In deze opdracht leer je Floris V (1254-1296) kennen, de beroemdste Middeleeuwse graaf van Holland. Floris probeerde van zijn graafschap een eenheidsstaat te maken met een sterk centraal gezag en dit streven werd hem ten slotte noodlottig.
In de video hieronder maak je alvast kennis met Floris V.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen hoe Floris V, graaf van Holland en Zeeland, van zijn graafschap een eenheidsstaat probeerde te maken.
vertellen waar hij daarbij steun zocht en wie hem steunde.
vertellen door wie hij uiteindelijk is vermoord en uitleggen waarom.
een plek in Den Haag noemen die verbonden is aan het leven en de politieke loopbaan van Floris V.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Na het kijken van twee video's en het lezen van teksten kun je van een aantal stellingen over Floris V politieke loopbaan of ze waar of niet waar zijn.
Stap 2
Na het kijken van een video en het lezen van een tekst kun je aangeven waarom Floris V werd vermoord.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippen
Hier vind je de begrippenlijst die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht
Je schrijft een brief aan Floris V.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Politieke loopbaan
Politieke loopbaan van Floris V
Floris V uit de dynastie van het Hollandse Huis werd in 1254 geboren. Zijn vader Willem, die graaf van Holland was, kwam twee jaar later in Hoogwoud om het leven tijdens een veldtocht tegen de Friezen. Op dat moment werd Floris zelf graaf van Holland en ook van Zeeland, maar pas tien jaar later, op zijn twaalfde, kreeg hij het bestuur over het graafschap. Hij trouwde in 1269 met Beatrix van Vlaanderen. Uit dit huwelijk werden elf kinderen geboren. Hiervan bleef alleen Jan, geboren in 1284, lang genoeg in leven om Floris op te volgen als graaf van Holland en Zeeland, toen Floris in 1296 werd vermoord.
Bekijk nu de onderstaande video's en lees de tekst.
Maak aantekeningen over het leven van Floris. Deze heb je nodig voor de eindopdracht.
Video: Floris de Vijfde
Floris V 1254-1296
Het Binnenhof staat tegenwoordig symbool voor het Haagse politieke leven. Slechts weinigen beseffen dat de geschiedenis van het complex teruggaat tot de dertiende eeuw en nauw verbonden is met de regeringsperiode van de beroemdste middeleeuwse graaf van Holland, Floris V. Toen Floris in de zomer van 1254 werd geboren, stond in des Graven Haghe een nieuw grafelijk slot in de steigers. De opdracht daartoe was nog gegeven door Floris’ vader, graaf Willem II, die in 1256 tijdens een expeditie tegen de Friezen bij Hoogwoud met zijn paard door het ijs zakte en door de toegesnelde Friezen de schedel werd ingeslagen. De pas twee jaar oude Floris was daarna officieel de nieuwe graaf, al werd het bewind voorlopig gevoerd door zijn oom.
Eenmaal zelf aan de macht, besloot Floris zijn vaders dood te wreken door een veroveringstocht tegen de Friezen te ondernemen. Het werd een grote mislukking, die door de boeren en stedelingen in het Kennemerland werd aangegrepen om in opstand te komen. Slechts door de oproerige Kennemers een aantal voorrechten te verlenen die hen moesten beschermen tegen adellijke heren wist Floris de rust te herstellen. ‘Der keerlen god’, noemden de verontwaardigde edelen hem sindsdien misprijzend, de god van de boeren.
In de jaren daarop wist Floris echter het machtsgebied van de Hollandse graven aanzienlijk te vergroten: hij pikte het Amstelgebied en Woerden in van de bisschop van Utrecht (en maakte aldus van het zeer jonge Amsterdam een Hollandse stad) en veroverde West-Friesland. Om zijn overwinning te consolideren liet hij dwangburchten bouwen in de buurt van Alkmaar, Medemblik en Wijdenes.
Geschiedenis van Den Haag
Floris V werd op 24 juni 1254 in Leiden geboren en was pas anderhalf jaar oud toen zijn vader stierf. Een van zijn voogden was tante Aleid en zij zorgde ervoor dat hij een goede scholing kreeg. Het was mogelijk door haar invloed dat hij belangstelling kreeg voor literatuur en geschiedenis. Hij gaf Jacob van Maerlant opdracht om een wereldgeschiedenis te schrijven, de Spiegel Historiael. Zijn klerk Melis Stoke schreef in zijn opdracht de Rijmkroniek, een geschiedenis van Holland. De Rijmkroniek had voor Floris ook politieke waarde omdat Melis Stoke hierin pleitte voor een sterk grafelijk gezag. Een sterke overheid was volgens hem de voornaamste garantie voor politieke stabiliteit: ‘ .. elc lant moet hebben here, sallet bliven in sijn ere..’.
