Thema Bevolking en ruimte
Inleiding
Dit thema gaat over Bevolking en ruimte. De onderwerpen zijn:
- Demografische transitie
Naarmate de welvaart toeneemt zie je geboorte- en sterftecijfers na verloop van tijd dalen. Die overgang van hoge geboorte- en sterftecijfers naar lage heet demografische transitie.
- Spreiding bevolking
Om aan te geven of het aantal mensen dat in een gebied woont hoog of laag is, gebruik je de term bevolkingsdichtheid. Hoe verspreid de bevolking woont over de wereld, heeft te maken met natuurlijke en sociaaleconomische factoren.
- Bevolkingsgroei
Welke (economische) gevolgen de snelle groei van de wereldbevolking heeft op langere termijn is nog niet te overzien. Met de ecologische voetafdruk kun je consumptiegedrag of leefstijl van mensen en bevolkingsgroepen met elkaar vergelijken.
- Emigratie
Mensen emigreren om economische, politieke of persoonlijke reden. Maar er verhuizen ook mensen terug naar Nederland om verschillende positieve of negatieve redenen. Deze (terug)verhuizing heet migratie.
- Immigratie
Mensen komen naar Nederland om te werken, om hun land te ontvluchten of om een beter bestaan op te bouwen. Het waren niet alleen inwoners uit voormalige koloniën, maar ook gastarbeiders, vluchtelingen en asielzoekers.
- Urbanisatie
Urbanisatie was een gevolg van mechanisatie in de landbouw. De werkgelegenheid op het platteland nam af dus mensen trokken naar de steden om te gaan werken. Er ontstonden steeds grotere steden, agglomeraties en megasteden. De tegenstelling tussen rijk en arm was groot in de steden, er ontstonden krottenwijken. In Nederland ontstaan ook agglomeraties en de ruimte is schaars (en duur). Mensen vluchten de stad uit (suburbanisatie). Er ontstaan Vinex-wijken en woonerven. Later werden oude stadskernen vernieuwd en volgde terugkeer naar gerenoveerde buurten (re-urbanisatie).
- Ruimte om te wonen
De Vijfde Nota/Nota Ruimte gaat over de ruimteverdeling in Nederland voor wonen, werken, recreëren, natuur, infrastructuur, water en landbouw. Oude stadscentra hebben karakteristieke kenmerken, tuindorpen hebben de bijnaam 'betondorp'. Door de bevolkingsgroei was na de oorlog behoefte aan veel hoogbouw (flats). Rond de jaren 70 ontstonden woonerven en Vinex-wijken, de mensen wilden weer kleiner en buiten de stad wonen. Er zijn woonwensen met betrekking tot wonen in de stad, die na grootscheepse renovatie weer in trek is om te wonen.
- Vrije tijd en recreëren
De besteding van vrije tijd is in de loop der jaren sterk veranderd. We hebben meer vrije tijd en meer geld te besteden om te recreëen. Dat doen we niet alleen dicht bij huis maar ook in het buitenland, dankzij de komst van goedkope vluchten naar het buitenland en goedkopere vakantiebestemmingen.
Introductie - opdracht
Ben je wel eens verhuisd? Binnen je eigen woonplaats of naar een andere woonplaats? Van een dorp naar een stad of andersom? Misschien wel naar een ander land?
Maak deze opdracht samen met een klasgenoot.
Bedenk samen zoveel mogelijk redenen waarom mensen zouden willen verhuizen naar het binnen- of buitenland.
Wat zou voor jullie een reden kunnen zijn om te verhuizen?
Verwerk de redenen om te verhuizen naar binnen- of buitenland in een overzichtelijk schema, bijvoorbeeld in een infographic. Je krijgt dan een duidelijk overzicht.
In de gereedschapskist zie je hoe je dat kan aanpakken.
Vergelijk en bespreek daarna jullie schema met klasgenoten.
|
Een infographic is een tekening of foto (in combinatie met tekst) die informatie geeft over een bepaald onderwerp.
|
|
Wat kan ik straks?
