Het programma Ruimte voor de Rivier is door Rijkswaterstaat sinds het jaar 2000 uitgevoerd om de waterafvoer van rivieren te vergroten, zonder de dijken te verhogen. Inmiddels zijn de meeste ingrepen aan grote (en kleine) rivieren voltooid. Het Deltaprogramma is in heel Nederland van start gegaan, om zo de waterveiligheid in ons land te waarborgen. Gemeenten en Provincies nemen veel maatregelen die gebaseerd zijn op de aanpak Meerlaagse Veiligheid. In de vernieuwde module Ruimte voor de Rivier is voor deze ontwikkelingen ruime aandacht. Er zijn nieuwe ontwerpopdrachten, waarin de aanpak van Ruimte voor de Rivier in het buitenland toegepast kan worden. Ook kan in andere regio's van Nederland gekeken worden naar maatregelen voor verbeteren van waterveiligheid, en kun je ook vlak bij huis kijken wat jouw gemeente doet om te zorgen dat je droge voeten houdt.
Lees meer over de vernieuwde module Ruimte voor de Rivier op de volgende pagina's.
Regelwerk Westervoort, in de groene rivier, bij de aftakking van de IJssel uit de Nederrijn (foto JJ Wietsma).
De VWO module Ruimte voor de Rivier (versie 2.0) is weer gecertificeerd en beschikbaar in de moduledatabase NLT. Op aanvraag is deze ook beschikbaar via nlt@beta-oost.nl.
In de module is de aandacht verbreed naar veilig leven met water in Nederland, maar ook internationaal.
De module is uitgebreid en er is te kiezen uit meerdere eindopdrachten. Gebieden kunnen nu ook kleine rivieren of buitenlandse locaties zijn. Ook is het onderwerp Meerlaagse Veiligheid er bij gekomen. Praktisch werk met een stroomgoot / stroombak is toegevoegd om effecten van ingrepen op waterstroming te kunnen bestuderen.
Nieuwe hoofdstukken zijn ingericht voor specialisten, die in de projectgroep van de eindopracht samenwerken. Het deelprogramma Grote Rivieren van het Deltaprogramma is de opvolger van Ruimte voor de Rivier. Het Deltaprogramma omvat het waterbeheer in heel Nederland. De module sluit hier bij aan met eindopdrachten die ook buiten de riviergebieden zijn in te zetten.
Aan de Universiteit Utrecht doet prof Maarten Kleinhans onderzoek aan vorming van rivierdelta's. Hij is de professor 'water en zand' zoals hij dat noemt. Zijn werk gaat over Nederland, maar ook over de zoektocht naar bewijs voor water op Mars. Klimaatverandering heeft overal in de wereld grote invloed op kustgebieden waar rivier en zee bij elkaar komen.
De Metronoom, om getijdestromingen te simuleren, van prof Maarten Kleinhans, Universiteit Utrecht (foto JJ Wietsma)
Sinds zomer 2015 heeft hij een enorme schommelbak waar simulatie van getijdegebieden gedaan kan worden: de Metronoom. Een kantelende bak van 20 meter lang en 2 meter breed, die in een tiental seconden gekanteld kan worden. Eb en vloed kunnen zo nagedaan worden met een snelheid van ongeveer 120 dagen per uur.
Overstroming in Cumbria (Verenigd Koninkrijk), 5 december 2015
Europa weerbericht
zaterdag 5 december 2015
ZWARE REGENVAL TREFT DELEN VAN DE BRITSE EILANDEN. EXTREEM ZACHT WEER IN DE VS EN CANADA.
