of (lichaams)versiering en muziekfragmenten.
Aan jou steeds de keuze om aan te geven bij welke jeugdcultuur het gegeven kenmerk/voorwerp het beste past:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht. Zijn er overeenkomsten tussen de jeugdculturen van toen en nu?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Wat vond je het leukste om te leren? Waar zou je meer over willen weten?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed of vond je het heel moeilijk? Is het gelukt om alle kenmerken aan de juiste jeugdcultuur te koppelen?
Bij welke jeugdcultuur zou jij je het beste thuis voelen?
Het arrangement Make love not war vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Make love, not war. Na de Tweede Wereldoorlog gehoorzaamden jongeren braaf hun ouders maar in de jaren 50 en 60 veranderde dit. Er ontstonden jeugdculturen die zich afzetten van de vorige generatie. Veel van deze culturen waren fan van muziek, zoals Rock and Roll. Dit was voor veel volwassenen zeer provocerend. Nozems waren vaak jongens met een motor (buikschuiver), spijkerbroek, leren jas, vetkuif en sigaret in de mond. Verveling en elkaar opstoken leidden vaak tot vandalisme en geweld. De naam nozem kreeg gauw een negatieve klank. Provo's provoceerden en roept op tot verzet waar het kan. Ze gebruikten vaak de kleur wit en hadden veel projecten, zoals een blad PROVO en gingen ze de politiek in, om hun stem te laten horen. Hippies waren volgers van de Flower Power (kracht van bloemen). De Flower Power was een protest tegen de oorlog de honger en armoede in de wereld. Ze wilden in harmonie met de natuur leven en experimenteerden met soft drugs. Daarbij predikten ze vrije liefde, wat nu mogelijk was door de anticonceptiepil. Muziek was voor deze groep ook zeer belangrijk.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Make love, not war. Na de Tweede Wereldoorlog gehoorzaamden jongeren braaf hun ouders maar in de jaren 50 en 60 veranderde dit. Er ontstonden jeugdculturen die zich afzetten van de vorige generatie. Veel van deze culturen waren fan van muziek, zoals Rock and Roll. Dit was voor veel volwassenen zeer provocerend. Nozems waren vaak jongens met een motor (buikschuiver), spijkerbroek, leren jas, vetkuif en sigaret in de mond. Verveling en elkaar opstoken leidden vaak tot vandalisme en geweld. De naam nozem kreeg gauw een negatieve klank. Provo's provoceerden en roept op tot verzet waar het kan. Ze gebruikten vaak de kleur wit en hadden veel projecten, zoals een blad PROVO en gingen ze de politiek in, om hun stem te laten horen. Hippies waren volgers van de Flower Power (kracht van bloemen). De Flower Power was een protest tegen de oorlog de honger en armoede in de wereld. Ze wilden in harmonie met de natuur leven en experimenteerden met soft drugs. Daarbij predikten ze vrije liefde, wat nu mogelijk was door de anticonceptiepil. Muziek was voor deze groep ook zeer belangrijk.
In deze les maak je kennis met de eerste jeugdculturen van na de Tweede Wereldoorlog. Ze kwamen meestal vanuit Amerika overwaaien naar Nederland. Achtereenvolgens kijken we naar nozems, provo’s en hippies met hun flower power.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over de opkomst van groepen jongeren die hun eigen normen en waarden wilden volgen en zich verzetten tegen hun ouders en het gezag. Deze jeugdculturen uit de jaren vijftig en zestig brachten veel veranderingen teweeg.
Na de Tweede Wereldoorlog was het tijd voor de wederopbouw.
Nederland maakte in mei 1965 kennis met de Provo’s. Kijk de video. Lees voor het kijken eerst de vraag onderaan de pagina. 
Flower power (de kracht van bloemen) is rond 1965 ontstaan op de campus van de universiteit van California. De volgers van flower power werden hippies genoemd.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
We geven verschillende kenmerken/voorwerpen behorend bij één van de jeugdculturen die na de Tweede Wereldoorlog ontstonden.
