‘Ze komen allemaal naar Portugal’, verzuchtte een Portugees in 1975 toen de Portugese kolonisten halsoverkop hun kolonie Angola verlieten, met een stroom Angolezen in hun kielzog.
Maar het tij is gekeerd. De stroom arbeidsmigranten loopt nu, veertig jaar later, de andere kant op. Nu verzucht een Angolees op zijn beurt in een krantenartikel: ‘Ze komen allemaal naar Angola’.
En het gaat niet alleen om Portugezen die komen. Integendeel. De migranten komen met duizenden tegelijk, van alle kanten, en dat terwijl een kwart van alle Angolezen zelf werkloos is.
Probleemstelling
De centrale vraag is: welke motieven hebben de ‘buitenlanders’ om naar Angola te komen? Hebben ze allemaal dezelfde motieven of verschilt dat van groep tot groep?
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Welke ‘buitenlanders’ komen allemaal naar Angola? Hoe gaan deze bevolkingsgroepen met elkaar om? Wordt de Angolese samenleving langzaamaan een smeltkroes of leven de onderscheiden groepen allemaal in hun eigen wereldje?
Deelvragen
Welke push- en pullfactoren kunnen jullie aanwijzen?
Welke ‘zoete wraak’ nemen de Angolezen en op wie?
Waarom zijn er veel meer Chinezen dan Portugezen in Angola?
Gaan de Chinezen en Angolezen respectvol met elkaar om of is er juist veel sprake van vooroordelen, racisme en discriminatie?
Begrippen
Arbeidsmigratie
Kettingmigratie
Multinationale onderneming (MNO)
Push- en pullfactoren.
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Test je voorkennis.
Aan de slag
Stap 1
Lees over de migratiestroom van Angola naar Portugal en later van Portugal naar Angola. Bestudeer de push- en pullfactoren.
Stap 2
Lees over hoe Angola omgaat met Portugezen die als illegale migranten terugkeren.
Stap 3
Lees over Chinese bedrijven die zoveel eigen arbeiders meenemen, dat de werkgelegenheid voor Angolezen sterk afneemt.
Stap 4
Er bestaan niet alleen (voor)oordelen van Chinezen over Angolezen, maar ook over Portugezen die daar wonen en werken. Lees er hier meer over.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst.
Eindopdracht A
Maak de vragen van de eindtoets.
Eindopdracht B
Schrijf een brief.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van 3 à 4 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Veel Europeanen hebben het idee dat Europa wordt overspoeld door gelukzoekers uit Afrika, op zoek naar werk en veiligheid. Dat gaat zeker niet op voor het zuidelijk Afrikaanse land Angola. Sterker nog: de rollen zijn omgedraaid. Angola wordt ‘overspoeld’ door gelukzoekers, zakenlieden en werknemers uit alle windstreken. Vooral Portugezen en Chinezen komen met duizenden tegelijk naar Angola, maar ook Brazilianen, Duitsers én Nederlanders.
Tijdens de Angolese burgeroorlog (1975-2002) zijn duizenden Angolezen de oorlog en de werkeloosheid ontvlucht. Velen kwamen terecht in Portugal. Waarom juist daar?
Dat heeft met enkele push- en pullfactoren te maken: redenen waarom mensen uit een land vertrekken (push) of naar een ander land verhuizen (pull).
Door de oorlog en de grote werkloosheid zagen veel Angolezen zich genoodzaakt om Angola te verlaten. Ze vluchtten naar Portugal omwille van de taal - in de buurlanden van Angola wordt géén Portugees gesproken - en omdat al veel familieleden in het oude moederland woonden. Nog steeds wonen er zo’n 25.000 Angolezen in Portugal.
Het gebeurt vaker: iemand emigreert naar een bepaald land of gebied en na verloop van tijd komen familie, vrienden, streekgenoten hem achterna. De naam ervoor is kettingmigratie, migratie die nieuwe migratie tot gevolg heeft.
Na het einde van de oorlog in Angola is er echter een stroom arbeidsmigranten de andere kant op ontstaan. Portugal kwam in een economische crisis terecht en er ontstond een grote werkloosheid. Tegelijkertijd behoort Angola tot de snelst groeiende economieën ter wereld en veel Portugezen hebben nog steeds oude banden met de voormalige kolonie waar bovendien Portugees wordt gesproken. Nu wonen er zo’n 100.000 Portugezen in Angola, vier keer zoveel als in 2002 (toen de oorlog eindigde) en vier keer zoveel als er Angolezen in Portugal wonen.
