Warme soep
Je hebt het in de zomer vast wel eens meegemaakt... heb je net zin om heerlijk met vrienden te gaan zwemmen in een meertje, staan er borden met 'Pas op blauwalg'. Waarom dat is zie je in de volgende video:
Ook in andere delen van de wereld zijn er problemen met gifstoffen die zijn geproduceerd door algen.
Dat zie je in de volgende video:
Saba is een Nederlands eiland in het Caribisch gebied dat sinds 2010 een bijzondere gemeente vormt.
Saba behoort met Sint Eustatius en Sint Maarten tot de bovenwindse eilanden. De eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba heten ook wel de BES-eilanden.
In de wateren rondom Saba kun je een ciguatera vergiftiging oplopen.
Wat is ciguatera en wat is het gevaar voor de bewoners van Saba?
Wat is het gevaar van blauwalgen in Nederlands zwemwater?
En hoe komt het gif in het lichaam van mensen terecht?
Welke maatregelen worden genomen om vergiftiging tegen te gaan?
Kortom:
Wat zijn de verschillen en wat zijn de overeenkomsten tussen deze twee zaken?
In deze module staan de invloed van biotische en abiotische factoren op ecosystemen centraal.
Je kijkt daarbij ook naar de behorende voedselketens.
Succes!
Eindproduct
Je rondt deze module af met het maken van een persbericht over de problematiek van de giftige algen op het eiland SABA.
Wat ga ik leren?
Leerdoelen
Je kunt:
in een voedselweb voedselketens herkennen;
relaties in een voedselketen benoemen;
oorzaken en gevolgen van accumulatie van schadelijke stoffen in een voedselketen uitleggen;
beschrijven wat onder een ecosysteem wordt verstaan en welke componenten daarvan deel uitmaken;
verschillen tussen ecosystemen benoemen op basis van verschillen in populaties (biotische) en abiotische factoren;
veranderingen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven en de gevolgen daarvan;
de rol van concurrentie tussen de populaties in een ecosysteem beschrijven;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Organismen beïnvloeden andere organismen om hen heen. Dit zijn de biotische factoren. Daarnaast beïnvloeden abiotische factoren de organismen, bijvoorbeeld de hoeveelheid voedingsstoffen (mineralen) in de bodem of het water, de beschikbaarheid van water en lucht en licht en de temperatuur. Organismen beïnvloeden op hun beurt weer de abiotische factoren.
Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.
Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.
Stap 3: Voedselketen en -web
Een voedselketen is een reeks van soorten, te beginnen bij een groene plant, waarbij elke soort voedselbron is voor de volgende. Elk ecosysteem heeft zijn eigen voedselketens. Al die voedselketens in een ecosysteem samen vormen een voedselweb. De meeste organismen gebruiken immers niet één voedselbron. Ze hebben een min of meer gevarieerd dieet. Op hun beurt worden ze ook weer door meer dan één andere soort gegeten.
De populaties van algen en blauwalgen groeien sterk wanneer het fosfaatgehalte in het water en de temperatuur hoog is. Grote hoeveelheden algen (vooral blauwalgen) komen tot ontwikkeling, de sloot verandert in een groene soep. Ze belemmeren door hun sterke groei de ontwikkeling van andere soorten.
Het probleem van algenbloei is nog complexer.
Blauwalgen produceren gifstoffen (toxines).
In de levers van vogels zijn hoge concentraties microcystines gevonden. Dit is één van de vele soorten toxines. De gevonden concentraties zijn hoger dan in de blauwalgen zelf aanwezig is. De gifstoffen zijn persistent, dat betekent dat ze moeilijk afbreekbaar zijn.
In het algemeen geldt dat de concentratie gifstoffen in de producenten lager is dan in de consumenten op hogere trofische niveaus. Dit proces wordt accumulatie genoemd.
Ciguatera in het nieuws
Een deel van de Sababank wordt de 'Poison Bank' genoemd. Hier komen bepaalde algen voor die het giftige ciguatoxine vormen. De algen met ciguatoxine worden door rifvissen gegeten.
De ciguatoxine is een persistente stof en wordt dus niet door vissen afgebroken. Vooral roofvissen kunnen hoge concentraties in hun lichaam opslaan. Hier is dus sprake van accumulatie in de voedselketen.
