Welkom op de online reader voor muziek Maatschappelijke zorg
Muziek heeft een sterke invloed op het functioneren van mensen. Er zijn internationale studies die aantonen dat muziektherapie voor mensen met de ziekte van Alzheimer effectief is in het verbeteren van sociale vaardigheden en de emotionele toestand, en in het verminderen van gedragsproblemen. In dit onderzoek is bestudeerd of muziek of muziektherapie ook effectief is in het constant houden of het verbeteren van het geheugen bij mensen met de ziekte van Alzheimer.
Muziek kan in de hulpverlening aan personen met een handicap op verschillende manieren worden ingezet. Zo spreken we over muzikale activiteiten, orthoagogische muziekbeoefening en muziektherapie. In al deze vormen maakt men gebruik van muziek, maar de wijze waarop men de muziek gebruikt en de doelstellingen zijn totaal verschillend. De intenties van het gebruik van de muziek in een specifieke situatie bepalen of het gaat over een muziekactiviteit, orthoagogische muziekbeoefening of muziektherapie. In theorie zijn deze vormen strikt van elkaar te scheiden, maar in de praktijk worden ze vaak naast elkaar toegepast.
Gericht op een bepaalde doelgroep gaan we aan de slag met verschillende opdrachten.
In deze reader staat alles uitgewerkt en staat precies omgeschreven wat er wordt gevraagd.
1. De Rode knoppen zijn de hoofdthema's.
2. Onder de hoofdthema's staan de verwerkingsopdrachten.
Alles wat je maakt, bewaar je tot en met het eind van de periode, tussendoor hoef je niets in te leveren.
Dat wat je hebt gemaakt, ga je een portfolio van maken ( digitaal ) dus geen papieren versie er van.
Het muziekportfolio wordt een document waarbij je alles wat je maakt voor deze lessen toevoegd aan het portfolio.
Aan het eind van de periode ga je het portfolio inleveren. (mail) Hier krijg je dus uiteindelijk een beoordeling op het totaal.
De uitleg over het muziekportfolio komt later, maar jij zorgt er voor dat je alles bewaart!!
Daarnaast voeg je 10 muziekactiviteiten toe aan je doeboek welke je maakt volgens de LWP.
Lwp10689, Lwp10690, Lwp10691
Hoe dit in zijn werk gaat wordt ook verder uitgelegd.
Inleiding Muziek soms eenvoudig, maar wel belangrijk
Muziek is belangrijk,
Wat....Muziek?
Het brein en muziek 1
Muziek en emoties
Muziek is een uniek middel om je gevoelens naar buiten te brengen. Klank en trillingen geven het lichaam een impuls, het maakt iets los, het zet lichamelijke processen in beweging. Kernwoorden voor de doelgroep waarmee ik werk is het aanbieden van 'structuur en veiligheid'.
Muziek biedt structuur en veiligheid. Door middel van muzikale werkvormen kun je bij de cliënt of deelnemer structuur aanbrengen, wat veiligheid biedt en angst verminderend werkt.
Muziek is voor iedereen toegankelijk. Juist voor mensen met een beperking is muziek, omdat het non-verbaal is laagdrempelig. Je kunt bij de cliënt op ieder niveau aansluiten. Er zijn voor deze doelgroep vele mogelijkheden en instrumenten om samen met muziek bezig te zijn.
Bij de kinderopvang en bij de kleutergroepen op de basisschool zijn er veel activiteiten gekoppeld aan een liedje.
Opruimen, eten en drinken enzovoort.
Dit biedt kinderen een duidelijke structuur. Een activiteit staat in verband met een liedje en de kinderen weten precies wat er van hun wordt verwacht.
Wijk je af van deze structuur zullen de kinderen “ van slag” raken, omdat het gebruikelijke niet wordt gedaan. De kinderen hebben geleerd om alles in een bepaalde volgorde te doen en daar wordt dan niet van afgeweken.
In de jeugdzorg speelt muziek een andere rol. Muziek kan hier vertrouwd werken door dat een cliënt vaak naar zijn of haar eigen muziek luistert.
Dit biedt deze persoon rust, en veiligheid binnen zijn of haar woonomgeving.
Invloed van muziek
Beelden en muziek
1 Ouderen
1.1 Muziek en muziektherapie (lezen)
Muziek en muziektherapie
Muziek blijkt een hele positieve uitwerking te hebben op mensen met dementie, in welk stadium dan ook. In verschillende zorgcentra hebben medewerkers opgemerkt dat bewoners volledig kunnen opgaan in muziek en het zingen van liedjes van vroeger. Ook mensen die in een vergevorderd stadium van hun dementie verkeren, kunnen tijdens het draaien of zingen van muziek ineens weer helemaal opleven en zich vaak nog allerlei teksten en melodieën herinneren. Het beïnvloedt de stemming zeer positief en is een manier om contact te maken, ook met bewoners die anders al moeilijk bereikbaar zijn. Vaak komen naar aanleiding van de muziek allerlei herinneringen, verhalen en emoties los. Muziek kan dienen als doel op zich; de beleving, het plezier en de interactie staan dan voorop. Ook kan muziek als middel dienen; dan wordt het op methodische wijze ingezet door muziektherapeuten. Bepaalde muziek kan dan worden ingezet om bijvoorbeeld onrust en angst te verminderen of juist om iemand te activeren. Het kan depressie tegengaan, het zelfvertrouwen verbeteren, de communicatie bevorderen of emotionele pijn en trauma’s verzachten. Het is hierbij van belang dat de therapeut kennis heeft van de muziekvoorkeuren die iemand heeft of heeft gehad en van de tijd, plaats en cultuur waarin iemand is opgegroeid. In een ver gevorderd stadium van de dementie kan het ook zijn dat bepaalde muziek niet meer goed aankomt bij de bewoner. Dan kan er gebruik worden gemaakt van bijvoorbeeld losse klanken en eenvoudiger melodieën. Bij snoezelen wordt ook vaak muziek gebruikt; meestal natuurgeluiden, ‘new age’ muziek of andere instrumentale muziek. De positieve en heilzame werking die muziek heeft, kan zowel in groepsverband als individueel worden ingezet om de kwaliteit van leven van mensen met dementie te bevorderen.
1.2 Dementie en muziek (lezen)
Als de dementie van een oudere in een vergevorderd stadium is, kan het steeds moeilijker worden om met de zieke in contact te komen. Allerlei hersenfuncties zijn immers aangetast: het begrip, het communiceren met woorden, het geheugen... En hoe maakt u dan nog contact?
Muziek als activiteit voor dementerenden
Muziek kan op allerlei manieren worden ingezet om actief te zijn met een dementerende. Zingen, zowel samen zingen als voor iemand zingen, dansen op muziek of in elk geval meebewegen, musiceren al is het maar meeklappen op de maat, luisteren naar muziek als is het misschien geen concertbezoek in de gebruikelijke betekenis van het woord. De teksten van de eerste regels van een bekend schoolliedje aanvullen. Een muziek-dvd bekijken. Meedoen aan een muziekquiz. Muziekinstrumenten bekijken, betasten, de trilling ervan voelen als iemand er zijn hand op legt... Muziek kan op allerlei manieren ingezet worden als activiteit.