João Roche heeft twee keer de oversteek gemaakt, in 1979 en in 2013. Hij weet eigenlijk niet hoe hij zichzelf moet noemen: een Portugese Angolees of een Angolese Portugees.
Zijn grootouders kwamen tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog uit Portugal naar Angola. Hij is geboren in Huambo, de tweede stad van Angola. Tijdens de burgeroorlog is hij in 1979, op zeventienjarige leeftijd, naar Portugal vertrokken. Ook al zag hij er hetzelfde uit als de Portugezen, het land was hem vreemd. "Ik raakte al mijn vrienden kwijt. Ik liet een deel van mijn familie achter. Ik moest helemaal van voor af aan beginnen.”
In 2013 verloor hij zijn baan in Portugal. Met twee opgroeiende kinderen thuis zag hij slechts één optie: terug naar Angola.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De arbeidsmigratie van Portugezen is groot, zoals je al kon lezen. Een deel van hen komt als expat met een dikbetaalde baan naar Angola. Anderen komen legaal als immigranten of remigranten (zoals João Rocha). En een deel komt als illegaal het land binnen. Op die laatste groep maakt de vreemdelingenpolitie verbeten jacht. ‘Angola deporteert tientallen Portugezen’. Een kop als deze kom je dan ook regelmatig in de Angolese kranten tegen.
Veel receptionisten in Angola hebben een codewoord. Als de vreemdelingenpolitie zich meldt bij de balie, hebben ze aan één woord genoeg om de medewerkers op de werkvloer te waarschuwen dat illegalen zich uit de voeten moeten maken. De politie is op zoek naar álle illegalen, maar vooral naar Portugezen. "Ze betalen ons met gelijke munt terug”, zegt de Angolese Portugees Rocha. "Zoals wij Afrikanen in Europa behandelen, zo behandelen ze ons. De Angolezen willen laten zien, wie nu de macht heeft. Het is hun zoete wraak.
De Portugezen hadden een slechte naam in Angola. In koloniale tijden stuurden ze het uitschot naar Angola, de werklozen, gevangenen.” Angola werd het 'país dos degredados' genoemd, het land van de ballingen, de ontaarden.
En ook nu zijn veel Angolezen niet blij met de terugkeer van de Portugezen.
Angola kampt zelf met 25 procent werkloosheid. Dalende olieprijzen zetten de groei van de economie onder druk en wakkeren een nieuw nationalisme aan. Dat heeft ook gevolgen voor de banenmarkt. Was het tot voor kort voldoende dat je Portugees sprak, nu wordt steeds vaker gevraagd naar nationaliteit. Je moet wel Angolees zijn!
João Rocha is zich van geen kwaad bewust. "Ik denk niet dat Angolezen onze terugkeer als een nieuwe kolonisatie beschouwen. Eerder als immigratie. Of remigratie.” Hij wil hier zijn, een baan zoeken: "Ik ben beschikbaar”, zegt hij optimistisch.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Door de sterke banden tussen de voormalige kolonie Angola en het voormalige moederland Portugal zou je verwachten dat de grootste groep arbeidsmigranten in Angola Portugezen zouden zijn en ja, er zijn veel Portugezen in Angola: zo’n 100.000. Maar hun aantal wordt verre overtroffen door het aantal Chinese arbeidsmigranten. De voorzichtigste schatting bedraagt 250.000, maar waarschijnlijk zijn het er meer.
Dat er zoveel Chinezen naar Angola kwamen heeft verschillende redenen. De Chinese ontwikkelingshulp aan Angola is goed voor 80% van alle hulp. Met de hulp kwamen de Chinese arbeidsmigranten mee. De Chinese benadering verschilt sterk van die van Westerse ondernemingen. “Westerse multinationale ondernemingen (MNO’s) vliegen enkel een paar hoogopgeleide managers in. Verder werken ze met lokale arbeiders”, aldus de Duits-Portugese onderzoeker Herbert Jauch. Chinese multinationals nemen veel meer Chinese arbeiders mee. Deels komt dat door een taalbarrière. “De Chinezen kennen maar twee woorden in het Portugees”, zegt een Angolees: “cava, cava”, Portugees voor ‘graaf, graaf’ en “rapido, rapido” voor ‘sneller, sneller’.
De Chinese voorman gaat het werk niet snel genoeg: “Ik kan niet snel genoeg uitbreiden”, lacht hij. “Ik heb meer Chinezen nodig.”
Sommigen spreken van een Chinese ‘eigen arbeiders eerst-benadering’. In China is de werkloosheid groot en iedere arbeider die een plek kan vinden in het buitenland verlicht de Chinese economie.
