De Nederlandse bodem bestaat uit verschillende lagen. Deze lagen hebben verschillende eigenschappen: ze bestaan uit verschillende grondsoorten. Zand, zeeklei, rivierklei, veen, löss. Maar wat zijn nou de verschillen? En wat zijn de gevolgen van deze verschillen voor het gebruik van de grond? In dit arrangement gaan we in op de eigenschappen van de bodem en de gevolgen daarvan.
herkenning grondsoorten
Bekijk het filmpje zodat je zelf kunt eenvoudig kunt testen welke grondsoort je hebt.
grondsoort herkennen
(dek)zand
dekzand
ontstaan van duinen
eigenschappen dekzand
Zand met weinig organische stof houdt weinig water en voeding vast. De grond kun je goed bijsturen met hulp van mest en beregening en is goed bewerkbaar. Reden dat je graszodenkwekers en bollenkwekers vaak op zandgronden vindt. Zand is stuifgevoelig en slempgevoelig. Dus bij droge en natte periodes kan dit problemen opleveren. Rechtsonder is een zanderige grond bewerkt in een natte periode. Daarna kwam een periode met zon. De grond is tijdens de grondbewerking versmeert. Daarna is de grond opgedroogd en keihard geworden.
stuifzand Brucht
harde grond!
zandgrond in de tuin
Hier een filmpje hoe je zandgrond kunt verbeteren.
zandgrond verbeteren
hoogveen
Linksonder een foto van afgraving van hoogveen in Ierland. Het afgestoken veen wordt in stukken gesneden en laat men drogen. De droge broodjes worden gebruikt in de kachel. Ook in Nederland werd hoogveen gestoken.
Vers afgestoken veen wordt verwerkt in potgrond.
hoogveen Ierland
broodjes turf
Hoogveen video's
wat is turf
hoogveen
kenmerken hoogveen
laagveen
van moeras tot laagveen
landschap laagveen
veen betekent verzakkingen!
probleem
oplossing
veengrond in de tuin
Hier een mooi filmpje over wat je moet doen als je met veengrond te maken hebt.
veengrond verbeteren
Veen, trilveen
Trilveen
Trilveen is een zeldzaam bodem- en vegetatietype dat bestaat uit een dunne en uiterst slappe 'bodem' die vooral uit zegge- en graswortels bestaat en op water of slappe modder drijft.
Trilveen ontstaat uit een ander verlandingsproces dan de meer gebruikelijke laagveenverlanding, die onder meer tot rietland leidt. Noodzakelijke voorwaarden zijn het veel voorkomen van drijftillen met bijvoorbeeld krabbenscheer of waterscheerling. Trilveen kan niet overal ontstaan, voor het ontstaan van tril is de aanvoer van voedelsarm (oligotroof) en kalkrijk water nodig. Verzuring van het milieu werkt het ontstaan van trilvenen tegen.
Trilvenen moeten voor hun behoud als hooiland worden beheerd, hetgeen vanwege de bodem vrij lastig kan zijn. Er bestaat nog maar een zeer beperkte oppervlakte aan trilveen. Het betreden van trilveen door het publiek moet ten sterkste worden afgeraden en is dan ook overal verboden.
trilveen 2
zeeklei
ontstaan van zeeklei
van kwelder tot landbouwgrond
rivierklei
ontstaan van rivierklei
uiterwaarden
rivierklei landschap
kleigrond in de tuin
Hier een filmpje met tips als je een kleigrond hebt.
kleigrond verbeteren
löss
lössgrond
leem
Leem (Engelstalige video)
Leem heeft dezelfde samenstelling als zand, maar heeft hele kleine korreltjes. Leem kan daardoor dikke lagen vormen in de bodem die ondoordringbaar zijn voor water. Het voelt net als klei ook plakkerig aan, maar het maakt het net als zand ook een schurend geluid. Leem is geel/bruin van kleur.
Op de foto zie je een bodemprofiel op een heideterrein. Bosgrond is van nature arme zandgrond. Toch kan op deze grond heide groeien. De naalden van de heide vallen op de grond en verteren. Dus wordt de grond donker en bevat meer organiche stof. Je ziet op de foto dat er een mooie laag dondere grond is ontstaan. Genoeg om ook bomen op deze grond te laten groeien. Naalden zijn van nature zuur. Ook coniferen zoals de grove den (Pinus) houden van zure grond. Zoals je in de video herkenning grondsoorten hebt gezien, is bosgrond best voedselrijk. Wel heeft de grond een lage pH.
andere bodemsoorten
In de powerpoint hieronder zie je 8 bodemsoorten die je in Nederland tegen kunt komen.
De bodem bestaat voor de helft uit vaste delen. Een deel hiervan bestaat uit organische stof, de rest is anorganisch (mineraal).
Alles wat leeft, of heeft geleefd, noemen we organisch.
Alles wat nooit heeft geleeft noemen we anorganisch.
In dit hoofdstukje bespreken we de kenmerken van organische stof.
Een kenmerk van organische stof is dat het de grond zwart kleurt, en dat je handen er vies van worden. Een ander kenmerk van organische stof is dat je het kunt verbranden, waarbij warmte, kooldioxide en water vrij komt. Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt om het gehalte aan organische stof in grond te bepalen.Dat is belangrijk, want hoe hoger het gehalte aan organische stof, hoe vruchtbaarder de grond.Dat komt omdat de organische stof vergaat, waarbij nieuwe voedingsstoffen voor de planten vrijkomen die weer door de wortels worden opgenomen. Organische stof die in de grond al ver verteerd is noemen we ook wel humus.
Een ander voordeel van organische stof in de grond is dat het water vasthoudt, net zoals een spons dat doet.
Je kunt nu opdracht 5 en 6 van het werkdocument maken.
Anorganische stoffen: korrelgrootte
We hebben gezien dat grond voor de helft uit vaste delen bestaat. In de vorige opdracht hebben we het organische deel besproken. Nu bespreken we het anorganische (of minerale) deel. Dit is het deel van de grond dat overblijft na verbranding.
De grond die overblijft na verbranding bestaat uit korrels van verschillende grootte.