Muziek en hersenfuncties
Maar wat maakt muziek nu tot zo'n succesvol middel om contact te maken? Naast het feit dat vrijwel iedereen iets heeft met muziek... Muziek activeert bepaalde 'plekken' in de hersenen. Muziek prikkelt tot in een vergevorderd stadium van een vorm van dementie meerdere hersengebieden. O.a. de kleine hersenen, de hersenstam en de amygdala.
Emoties opgeroepen door muziek De amygdala vormt het geheugen voor de menselijke emotie. Daardoor raakt muziek aan emoties: het kan allerlei gevoelens oproepen bij mensen. En dat geld uiteraard voor alle partijen: zowel de persoon met dementie als de mantelzorger als vakkrachten.
Muziek en taal Omdat muziek ook raakt aan ons taalcentrum, kan muziek ook taal stimuleren. Terwijl een oudere met dementie al heel moeilijk spreekt omdat hij of zij afatisch aan het worden is, kan dezelfde persoon soms nog wel een liedje meezingen. Ook zo komt er communicatie op gang in de vorm van contact, in de vorm van samen kunnen zingen!
Geheugen en muziek Kent u dat? U hoort 's morgens een liedje en u raakt het de hele dag niet meer kwijt? Muziek blijft lang hangen in ons geheugen. Zowel in het kortetermijngeheugen als in het langetermijngeheugen. Dat geldt voor ziek en gezond, voor jong en oud! Dat betekent dat liedjes, een lijflied, een tv-tune onze herinneringen stimuleren. Ook als het geheugen door dementie is aangetast. Muziek en reminiscentie (het bewust ophalen van positieve herinneringen) gaan dan ook hand in hand.
Herkenbare muziek
Extra veel effect kunt u sorteren als u bekende, vertrouwde muziek in zet. Het is dan ook alleszins de moeite waard om te achterhalen welke muziek de betreffende persoon mooi vond. Aan welk lied heeft hij of zij een warme herinnering? Wat galmde hij onder de douche? Welk bandje speelde er op zijn bruiloft? Als een familielid van u opgenomen wordt in een zorgcentrum of verpleeghuis of een dagopvang bezoekt, geef dan zijn of haar persoonlijke top tien mee, op papier of cd... En wees moedig genoeg om aan iemands bed te zingen. Pak iemands hand, zing of neurie en 'communiceer' uw liefde, uw betrokkenheid, uw zorgzaamheid!
1.3 Muzikale activiteiten voor dementerenden (lezen)
Wat is haalbaar in de verschillende fasen van dementie? Muziek biedt voor ouderen met een vorm van dementie veel mogelijkheden. Wat er kan, hangt natuurlijk wel samen met hoe ver gevorderd de dementie is. Iemand met een beginnende dementie kan zelf nog wel musiceren. Iemand op een gesloten afdeling van een verpleeghuis, kan best nog eenvoudige vragen over muziek beantwoorden. Zingen kunnen bejaarden als de beste. En dan gaat het niet om zuiver of gelijk, maar om het meezingen van bekende liederen. En luisteren kan altijd, tenzij iemand zo goed als doof is.
Zelf musiceren bij beginnende dementie Zelf muziek maken is voor iemand met een beginnende dementie nog wel mogelijk. Zeker als iemand het jaren heeft gedaan en daarbij gestimuleerd wordt eenvoudige, bekende stukken te spelen. Piano spelen, fluiten, het kan nog als de fijne motoriek nog goed genoeg is. Wel moet opgepast worden dat frustraties over fouten of over verminderde prestaties wordt vermeden.
Een muziekquiz voor dementen Ook een vraag- en antwoordspel is goed haalbaar. Zowel voor mensen met een beginnende dementie als voor mensen met een gevorderde dementie. U kunt immers als begeleider de moeilijkheidsgraad van de vragen aanpassen aan uw doelgroep. Bovendien kunt u uw doelgroep zorgvuldig samenstellen. Wie waren de liefhebbers van muziek? Ook kunt u kiezen tussen open, gesloten en suggestieve vragen. Kies steeds voor vragen die algemeen bekend verondersteld mogen worden en aansluiten op de vroege jaren van deze mensen.
Zingen en meezingen voor psychogeriatrische patiënten Wat veel Alzheimerpatiënten uitstekend kunnen is zingen of meezingen van bekende liederen. Vroeger werd er door mensen veel meer gezongen. In een koor, thuis in het gezin, op school, bij festiviteiten of in de kerk. Voor zingen hoefden geen dure cursussen gevolgd te worden. Er hoefde geen muziekinstrument voor aangeschaft te worden. Zelfs een zangbundel was geen noodzaak want kinderen leerden op school de liedjes uit hun hoofd. En het wonderlijke en bijzondere van zingen is dat zelfs als een geheugenfunctie al ernstig is aangetast, bekende liederen met woorden nog op te roepen zijn.
Ook ritmisch meeklappen en meebewegen op het ritme van bekende tunes behoren tot de mogelijkheden. En soms ook het gebruik van ritmische instrumenten als tamboerijn of triangel. Met deze laatste opties moet u wel voorzichtig zijn omdat hoogbejaarde mensen met dementie dit als kinderachtig kunnen ervaren. Ook moet de (fijne) motoriek nog intact zijn.
Luisteren naar muziek in de psychogeriatrie Ook kunnen bewoners van verpleeghuizen die een vorm van dementie hebben naar muziek luisteren. Wel moet dan het gehoor nog redelijk in tact zijn. Is dat niet het geval dan kan nog gezocht worden naar een plek in de instelling waar de muziek hard gezet kan worden, zonder dat dat andere cliënten stoort. Desnoods zet u iemand tussen de geluidsboxen in.
Repertoire kiezen Qua repertoire kunt u denken aan bekende, klassieke muziek, jazz, vaderlandse liedjes, religieuze muziek, smartlappen etc. Kies steeds voor vertrouwd of niet al te vreemd en niet te complex. Zorg dat u uw luisteraar(s) kent en weet wat ze waarderen!
Conclusie rond muziek en de ziekte dementie
Veel is mogelijk als het gaat om de combinatie van muziek en dementie. Als u maar zorgvuldig kiest en afstemt. Met een muzikale activiteit die goed is afgestemd op de cliënten, kunt u ouderen met dementie lang, goed en op positieve wijze bereiken!
1.4 Zingen met bejaarden (dooie boel?) (kijken)
Zingen met bejaarden een dooie boel? Mooi niet... bekijk het onderstande filmpje maar eens.
Zingen met dementerende ouderen
Liederen zingen samen met ouderen die aan een vorm van dementie lijden, kan zowel een ontspannende als stimulerende activiteit voor hen zijn. Reden genoeg dus voor welzijnsmedewerkers, vrijwilligers en familie om aandacht te besteden aan het zingen met dementerenden.
De jaarcyclus in liederen
Door het jaar als het waren in liedjes te volgen helpt u deze mensen bij de tijd te blijven, dat wil zeggen, bij onze tijd. Dat moet niet per se, maar u betrekt hen daarmee weer bij het 'gewone' leven dat ze vroeger, voor hun dementie, leefden.
De seizoenen U herinnert hen al zingend aan de lente, de zomerse natuur, de vallende blaadjes in de herfst en de koude winters van vroeger. Niet alleen de tijd van het jaar komt zo aan de orde, maar ook de natuurverschijnselen die onze seizoenen markeren, inclusief de bijbehorende gevoelens. De vreugde om de knoppen die weer uitlopen, zonnen op het strand, de herfststormen om het huis horen loeien, het bibberen van kou op de onverwarmde zolders van vroeger... Aan al die natuurverschijnselen zijn herinneringen en gevoelens verbonden. Ouderen met dementie hebben vaak een 'sterker' gevoelsleven dan vroeger.