Dat de Chinese bedrijven het liefst eigen Chinees personeel aannemen heeft hier en daar tot grote spanningen geleid bij de lokale bevolking. Bij sommige bouwprojecten vind je woonkampen die alleen voor Chinezen toegankelijk zijn, afgesloten met prikkeldraad of hekken en bewaakt met bewakers en honden.
Volgens sommige Angolezen komen de Chinezen alleen om hun zakken te vullen en schiet Angola weinig op met hun hulp. Met enige regelmaat verschijnen er artikelen in de krant over de kwaliteit van de door de Chinezen opgeleverde bouwwerken. Zo begonnen de muren van een ziekenhuis in Luanda al kort na oplevering scheuren te vertonen. Deels komt dat door corruptie (zo wordt er bijvoorbeeld met inferieur materiaal gewerkt), deels omdat Chinese bedrijven niet goed zijn ingespeeld op lokale weersomstandigheden (hitte en droogte) en deels omdat na de overdracht van projecten er te weinig onderhoud plaatsvindt (bijvoorbeeld omdat Angolezen de expertise missen voor goed onderhoud).
Stap 4 - (Voor)Oordelen
De culturen van Angola en China verschillen enorm. De beeldvorming is vaak negatief ten opzichte van elkaar.
“De Chinezen denken dat wij een stelletje barbaren zijn”, zegt tolk Fundulu. “En wij zijn niet zo kapot van hen”, lacht hij.
De Chinezen vinden de Angolezen onbetrouwbaar en zijn niet zo gek op hun werkhouding. Je moet de Angolezen eerst opleiden - wat veel geld kost - en vervolgens komen ze soms gewoon niet op hun werk opdagen. Helemaal ongelijk hebben de Chinezen niet. De aannemer Ang zegt: “Angolese werknemers neem ik aan omdat het nu eenmaal moet en ik wil best werk scheppen. Maar ze hebben geen opleiding en ze blijven zonder bericht een paar dagen weg. Er zijn er ook die helemaal niet meer komen opdagen.”
In de staatskrant Jornal de Angola staan pagina’s met advertenties van werkgevers. Niet met vacatures, maar met waarschuwingen: ‘de heren X en X zijn al zoveel weken niet op hun werk verschenen. Als ze zich niet voor die en die tijd melden, zijn ze officieel ontslagen. Het plaatsen van zo’n advertentie in de staatskrant is een voorwaarde om tot ontslag over te kunnen gaan.
De Angolezen op hun beurt vinden dat de Chinezen voor een appel en een ei willen werken. Chinese arbeiders accepteren lange werktijden zonder goede afspraken over de betaling van overuren, lage lonen, slechte omstandigheden op vlak van gezondheid en veiligheid en ze hebben lak aan milieunormen.
De Angolezen klagen ook over de Chinese textielbedrijven die de lokale ondernemers uit de markt duwen. “Chinezen importeren de eigen kleding in Afrika en verkopen deze vervolgens tegen lage prijzen. Zo worden de lokale ondernemers weggeconcurreerd”, zegt onderzoeker Jauch. Dat zegt hij wel met schaamrood op de kaken. “Ik heb ook een shirt aan dat in China vervaardigd is.”
Wat de onderlinge (voor)oordelen ook niet wegneemt, is dat de Portugese arbeidsmigranten zich wel vermengen met de Angolese bevolking, terwijl Chinese arbeidsmigranten zich veel minder mengen met de Angolezen. Een woordvoerder van het Chinese bedrijf China Jiangsu geeft aan dat het verboden is een intieme relatie met een Angolees meisje aan te gaan. Iemand die betrapt wordt met een Angolees meisje wordt naar huis gestuurd. “Maar”, zo zegt hij, “voor een Angolees die met een Chinees meisje wil trouwen is het ook heel slecht.”
Afronding
Samenvattend
Bij 'Wat ga je leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Probeer je in te leven in een van de twee volgende situaties.
In het eerste geval ben je een Nederlandse jongere en in het tweede geval ben je een Angolese leeftijdgenoot.
Je schrijft een brief aan je vrienden om hen uit te leggen dat:
je voor drie jaar voor een Nederlandse multinationale onderneming naar Angola gaat om daar te werken en, als het je bevalt, misschien nog wel voor langer.
je besloten hebt dat jouw toekomst niet in Angola ligt, maar in Europa. Je twijfelt nog over je bestemming.
Maak een keus tussen beide situaties. Hoe je een brief schrijft kun je lezen in de gereedschapskist.
Klaar?
Lever je brief in bij je docent. Hij of zij zal je brief beoordelen.