De kleinste korrels heten klei,
iets groter: leem,
en weer groter: fijn zand,
en weer iets groter: grof zand.
De grootste deeltjes heten grind.
Door grond te zeven met zeven met verschillende maaswijdtes kun je verschillende fracties van elkaar scheiden.
Wat zijn nou precies de korrelgroottes van deze grondsoorten?
Lees hiervoor hoofdstuk 1.1.1 over bodemkundige indeling en maak de opdracht van het werkdocument.
Anorganische stoffen: bezinking
Misschien ben je wel eens bij de Waddenzee geweest. Je ziet daar mooie patronen ontstaan van slib, zand en water.
Hoe ontstaan deze patronen? Dat komt door het verschil in korrelgrootte van de gronddeeltjes. Kleine deeltjes blijven langer in het water zweven dan grote deeltjes. Je krijgt dus een soort scheiding van zand en klei (ook wel slib genoemd).
Ook wanneer rivieren overstromen zie je dat slib en zand wordt afgezet op verschillende afstanden vanaf de rivier. Bekijk het filmpje (rivierklei uit 'Bodemstructuur'van HG).
Klei die is afgezet door de zee noemen we zeeklei, en klei die is afgezet door een rivier noemen we rivierklei. Zeeklei is grijs, en rivierklei is bruin.
Maak de opdrachten uit het werkdocument.
5. De binding tussen gronddeeltjes
water en zand
In de zandbak is leuk, maar het wordt pas echt leuk als er ook water bij is....
De binding tussen zanddeeltjes wordt dus verzorgd door water.
De binding in klei door lutum.
De binding in veen door in elkaar grijpende plantenresten.
effect kunstmest en grondbewerking op de binding van gronddeeltjes
Bekijk het filmpje. Bemesten met kunststof in combinatie met grondbewerking heeft invloed op de mate van binding van voedingsstoffen.
proefje PHC
6. Het bodemprofiel
louis bolk
grond beoordelen
In de video kun je zien of je te maken hebt met een goede bodem of juist niet. Bedenk dat wat je boven de grond ziet, heel veel informatie geeft over de toestand van de bodem, dus onder de grond. (On)kruiden groeien van nature op gronden die geschikt zijn voor de planten. In de link hieronder kun je opzoeken waar de planten van nature groeien.
De wortels van planten groeien in de grond. Ze halen er water met opgeloste voedingstoffen uit. Om te weten of wortels goed kunnen groeien, moeten we de grond onderzoeken. Dit kan op 2 manieren, namelijk door een kuil te graven, of een grondboring te doen.
Wanneer je een kuil graaft om de bodem te beoordelen, noem je dit een profielkuil. Deze maak je meestal 1.25 m diep. Als je één kant mooi recht afsteekt, zie je goed de verschillen tussen de lagen. Zo'n doorsnede noemen we een bodemprofiel.
In de bodemkunde hebben we bepaalde lagen ('horizonten') een naam gegeven.
Maaiveld: dit is de bovenkant van de grond. Hierop lopen we dus.
Bouwvoor: dit is de bovenste laag. Hij is ongeveer 25 cm dik. Hierin zitten veel wortels. Bij het spitten en ploegen wordt deze laag steeds losgemaakt.
Zode: bij gras spreken we niet van een bouwvoor, maar van zode. Deze is ongeveer 5 cm dik.
Ondergrond: alles wat onder de bouwvoor of de zode ligt, noemen we ondergrond.
Bestudeer nu het artikel 'De kuil' van het Louis Bolk instituut.
Maak nu de vragen in het werkdocument die hierbij horen.
Gewoonlijk wordt er een profielkuil gemaakt van 1 meter diep. Maar wat kom je tegen als je dieper de grond in gaat? Het grondboorbedrijf Haitjema maakt dergelijke grondboringen. Hieronder boringen in Limburg. Het is 100 meter van de Maas bij Venlo. Een boring van 75 meter diep totaal. Van elke meter wordt een stukje op de band geplaatst, zodat je een goed profiel krijgt. Foto's Ilias Akhrif.
boring 1
boring 2
boring 3
7. Lucht in de bodem
beworteling gras
Des te dieper een plant kan wortelen, des te minder gevoelig is de plant voor droogte. Meer wortels betekent ook een betere opname van voedingsstoffen. De plant moet de wortels door de gronddeeltjes drukken. Er moet genoeg lucht in de grond aanwezig zijn.
beworteling gras 2
Hier een afbeelding van meerjarig gras in een natuurterrein ten opzichte van een eenjarig landbouwgewas.
Beworteling in diepe ondergronden levert een veel minder drogtegevoelig gewas op.
worteldiepte
Poriën
We hebben in een vorig hoofdstuk gezien dat de helft van de grond uit vaste delen bestaat. De andere helft bestaat uit poriën die zijn gevuld met water of lucht. Tussen grote gronddeeltjes zitten grote poriën, tussen kleine gronddeeltjes zitten kleine poriën. De poriën zijn belangrijk voor planten. Waar zouden anders de wortels moeten groeien?
Sommige grondsoorten bestaan vooral uit grove deeltjes. Andere bestaan vooral uit fijne deeltjes. Ondanks de verschillen in korrelgrootte blijft de hoeveelheid (/het volume aan) poriën ongeveer gelijk. Dit geldt alleen voor de ondergrond. In de bouwvoor is dit soms heel anders. De bouwvoor wordt namelijk bewerkt, geploegd of gespit, waardoor extra lucht in de grond wordt gebracht. Het tegenovergestelde kan ook gebeuren, wanneer machines de bouwvoor dichtrijden. Soms wordt de grond bewust verdicht (afgetrild), bijvoorbeeld voordat een bestrating wordt aangelegd.
Een slim gebruik van de poriën is het gebruik van bomenzand. Lees nu het artikel over bomenzand.
Maak nu opdracht 15 van het werkdocument.
Wortels moeten ademen
Zonder lucht is geen leven mogelijk. Dat geldt voor zowel mensen, dieren als planten. Een plant ademt door hele kleine gaatjes in de wortels en de bladeren, waardoor de lucht in en uit kan gaan.