Aan het eind van het thema kun je:
| Leerdoel |
Opdracht |
| de fasen van de demografische transitie omschrijven. |
|
|
het verschil in demografische transitie tussen een rijk land en een ontwikkelingsland beschrijven.
|
|
| de begrippen bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding uitleggen. |
|
| drie natuurlijke factoren noemen die de spreiding van de bevolking over de wereld kunnen verklaren. |
|
| de huidige groei van de wereldbevolking verklaren in verschillende gebieden. |
|
| voor de toekomstige groei de consequenties voor verschillende gebieden en voor de bevolking voorspellen. |
|
| verschillende emigratiestromen tussen gebieden beschrijven. |
|
| drie soorten redenen omschrijven waarom mensen emigreren en een voorbeeld van elke reden geven. |
|
| drie groepen immigranten noemen die in de loop van de tijd naar Nederland zijn gekomen en hun redenen van immigratie. |
|
| het migratiesaldo van Nederland benoemen en het verschil tussen positief en negatief migratiesaldo uitleggen. |
|
| processen van ruimtelijke ontwikkeling in Nederland beschrijven. |
|
| verklaren waarom de verstedelijking in Nederland nog steeds plaatsvindt. |
|
| de opbouw van verschillende wijken en woningtypen in een Nederlandse stad onderscheiden. |
|
| uitleggen wat de invloed is van de Vijfde Nota RO en Nota Ruimte op de ruimtelijke ordening. |
|
| omschrijven hoe de besteding van vrije tijd veranderd is door de jaren heen. |
|
| opnoemen waar en hoe Nederlanders recreëren en welke factoren daarbij meespelen. |
|
Wat ga ik doen?
Het thema 'Bevolking en ruimte' bestaat uit de volgende onderdelen:
| Onderdeel |
Tijd in lesuren |
Eindproduct |
| Inleiding |
0,5 |
Infographic |
| Opdracht: Demografische transitie |
2 |
Grafiek met toelichting |
| Opdracht: Spreiding bevolking |
2 |
Wereldkaart |
| Opdracht: Bevolkingsgroei |
2,5 |
Fictieve krant |
| Opdracht: Emigratie |
2 |
Puzzel |
| Opdracht: Immigratie |
2 |
Eigen keuze |
| Opdracht: Urbanisatie |
2 |
Nieuwsitem |
| Opdracht: Ruimte om te wonen |
2 |
Opstel |
| Vrije tijd en recreëren |
3 |
Poster |
| Afsluiting |
2,5 |
Artikel |
| Totaal |
20,5 |
|
De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.
Opdrachten
Hier staan de acht opdrachten die bij dit thema horen.
Maak je keuze.
Afsluiting thema
Kennisbanken
Het thema 'Bevolking en ruimte' bestaat uit de volgende Kennisbankitems:
Eindopdracht
Ter afsluiting van dit thema schrijf je een artikel. Je beschrijft de ontwikkeling van de wereldbevolking in de 21e eeuw en laat zien welke vraagstukken dat met zich meebrengt.
- De groei van de bevolking wereldwijd zal gevolgen hebben. Maar kunnen we dat aan of niet?
- Als we het aankunnen, hoe lossen we de verschillende problemen dan op?
- Als we het niet aankunnen, welke gevolgen heeft dat dan?
Verwerk in je artikel ook de relatie tussen bevolking en ruimte.
- De wereld is groot en mensen leven op een kluitje. Wordt dat anders of wordt dat erger?
- Hoe richten we de ruimte zo in, wereldwijd, dat iedereen een dak boven zijn hoofd heeft en in de buurt van zijn werk of van zijn school woont?
Als basis voor je artikel gebruik je een van deze drie scenario's. Lees ze aandachtig door en maak een keuze.
In jouw artikel werk je toe naar een conclusie: de staat van de wereld in het jaar 2100.
Hoe je het schrijven van een artikel aanpakt ,kun je lezen in de gereedschapskist.
Je hebt voor deze opdracht ongeveer 2 uur de tijd.
Scenario 1
Stopt de groei?
De Verenigde Naties voorspellen dat de wereldbevolking tegen het eind van deze eeuw – als er zo’n 10 miljard mensen zijn – stopt met groeien. Enkele biologen van de Amerikaanse Stanford Universiteit verwachten dat tachtig procent van de mensen in de toekomst in ontwikkelingslanden zal wonen, maar dat de bevolking in de rijkere landen nog steeds het milieu het meest belast. Het mondiale energiegebruik beperken zal moeilijk worden vanwege de groeiende wereldbevolking.