De feesten van het jaar Ook onze traditionele 'jaarfeesten' als Sinterklaas en Kerst kunnen door middel van het zingen van bekende liederen uit de jonge jaren van deze senioren gevierd worden. Een ook hier geldt uiteraard dat de liederen gevoelens en herinneringen wakker gemaakt kunnen worden, dat het geheugen gestimuleerd wordt, dat er sprake is van herkenning die de identiteit van de ouderen kan ondersteunen.
Zangactiviteiten: zingen, luisteren, reminisceren en liedjesquizzen
Als u een zangactiviteit wilt organiseren voor ouderen met een vorm van dementie, dan betekent dat niet per se dat u met hen moet zingen... Al is dat natuurlijk de meest voor de hand liggende activiteit. Uiteraard, u kunt samen met hen, maar ook met een enkeling de liedjes van vroeger zingen, maar u kunt ook:
Luisteren naar liederen Ouderen met bijvoorbeeld Alzheimer kunnen niet altijd meer meezingen. Maar dat wil niet zeggen dat zij geen plezier kunnen voelen als zij de bekende, vertrouwde melodieën horen en (passief) herkennen. Als er een groepje ouderen is dat zingen kan, kunnen ouderen die dat niet of niet meer doen luisteren. Ook kunt u zelf voor een oudere bijvoorbeeld aan zijn of haar bed zingen. Soms is dat zelfs een van de laatste dingen die u voor hen / met hen kunt doen.
Reminisceren aan de hand van liedjes U kunt met behulp van liederen, ongeacht of dat nu schoolliedjes zijn, kinderliedjes, psalmen of gezangen, sinterklaasliedjes of kerstliederen, ook herinneringen met hen ophalen. U kunt zo proberen prettige gevoelens en herinneringen bij hen wakker te maken. Maar wees er wel op bedacht dat er ook wel eens minder prettige emoties en herinneringen boven kunnen komen drijven.
Zingen als positieve activiteit
Het is hoe dan ook de bedoeling dat het zingen van liederen met ouderen met een vorm van dementie, een positieve activiteit is. Ongeacht de vorm waar u het in giet: zingen, luisteren, meedeinen, een liedje raden... De vorm is minder belangrijk dan de mogelijke effecten: prikkelen, zoals dat zo technisch heet, van het geheugen, prettige gevoelens oproepen, ontspanning, afleiding, als deze effecten zijn de moeite waard!
1.5 Muziek en reminiscentie
Muziek en reminiscentie
Extra veel effect kunt u sorteren als u bekende, vertrouwde muziek in zet. Het is dan ook alleszins de moeite waard om te achterhalen welke muziek de betreffende persoon mooi vond. Aan welk lied heeft hij of zij een warme herinnering? Wat galmde hij onder de douche? Welk bandje speelde er op zijn bruiloft? Als een familielid van u opgenomen wordt in een zorgcentrum of verpleeghuis of een dagopvang bezoekt, geef dan zijn of haar persoonlijke top tien mee, op papier of cd... En wees moedig genoeg om aan iemands bed te zingen. Pak iemands hand, zing of neurie en 'communiceer' uw liefde, uw betrokkenheid, uw zorgzaamheid!
Muziek en reminiscentie
Dementie beschadigt hersenfuncties: begrip, taal, geheugen. Maar de hersendelen die geprikkeld worden door muziek, blijven bereikbaar. Als iemand muziek hoort, zo blijkt uit neurologisch onderzoek, worden de kleine hersenen, de hersenstam en de amygdala, waar onze emoties zijn 'opgeslagen', gestimuleerd. Muziek die verbonden is met positieve ervaringen uit iemands leven, kan daarom positieve herinneringen wakker maken. Muziek blijft lang 'hangen' in het geheugen. Muziek maakt ook taal weer 'wakker'. Dat maakt muziek extra geschikt, en meer nog bekende muziek, als reminiscentiemiddel. Reminisceren is een vakterm voor het doelbewust oproepen van positieve herinneringen en de daarmee verbonden emoties.
Muzikale top tien samen stellen
Het kan daarom heel zinvol zijn om een muzikale top tien op te stellen voor een oudere met dementie. Het liefst doet u dat samen met de persoon in kwestie. Dan heeft u gelijk al een boeiende bezigheid. Dan worden er bij het opstellen alleen al muzikale herinneringen en ervaringen opgeroepen. Vraag de dementerende naar zijn favoriete muziek. Hij of zij zal niet gelijk een tiental geliefde nummers op kunnen sommen. Gerichte vragen werken beter. Als u mantelzorger bent, weet u of herinnert u zich wellicht al bij voorbaat een aantal vertrouwde liederen of composities. U kunt zo'n top tien meegeven bij opname in een zorginstelling.
Muziek gekoppeld aan belangrijke levensmomenten De vragen die u stelt kunt u aan laten sluiten bij het praten over belangrijke momenten uit iemands leven. Hieronder vindt u een aantal voorbeelden, vragen. U hoeft die muziek top tien niet al te letterlijk te nemen. Negen is ook goed en elf of vijftien mag ook. Probeer, al vragend en pratend een zo specifiek mogelijk antwoord te krijgen.
Heeft u een muziekinstrument bespeeld en zo ja, welk instrument? (hobo, trommel, fluit...)
Wat speelde u op uw trompet, gitaar, orgel... graag?
Wat was het eerste liedje wat u leerde spelen op uw piano, saxofoon of...? (Boer daar ligt een kip in het water...)
Heeft u een dierbare psalm of dierbaar gezang ? (De Heer is mijn Herder..., Grote God wij loven u...)
Welke muzieksoort heeft u voorkeur? (Jazz, Klassiek, Pop, smartlappen...)
Heeft u op dansles gezeten? Welke dans vond u leuk? (Wals, tango, foxtrot...)
Zongen uw ouders een liedje voor u bij het slapen gaan? (Ik ga slapen ik ben moe... Slaap kindje slaap)
Was u lid van een zangkoor? Welke muziek zong u daar? (Kerkkoor of operakoor of...)
Welke muziek werd er op uw bruiloftsfeest gedraaid of gespeeld?
Zong u onder de afwas? Zo ja wat?
Wat zong u onder de douche, als u daar zong?
Deed u op Koninginnedag mee aan de aubade? Wat zong u dan? (Vast het Wilhelmus...)
Hadden u en uw partner een herkenningsmelodietje?
Welk kerstlied vond u erg mooi? (De herdertjes lagen bij nachte... Stille nacht...)
Herinnert u zich een liedje uit de bevrijdingstijd?
Wat zong u bij een voetbalwedstrijd?
Lukt het al pratend niet, duik dan eens de verzameling lp's of cd' in of pak een liedjesbundel of psalmen of gezangenboek uit de kast. Levert dat ook niets op, zing of neurie eens wat melodietjes of liedjes en kijk of iemand mee gaat zingen. Of begint te glimlachen. Of mee beweegt op de muziek.