Toen Floris in 1266 de regering op zich nam was er nog geen sprake van politieke stabiliteit. Holland bestond nog steeds uit losse delen als Kennemerland, West-Friesland en Amstelland. Daar kwam men nog wel eens tegen de graaf in opstand. Maar Floris was een daadkrachtige graaf en het lukte hem om deze opstanden te onderdrukken. Volgens oudere geschiedschrijving had hij zich bij het volk desalniettemin zo geliefd gemaakt dat hij de bijnaam ‘der Keerlen God’ kreeg. Volgens modernere historici kreeg hij deze naam echter niet van het "gewone volk", maar pas veel later om vermoedelijk politieke redenen.
Graaf Floris probeerde ook paal en perk te stellen aan de macht van hoge edelen. Enkele van hen hielden aan de randen van het graafschap zelfs een eigen graafschap in stand. Een van die zelfstandige edelen was de heer van Monster. Die raakte in 1295 zijn macht kwijt en moest de graaf als heer erkennen. Om de macht van de edelen verder te beperken stelde hij baljuwschappen in, een soort bestuursdistrict. De graaf stelde in de functie van baljuw geen edelen aan, maar mensen met een lagere positie. Het moesten mensen zijn die meer afhankelijk waren van de graaf. Een baljuw kon tussentijds worden vervangen. De baljuw voerde namens de graaf allerlei bestuurstaken uit en was daarnaast voorzitter van de regionale rechtbank.
Floris V probeerde ook in het buitenland zijn macht en aanzien te vergroten. In de strijd tussen Frankrijk en Engeland koos hij aanvankelijk partij voor Engeland. Sommige historici denken dat hij de steun van de Engelse koning Edward I zocht omdat hij probeerde koning van Schotland te worden. Via zijn bet-overgrootmoeder Ada stamde hij af van het Schotse koningshuis. Ook in Engelse elementen in de bouwstijl van de Ridderzaal zien onderzoekers aanwijzingen voor politieke belangstelling voor Engeland.
De kwestie van de troonopvolging in Schotland kwam aan de orde toen koning Alexander I van Schotland in 1286 overleed. Floris V dacht aanspraak op de Schotse troon te kunnen maken, maar koning Edward I van Engeland steunde hem daar niet in omdat hij Schotland wilde inlijven bij zijn eigen koninkrijk.
Hierna probeerde Floris V zijn macht te vergroten door gebieden te veroveren in Zeeland. Hij kreeg daarbij steun van Edward I en daarna van de Fransen.
In 1296 kwam aan de samenwerking tussen Floris V en Edward I een einde door een ruzie over de wolhandel. Toen sloot Floris V een bondgenootschap met de koning van Frankrijk, zeer tot ongenoegen van Edward I.
Stap 2: Floris V vermoord
Waarom Floris V vermoord werd
In 1296 ging Floris een bondgenootschap aan met de Franse koning. De krachtdadig optredende Edward van Engeland reageerde woedend en stookte ontevreden Hollandse edelen op om Floris naar Engeland te ontvoeren. In juni 1296 werd Floris tijdens een valkenjacht gevangen genomen en naar het Muiderslot gebracht. Toen de edelen met Floris onderweg waren naar Engeland werden ze tegengehouden en bij het gevecht dat volgde, werd Floris vermoord.
Lees nu de twee onderstaande teksten.
Rond 1290 was eindelijk ook het nieuwe Haagse slot gereed gekomen: de trotse Ridderzaal, symbool voor het ridderideaal en de koninklijke allure die graaf Floris nastreefde. Floris liet nog een ander kasteel bouwen: het Muiderslot. In 1296 werd hij op dat Muiderslot gevangen gezet door zijn opstandige vazallen Gijsbrecht van Amstel, Gerard van Velzen en Herman van Woerden. De boerenbevolking trok op naar het Muiderslot om de vrijlating van hun graaf te eisen. De drie samenzweerders verlieten het kasteel met hun gevangene, in de hoop te ontkomen aan de boze boeren. Toen Floris, van wie de benen onder het paard langs aan elkaar gebonden waren, probeerde te vluchten, belandde hij in een sloot, waar hij door de samenzweerders met zwaardhouwen werd gedood.
Jan I (1296-1299)
Na zijn overlijden keerde zijn nog 15-jarige zoon Jan uit Engeland (waar hij zijn opvoeding had aan het hof) terug. Het is niet bekend of graaf Jan tijdens zijn onrustige bewind veel in Den Haag verbleef. Hij stond eerst onder invloed van twee edelen, maar later werd hij gedwongen zijn oom Jan van Henegouwen als regent te benoemen. Vlak hierna overleed graaf Jan I in 1299. Hij had nog geen nakomelingen. Zijn oom volgde hem op als graaf Jan II.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Leger
Een krijgsmacht of leger houdt zich bezig met het verdedigen van de staat.
Hof
Het geheel van personen waarmee een machthebber zicht omringt. De hofhouding bestond niet alleen uit de huishouding van de vorst, maar vormde ook het bestuurlijke en culturele centrum van een staat.