Beoordeling
Bij de beoordeling wordt gelet op de criteria zoals vermeld in de gereedschapskist en op de volgende punten:
Is in je brief duidelijk geworden voor welke situatie je hebt gekozen?
Heb je je beweegredenen voor een vertrek naar Angola of Europa duidelijk uitgelegd?
Is je brief netjes ingedeeld en bevat deze geen fouten?
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Kun je een motief noemen waarom migranten naar Angola vertrekken?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Ga na of je, na het maken van deze opdracht, antwoord kunt geven op deze vragen.
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3,5 SLU.
Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
Inhoud
In de opdracht staat het begrip 'arbeidsmigratie' centraal.
Kun je pullfactoren noemen van de arbeidsmigratie naar Angola?
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Vond je het ook zinvol om de begrippen met een klasgenoot te bespreken?
Eindopdrachten
Welke eindopdracht heb je gedaan?
Als je de brief hebt geschreven, kun je dan toelichten welke situatie je hebt gekozen?
Als je de toets hebt gemaakt, ben je tevreden over het resultaat?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Het arrangement Arbeidsmigranten - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Wereld'' wordt het thema ''Arbeidsmigranten'' besproken. Er wordt uitgelegd wat de redenen zijn voor migratie bij mensen; dit zijn push- en pullfactoren. Pushfactoren zijn redenen waarom mensen een plaats verlaten, terwijl pullfactoren redenen zijn waarom mensen naar een specifieke plaats willen verhuizen. Soms kan migratie leiden tot meer migratie, dit staat bekend als kettingmigratie. Aan de hand van het voorbeeld van de oorlog in Angola wordt uitgelegd wat arbeidsmigranten zijn. Er zijn legale migranten, waaronder expats, en illegale migranten, die soms vluchtelingen zijn. Tot slot wordt er gesproken over bepaalde oordelen en vooroordelen die soms bestaan over migranten.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Wereld'' wordt het thema ''Arbeidsmigranten'' besproken. Er wordt uitgelegd wat de redenen zijn voor migratie bij mensen; dit zijn push- en pullfactoren. Pushfactoren zijn redenen waarom mensen een plaats verlaten, terwijl pullfactoren redenen zijn waarom mensen naar een specifieke plaats willen verhuizen. Soms kan migratie leiden tot meer migratie, dit staat bekend als kettingmigratie. Aan de hand van het voorbeeld van de oorlog in Angola wordt uitgelegd wat arbeidsmigranten zijn. Er zijn legale migranten, waaronder expats, en illegale migranten, die soms vluchtelingen zijn. Tot slot wordt er gesproken over bepaalde oordelen en vooroordelen die soms bestaan over migranten.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Arbeidsmigranten
Migratiestroom
Illegale migranten
Arbeidsmigranten
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
‘Ze komen allemaal naar Portugal’, verzuchtte een Portugees in 1975 toen de Portugese kolonisten halsoverkop hun kolonie Angola verlieten, met een stroom Angolezen in hun kielzog.
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbankitems:
Veel Europeanen hebben het idee dat Europa wordt overspoeld door gelukzoekers uit Afrika, op zoek naar werk en veiligheid. Dat gaat zeker niet op voor het zuidelijk Afrikaanse land Angola. Sterker nog: de rollen zijn omgedraaid. Angola wordt ‘overspoeld’ door gelukzoekers, zakenlieden en werknemers uit alle windstreken. Vooral Portugezen en Chinezen komen met duizenden tegelijk naar Angola, maar ook Brazilianen, Duitsers én Nederlanders.
De arbeidsmigratie van Portugezen is groot, zoals je al kon lezen. Een deel van hen komt als expat met een dikbetaalde baan naar Angola. Anderen komen legaal als immigranten of remigranten (zoals João Rocha). En een deel komt als illegaal het land binnen. Op die laatste groep maakt de vreemdelingenpolitie verbeten jacht. ‘Angola deporteert tientallen Portugezen’. Een kop als deze kom je dan ook regelmatig in de Angolese kranten tegen.
Door de sterke banden tussen de voormalige kolonie Angola en het voormalige moederland Portugal zou je verwachten dat de grootste groep arbeidsmigranten in Angola Portugezen zouden zijn en ja, er zijn veel Portugezen in Angola: zo’n 100.000. Maar hun aantal wordt verre overtroffen door het aantal Chinese arbeidsmigranten. De voorzichtigste schatting bedraagt 250.000, maar waarschijnlijk zijn het er meer.
De culturen van Angola en China verschillen enorm. De beeldvorming is vaak negatief ten opzichte van elkaar.
Probeer je in te leven in een van de twee volgende situaties.
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht.
Intro