In de lucht zitten verschillende gassen:
In de bodem zitten dezelfde gassen als in de lucht, maar in een iets andere samenstelling.
Plantenwortels en bodemdiertjes ademen zuurstof in en koolstofdioxide uit, net zoals mensen dat doen. Om te kunnen blijven ademen, moet de bodemlucht steeds ververst worden. Anders komt er te veel kooldioxide/te weinig zuurstof in de grond.
Het verversen kan op drie manieren.
1. Door natuurlijke menging (ook wel diffusie genoemd). De poriën staan in open verbinding met de buitenlucht waardoor verse lucht in de bodem komt. Wind helpt daar een handje bij...
2. Door regenwater. Als het regent vullen de poriën zich met regenwater. Later, als het water zakt, wordt verse lucht in de grond gezogen.
3. Door grondbewerking. Grond die pas gespit of geploegd is, ligt hoger dan de niet bewerkte grond. Er is natuurlijk geen grond bijgekomen, maar de grond is losgemaakt, en er is daardoor meer ruimte voor verse lucht.
Maak opdracht 16 van het werkdocument
Belang van zuurstof in de bodem
beluchten
Door met deze machine over het gras te rijden, belucht je het gras. De tanden snijden in de grond en breken de grond open.
beluchten grasveld
Grond ploffen
Als de bodem vast zit in een bestaande beplanting, dan is grond ploffen een optie om weer meer lucht in de bodem te krijgen. Zie video voor uitleg. Check ook de website in onderstaande link. Hierin ook een kennisbank met veel info over bodem en bemesting.
Pro-mix
Info over grond ploffen, maar ook een mooie kennisbank op deze site!
bodem ploffen
vertidrain
Wat is een vertidrain? Letterlijk verticale drainage.
De pinnen worden in het gras gedrukt. Hierdoor krijg je meer lucht in de bodem.
Dezelfde werking als met een greep gaatjes prikken en de greep iets heen en weer bewegen...
Je hebt ook machines met een holle pijp. Dan worden buisjes grond uitgeprikt en die komen op de grasmat te liggen.
Door deze grond op te vegen en de gaatjes te vullen met goed drainagezand, krijg je een zelfde effect.
vertidrain
groeistoornissen
2 esdoorns
gravers
Ook bodemdieren graven door de grond en maken hierdoor kanelen waar lucht door heen kan. Kijk maar eens op de volgende video.
gravers
wormen
Zie onderstaand artikel. In Weesp worden wormen omgexet om meer lucht in de grond te krijgen....
Weer een bewijs dat bodemleven erg belangrijk is voor een goede bodem.
wormen ingezet om grond te beluchten
Duizenden regenwormen bestrijden wateroverlast in Weesp
Woningcorporatie Ymere zet binnenkort duizenden regenwormen uit in Weesp om de wateroverlast in delen van die stad tegen te gaan.
Door: Laura Obdeijn 15 november 2017, 14:44
Al glibberend woelen de wormen, als het weer meezit en er genoeg begroeïng is, vanaf de kerstdagen de grond om in de binnentuinen van de flats in de Jozef Israël-, Frans Hals- en Rembrandt van Rijnstraat. Ze maken de aarde los, zodat het water meer ruimte heeft om weg te stromen.
Het gaat niet om een paar wormen, maar om 84.000 stuks op een stuk grond zo groot als anderhalf voetbalveld. "25 tot 30 gram aan wormen per vierkante meter, voor maximaal effect," aldus de woordvoerder van Ymere.
De woningcorporatie grijpt voor het eerst naar dit middel. "Het is heel succesvol in de drainagebranche."
Modderpoelen
De maatregel is hard nodig, want nu is het na elke grote regenbui raak. Diepe plassen water blijven liggen en zorgen voor modderpoelen door de ondergrond van ondoordringbare klei.
In 2015 probeerde Ymere al een natuurlijke maatregel. De bodem werd opgehoogd als buffer tegen het water, met in de bovenste laag beplanting. Zo moest het water langzaam verder zakken naar een diepere grondlaag.
Dit werkte echter niet goed genoeg. De planten gingen dood en het water zakte nog steeds niet voldoende door de dikke kleilaag, bleek na onderzoek.
Geluidsoverlast
De wormen moeten het beter doen in het gevecht tegen het water. De bovenste lagen grond worden eerst vermengd met zand en speciale korrels, die de afwatering moeten verbeteren. Dan wordt er nieuwe beplanting geplaatst, waarna de wormen aan de slag kunnen.
Niet dat je daar als bewoner iets van merkt, je zult ze hoogstens na een regenbuitje zien, zegt de woordvoerder. "Ze zorgen niet voor geluidsoverlast en hangen niet rond bij de bushalte. Ze doen gewoon hun werk in het donker, diep in de grond."
achtergrond info wormen
Hieronder kaarten van Nederland met aantal wormen per m2 en het aantal soorten (per 100 gevonden wormen).
achtergrondinfo. Lucht in de grond door drainagebuizen
Drainagebuizen (foto links) leggen we meestal bijna vlak, dus horizontaal aan. Soms boven een storende laag. Doordat regenwater bij een bui sneller wordt afgevoerd, zal er weer meer lucht in de bodem komen. Een andere manier is verticale drainage (foto rechts) Hier worden de buizen naar beneden, dus verticaal gelegd. Water kabn nu door de kleilaag in de zandgrond er onder komen en weglopen. Effect is dus ook dat de grond sneller lucht krijgt na een regenbui.
drainagebuis
verticale drainage
8. Neerslag
Planten hebben water nodig om te groeien. De bekendste manier om aan water te komen is regen, maar ook dauw, mist, sneeuw en hagel leveren water. We noemen dit neerslag.
Planten groeien vooral in de lente en in de zomer. Dan hebben ze het meeste water nodig. Het is belangrijk dat er dan genoeg regen valt. Door jarenlange metingen van de neerslag weten we hoeveel neerslag we elke maand gemiddeld kunnen verwachten. Zie hiervoor de links onderaan deze pagina.
Neerslag kun je meten met een regenmeter.
Elke streepje op de meter betekent dat er per vierkante meter een laagje water van 1 millimeter water is gevallen.
