Kansenscanner Multi Functionele Landbouw
Wat wil ik precies?
Met behulp van het onderstaande schema krijg je op een eenvoudige manier inzicht in de mogelijkheden. Belangrijkste vraag hierbij is of je het leuk vindt om met mensen te werken?
In 10 stappen naar een multifunctioneel bedrijf
Stap 1. Ga na wat je zelf leuk vindt
Een mens is vooral goed in de dingen die hij of zij leuk vindt.
Aan de slag gaan met multifunctionele landbouw kost veel tijd. Het is niet prettig om ergens veel tijd in te stoppen als je het niet echt leuk vindt (zie het schema ‘Wat wil ik precies?’).
Stap 2. Ga na of je het kunt en of jouw bedrijf en de omgeving de mogelijkheid biedt
Deze kansenscanner biedt je met een aantal testen een handig hulpmiddel om jouw mogelijkheden in kaart te brengen. Bovendien kun je met de uitkomsten een aantal verbeterpunten in gang zetten. Houdt wel voor ogen dat een mens veel, maar niet alles kan leren.
Stap 3. Ga na of het mag
Belangrijk is of de gemeente ruimte biedt aan jouw idee. In het
bestemmingsplan buitengebied is vastgelegd welke activiteiten zijn
toegestaan. Zijn er in het bestemmingsplan geen mogelijkheden ga
dan eens praten met de verantwoordelijke wethouder of ambtenaar.
Gemeenten zijn vaak bereid om over de mogelijkheden mee te den-
ken als je ze tijdig in je plannen betrekt. Zorg dat je goed voorbereid bent, de eerste indruk van jou en je plan is vaak doorslaggevend.
Stap 4. Schrijf op wat je precies wilt gaan doen
Waarschijnlijk heb je in jouw hoofd een beeld van wat je zou willen
gaan doen. Nu is het van belang dat je dat beeld vastlegt in een
startdocument of visiedocument. Hiervoor kun je naast tekst ook
plaatjes gebruiken. Probeer in dit document jouw ideeën zo goed mo-
gelijk te verwoorden. Tijdens de beschrijving van jouw ideeën komen
waarschijnlijk nieuwe vragen boven. Schrijf deze ook op.
Stap 5. Neem een kijkje bij andere ultifunctionele bedrijven
De plannen krijgen langzamerhand meer vorm. Het wordt zaak de
plannen te toetsen aan de werkelijkheid. Steek hiervoor je licht op
bij andere bedrijven. Neem hiervoor ruim de tijd. Kijk rond op de
bedrijven (neem uw camera mee om foto’s te maken als dat mag)
en praat met de ondernemer. Vraag hem niet alleen hoe hij of zij de
dingen doet, maar vertel ook over je eigen plannen en vraag de
mening daarover. De vragenlijst uit stap 4 wordt daarmee waarschijnlijk
korter.
Stap 6. Oriënteer je op de markt
Probeer ook kwantitatieve gegevens boven tafel te krijgen. Je kunt
dan denken aan de omvang van de doelgroep. Bedenk uit welke
producten/diensten jouw doelgroep kan kiezen en wat dit product of
deze dienst uniek maakt. Kijk ook naar je concurrent.
Internet is daarvoor een prima hulpmiddel. Zeker bij vormen van
multifunctionele landbouw die sterk beïnvloed worden door het
beleid van de overheid (zorglandbouw, kinderopvang en educatie) is
het inschakelen van een professionele adviseur aan te raden. Er zijn
talrijke goede adviesbureaus die je hierbij kunnen helpen.
Stap 7. Maak een concept-ondermnemersplan
In een ondernemersplan zul je een aantal vragen moeten beantwoor-
den. Deze zijn:
• Wat ga je aanbieden en waarom? Geef hier vooral de maat-
schappelijke relevantie weer.
• Aan wie ga je dit aanbieden, met andere woorden: Wie heeft
hier behoefte aan?
• Hoe ga je dit realiseren?