Aan de zuidflank van een zeer diepe IJslanddepressie (afgelopen nacht 940 hPa) worden langs het golvende polaire front grote hoeveelheden (sub)tropische lucht vanaf de Bahamas naar de Britse Eilanden en Zuidwest-Noorwegen getransporteerd. Het gevolg is enorme regenval in Ierland, Schotland, Wales en vooral het noordwesten van Engeland (Cumbria). Tussen gistermiddag 13 uur en vanmiddag 13 uur viel er in het Ierse Claremorris 70, in het graafschap Cumbria in Keswick 100 en in Shap 118 en in het Schotse Eskdalemuir 83 mm. Ook in het zuidwesten van Noorwegen staan de hemelsluizen open. In de nacht van vrijdag op zaterdag ving Eik (provincie Rogaland) 58 en Kvam (Hordaland) 77 mm op. Het grote regenen is pas morgen (tijdelijk?) voorbij. Er kan nog lokaal zo'n 100 mm bijkomen.
Op IJsland heeft het weer gesneeuwd maar doordat Reykjavik enige tijd temperaturen boven nul had, slonk het voor december record dikke sneeuwtapijt van 44 cm op vrijdag naar 26 cm zaterdagochtend. In Akureyri ligt 55 cm sneeuw. In Noord-Europa heeft het vooral in Zweeds Lapland op veel plaatsen meer dan 20 graden gevroren (Vittangi -22,2, Nattavaara -22,8º); in Zuid-Zweden is het zeer zacht met vanmiddag maxima tot maar liefst circa 11º.
In de Verenigde Staten en Canada is de grote (waarschijnlijk historische) decemberwarmte begonnen. In Canada braken vrijdag 4 december maar liefst 16 steden een datumrecord. Vooral in Manitoba was het bingo. In Churchill, ook wel bekend als 'Polar Bear Capital of the World', werd het maximaal -2,6º. Normaal vriest het daar overdag tenminste 15 graden. In de VS meldde de stad International Falls, bekend als de 'Ice Box' of the nation', 7,2º en dat is een evenaring van het datumrecord. Morgen, zondag 6 december, loopt Buffalo uit naar circa 11 tegen normaal 4 graden. En het gaat tweede helft volgende week nog veel gekker worden met 'departures' tot plaatselijk 25º boven normaal.
Weerman Jan Visser, Purmerend, 5 december, 21:30 uur
Voor het berekenen van de effecten van aanpassingen in jullie gebied op de waterstand kun je gebruik maken van applets.
De Java-applet werkt als programma op je eigen computer. Het is belangrijk dat JAVA is geinstalleerd, en dat de beveiliging zodanig ingesteld is dat de applet als veilig te boek staat. Je kunt dit in de instellingen van de computer bij JAVA doen.
De Excel-applet doet in principe hetzelfde. Als je de waarden wilt bewerken, moet je het bestand downloaden en openen en bewerken inschakelen.
Je kunt dan de maten van je riviersegment invoeren. Je voert de waterstand in (onderaan) en de applet berekent het debiet Q bij deze waterstand. Je kunt door veranderen van de waterstand en de hoogte en diepte van dijken, geulen en uiterwaarden zoeken naar de waterhoogte bij het gewenste debiet. De waarden van de applet gaan uit van bodem zomerbed als 0 m.
Om de afvoerhoeveelheid, waterhoogte en dergelijke in je gebied op te zoeken, kun je de Live Waterbase van Rijkswaterstaat gebruiken.
Het is lastig om te vinden hoe diep een rivier is. Je kunt voor de situatie in Nederland als standaardwaarde aanhouden: 4 meter diepte. Als je uit bronnen andere waarden kunt afleiden, gebruik je die natuurlijk.
http://live.waterbase.nl
Database van Rijkswaterstaat met de historische gegevens van waterstanden in Nederland
Weer.nl: https://www.meteo.be/meteo/view/nl/65239-Home.html (kies ‘weerkaarten’ en selecteer ‘model’, ‘gebieden’, ‘looptijd’, ‘elementen > neerslag’: actuele weer voor Nl, Duitsland en België) (geraadpleegd op 29-11-2017)
Dinoloket - opvragen van gegevens over de ondergrond van Nederland
Via dinoloket kun je zeer veel gegevens over de ondergrond van Nederland opvragen, dus ook van het rivierengebied. In DINOloket zijn zowel grondboringen als dwarsdoorsnedes te raadplegen. Om inzicht te krijgen in de opbouw van het rivierengebied is het verder heel handig om te zien waar de stroomruggen (oude rivierbeddingen) lopen, dit is ook op te vragen via DINOloket. Hieronder wordt stap voor stap uitgelegd hoe je de gegevens kunt opvragen.