Door onderzoek is men erachter gekomen hoeveel water planten nodig hebben. We noemen dat het verbruik.
Wanneer er evenveel regen valt als de planten nodig hebben, is er geen probleem. Maar wanneer er te veel regen valt hebben we te maken met een neerslagoverschot, en wanneer er te weinig valt met een neerslagtekort.
De hoeveelheid neerslag die op de grond terecht komt kan nogal verschillen. In een natte periode valt er wel eens zoveel dat er op het land plassen blijven staan. We gaan onderzoeken waar dit water allemaal blijft.
Een deel van het neerslagoverschot zakt naar het grondwater. Het slootpeil is gelijk aan het grondwaterpeil.
Het water dat boven het grondwaterpeil in de grond blijft hangen noemen we hangwater.
De docent zal met een proefopstelling deze begrippen verduidelijken.
In de proefopstelling heb je gezien dat het water opstijgt in de buis met zand. Na enige tijd stijgt het water niet meer. In de bodem gebeurt hetzelfde. In de grond stijgt het water vanuit het grondwater omhoog. Dit water noemen we in de bodemkunde capillair water. De hoogte van dit capillair water is per bodemsoort verschillend. In zandgrond stijgt het water minder hoog dan in kleigrond. Hoe fijner de gronddeeltjes, hoe hoger het water stijgt.
Planten zullen het capillair water kunnen gebruiken wanneer
- het grondwater hoog genoeg zit
- het capillair water genoeg stijgt.
Wanneer de grond minder water bevat dan de plant nodig heeft om te groeien, zeggen we dat het verwelkingspunt is bereikt. Wanneer de grond drijfnat is en er geen water meer bijkan, zeggen we dat de grond verzadigd is met water.
Wanneer grond verzadigd is met water is dit niet zo goed voor de planten. Vooral niet wanneer dit lang duurt. De wortels staan dan te lang in het water, en ze kunnen niet ademhalen. Te weinig water is dus niet goed, maar teveel ook niet.
Als grond de maximale hoeveelheid water vasthoudt dan zeggen we: de grond is op veldcapaciteit. Meer water kan de grond niet vasthouden. Als er meer water bijkomt zakt dit naar het grondwater.
Het verschil tussen de veldcapaciteit en het verwelkingpunt is de watervoorraad voor de planten. We noemen dit ook wel de beschikbare hoeveelheid water. Dus het water waarover de planten kunnen beschikken. Deze beschikbare hoeveelheid water is per grondsoort verschillend. In het algemeen geldt: hoe meer organische stof in de grond, hoe meer beschikbaar water. Organische stof (veengrond) kan namelijk veel water vasthouden.
Maak de opdracht 19 van het werkdocument.
Verslemping test en infiltratie test
Hieronder een Engelstalige video.
Een bui regen op een grond die wordt geploegd, bemest met kunstmest. De andere grond is een biologisch bedrijf met NKG (Niet Kerende Grondewerking)
Verschil in infiltratie en verslemping.
slake test Ray kort
10. Waterbeheersing
Planten kunnen dood gaan door te weinig water, maar teveel is ook niet goed. Boeren en tuinders zullen proberen de planten extra water te geven of af te voeren wanneer dat nodig is. We noemen dit waterbeheersing.
We onderscheiden:
1. Water afvoeren met sloten, greppels of drainage. Meestal is het zo dat het grondwater even hoog is als het slootwater. Dus slootwater verlagen betekent dan grondwater verlagen. In akkerbouwgebieden wil men vaak een lage grondwaterstand. In weidegebieden wil men juist een hogere grondwaterstand.
2. Water aanvoeren met een sloot, een bron of een bassin. Het watergeven kan gebeuren door het slootpeil te verhogen, of door te beregenen.
Op de foto's hierboven zie je dat de mais in groei achterblijft op een aantal percelen in de omgeving van Wijhe. Verderop stond er mais met een lengte van meer dan 1,5 meter hoog. De oorzaak: Er was veel regen gevallen en deze gronden voeren het water slecht af. Naast groeiachterstand zie je ook vergeling van het blad. Stikstofgebrek....
Mogelijke Oorzaken:
*Een storende laag in de grond.
*Kwelwater? (gebied ligt dicht bij de IJssel)
*Door ruilverkaveling zijn misschien sloten gedempt om grotere oppervlaten te maken.
bodembedekking betekent minder uitspoeling
Als de bodem is bedekt, zal er minder snel water en grond wegspoelen.
Kijk naar de vlgende 2 filmpjes voor meer info.
bodem water sproeien
rainfall simulator
waterdoorlatendheid
Een grond die water kan vasthouden, kan een goede eigenschap zijn. Maar voldoende waterdoorlatendheid is ook gunstig. Zie video.
waterdoorlatendheid
11. Bodemstructuur
fundering
bodemstructuur
De structuur van de bodem bepaalt hoe goed de wortels water, voedingstoffen en zuurstof kunnen bereiken. Maar ook bepaalt de structuur hoe stevig planten staan. Wat is nu de beste bodemstructuur?
Boer, hovenier en tuinder hebben liever een kruimelige grond dan kluiten. Daarvoor zijn verschillende technieken.
Wat betreft kleigrond:
1. Met behulp van werktuigen, zoals ploeg, eg en cultivator worden kluiten verkruimeld.
2. Door het strooien van kalk op kleigrond. De kalk reageert met de klei waarbij warmte ontstaat, waardoor harde kluiten verkruimelen.
3. De natuur helpt ook een handje: als in de winter kluiten bevriezen vallen ze in kruimels uiteen. Dit komt omdat het water in de kluit bij bevriezen uitzet en daardoor knapt de kluit kapot.
4. Ook plantenwortels kunnen kleigrond kruimelig maken.
Ook het omgekeerde gebeurt: dat kruimels weer kluiten worden. Als er bijvoorbeeld een zware trekker op natte klei rijdt. De poriën gaan dan dicht zitten, waardoor de grond glad wordt. We zeggen dat de grond verslempt. Als de slemplaag opdroogt krijg je een harde korst. Van die korst hebben vooral kiemplantjes last.