De samengestelde Top Tien: om mee te nemen
Als u erin geslaagd bent om een top tien van de meest geliefde muziek samen te stellen, met of voor de oudere met dementie, maak er dan een geplastificeerde lijst van. Dan kan deze lijst mee naar het verpleeghuis of zorgcentrum als u die stap moet gaan zetten. Of, maak een boekje met teksten van de liederen, psalmen of gezangen, die iemand graag zong of hoorde. De meeste teksten kunt u zo van het internet af plukken. Liefst met foto's of illustraties. Of nog mooier: stel voor uw geliefde een cd samen. Kunt u zelf geen cd branden, vraag dan iemand om hulp. Een cd kan ingezet worden, ook als u er als mantelzorger niet bent!
Opdracht 1 (maken) (ouderen)
Op basis van de inleiding van deze opdracht ga je het volgende uitvoeren en maken:
Ga naar een verzorgingstehuis of verpleegtehuis ( overleg dit wel met een werknemer ) of vraag iemand uit je omgeving tussen de 75 en 90 jaar of ouder.
A. Maak een blad en noteer hier de leeftijd van de persoon en een "verzonnen naam"ivm de privacy van de persoon.
Neem de onderstaande vragen over en noteer de antwoorden of verzin zelf nog vragen erbij.
Misschien kunnen sommige vragen niet worden beantwoord, deze laat je dan weg.
Heeft u een muziekinstrument bespeeld en zo ja, welk instrument? (hobo, trommel, fluit...)
Wat speelde u op uw trompet, gitaar, orgel... graag?
Wat was het eerste liedje wat u leerde spelen op uw piano, saxofoon of...? (Boer daar ligt een kip in het water...)
Heeft u een dierbare psalm of dierbaar gezang ? (De Heer is mijn Herder..., Grote God wij loven u...)
Welke muzieksoort heeft u voorkeur? (Jazz, Klassiek, Pop, smartlappen...)
Heeft u op dansles gezeten? Welke dans vond u leuk? (Wals, tango, foxtrot...)
Zongen uw ouders een liedje voor u bij het slapen gaan? (Ik ga slapen ik ben moe... Slaap kindje slaap)
Was u lid van een zangkoor? Welke muziek zong u daar? (Kerkkoor of operakoor of...)
Welke muziek werd er op uw bruiloftsfeest gedraaid of gespeeld?
Zong u onder de afwas? Zo ja wat?
Wat zong u onder de douche, als u daar zong?
Deed u op Koninginnedag mee aan de aubade? Wat zong u dan? (Vast het Wilhelmus...)
Hadden u en uw partner een herkenningsmelodietje?
Welk kerstlied vond u erg mooi? (De herdertjes lagen bij nachte... Stille nacht...)
Herinnert u zich een liedje uit de bevrijdingstijd?
Wat zong u bij een voetbalwedstrijd?
B. Werk de antwoorden digitaal uit en probeer op basis van de antwoorden een persoonlijke muziek toptien samen te stellen voor deze persoon.
C. Zoek deze liedjes op youtube en zet in je verslag de linkjes naar deze video's.
D. Bewaar dit verslag voor je muziekportfolio!!!
Bij muziekactiviteiten kun je gebruik maken van instrumenten. Om nu als begeleider goed voor de dag te komen is het handig om de namen van de verschillende instrumenten te kennen.
Opdracht 2 (ouderen)
Bekijk het onderstaande plaatje en benoem de instrumten die hier op staan.
Neem het plaatje en de antwoorden over op je laptop en voeg dit toe aan je muziekportfolio!
Het is altijd goed een activiteit bij dementerende bejaarde te introduceren. U helpt hen hun gedachten te bepalen bij wat u met hen wilt gaan doen. Omdat melodietjes diep in het geheugen liggen opgeslagen, is het al heel eenvoudig om een cd op te zetten die hen in de stemming brengt. Een andere mogelijkheid is muziekinstrumenten of foto's van componisten of muziekinstrumenten op tafel te leggen of door te geven. Met dat laatste moet u wel voorzichtig zijn. Niet alleen vanwege de veiligheid van de ouderen en de voorwerpen maar ook om de ouderen niet te laten schrikken als ze bijvoorbeeld uw blokfluit zouden laten vallen.
Voorwaarden voor reminiscentievoorwerpen
Wil het gebruik van objecten om herinneringen wakker te maken bij demente bejaarden succesvol zijn, dan moeten deze voorwerpen aan een aantal eisen voldoen.
Herkenbaarheid van de objecten voor dementen Oude voorwerpen zijn bekender dan moderne Spullen die geschikt zijn voor het stimuleren van het geheugen bij mensen met een vorm van dementie moeten in de eerste plaats herkenbaar zijn. Herkenbaar zijn voorwerpen als ze voorkwamen in de tijd dat de dementerenden jong waren en als ze echt zijn, authentiek. Maar dat wil niet zeggen dat u ze per se aan moet schaffen in een antiekzaak! Want dan wordt de financiering een probleem
Namaakvoorwerpen, maar met het juiste formaat U kunt ook namaakvoorwerpen gebruiken maar die moeten dan ook aan bepaalde vereisten voldoen. Anders wordt de kans op herkenning kleiner. Zo moeten de afmetingen van de spullen die u laat zien en rondgeeft wel kloppen.
Namaakobjecten, maar met de goede kleuren Een object dat u toont wordt gemakkelijker herkent als de kleuren van het voorwerp kloppen. Een groene knuffelkrokodil wordt gemakkelijker herkend dan een roze, om maar eens iets te noemen.
Veiligheid en voorwerpen bij reminiscentie met dementerenden Een ander zeer belangrijke vereiste is veiligheid. Als u herkenbare voorwerpen doorgeeft, moeten de ouderen deze met een gerust hart kunnen vastpakken. Voorwerpen mogen niet scherpen niet. Kleine voorwerpen die op iets eetbaars lijken kunnen gevaarlijk zijn omdat mensen het misschien in hun mond steken. Objecten mogen ook niet te zwaar zijn. Erg breekbaar is ook onveilig. Als iemand iets kapot stoot kan hij zich vervolgens bezeren.
Heeft het gebruik van spullen een meerwaarde boven het laten zien van afbeeldingen?
Ja, soms wel. Opvallend is dat sommige dementerenden een voorwerp beter herkennen dan een afbeelding van datzelfde voorwerp. Driedimensionaal is kennelijk soms beter herkenbaar dan een dimensionaal. Tastbaarheid kan de herkenbaarheid misschien ook vergroten.
Welke reminiscentievoorwerpen kunt u gebruiken: voorbeelden
Een beschuitbus van Bolletje
Een weckfles
Een boek van Dik Trom
Een flesje Boldoot (eau de cologne) of 4711
Boerenbont serviesgoed (een kopje of bordje is al genoeg)
Een boerenbonten zakdoek
Een Van Nelle koffieblik met Piggelmee erop
Een hamer
Een broodtrommel
Een koffiemolen
Een blik van Droste Cacao
Een blikje Hopjes
Een hobbelpaard
Een tol
Een springtouw
Een rolletje King pepermunt
Een lei
Een breinaaldenkoker
En ga zo maar door… Na deze voorbeelden weet u wel waar naar u op zoek moet gaan.
Hoe komt u aan (voordelige) reminiscentieobjecten
Misschien denkt u nu: 'Dat is allemaal leuk en aardig, maar waar haal ik zo gauw een beschuitblik van Bolletje vandaan of een blik Droste cacao? En 4711 wordt dat eigenlijk nog verkocht?' Of u denkt: 'Had ik niet nog ergens op zolder een Van Nelle koffieblik met Piggelmee erop staan en het boerenbont servies van moeder dat staat daar toch ook ?' U moet dus op zoek of beter gezegd u moet op jacht!