Onderwijs
Een belangrijk instrument om de bevolkingsgroei in ontwikkelingslanden in toom te houden is onderwijs. Uit de statistiek blijkt dat onderwijs voor meisjes leidt tot het krijgen van minder kinderen. Zeer intensieve educatieprogramma’s kunnen zelfs leiden tot een miljard minder zielen op de planeet in 2050.
Consumeren
De gemiddelde gezinsgrootte in veel ontwikkelingslanden neemt – mede door de toename van de welvaart – af. In landen waar het gemiddelde inkomen stijgt, nemen mensen het westers consumptiepatroon vaak over. Het positieve milieueffect veroorzaakt door het afnemen van de bevolkingsdruk wordt hierdoor teniet gedaan. Alles bij elkaar leidt een kleinere bevolkingsgroei dus niet per se tot een ‘duurzamer’ leefpatroon.
Draagkracht
Hoewel het voor wetenschappers moeilijk is om het ‘draagvermogen’ van de aarde te meten, staat wel vast dat de mondiale bevolkingsdruk de draagkracht van de aarde te boven gaat, volgens de Stanford-onderzoekers. Als datgene wat de aarde te bieden heeft in 7 miljard gelijke delen zou worden verdeeld, gebruiken rijke landen 2 tot 5 maal meer van deze ‘delen’.
Ecosysteem
Een ecosysteem bestaat uit alle natuurlijke rijkdommen die we nodig hebben om te kunnen leven. Het is een interactief systeem van levende groepen (zoals planten, dieren, schimmels en bacteriën) en de omgeving waarin ze leven. Als er meer mensen gebruik maken van een ecosysteem raakt het eerder uitgeput. Tweederde van de ecosystemen op aarde gaat achteruit. Vaak zijn het de armste landen die gevoelig zijn voor ecologische rampspoed. Wel kunnen mensen de uitgeputte ecosystemen herstellen door biomassa, organische materie en biodiversiteit weer terug te brengen.
|
Scenario 2
Zet de groei door?
De Verenigde Naties voorspellen dat de wereldbevolking tegen het eind van deze eeuw – als er zo’n 10 miljard mensen zijn – stopt met groeien. Maar nieuw onderzoek wijst erop dat dat niet het geval is. Misschien dat de groei even stopt, maar het is aannemelijk dat deze daarna weer doorzet. De onderzoekers baseren hun conclusie op een verband tussen de groei van de populatie en het energieverbruik per hoofd van de bevolking.
Energie
Als er meer energie voorhanden is, zet de economische ontwikkeling door en dalen de geboortecijfers. Als de geboortecijfers wereldwijd voldoende dalen, kan dat ervoor zorgen dat de wereldbevolking stopt met groeien. Maar als de wereldbevolking sneller groeit dan de hoeveelheid beschikbare energie, dan remt dat de economische ontwikkeling en groeit de populatie juist wel.
Statistisch onderzoek
Een statistische analyse laat zien dat de wereldbevolking tegen het jaar 2100 wel eens bijna de elf miljard mensen aan kan tikken. Dat zou betekenen dat onze planeet dan zo’n acht procent meer inwoners telt dan wetenschappers eerder verwachtten. Dat de nieuwe voorspelling zoveel hoger uitpakt, komt voornamelijk doordat de geboortecijfers in Afrika minder hard afnemen dan verwacht. Op dit moment telt het continent nog zo’n 1,1 miljard inwoners. Tegen het jaar 2100 is dat naar verwachting bijna vier keer zoveel: 4,2 miljard mensen. Zoals gezegd komt uit de cijfers naar voren dat Afrika een grotere bevolkingsgroei door gaat maken.
Maar hoe zit dat in andere delen van de wereld? Leveren de nieuwe voorspellingen ook daar verrassingen op? In elk geval niet zulke grote verrassingen als in Afrika. Onderzoekers verwachten dat de bevolkingsgroei in Europa afneemt doordat er meer mensen sterven dan er geboren worden. In andere werelddelen verwachten ze lichte stijgingen omdat de gemiddelde levensverwachting stijgt.