Hoe krijg je een kruimelige zandgrond? Je ontdekt het in opdracht 21 van het werkdocument.
structuurbederf door zware machines
oogst schade
Het heeft geregend, maar de oogst wordt toch binnengehaald. Begrijpelijk, maar verwoestend voor de bodemstructuur. De komende jaren kun je er van uit gaan dat er minder opbrengst zal zijn want de structuur van de bodem wordt verwoest.....
sleepslangbemesting
Sleepslangbemesting betekent dat je minder zwaar materiaal op het bouwland krijgt. Op gronden met minder draagkracht, zoals veengrond, kun je hierdoor bemesten met minder structuurschade. Zie film voor meer info.
Marskamp Marle sleepslangbemesting
sleepslangbemesting
12. Grondbewerking
redenen grondbewerking
Waarom wordt een grondbewerking uitgevoerd? Dat kan voor verschillende doelen. In het algemeen kun je zeggen dat grondbewerking wordt toegepast voor structuurverbetering van de bodem.
Als er in de bodem een storende laag zit, dan zal bij de juiste grondbewerking van de grond de beworteling en waterafvoer sterk verbeteren.
Bij het ploegen kan organische bemesting worden ondergewerkt. Ook andere materialen die het organische stof gehalte verhogen kunnen worden ondergewerkt.
Voor het zaai of plantbed wordt ook de grondbewerkt.
Ook bij onkruidbestrijding wordt een grondbewerking uitgevoerd.
Welke grondbewerking wordt toegepast is afhankelijk van een aantal factoren.
1. Grondsoort en draagkracht van de bodem
2. Tijdstip
3. Geld en tijd
4.Grootte en bereikbaarheid van het terrein
5. diepte grondbewerking.
grondsoort en draagkracht
Veengrond staat bekend om het feit dat deze bodem weinig draagkracht heeft. Je zult dus rekening moeten houden met dit feit.
Kleigrond is zeer plakkerig. Op dergelijke bodems wil je een zo sterk mogelijke verkruimeling bewerkstelligen. Met name bij het maken van een zaaibed of plantbed.
Zandgrond en zavelgrond zijn van nature kruimeli. Te sterke verkruimeling kan leiden tot verslemping en versmering van de bodem bij natte omstandigheden en bij droogte leidt dit tot verstuiving van de bodem.
Tijdstip en weer
Kleigronden worden in het najaar geploegd. Reden is dat de akkerbouwer hoopt dat vocht in de bodem zorgt dat de kluiten door de vorst bevriest. Dit zal leiden tot verkruimeling van de bodem. Op zandgrond wordt pas in het voorjaar geploegd om verslemping tegen te gaan. Grondbewerking in een periode met veel regen leidt zeer vaak tot verslechtering van de bodemstructuur. Hetzelfde geldt bij een periode van droogte. Ook dan zal grondbewerking leiden tot een verslechtering van de structuur.
Zelfs het tijdstip van grondbewerking kan effect hebben. Schoffelen heeft meer effect midden op de dag bij mooi weer. 's Morgens vroeg schoffelen heeft minder effect omdat het vochtiger is (dauw). Onkruid zal dan eerder weer kunnen aanslaan.
tijd, geld, oppervlakte, bereikbaarheid
Een storende laag doorbreken kan met verschillende machines worden uitgevoerd. Een minikraan of HGM zal leiden tot een beter resultaat, maar op een groot terrein zal uit kostenoverweging eerder een diepwoeler worden ingezet.
Wel is het een feit dat te ondiepe grondbewerking kan leiden tot eerder verdrogen of verzuipen van een gewas.
Grotere oppervlakten kunnen met groter materieel worden bewerkt. Mits je met deze machines ook op de plek kunt komen. Een bouwland bewerken is anders dan een moeilijk bereikbare achtertuin.
diepte grondbewerking
Als een grondbewerking wordt uitgevoerd op meer dan 30 cm diep, dan is dit altijd om een storende laag te doorbreken.
Een grondbewerking tot 30 cm diep is om de bouwvoor te beluchten en materiaal onder te werken.
Een grondbewerking tot 10 cm diep is voor het zaai- of plantklaar maken.
Een grondbewerking op minder dan 5 cm diep is voor onkruidbestrijding.
groter en zwaarder is niet beter!
Ook bij grondbewerking geldt: zwaarder is niet beter voor de bodemstructuur!
zwaar ploegen!
gebruik rijplaten
Rijplaat
rijplaat onder
Op de foto's hierboven zie je goed het effect van de rijplaten. Zonder rijplaten veel meer insporing. Overigens is het over dwars neerleggen van rijplaten beter en bij zware belasting metalen platen gebruiken in plaats van kunststof. Hou rekening met weersomstandigheden en grondsoort! Zie ook voorbeelden hieronder!
achtergrondinfo. bodemverdichting door bodembewerking
In de video goede info over het effect van verkeerde bodembewerking op de bodem.
top 3 redenen bodemverdichting
Kerende grondbewerking.
Als je aan het spitten bent, wat doe je dan eigenlijk? En waarom moet je de grond eigenlijk spitten?
Door de grond over de kop te gooien, komt de grond weer los te liggen. Er komen dan weer grote poriën tussen de gronddeeltjes. In deze poriën kan weer lucht en water komen. Lucht en water zijn nodig voor zaden en plantenwortels. Het over de kop gooien van de grond noemen we kerende grondbewerking.
klei? Dan ploegen!
ploegen kleigrond
Klei ploeg je in het najaar. De grond is zwaar en plakkerig, maar als de grond nat is, zal de grond verkruimelen als het water in de grond in de winter door de vorst bevriest. Dus zorgt het ploegen er voor dat er meer lucht in de grond komt.
Oppervlakkige grondbewerking
Boeren en tuinders willen voordat er gezaaid kan worden de grond zo goed mogelijk geschikt maken voor de ontkieming van de zaden. Voor het kiemen van zaden is nodig: water en warmte.
Water
Als het niet regent, moeten de zaden capillair (opstijgend) waer kunnen krijgen. Capillair water stijgt wel op in kleine poriën, maar niet in grote poriën. Het water stijgt alleen in vaste grond omdat daar kleine poriën zijn.