Kijk eens rond in uw eigen huis: in de kelder, op zolder
Vraag aan familie, vrienden en collega’s
Struin kringloopwinkels af
Breng bezoekjes aan tweedehandswinkeltjes
Ga eens naar een rommelmarkt
Bezoek een veiling
En desnoods gaat u naar een antiquair…
Zoek op het internet bij sites als Marktplaats
Conclusie over werken met herkenbare voorwerpen bij het ophalen van herinneringen met dementen
Als u uw voorwerpen zorgvuldig uitkiest en op de juiste wijze gebruikt bij het reminisceren, dan kan dat het succes van een dergelijke activiteit vergroten.
Opdracht 3 (maken) (ouderen)
Maak in minimaal 2 tallen ( maximaal 3 tallen) een muziekquiz voor ouderen, waarbij je ook gebruik maakt van reminicantie voorwerpen.
A. In de quiz moeten de volgende onderwerpen aanbod komen:
Muziekinstrumenten , de soorten
(voorbeeld; welk instrument heeft toetsen?)
Liederen en zingen
(voorbeeld; hoe heet een groep die samen zingt?)
Muziek composities en componisten
(voorbeeld, In welke stad wordt jaarlijks een nieuwjaarsconcert gegeven?)
N.b. zorg ervoor dat je bij de vragenzelf ook de antwoorden hebt
B. Tussen de vragen door maak je een afwisseling door gebruik te maken van een andere activiteit zoals,
Liedjes zingen
Meebewegen op muziek
Klappen op de muziek
Luisteren naar muziek
Reminisceren, herinneringen ophalen aan muziek
TIP: Het is erg leuk om wat instrumenten bij de hand te hebben om aan deze senioren te laten zien, ze te laten doorgeven en zelfs misschien even door te laten geven. Maar hoe komt u aan bijvoorbeeld een blokfluit, een tamboerijn of zelfs een piano?
In het zorgcentrum aanwezige instrumenten Sommige verpleeghuizen of bejaardenhuizen hebben een piano staan. Op een huiskamer, in een zaal of op een gang. U kunt kijken wat het handigst is: de mensen naar de piano toebrengen of de piano naar de ouderen toebrengen.
Een muziekinstrument meenemen Wat heeft u zelf aan instrumenten gespeeld? Als u zelf een muziekinstrument bespeelt of heeft bespeeld en het is klein en niet zo kostbaar, dan kunt u dat natuurlijk meenemen. Denk aan een blokfluit. Velen van u zullen een sopraanblokfluit bespeeld hebben. Of anders gewoon vragen aan andere zorgmedewerkers, mantelzorgers of familie van demente ouderen.
C. Maak een draaiboek van deze quiz waarin je de bovenstaande aspecten verwerkt.
Dit draaiboek maak je aan de hand van een vereenvoudigd activiteitenplan ( methodisch model )
( zie bijlagen op in deze reader )
Bewaar dit model per individu uit de groep voor je muziekportfolio en voeg deze uiteindelijk dus toe in je muziekportfolio!!
D. Wanneer het draaiboek klaar is worden er data in de klas afgesproken om de activiteit in de klas
uit te voeren volgens het draaiboek.
Opdracht 4 Muzikale fruitmand
Workshop de muzikale fruitmand ( klassikaal )
1. De gehele klas volgt de workshop
2. Je schrijft een kort reflectie verslag over deze workshop en voegt dit toe aan je muziekportfolio.
denk hierbij onder andere aan:
- wat wist je al toen de workshop begon
- wat heb je er van geleerd
- kun je dit toepassen in je stage of ergens anders?
... en meer..
Het verslag moet minimaal een 1/2 a4 zijn!!!
2 Verstandelijk beperkten
Muziek voor mensen met een verstandelijk beperking kan voor de meesten erg belangrijk zijn. Verstandelijk gehandicapten kun je in 3 categoriën verdelen. Hoog, midden en laag niveau. Voor ieder niveau heeftmuziek weer een andere betekenis.
De mensen met een hoofgniveau kun je ook wel terug vinden bij concerten met Nederlandstalige artiesten en de zogenaamde piraten festivals, maar bij de midden en lage categorie zie je ook dat dit niet altijd het geval is.
Verstandelijk gehandicapten hebben niet alleen het syndroom van down, maar kunnen ook andere ziektebeelden met zich meedragen zoals bijvoorbeeld autisme.
Bij dit thema ga je wat meer in op het gebied van muziektherapie voor mensen met een verstandelijke beperking, maar ook muziek voor mensenmet een hoger niveau.
Bij mensen met autisme werkt de informatieverwerking in de hersenen op een andere manier. Met autisme word je geboren, het wordt niet veroorzaakt door de opvoeding. Alles wat mensen met autisme zien, horen, ruiken etc. wordt op een andere manier verwerkt. En dat brengt een andere mix van sterke en zwakke kanten met zich mee.
Zo hebben mensen met autisme vaak een goed oog voor detail, zijn ze eerlijk, recht door zee, analystisch en hardwerkend, maar hebben ze moeite met overzicht houden en sociale contacten en hebben ze een opvallend beperkt aantal interesses of activiteiten.
De meeste mensen zien de wereld als een film maar mensen met autisme zien de wereld eerder als een stapel losse foto's, zij zien minder samenhang. Hierdoor kost het hen veel moeite om te begrijpen wat er gebeurt. Ook snappen zij vaak niet goed wat andere mensen bedoelen of voelen.
Autisme zie je niet aan de buitenkant, maar het heeft grote invloed op iemands leven. Elke dag opnieuw.
Autisme kent vele gezichten. Sommige mensen met autisme zoeken weinig contact met anderen. Anderen doen dit juist heel actief, maar vaak op een manier die ‘vreemd’ overkomt. Er zijn mensen met autisme en een (lichte) verstandelijke beperking maar ook mensen met een hoge intelligentie. Sommigen kunnen een behoorlijk zelfstandig leven leiden, anderen hebben hun leven lang veel hulp nodig.
Ruim 1% van de Nederlanders – ongeveer 190.000 mensen - heeft een vorm van autisme.
Bekijk het onderstaande filmpje over autisme en muziek.
2.2 Muziektherapie
Muziektherapie is een methodische vorm van hulpverlening waarbij muzikale middelen binnen een therapeutische relatie gehanteerd worden om verandering, ontwikkeling, stabilisatie of acceptatie te bewerkstelligen op emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal of lichamelijk gebied.
Muziektherapie maakt gebruik van het medium muziek.
De muziek speelt dan ook een centrale rol en wordt op verschillende manieren ingezet. Een muziektherapeut werkt met zowel actieve werkvormen als ook met receptieve werkvormen.
Muziektherapeuten werken met verschillende doelgroepen.
Muziektherapie wordt ingezet bij cliënten die op grond van hun ziekte psychische (emotionele) problemen ervaren en beperkt zijn in hun mogelijkheid om verbaal hierover te communiceren.
Te denken valt hierbij aan mensen die hun taalvaardigheden hebben verloren door ziekte (zie afasie, dementie), verstandelijk gehandicapte kinderen en volwassenen die in hun ontwikkeling cognitief minder ontwikkeld zijn, autisten, die vaak verbale communicatie ontwijken, of comapatiënten.
Daarnaast zijn er ook cliënten die wel verbaal kunnen communiceren maar moeilijk over hun emoties kunnen praten óf om bepaalde redenen via praten en denken geen toegang meer tot deze emoties hebben.
