Thema: Erfelijkheid - v456

Thema: Erfelijkheid - v456

Thema Erfelijkheid

Intro

Volendamse ziekte
Je zult het maar krijgen, een baby met de Volendamse ziekte.
Zo te merken niets aan de hand. Twee gezonde ouders met een kinderwens! Wat kan er misgaan? Toch is de geboorte van een gezond kind geen vanzelfsprekendheid. Het komt vaker voor dat een ogenschijnlijk gezond ouderpaar na de bevalling ontdekt dat hun baby zieker is dan verwacht en soms zelf vroegtijdig overlijdt. Kennis van genetica (erfelijkheidsleer) kan helpen om leed te voorkomen.

Lees het volgende artikel. Bespreek na het kijken met een groepje van 3 andere klasgenoten hoe het zou kunnen dat bepaalde ziektes in bepaalde gebieden vaker voorkomen.
Bespreek ook of jullie er voor zouden kiezen om mee te werken aan een wetenschappelijk onderzoek naar dit soort ziektes.

Speciaal spreekuur voor 'Volendamse ziekte'

Wat ga ik leren?

Aan het eind van dit thema kun je:

  • uit stambomen of kruisingsschema's afleiden hoe groot de kans is op het voorkomen van genotypes en fenotypes van nakomelingen met betrekking tot meerdere eigenschappen tegelijk.
  • toelichten dat DNA drager is van (erfelijke) informatie bij alle
    organismen.
  • uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van
    genotype en milieufactoren en herkent epigenetische overerving.
  • uit stambomen of kruisingsschema's afleiden hoe groot de kans is op het voorkomen van genotypes en fenotypes van nakomelingen met betrekking tot meerdere eigenschappen tegelijk.
  • toelichten  hoe de mens kan ingrijpen in de bevruchting van plant, dier en mens om
    kwaliteit/nuttig gebruik van nakomelingen te bevorderen en ziekte te voorkomen.
    Je gebruikt ethische en biologische argumenten om een mening daarover te vormen.

Deelconcepten
genoom, autosomen, X- en Y-chromosomen, genotype, fenotype, allel, gen, mono- en dihybride kruising, (onvolledig) dominant, recessief, multipele allelen, gekoppelde genen, stamboom, chromosoom, meiose, homologe chromosomen,  genetische code, intermediair, , lethale factor, mitochondriaal DNA, epigenetica, methylering, 
genetische modificatie.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over ... ?
… erfelijkheid?
… DNA?
… chromosomen?
… celdeling?
… geslachtschromosomen?

Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Erfelijke eigenschappen - onderbouw

Chromosomen en celdeling - onderbouw


Test nu je kennis met de volgende oefening.

Wat ga ik doen?

Het thema Erfelijkheid bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit

Aantal SLU

Inleiding

 

Wat kan ik straks?

0,5

Wat kan ik al?

2

Wat ga ik doen?

0,5

Modules

 

Module: Klinisch geneticus aan het werk

7

Module: Herman en Klazien 13

7

Module: De consument bepaalt

7

Afsluiting

 

Samenvattend

1

Examenvragen

1

Terugkijken

0,5

Totaal:

26 à 27

Modules

Bij dit thema's horen de volgende modules.
Maak hieronder je keuze.

Module 1

Klinisch geneticus aan het werk
Module 2

Herman en Klazien 13
Module 3

De consument bepaalt

Afsluiting

Samenvattend

Hier vind je de Kennisbanken die aan bod zijn gekomen in de verschillende modules.

De kern van de zaak

Mendeliaanse genetica

Erfelijkheidstechnieken

Landbouw en bio-industrie

 

Examenopgaven

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

VWO 2021-TV1

VWO 2021-TV1 Vraag 11
VWO 2021-TV1 Vraag 12
VWO 2021-TV1 Vraag 14

VWO 2021-TV2

VWO 2021-TV2 Vraag 23

VWO 2021-TV3

VWO 2021-TV3 Vraag 8
VWO 2021-TV3 Vraag 10
VWO 2021-TV3 Vraag 12
VWO 2021-TV3 Vraag 14
VWO 2021-TV3 Vraag 17

 

Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Extra opdracht

Als ik dat had geweten
De meeste aandoeningen die in dit thema aan de orde kwamen, zijn veroorzaakt door een recessief allel.
In een aantal gevallen is dat allel geslachtsgebonden.
Maak de extra opdracht op het werkblad.

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om het thema mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond een totale studiebelasting van 27 SLU.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst?
  • Herhaling
    Heb je voor je aan de modules begon de toets bij 'Wat kan al?' gemaakt?
    Wist je het meeste nog?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit drie modules. Welke module vond je het leukst om te doen?
    En welke vond je het minst leuk? Schrijf op waarom je deze module niet zo leuk vond.
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?

  • Het arrangement Thema: Erfelijkheid - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2022-03-23 10:04:21
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Dit thema Erfelijkheid is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO. Bij het ontwikkelen van het materiaal is gebruik gemaakt van of wordt verwezen naar materiaal van de volgende websites:

    www.schooltv.nl www.youtube.com www.bioplek.org www.wikipedia.org


    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit thema heet erfelijkheid. Aan het eind van dit thema kun je: uit stambomen of kruisingsschema's afleiden hoe groot de kans is op het voorkomen van genotypes en fenotypes van nakomelingen met betrekking tot meerdere eigenschappen tegelijk. toelichten dat DNA drager is van (erfelijke) informatie bij alle organismen. uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en milieufactoren en herkent epigenetische overerving. uit stambomen of kruisingsschema's afleiden hoe groot de kans is op het voorkomen van genotypes en fenotypes van nakomelingen met betrekking tot meerdere eigenschappen tegelijk. toelichten hoe de mens kan ingrijpen in de bevruchting van plant, dier en mens om kwaliteit/nuttig gebruik van nakomelingen te bevorderen en ziekte te voorkomen. Je gebruikt ethische en biologische argumenten om een mening daarover te vormen.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie; Erfelijke informatie; Reproductie; Menselijk ingrijpen in de erfelijkheid; Erfelijkheid;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    15 uur en 20 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, eigenschappen, erfelijkheid, ethisch, kruisingsschema, nakomelingen, stamboom, stercollectie, vwo4/5/6

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Erfelijkheid

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Meer informatie voor ontwikkelaars

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van