Wat betekenen de pijltes in bovenstaande tekening?
Warmte
De zon warmt losse grond veel gemakkelijker op dan vaste grond. Om zaden vocht en warmte te geven, maak je een zaaibed. Je maakt dan van het bovenste laagje losse grond. Dit noemen weoppervlakkige grondbewerking. Daarna kun je gaan zaaien. Als het goed lukt ziet het er zo uit:
1. verkruimelrol 2. cultivatortand
De zaden krijgen nu zowel vocht áls warmte.
Als het niet lukt ziet het er zo uit:
De werkdiepte tijdens het zaaiklaar maken is niet overal gelijk. Sommige zaden krijgen geen vocht en deze kiemplantjes zullen doodgaan.
Werktuigen voor grondbewerking
Bekijk de filmpjes.
Maak tenslotte de opdrachten 22 en 23 van het werkdocument.
woelpoot of diepwoeler
Tot wel 70 cm diep kun je de grond lostrekken met deze machine. Storende lagen worden doorbroken. Vaak zie je dat in de loop der tijd de grond losser en natter wordt en minder draagkracht krijgt.
woelpoot
ploeg
De ploeg wordt gebruikt om de bouwvoor om te zetten. De grond wordt belucht en gewas wordt ondergewerkt.
ploeg
diep ploegen
Ploegen is de bouwvoor omzetten. De bouwvoor is ongeveer 25 centimeter diep. Soms wordt een diepere laag omgeploegd. Dit noemen we diepploegen. In de 1e video wordt ongeveer 50 centimeter diep geploegd. Video 2 is wat extremer. kijk en huiver met welk zwaar materiaal wordt gewerkt.
diep ploegen
extreem diep ploegen
frees
De frees. Vooral bij hoveniers wordt deze machine vaak ingezet. De reden is dat de machine overal voor kan worden ingezet. Zaaiklaar of plantklaar maken, onderwerken van een oude grasmat of onkruid onderwerken, mest of compost onderwerken enzovoort. Er zijn echter ook wel minpunten te noemen. De machine verkruimelt de grond heel erg. Mogelijke gevolgen zijn verslemping en versmering van de bodem. Ook kun je ondergronds een versmering krijgen. Dit noemt men een freeszool. De machine zal, als je steeds dezelfde diepte instelt, op de diepte van de grondbewerking krijg je een smeerlaag. Deze zal een storende laag gaan vormen. Hieronder een aantal video's.
tuinfrees
spitfrees klein
Dutzi grondfrees.
spitmachine
Spitmachines hebben bijna dezelfde werking als de freesmachine. Ze geven veel minder verkruimeling van de grond. Daarom zijn ze beter voor de meeste bodems dan de frees.... Zie video's hieronder.
spitmachine
spitmachine detail werking
cultivator
De cultivator is een machine om onkruid en stoppels los te trekken. Ook wordt de bovenste laag losgetrokken. Een iets verslempte grond kun je hiermee losbreken. Ook kun je de machine inzetten voor het maken van een zaaibed.
cultivator
(Cambridge) rollen en vorenpakkers zijn ringen of tandwielen. Ze worden vaak achter een andere grondbewerkingsmachine geplaatst en drukken de grond licht aan. Daarnaast wordt de grond soms iets meer verkruimeld.
eggen
De schijveneg wordt gebruikt bij onkruidbestrijding en om oude plantenresten onder te werken.
De rotorkop eg is voor zaaiklaar maken van een terrein. Ook wordt de machine ingezet voor het egaliseren van een terrein. De machine heeft een verkruimelende werking. Dus niet inzetten op lichtere gronden!
schijveneg
rotorkopeg
rollen en vorenpakker
vorenpakker
guttler
guttler
Guttler is een fabrikant van grondbewerkingsmachines. Volgens de fabrikant moet de grond van onderen vast zijn en van boven los en kruimelig. Ook moet onder fijne aarde zijn en boven grofkruimelige aarde. Er worden steeds zwaardere trekkers ingezet. Daarom is de mening van guttler dat je de grond zo diep moet losmaken als nodig is voor het egaliseren van de trekkersporen en daarna verstevigen. Een ondiepe grondbewerking dus.
De tanden kunnen ook worden ingezet om maisstoppels te kneuzen.Doordat de maisstengel wordt beschadigd heeft de maisstengelboorder geen kans om te overleven.
verschil cambridge en guttler
achtergrondinformatie. Busa Row Crop cultivator
Busa Row Crop
Xander de Zoete en Daan Jansen, loonwerkleerlingen van de Groene Welle in Hardenberg, hebben in schooljaar 2017-2018 onderzoek gedaan naar een schoffelmachine (borstelmachine) bij loonbedrijf Koonstra. Dit zijn hun conclusies:
De voordelen van schoffelen tussen de mais en direct Gras onder zaaien zijn als volgt;
Het verplichte vang gewas zit er direct in na de oogst, waardoor het beter de kans krijgt zich te ontwikkelen. Hierdoor vangt het meer mineralen op en heb je meer organische stof voor de vervolg teelt.
Ook heb je meer structuur in de grond door het gras. Hier kun je makkelijker overheen rijden tijdens het oogsten en wordt er dan minder schade gereden. Er zijn proeven geweest waarbij dit verschil erg duidelijk te zien was.
Je kunt ook met een lagere dosering spuiten, en dit jaar gaat Koonstra een proef doen waarbij voor opkomst van de mais gespoten wordt met een bodemherbicide. later wordt er dan geschoffeld en de bedoeling is dat dat bij elkaar genoeg is. Hierdoor krijgt de mais geen tik van het spuiten.
verdere info staat vrij duidelijk op de site van Loonbedrijf Koonstra
De voordelen van de nieuwe schoffel zijn dat je minder schade maakt bij de mais planten ook als de mais planten nog erg klein zijn. Omdat mais heel erg snel kan groeien op het moment dat je schoffelen kunt (met de oude schoffels) kun je al snel te laat zijn met de traditione schoffels. Met de rondddraaiende borstels lukt dit wel en ook bij nat weer kun je borstelen. Nieuwe regelgeving bepaalt dat voor 16 september het vang gewas erin moet. Dit lijkt bijna alleen maar mogelijk met gras onder zaaien.
achtergrondinformatie. discussie over grondbewerking op akkerwijzer.nl
Dit artikel werd 28 februari 2018 geplaatst op akkerwijzer. Bodemstructuur wordt steeds belangrijker gevonden en daardoor wordt gekeken of de grond op een andere manier of andere periode grondbewerking moet worden uitgevoerd.