Hierbij valt te denken aan psychiatrische cliënten, cliënten met dementie of mensen met een trauma. (b.v. ontstaan door oorlog of misbruik)
Muziek kan een brug zijn om via het ervaren wel bij deze emoties te kunnen komen.
Muziektherapie wordt aan individuele cliënten (één- op één contact met de therapeut) als ook aan groepen gegeven.
Welke vorm wordt gekozen is meestal afhankelijk van de beoogde doelstelling en de mogelijkheden binnen de praktijk of instelling.
Muziektherapie behoort tot het paramedische behandelaanbod van veel instellingen maar wordt ook in de vrijgevestigde praktijk beoefend. Een muziektherapeut heeft een erkende HBO opleiding.
Een muziektherapeut kan zich laten registreren bij het kwaliteitsregister: Stichting Registratie VaktherapeutischeBeroepen (SRVB), waardoor professionele zorg gewaarborgd is.
De muziektherapeuten zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Muziektherapeuten (NVvMT).
2.3 Verschillende Doelgroepen
Een muziektherapeut is een zinvolle toevoeging aan elk multidisciplinair behandelteam.
Muziektherapeuten werken in bijna alle inrichtingen van de geestelijke en sociale gezondheidszorg.
De laatste jaren zijn er steeds nieuwe behandelgebieden bij gekomen en is de muziektherapie professioneler (wetenschappelijker) geworden. Op dit moment wordt door een aantal muziekwetenschappers intensief onderzoek gedaan naar de werking en verwerking van muziek in de hersenen. Deze kennis vertaalt zich in betere of nieuwe muziektherapeutische behandelmethodes. Een daarvan is bijvoorbeeld de in Amerika ontwikkelde Neurologic Music Therapy (NMT). Deze methode is vooral gericht opsomatische revalidatie.
Ondanks de forse kortingen in de gezondheidszorg werken nog steeds relatief veel muziektherapeuten in de verschillende inrichtingen. Helaas kunnen de meeste instellingen vaak maar contracten met weinig uren aanbieden. Zo komt het niet zelden voor dat een therapeut in meer dan een instelling werkt. Er zijn ook muziektherapeuten die in een vrijgevestigde praktijk werken.
Onderstaand een overzicht van werkvelden waar momentaan muziektherapeuten werkzaam zijn:
- In GGZ instellingen
- In de Kinder- en jeugdpsychiatrie
- In RIAGG’s
- In de psychogeriatrie (GGZ instellingen voor ouderen)
- In de Forensische psychiatrie (TBS)
- In inrichtingen voor verstandelijk gehandicapten
- In scholen voor speciaal onderwijs
- Medisch kleuter dagverblijf
- In de zorg voor autisten
- In Verpleeg-en verzorgingshuizen
- In revalidatiecentra of revalidatieafdelingen in een verpleeghuis
- In oorlogsgebieden
- In de zorg voor vluchtelingen
- In de zorg voor comapatiënten
- In Hospices
2.4 Hoe werkt muziektherapie
Dit is een van de moeilijkste vragen voor muziektherapeuten.
Elke muziektherapeut zal daar wel een antwoord op hebben, maar zullen de antwoorden nogal van elkaar verschillen.
Dit komt voort uit de verschillende theorieën waarop muziektherapie berust.
Over het algemeen laten zich twee groepen muziektherapeuten onderscheiden:
De ene groep denkt dat de therapeutische werking van muziek vooral in de muziek zelf te zoeken is:
De andere helft beweert dat muziek het middel is en dat het therapeutische contact en de gepleegde interventies van de therapeut de therapie uitmaken.
Zelf behoor ik tot de laatste groep.
Dan nog blijft het moeilijk om goed uit te leggen, waar de werking van de therapie te zoeken is. Dit is kenmerkend voor psychotherapeutische therapieën.
Een psychotherapie werkt namelijk niet door “praten” alleen, maar meer de manier waarop wordt gepraat, lijkt het therapiesucces uit te maken.
Het uitleg “hoe” muziektherapie werkt zal ook afhankelijk zijn van de doelgroep waarmee een therapeut werkt. Dit is eenvoudig om voor te stellen. Muziek zet kleine kinderen aan om te bewegen en kan op deze manier de ontwikkeling bevorderen. Bij ouderen ligt de kracht van de muziek juist in het oproepen van oude (positieve) herinneringen.
De vraag naar evidence based practice (het werken vanuit wetenschappelijk bewezen methodes) wordt de laatste jaren steeds groter in de gezondheidszorg. Muziektherapie is uiteraard geïnteresseerd in wetenschappelijk onderzoek en zal de kennis uit onderzoek ook mee worden genomen in het ontwikkelen van nieuwe methodes, maar is het moeilijk om grootschalig onderzoek naar de werking van muziektherapie te (laten) doen.
Toch kunnen er een aantal algemene principes die in muziektherapie worden toegepast worden benoemd. Nogmaals, de kennis en het therapeutische handelen van de therapeut zijn naast de muziek belangrijke factoren die maken dat muziektherapie meer is dan alleen muziek, namelijk doelgerichte therapie.
2.5 Werkvormen
Actieve muziektherapie
Bij actieve muziektherapie is de cliënt zelf actief betrokken bij het vormgeven aan de (therapeutische) muziek.
In tegenstelling tot de receptieve Muziektherapie, waarbij de cliënt de rol van luisteraar heeft, heeft de patiënt bij de actieve muziektherapie de rol van deelnemer.
Centraal in deze therapievorm staat het samen muziek maken.
Dit kan in een groep of in individueel contact met de therapeut plaats vinden. Cliënt en therapeut maken gebruik van allerlei instrumenten die eenvoudig te bespelen zijn en de (zang)stem.
De cliënt hoeft niet over muzikale voorkennis of de vaardigheid een instrument te bespelen te beschikken. Alle instrumenten zijn eenvoudig bespeelbaar en zal de muziektherapeut voldoende uitleg geven hoe deze te gebruiken zijn. Kennis over muziek is ook niet noodzakelijk. De cliënt kan dit gedurende de therapie ontdekken.
“Iedereen is muzikaal” beweerd muziekwetenschapper HJ Honing.
Muziektherapie is niet te verwarren met muziekles. Het gaat er niet om een muziekinstrument te leren bespelen of een esthetisch mooi stuk muziek te produceren. Het gaat om de processen in de muziek en in het contact met de therapeut. Daarbij staat de doelstelling van de therapie steeds centraal.
Maar wat doet men nu concreet?
Er bestaan verschillende mogelijkheden die afhankelijk zijn van het doel van de therapie. Voorbeelden van mogelijke werkvormen zijn, muzikale reactiespelletjes, het begeleiden van een lied op een trommel, het verklanken van een gevoel, het samen zingen, zangoefeningen, het schrijven van liederen, het samen improviseren en nog veel meer.
Receptieve muziektherapie
Tijdens de receptieve muziektherapie maakt de cliënt niet zelf muziek, zoals bij Actieve Muziektherapie, maar luistert de cliënt naar muziek met hieraan eventueel verbonden het uitvoeren van opdrachten.
De muziek kan van de therapeut zelf worden gemaakt (geïmproviseerd of een bestaande muziek) of van de cliënt of therapeut worden uitgezocht op CD.