Centraal gezag
De vorsten gingen centraal – vanuit één punt (de hoofdstad) – hun gebied besturen. Daarvoor stelden ze ambtenaren aan, o.m. om de financiën te regelen.
Directe dienaar
Ambtenaren waren directe dienaren, zij waren persoonlijk in dienst van de vorst.
Ambtenarenapparaat
Een korps van (groep mensen die door hun beroep bij elkaar horen) ambtenaren.
Belangen
Redenen die mensen hebben om voor of tegen een bepaalde oplossing te kiezen.
Bezit
Wat van jou is, waar je eigenaar van bent.
Verhouding Een onderling verband tussen bijvoorbeeld twee mensen of gebieden.
Adel
De adel (de heren, de leenmannen) had van oorsprong een bevoorrechte positie. Zij beschouwde leen als persoonlijk en overerfbaar bezit. Een leen ging over van vader op zoon.
Vorst
Een monarch, ook wel vorst genoemd, is een soort staatshoofd. Een vorst heeft het gezag over het gebied waar hij of zij over regeert.
Eindopdracht: Brief schrijven
Als eindopdracht ga je een brief schrijven aan Floris V.
In deze brief ga je hem waarschuwen voor ontvoering en de moordaanslag die gepleegd gaat worden.
Je vertelt hem wat de plannen van de edelen zijn, wie hun opdrachtgever is en geeft Floris tips om het tij te keren.
Wat zou hij kunnen doen om iedereen weer aan zijn zijde te krijgen?
Beoordeling
Je docent beoordeelt je brief op de volgende punten:
vertel je Floris V in de brief voldoende informatie.
geef je duidelijke en realistische adviezen aan Floris V.
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Vind je het een goede intro om de opdracht mee te beginnen?
Waarom wel of waarom niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Heb je een beeld van de moord op Floris V?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 45 minuten met de opdracht bezig zou zijn.
Heb je de gehele opdracht op tijd afgekregen?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 1. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Floris V. Hij werd geboren in 1254, volgde op jonge leeftijd zijn vader op als graaf van Holland en Zeeland. Hij trouwde met Beatrix van Vlaanderen en kreeg elf kinderen. Floris vergrootte het grondgebied van de Hollandse graven door gebieden te veroveren en dwangburchten te bouwen. Hij stelde baljuwschappen in om de macht van edelen te beperken en probeerde zijn invloed in het buitenland uit te breiden. Floris maakte aanspraak op de Schotse troon, maar werd niet gesteund door koning Edward I van Engeland. In 1296 werd hij vermoord tijdens een conflict met Engeland en zijn opstandige edelen. Na zijn dood werd zijn zoon Jan I graaf van Holland en Zeeland, maar hij regeerde onder invloed van edelen en werd later opgevolgd door zijn oom Jan II. Begrippen die verder nog bij deze les horen zijn: leger, hof, centraal gezag, directe dienaar, ambtenaren apparaat, belangen, bezit, verhouding, vorst en adel.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Begin van staatsvorming en centralisatie;
Ontstaan van staten en de centralisatiepolitiek;
Geschiedenis;
De tijd van steden en staten (1000 - 1500);
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 0 minuten
Trefwoorden
ambtenaren apparaat, arrangeerbaar, bezit, directe dienaar, floris v, geschiedenis, graaf van holland en zeeland, hv123, stercollectie, vorst
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 1. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Floris V. Hij werd geboren in 1254, volgde op jonge leeftijd zijn vader op als graaf van Holland en Zeeland. Hij trouwde met Beatrix van Vlaanderen en kreeg elf kinderen. Floris vergrootte het grondgebied van de Hollandse graven door gebieden te veroveren en dwangburchten te bouwen. Hij stelde baljuwschappen in om de macht van edelen te beperken en probeerde zijn invloed in het buitenland uit te breiden. Floris maakte aanspraak op de Schotse troon, maar werd niet gesteund door koning Edward I van Engeland. In 1296 werd hij vermoord tijdens een conflict met Engeland en zijn opstandige edelen. Na zijn dood werd zijn zoon Jan I graaf van Holland en Zeeland, maar hij regeerde onder invloed van edelen en werd later opgevolgd door zijn oom Jan II. Begrippen die verder nog bij deze les horen zijn: leger, hof, centraal gezag, directe dienaar, ambtenaren apparaat, belangen, bezit, verhouding, vorst en adel.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Waarom werd Floris V vermoord?
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
In deze opdracht leer je Floris V (1254-1296) kennen, de beroemdste Middeleeuwse graaf van Holland. Floris probeerde van zijn graafschap een eenheidsstaat te maken met een sterk centraal gezag en dit streven werd hem ten slotte noodlottig.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
Als eindopdracht ga je een brief schrijven aan Floris V.
Intro