Hieronder een video met de voordelen en nadelen van een niet kerende bodembewerking.
Niet kerende grondbewerking. voor en nadelen
geen trekker!
farm droid, aangedreven door zonnepaneel. Lichte machine, geen arbeidskosten...
GEEN grondbewerking!
Er zijn bedrijven die er voor kiezen om in ieder geval niet te ploegen of een andere kerende grondbewerking uit te voeren. Zij willen zo weinig mogelijk grondbewerking uitvoeren. Hoe zij denken en waarom ze hier voor kiezen, zie je in onderstaande video.
Ploegloos werken in de praktijk. Nico vandevannet de levende aarde
Drents niet ploegen
Drentse uitvinding rtv Drente nov 16
Bekijk deze video. Hironder het bijbehorende artikel van RTV Drenthe.
UFFELTE - Een nieuwe grondploeg moet het leven van maïsboeren een stuk makkelijker maken. Een nieuw soort ploeg, de ondergrondse strokenploeg van Henk Pol uit Uffelte, wordt nu getest.
Naast zijn prototype vertelt Henk Pol vol enthousiasme over zijn uitvinding. Pol is eigenlijk melkveehouder, maar kan het uitvinden niet laten. "Het is eigenlijk een uit de hand gelopen hobby."
Prototype pizzasnijder
Het prototype test hij uit op een veld bij Zuidwolde. Achter zijn trekker hangt een groot raamwerk waaraan de belangrijke onderdelen vastzitten. Eerst snijdt een groot metalen wiel als een pizzasnijder door het gras, gevolgd door de speciaal gevormde ploeg. Volgens Henk Pol was dat het lastigst te ontwerpen. "Elke keer gooide ik het plan weer weg en begon ik opnieuw. Dat is dan net als vroeger met karton en schaar."
Gras beschermt
Het eindresultaat is van stevig metaal. Het moet namelijk dwars door de graszoden. In tegenstelling tot traditioneel ploegen blijft de graszode aan de oppervlakte. De plaggen beschermen de pas geplante maïszaden tegen vocht en droogte. Ook is er veel minder mest nodig, wat steeds meer aan banden wordt gelegd.
'Ploegen mooiste wat er is'
Henk Pol noemt het een uit de hand gelopen hobby, maar hoopt wel dat zijn uitvinding gemeengoed wordt. Het lastigst wordt het om de boeren aan zijn kant te krijgen. "Ploegen vindt een boer het mooiste wat er is, het wordt nog lastig om dat eruit te krijgen."
13. Het bodemleven
In de video's kun je zien wat er allemaal in de bodem zit aan bodemleven.
wur microscoopopnamen
onder het maaiveld
innogreen bodemleven
Het belang van bodemleven
Uit dit artikel blijkt hoe belangrijk het bodemleven is. Het bodemleven is bepalend voor de plantengroei.
pius floris belang bodemleven
video PHC
grond als levend organisme
Belang bodem vruchtbarebodem.nl
Peil jij regelmatig het oliepeil van je bodem? Geen idee wat er wordt bedoeld? Kijk de video...!
bomen kunnen praten!
trees can talk
video humisme
humisme
schimmels
Schimmels kunnen planten helpen om beter te groeien. In de 1e video zie je het effect van mycorhyzza op de wortelgroei. In de 2e video zie je hoe veel meter schimmeldraad in een emmer bosgrond zit. Doordat de plantenwortel samenwerkt met de schimmeldraden, kan de boom veel beter voeding opnemen.
Je hebt vast wel eens een tegel of een verrotte tak van de grond getild. Over de grond zie je dan allerei beestjes kruipen. Ook als je in de grond aan het spitten bent kun je deze beestjes tegenkomen.
De meeste van deze beestjes leven van plantenresten. De uitwerpselen van deze diertjes worden nog weer verder verteerd door schimmels en bacteriën.
Klik op onderstaande link, en kies dan het kopje 'Bodemorganismen'. Lees deze informatie over de verschillende soorten bodemorganismen en maak opdracht 24 van het werkdocument.
Iedereen weet dat er in de grond regenwormen zitten. Deze regenwormen zijn voor de plantengroei heel belangrijk.
Een regenworm graaft gangen in de grond. Hij doet dit door grond op te eten. De plantenresten die in deze grond zitten, dienen als voedsel. De worm gaat ook wel eens naar boven. En hij trekt plantenresten zoals grassprietjes en bladeren weer naar beneden.
De regenwormen brengen hun mest boven de grond. De mest bestaat uit kleine bolletjes.
Waarom zijn regenwormen dus zo nuttig?
1. Ze mengen de grond door elkaar.
2. Ze maken de grond los, waardoor wortels gemakkelijk groeien.
3. Ze maken gangen in de grond, hier kan water en lucht door.
4. Ze eten plantenresten op en zetten deze om in humus.
het nut van wormen
Macroleven en microleven
In de grond zitten zichtbare en onzichtbare diertjes. De zichtbare diertjes noemen we het macroleven (macro = groot), en de onzichtbare diertjes noemen we het microleven (micro = klein). Dit zijn bijvoorbeeld bacteriën en schimmels.
Al deze diertjes, bacteriën en schimmels zijn heel belangrijk voor de plantengroei. Ze bevorderen een goede bodemstructuur. Ze breken plantenresten af tot voedingstoffen voor de planten en helpen de wortels met het opnemen van deze voedingsstoffen.
We kunnen het microleven zichtbaar maken door middel van een microscoop, maar ook door ze te kweken. Als je bacteriën namelijk veel voeding en warmte geeft gaan ze zich snel vermenigvuldigen. Zo'n grote groep bacteriën noemen we een kolonie.