Het proces van het kiezen van de muziek is vaak al een therapeutische interventie. De therapeut kan muziek kiezen die voor de cliënt bekend of onbekend is. Hij kan kiezen voor een bepaalde sfeer die van de muziek uitgaat en die bij de actuele stemming van de cliënt aansluit of juist niet aansluit en zo voort. Op deze manier neemt de therapeut invloed op de voortgang van de therapie.
Naar aanleiding van het luisteren en ervaren van muziek kan een gesprek ontstaan over de muziek zelf of over emoties en/ of herinneringen die deze muziek heeft opgeroepen.
Het gaat hierbij niet om het leren herkennen of analyseren van muziek, maar om het beleven van muziek en daaraan verbonden het kunnen herkennen, aannemen en uiten van emoties.
Voorbeelden voor mogelijke werkvormen zijn: de opdracht aan de cliënt om een muziek te kiezen die bij de stemming van de cliënt aansluit, tijdens het luisteren kan een ontspanningsoefening worden gedaan, of kan de therapeut opdracht geven waarop de cliënt moet letten. De therapeut kan aan de cliënt vragen om zijn favoriete muziek mee te nemen en uit te zoeken waarom deze muziek belangrijk is in het leven van de cliënt en welke functie deze muziek heeft of kan hebben.
2.6 De principes
Bij verstandelijk gehandicapten hanteren we een indeling in drie ontwikkelingsniveau’s, namelijk laag, midden en hoog. Laag niveau betreft mensen die een totale verzorging behoeven en zich nauwelijks verder ontwikkelen. Hoog niveau betreft mensen die zichzelf redelijk kunnen redden en verder ontwikkelen. Ondanks die indeling zijn het ontwikkelingsniveau en de mogelijkheden van verstandelijke gehandicapten individueel zeer verschillend.?
Activeren(mmz) Mensen meet een heel laag ontwikkelingsniveau leven vaak in een gesloten, passieve wereld. Je kunt ze stimuleren om te reageren door ze aan te raken, te wiegen, op hun handen of knieën mee te tikken, voor ze te zingen of voor ze te spelen op een instrument. Soms zie je de beleving op iemands gezicht, hij beweegt of kijkt ineens. Luisteren naar muziek kan iemand vrolijk maken, afleiding geven en misschien helpen om zich wat minder troosteloos voelen.
Contact maken(mmz) Contact maken kun je met je stem of met een instrument. Bij een deelnemer met een laag niveau kun je een reactie uitlokken op de geluiden die je maakt, de liedjes die je zingt of het spelletje dat je aangeeft. Je werkt hierbij heel individueel.
voorbeeld: Pak eens een trommel. Deze is immers gemakkelijk te bespelen. Tik er zachtjes op en zing er een liedje bij waarbij je de deelnemer uitnodigt om mee te trommelen. Houd hem dan zingend de trommel voor. Stimuleer hem om iets te spelen. Als hij een tik geeft kun je ook een slag geven. Kijk of de ander daarop reageert. Door om beurten te spelen krijg je een soort gesprekje. Je kunt alles wat de deelnemer speelt imiteren. Hierdoor stimuleer je hem om initiatief te ontplooien. Door zelf kleine variaties aan te brengen help je de deelnemer zich creatief te uiten. Je kunt allerlei speelmogelijkheden aanbieden, zoals luid en zacht spelen, snel en langzaam, korte en lange klanken, diverse ritmen, tikken met je nagels, wrijven enzovoort. Soms blijft iemand heel erg bij een bepaald soort geluid hangen, bijvoorbeeld luid en agressief of juist zacht en timide. Het kan zijn dat iemand daarmee zijn gevoelens tot uitdrukking brengt.
Ombuigen van ongewenst gedrag (mmz) Bij sommige deelnemers pas je gedragtherapie toe. Wanneer een bewoner graag een liedje met je zingt, naar muziek luistert of op een muziekinstrument speelt, kun je deze activiteiten aanbieden als beloning voor gewenst gedrag. je kunt ook muziek gebruiken als middel om hem af te leiden.
Muzikale ontwikkeling
opdoen van lichamelijke ervaring met ritme
opdoen van lichamelijke ervaring met muziekele tegenstellingen
ontwikkelen van het gehoor
Creatieve ontwikkeling
experimenteren met stemklank, tekst
experimenteren met instrumentklank
expressie in mimiek en stimuleren van de houding
creatief bewegen
Sensomotorische ontwikkeling
trainen van motorische vaardigheden, spierbeheersing
ritmisch bewegen en de fijne motoriek.
stimuleren van de spraak
ontspanning en ontlading
Cognitieve ontwikkeling
stimuleren van de concentratie en het geheugen
ontwikkeling van het selectief gehoor
leren begrijpen van woorden met betrekking tot ruimte, lichaam en klnk
ontwikkelen van taal, woordenschat en begrippen
Sociale ontwikkeling
rekening houden met elkaar
stimuleren van sociale vaardigheden
Persoonlijke ontwikkeling
bieden van een gestructureerde vrijetijdsbesteding
bieden van een middel om zichzelf te ontplooien
vergroten van het zelfvertrouwen
Voor meer informatie lees je verder via onderstaande link.
U hoort de muziek van uw trouwdag op de radio en gelijk komen allerlei herinneringen aan deze dag naar voren- geluk, de een of andere anekdote, de stress…
Muziek kan herinneringen aan situaties, perioden uit het leven en aan positieve en negatieve belevenissen oproepen.
Muziek kan als een soort “sleutel” tot herinneringen werken, die zich niet meer in het alledaagse bewustzijn bevinden. Van deze eigenschap van muziek kan een muziektherapeut gebruik maken. Door een geschikte keuze van muziek kan de therapeut een cliënt in een bepaalde tijd/situatie terugbrengen en zo bijvoorbeeld een bepaald gevoel oproepen.
Afhankelijk van wat de therapeut daarmee wil bereiken zal hij/zij de muziek uitkiezen. Zo is het mogelijk om b.v. muziek op te zetten die positieve herinneringen oproept en zo de stemming kan verbeteren. Het is ook mogelijk om muziek te kiezen die “negatieve” herinneringen oproept. Daardoor wordt “het probleem” weer actueel en kan het probleem met de bijhorende emoties worden onderzocht.
Sfeer van muziek:
U kent het allemaal:
u hoort een marsmuziek en u voelt aan dat het een vrolijke muziek is – u hoort een muziek in mineur en u zult zeggen dat deze muziek verdrietig klinkt.
Muziek heeft een “inherent betekenis”. In Europa gaat men ervan uit dat muziek voor iedereen, los van persoonlijke betekenissen, (zoals Herinneringen) een algemene betekenis heeft.
Wij zijn over het algemeen allemaal in staat een bepaalde stemming (b.v. verdriet of vreugde) aan een muziekstuk toe te kennen. Dit wordt in de muziektherapie gebruikt om emoties van een cliënt te onderzoeken.
Het is ook mogelijk door vrije improvisatie in de Actieve Muziektherapie zelf de actuele emoties uit te beelden.
Contact:
U kent het allemaal:
uw gesprekspartner praat net iets te lang en net iets te hart tegen u waardoor u geen zin meer hebt om te luisteren en u merkt dat u uw stem verheft om ook iets te kunnen zeggen.