Onderwijs
Overbevolking blijft voorlopig nog een probleem. Door in te zetten op beter onderwijs voor meisjes en een betere verspreiding van voorbehoedsmiddelen is het mogelijk om de snelle bevolkingsgroei in Afrika af te remmen.
|
Scenario 3
Gaan we af op een omslagpunt?
Onderzoekers waarschuwen in het blad Nature dat binnen enkele generaties het leven op aarde er wel eens heel anders zou kunnen uitzien. De groei van de bevolking, de vernietiging van ecosystemen, de verandering van het klimaat: het zijn allemaal factoren die bijdragen aan die heel andere wereld.
Onomkeerbaar
De onderzoekers denken dat de biodiversiteit beperkt wordt en dat het grote gevolgen heeft voor alles wat we nodig hebben om onze kwaliteit van leven te handhaven. Denk aan de visserij, de landbouw, producten die we uit het bos halen en schoon water. Volgens de onderzoekers gaan we hard af op het omslagpunt: dat is het punt waarop de veranderingen onomkeerbaar zijn. Wanneer we dat omslagpunt precies bereiken, is onduidelijk. Sommige delen van de wereld zijn misschien al voorbij dat omslagpunt. Een van de onderzoekers verhaalt over een reis naar de Himalaya in Nepal waar ze zag hoe families elkaar met kapmessen te lijf gaan voor hout: hout dat ze in een avond helemaal opmaken om hun voedsel te bereiden.
Geen bewijs voor omslagpunt
Nieuw onderzoek wijst erop dat het onwaarschijnlijk is dat de aarde afstevent op een wereldwijd omslagpunt: een moment in de geschiedenis waarop de gehele aarde en het leven op de planeet snel en onomkeerbaar verandert. Verschillende wetenschappers stelden in het verleden dat we onder meer door klimaatverandering op zo’n globaal omslagpunt afstevenen. De hele aarde en het leven op de planeet zou in dit doemscenario snel en onomkeerbaar veranderen. Maar in nieuw onderzoek stellen wetenschappers dat een wereldwijd omslagpunt zeer onwaarschijnlijk is. Ze wijzen erop dat ecologische veranderingen in grote gebieden geleidelijker en langzamer verlopen. Goed nieuws, want dan kunnen we het doemscenario van abrupte en onomkeerbare veranderingen vermijden.
|
Klaar?
Bekijk de beoordelingscriteria voor het schrijven van een artikel in de gereedschapskist.
Lever je artikel in bij je docent. Deze zal het artikel beoordelen.
Bij de beoordeling let je docent verder op:
- inhoud: heb je gebruikgemaakt van de informatie uit alle losse opdrachten? (infographic, verslag, grafiek, getekende kaart etc.)? Heb je je artikel geschreven vanuit een van de scenario's? Heb je aan het eind je eigen visie gegeven over de staat van de wereldbevolking in het jaar 2100?
- vorm: is het een leesbaar en overzichtelijk artikel?
- taalfouten: heb je voldoende gelet op zinsbouw, grammatica en spelling?
|
Een artikel is een goede manier om informatie te presenteren of een gebeurtenis te beschrijven.
|
|
D-toets
Test je kennis. Maak de diagnostische toets.
D-toets: Bevolking en ruimte
Terugkijken
Intro
- Lees de Inleiding van dit thema nog eens door.
Er komen veel onderwerpen in Bevolking en Ruimte ter sprake. Welke vond jij het meest interessant?
Kan ik wat ik moet kunnen?
- Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
Kun je een omschrijving geven van de migratiestromen tussen verschillende gebieden?
Hoe ging het?
- Tijd
Voor dit thema was ongeveer 20 uur gepland.
Had je aan het eind van het thema voldoende tijd voor het schrijven van een artikel over de toekomstige groei van de bevolking?
- Inhoud
In dit thema kwamen verschillende aspecten van emigratie en immigratie ter sprake.
Kun je aangeven om welke redenen mensen remigreren naar Nederland?
- Eindopdracht
Vond je het leuk om een artikel te schrijven over de consequenties van de groei van de bevolking in de toekomst?
Heb je voldoende onderwerpen en begrippen uit dit thema gebruikt?
Vond je het leuk of juist lastig om aan het eind van het artikel toe te werken naar een conclusie met je eigen visie?