Ciguatera is de ziekte die ontstaat door vis te eten die ciguatoxine bevat. De symptomen van Ciguatera kunnen vrij snel ontstaan en bestaan uit misselijkheid, braken, diarree en neurologische symptomen.
Saba: Ciguatera
Je rondt deze module af met het maken van een persbericht over de problematiek van ciguatera.
Geef daarin ieder geval antwoord op de volgende vragen:
Welke algen produceren ciguatoxine?
Welke abiotische en biotische factoren hebben veel invloed?
Op welke wijze accumuleert ciguatoxine in een voedselketen?
Laat dit zien met behulp van een realistisch voorbeeld van een voedselketen.
Op welke manieren wordt ciguatera bij mensen tegengegaan op Saba?
Welke maatregelen worden genomen? Zijn de maatregelen effectief?
Richt je zoveel mogelijk op de actuele situatie op Saba.
Voeg aan je persbericht een afbeelding, foto of kaart toe die het persbericht ondersteunt.
Beoordeling
De docent beoordeelt het product en let daarbij op de volgende zaken:
Je geeft in ieder geval antwoord op de gestelde vragen.
Je geeft zo mogelijk recente informatie over de situatie.
Je hebt een afbeelding, foto of kaart toegevoegd die het persbericht ondersteunt.
Een artikel is een goede manier om informatie te presenteren of een gebeurtenis te beschrijven.
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
De studielast voor deze module werd geschat op 8 SLU.
Ben je die tijd met de module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle oefeningen kunnen maken?
Inhoud
In de inleiding suggereerden we al dat je vast wel eens een bord met een blauwalg-waarschuwing had gezien.
Misschien was je voor het maken van deze module eigenwijs bij het zien van zo'n bord en had je toch de neiging om een duik te nemen. Hoe denk je daar nu over?
Welke stap uit deze module vond je het meest interessant? Welke het minst? Motiveer je antwoord.
Het arrangement Module: Warme soep - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit is thema ’Interactie met de omgeving'. Het onderwerp van deze les is: warme soep.
Je kunt:
in een voedselweb voedselketens herkennen;
relaties in een voedselketen benoemen;
oorzaken en gevolgen van accumulatie van schadelijke stoffen in een voedselketen uitleggen;
beschrijven wat onder een ecosysteem wordt verstaan en welke componenten daarvan deel uitmaken;
verschillen tussen ecosystemen benoemen op basis van verschillen in populaties (biotische) en abiotische factoren;
veranderingen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven en de gevolgen daarvan;
de rol van concurrentie tussen de populaties in een ecosysteem beschrijven;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Dynamisch evenwicht;
Biologie;
Voedselrelaties;
Voedselrelaties in contexten;
Ecosysteem;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit is thema ’Interactie met de omgeving'. Het onderwerp van deze les is: warme soep.
Je kunt:
in een voedselweb voedselketens herkennen;
relaties in een voedselketen benoemen;
oorzaken en gevolgen van accumulatie van schadelijke stoffen in een voedselketen uitleggen;
beschrijven wat onder een ecosysteem wordt verstaan en welke componenten daarvan deel uitmaken;
verschillen tussen ecosystemen benoemen op basis van verschillen in populaties (biotische) en abiotische factoren;
veranderingen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven en de gevolgen daarvan;
de rol van concurrentie tussen de populaties in een ecosysteem beschrijven;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Warme soep
Saba is een Nederlands eiland in het Caribisch gebied dat sinds 2010 een bijzondere gemeente vormt.
Benodigdheden
Organismen beïnvloeden andere organismen om hen heen. Dit zijn de biotische factoren. Daarnaast beïnvloeden abiotische factoren de organismen, bijvoorbeeld de hoeveelheid voedingsstoffen (mineralen) in de bodem of het water, de beschikbaarheid van water en lucht en licht en de temperatuur. Organismen beïnvloeden op hun beurt weer de abiotische factoren.
Bestudeer de onderstaande kennisbanken.
Bestudeer de onderstaande kennisbanken
Kan ik wat ik moet kunnen?