Maak nu opdracht 25 van het werkdocument.
good guys and bad guys
In de bodem is het eten of gegeten worden. Er is bodemleven die gunstig zijn voor de planten. Andeen maken planten juist ziek. Er zijn nematoden die de plant ziek maken en er zijn er die bijvoorbeeld een engerling aanvallen.
Hieronder een video met wat jagers in het bodemleven.
jagers
Lees ook: 'Ondergrondse jungle bevat het goud voor de tuin', in 'Tuin en Landschap' 2013 no.24, blz 34-35.
microleven. even voorstellen.
nematoden (aaltjes)
schimmels
bodemdieren WUR
Hieronder een link met info over allerlei bodemdieren.
Klik op de link en vervolgens op de verschillende soorten die je boven in de balk ziet staan.
In de bestanden hieronder vind je een determinatiekaart van bodemdieren die je kunt zien. Daarnaast is er een bestand waar je op kunt zien hoe je deze dieren eenvoudig kunt herkennen. tenslotte een link naar de bodemdierendag. Op deze site veel achtergrondinformatie en wetenswaardigheden.
Om planten te laten groeien is het belangrijk dat ze alle voeding krijgen die ze nodig hebben. Hoe beter we hiervoor zorgen, des te beter groeien de planten. Een zaak die voor de groei van planten van belang is, is de zuurgraad van de grond. De zuurgraad meet je in pH-getallen.
In de meeste gevallen zal de zuurgraad van de bodem ergens liggen tussen pH 4 en pH 8.5, dus in het lichtgroene gebied.
Meer informatie over de zuurgraad van de bodem vind je op 'Grondig bekeken'.
Het belang van een goede zuurgraad.
Waarom is de zuurgraad van de grond zo belangrijk?
Daarvoor zijn 3 redenen.
1. Voor de plantengroei: Sommige planten houden van zure grond, 'zuur-minnende planten'. Bos- en heidegrond is altijd zuur, dus de plantendie daar groeien zijn 'zuur-minnende planten'. Sommige planten houden van basische (= alkalische) grond. Zeeklei is altijd basisch, omdat het van nature veel kalk bevat van zeeschelpen.
2. Voor de bacteriën en schimmels: Ze leven van plantenresten en maken er plantenvoedsel van. In een zure omgeving werken bacteriën niet. Daarom moeten we er voor zorgen dat de grond niet te zuur wordt.
3. Voor het oplossen van voedingsstoffen: Een plant kan alleen opgeloste voeding opnemen. Het voedsel moet dus opgelost worden in water. Dit lukt beter als de grond een beetje zuur is.
Het regelen van de zuurgraad
We hebben gezien dat een goede zuurgraad heel belangrijk is. Maar wat kunnen we er aan doen als de grond niet zuur genoeg is, of juist te zuur?
- Je kunt de grond minder zuur maken door kalk te strooien. Er zijn meststoffen waar kalk in zit, bijvoorbeeld landbouwkalk, champignonmest en kompost.
- Je kunt de grond zuurder maken door tuinturf aan te brengen. (Turf is gevormd doordat de bodem te zuur of te dicht was voor het verteren van plantenresten.)
Maak nu de opdrachten 27,28 en 29 van het werkdocument.
Verzuring van de bodem
We hebben het tot nu toe steeds gehad over de zuurgraad van de bodem. De zuurgraad van de regen is ook erg belangrijk voor ons leefmilieu. Door de industrie, de landbouw en het verkeer wordt de regen zuur. Dit heeft natuurlijk weer invloed op de bodem en de planten. Als de bodem te zuur wordt kunnen planten geen voedingsstoffen meer opnemen. Ook het bodemleven wordt inactief door verzuring.
15. Potgrond
Potplanten staan niet in de volle grond, maar in een bloempot. Hun wortels hebben maar weinig ruimte. Toch willen we dat er soms heel grote planten in kunnen groeien en bloeien. Om dat te bereiken moet de grond wel van heel goede kwaliteit zijn. Er worden voor potplanten speciale potgrond gemaakt.
Hieronder een link naar een radio uitzending van boeren, burgers en buitenlui van radio Oost van 11 mei 2016.
Luister vanaf minuut 38.00.....
Een kwekerij in de buurt van Deventer kweekt op biologische wijze planten. De eigenaresse, mevrouw Hannie Struik, vertelt op een hele duidelijke manier wat de voordelen zijn van biologisch kweken. Het bedrijf heeft een SKAL keurmerk.
In de presentatie hieronder zie je weer het belang van het bodemleven terug. Ook wordt aangegeven dat bladeren van de eik en beuk slecht verteren. Bodemleven heeft veel tijd nodig om deze bladeren om te zetten in o.s..
Wat zijn sonderingen? Sonderingen worden gemaakt om de draagkracht van de grond te meten. Dit gebeurt door in een conus ingebouwde meetapparatuur de grond in te drukken. De metingen kunnen overal plaatsvinden. Op bouwterreinen, maar ook op het water of op het spoor. De resultaten zijn geotechnische gegevens die worden gebruikt als basis voor adviseurs om berekeningen uit te voeren voor de fundering van hetgeen gebouwd wordt. Indien gewenst kunnen meerdere zaken worden vastgelegd, zoals bijvoorbeeld waterspanning, metalen voorwerpen (damwanden/munitie/bommen), geleidbaarheid en met de cameraconus kan de bodem nu ook worden gefilmd.
Er wordt een metalen punt met ingebouwde camera in de grond gedrukt. Op deze manier kan er een uiterst nauwkeurig beeld worden gegeven van de bodemsamenstelling en bodemopbouw. Er kunnen dieptes bereikt worden van maximaal 40 tot circa 50 meter.
In de video zie je camerabeelden, waardoor je letterlijk een beeld krijgt van de bodem. Hieronder ook de link naar de website van een sonderingsbedrijf.
Als basis voor de opbouw van dit arrangement is gebruikt de lesbundel 'Bodemkunde', uitgegeven door het ministerie van Landbouw en Visserij, directie landbouwonderwijs, zomer 1985.
Het arrangement Bodemkunde is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Hannie Kwant
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2024-04-29 13:32:39
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
bodemsoorten t en l
1. verkruimelrol 2. cultivatortand