Grondboringen
In de site www.dinoloket.nl ga je naar het tabblad "ondergrondgegevens" (zie figuur startpagina Dinoloket).
Nu kun je op de kaart inzoomen naar de locatie waar je boorgegevens van wil opzoeken. Zorg dat "Bodem en Grondonderzoek" staat aangevinkt. Door nu te klikken op een boring zie je wanneer de boring is uitgevoerd en tot hoe diep. Via "meer" kun je doorklikken op "toon boormonsterprofiel" (zie figuur).
We zien dat hier sprake is van een profiel van klei op veen op klei op zand.
Geologisch is dit uit te leggen als een vlechtende rivierbedding uit het pleistoceen met daarop klei van de meanderende rivierbedding. Tijdens het steeds verder ophogen van de rivierbedding is gedurende een fase waarbij deze locatie relatief ver van de rivier af lag veen gevormd. Naderhand is het veen weer afgedekt met klei. De totale ophoging sinds het einde van het Pleistoceen is 5 a 6m. Om een goed beeld te krijgen van de ruimtelijke verspreiding van afzettingen en materiaal kun je in DINOloket ook naar de zogenaamde "ondergrondmodellen". Voor een groot deel van het rivierengebied is het ondergrondmodel GeoTOP beschikbaar. Hierin zijn de afzonderlijke oeverwallen en stroomruggen goed zichtbaar, zowel in het platte vlak als in dwarsdoorsnede.
Voor het maken van een dwarsdoorsnede ga je als volgt te werk: zoom in naar de betreffende locatie en maak de optie "dwarsdoorsnede" actief. Klik nu begin, tussenpunten en eindpunt (dubbel klikken) aan en kies "toon dwarsdoorsnede". De dwarsdoorsnede wordt nu getoond. In de schuifbalk "Hoogte tov NAP" kun je de diepte van de dwarsdoorsnede aangeven. In dit geval is gekozen voor -10m NAP.
Standaard wordt nu de zogenaamde "lithostratigrafie" weergegeven, in deze dwarsdoorsnede zal duidelijk zijn dat de lichtblauwe laag de Holocene ophoging van het rivierengebied is. Indien je met de cursor boven de laag beweegt verschijn in een scherm de mogelijkheid om naar de beschrijving van de laag te gaan.
"Naar lithostratigrafische Nomenclator" geeft de beschrijving, in dit geval is dat de formatie van Echteld. Binnen de formatie van Echteld zijn een paar aparte geulafzettingen waar te nemen, dit zijn de stroomruggen. Door te klikken op "Naar kaart Dikte van de eenheid" krijg je een kaart van de stroomrug.
Wil je weten uit wat voor materiaal je dwarsdoorsnede bestaat dan ga je naar "meest waarschijnlijke lithoklasse".
Je zult zien dat de stroomruggen heel zandig zijn (geel). De kommen liggen relatief laag en zijn kleiig (groen).
Geologie van Nederland
Informatieve website over de geologische geschiedenis, onderzoek en fossiele vondsten in Nederland
Voor de planoloog: het maken van een integraal ontwerp
Regelwerk Westervoort, in de groene rivier, bij de aftakking van de IJssel uit de Nederrijn (foto JJ Wietsma).
Het arrangement Leerlingensite NLT module Ruimte voor de Rivier is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Digitaal Redacteur
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-03-06 13:55:04
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
JAVA applet rivier model