Muziek (vooral samen improviseert) is een speelveld voor interactie. Samen muziek maken betekend namelijk naar de ander kunnen luisteren, op de ander kunnen inspelen, samen een puls vinden, afstemmen, dynamische verschillen kunnen herkennen en variëren en een rol kunnen kiezen en de rol van de andere kunnen accepteren. Al deze voorwaarden zijn ook voorwaarden voor het bestaan in het dagelijks leven. Het samen spelen van muziek baseert dan ook op basisprincipes van de menselijke communicatie. In muziek zijn deze op nieuw te beleven en te oefenen. Bij cliënten die verbaal niet de mogelijkheid hebben om contact te maken, kunnen dit veelal wel op muzikaal niveau.
Beweging:
U kent het allemaal:
U hoort een wals op de radio en nog voordat u het bewust hoort, beweegt uw voet al in de maat mee. Uw kind is al begonnen te dansen…
Muziek lokt bewegingen uit. Kinderen hebben de neiging spontaan te dansen op muziek. Muziek wordt in de hersenen op een zeer snelle en onbewuste manier verwerkt, die direct invloed heeft op onze spieren. Cliënten met de ziekte van Parkinson kunnen bijvoorbeeld wanneer zij muziek horen beter lopen. Bekijken wij musici zien wij deze eigenlijk altijd in het ritme van hun muziek meebewegen. Dit kan zelf heel passieve cliënten tot activiteit uitnodigen.
Neuronaal netwerk:
U kent het allemaal:
nog voordat u een auto hebt gezien, heeft u het al gehoord. Ook al bent u niet muzikaal opgevoed, u voet tikt altijd precies in de maat mee.
Muziek is in de hersenen op een bijzondere manier opgeslagen, namelijk niet rechtlijnig en in een gebied, maar divers en veelvuldig. Geluidsprikkels worden in de hersenen sneller verwerkt dan visuele of haptonomische (voelen) prikkels.
Ritme is in het menselijk bestaan een belangrijke basis. Denk aan hartslag, pols, de ritme tijdens het lopen, slapen en waken etc.
Dit maakt dat ook zeer beperkte cliënten vaak toch op muziek reageren en op een basale manier in contact kunnen komen met hun omgeving.
Analogie:
U kent het allemaal:
een kennis van u die nogal spontaan reageert en snel opbruisend is, is ook een fanatieke sporter en rijdt hij voortvarend auto.
Een krijsend baby heel rustig benaderen, heeft minder effect dan het baby met energie wiegen om uiteindelijk steeds rustiger te worden.
De muziektherapie gaat ervan uit dat hetgeen een cliënt aan gedrag in de muziek laat zien ook terug te zien is in zijn/haar gedrag in het dagelijks leven en anders om.
Dit betekend dat het mogelijk is om gedragingen en moeilijkheden in de muziek hoorbaar te maken en binnen de muzikale werkvormen nieuw gedrag uit te proberen.
Muziektherapie in beeld.
Bekijk eerst het onderstaande filmpje over : Wat is Autisme
Bekijk het onderstaande filmpje:
Bekijk onderstaande video ( Moments of freedom deel 1 )
Bekijk onderstaande video (Moments of freedom 2)
Opdracht 5 (maken)
Aan de hand van het voorbeeld welke is gegeven ga je in een groepje van maximaal 3 personen aan de slag om een partituur te maken, waarbij je met mensen met een beperking muziek kunt gaan maken.
Deze muziekpartituur moet voor iedereen te lezen zijn en je gebruikt hiervoor de geschikte instrumenten.
Je laat het stuk door de klas uitvoeren.
De theorie toets
Op basis van de voorgaande theorie en lessen, ga je aan de slag om je huidige kennis te testen doormiddel van een theorie toets. Deze toets wordt digitaal afgenomen.
Hieronder vind je de instructies hoe de afname gaat plaats vinden.
Ga via internet naar: www.classmarker.com
Je kunt inloggen met je gebruikersnaam en wachtwoord welke je hiervoor hebt aangemaakt.
De instructies staan in de toets.
Als je klaar bent krijg je een voorlopig cijfer!!
Wat moet je leren voor de toets: 11 januari 2015
* De theorie uit periode1 en periode 2.
* Hoofdstuk Ouderen
* Opdracht 1 inleiding ouderen
* Hoofdstuk verstandelijk beperkten
* Hoofdstuk Autisme
* Hoofdstuk muziek therapie + de film moments of freedom ( termen )
Tussendoortje
Opdracht 6 (maken)
In je groep ga je aan de slag om een muziekactiviteit voor te bereiden volgens een methodisch model.
Dit methodisch model moet je mailen naar de docent als dit af is, zodat andere studenten dit in hun activiteitenportfolio kunnen stoppen.
De muziekactiviteit is bedoeld voorde doelgroep waarmee jij werkt: OUderen of gehandicapten.
Je mag GEEN quiz maken!!
Hoe bedenk je een muziekactiviteit.
1. Ga uit van de ontwikkeling van het kind/ jongere/ oudere en wat je wilt bereiken
2. Wanneer je dit doel hebt bepaald ga je kijken hoe je dit kunt bereiken doormiddel van een muziekactiviteit.
3. Je bent vrij om te bepalen wat voor een soort muziekactiviteit je gaat doen ( geen wuiz )
4. Muziek apparatuur is aanwezig en instrumenten,maar overige materialen moet je zelf voor zorgen.
5. Je krijgt maximaal 2 weken de tijd om de activiteit voor te bereiden en uit te werken. ( uitvoering MAANDAG 12 JANUARI)
6. De activiteit wordt door de klas uitgevoerd maar de klas gedraagt zich niet zoals de doelgroep.
7. De leid(st)er zijn de personen die de activiteit hebben voorbereid. ( leerteam )
8. Sport en spel, drama en muziek liggen wat activiteiten betreft heel dicht bij elkaar dus hier kun je gebruik van maken van wat je al weet.
9. De volgende activiteiten zijn niet toegestaan:
* zakdoekje leggen
* hoofdschouders knie en teen
* schipper mag ik overvaren
* Kabouter plop dans
* jan huigen in de ton
* Er zat een klein kaboutertje(zigeuner meisje)
* Stoelendans is ook niet toegestaan!!!!
en geen activiteiten waarbij liedjes de bewegingen aangeven in de tekst zoals chi chi wah of vliegerlied etc.
10. De activiteit mag niet langer duren dan 10 minuten
!! Het is de bedoeling dat je met je groepje iets creatiever bent dan bovenstaande activiteiten!!
Het activiteitenplan kun je hier downloaden.Let er op dat je ook de uitvoerings datum er op zet en met wie je dit hebt gemaakt.
Het activiteitenplan kun je mailen naar de docent. sawsalland@kpnmail.nl Wanneer alle voorbereidingen binnen zijn kun je je activiteiten portfolio weer aanvullen.
Maak 1 bestand “muziekportfolio” in word. ( geen lossebestanden ) !!!
Maak een voorkant en inhoudsopgave
Voeg toe in je portfolio:
Opdracht 1 Interview Ouderen
Opdracht 3 muziekquiz ( incl. powerpoint )
Opdracht 6 Muziekactiviteit van je eigen leerteam + de activiteiten van de andere leerteams, te downloaden via deze reader ( in totaal 10 activiteiten ook bedoeld voor je doeboek, maak gebruik van elkaars kwaliteiten.
Het arrangement Muziek Maatschappelijke zorg 2017-2018 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Jurgen van der Meulen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-01-16 12:24:46
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Orff instrumenten
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Planningsmodel downloaden
Planningsmodel downloaden