• Wat gaat het kosten qua tijd en geld?
• Wat gaat het opleveren?
Een ondernemersplan kun je het beste opstellen met een bedrijfs-
adviseur. Deze heeft hier ervaring mee en kan toetsen of hetgeen je
wilt ook haalbaar is.
Stap 8. Bespreek het concept-ondernemersplan
Breng de buurt op de hoogte van jouw plannen. Benadruk dat het om
een plan gaat en dat alle opmerkingen welkom zijn. Bespreek het
plan ook met de gemeente; hoe eerder hoe beter. Leg het plan ook
voor aan politieke partijen en maatschappelijke organisaties; zij kun-
nen je ondersteunen bij het overleg met de gemeente.
Vooral bij het overleg met de gemeente kun je benadrukken dat
het plan aansluit bij de doelen die de gemeente of provincie met
het gebied heeft. Een windsingel om een nieuwe minicamping kan
bijvoorbeeld een ecologische verbindingszone worden.
Stap 9. Scherp het ondernemersplan aan
Met alle opmerkingen uit de voorgaande stappen kun je het onderne-
mersplan definitief maken.
Stap 10. De uitvoering
Het werk gaat beginnen. Hou je doel voor ogen maar aarzel niet als
de plannen aangepast moeten worden. Een goede bedrijfsvoering
leer je vooral door zelf ervaring op te doen.
Zelf aan de slag
In deze kansenscanner vindt je een aantal testen die je inzicht bieden op de mogelijkheden van multifunctionele landbouw op jouw bedrijf. De testen gaan onder meer over jouw wensen en interesses. Ook kun je in kaart brengen wat de mogelijkheden zijn van het bedrijf en of de omgeving passend is voor jouw plannen.
Eerst maak je een orienterende scan: de eerste oriëntatietest, genaamd: 'Iets voor U?'
Daarna maak je de:
- Ondernemerscan. (Maak van de uitkomst een schermafdruk en plak die in een 'Word' document om te bewaren.)
- Bedrijfscan
- Omgevingscan
eerste orientatietest
Iets voor U?
Met deze eerste oriënterende zelftest ontdek je wat bij je past.
ondernemersscan
Voor de ondernemerscan klik je op de interactieve scan. Die eindigt in het overzicht:
Wat kan ik en wat moet ik nog leren?
Wanneer je hiervan een schermafdruk maakt en die in een 'Word' document plakt, is dit overzicht weer te raadplegen.
bedrijfscan
Voor de bedrijfscan klik je hieronder. Deze opent in PDF formaat.
omgevingscan
Tenslotte selecteer je hieronder de omgevingscan. Ook deze opent in PDF formaat.
En nu de opdracht
In de ondermersscan heb je een schermafdruk gemaakt van het resultaat en in 'Word' geplakt.
Samen met de resultaten van de andere scans maak je een overzicht van de mogelijkheden die jij, op jouw bedrijf in jouw omgeving ziet voor aanvullende activiteiten en inkomsten.
Dit overzicht verwerk je in een presentatie die je laat zien aan andere studenten.
Meer informatie
Voor meer informatie kun je terecht op de website van de multifunctionele landbouw.
Bij de tabs hierna vind je meer informatie over de verschillende mogelijkheden van de multifunctionele landbouw.
Veel koppelingen naar externe informatie vindt je hier.
Zorglandbouw
Korte kennismaking
Op zorgboerderijen gaan agrarisch werk en zorg hand in hand. Mensen met een verstandelijke- en/of lichamelijke beperking, een psychische of sociale hulpvraag en ouderen kunnen er terecht voor waardevolle dagbesteding, opleiding of opvang.
Volgens verschillende onderzoekers biedt zorglandbouw een relevante aanvulling op de reguliere zorg. Het werk op de boerderij leidt tot een betere lichamelijke conditie en draagt bij aan het zelfvertrouwen en het verantwoordelijkheidsgevoel, terwijl de rust en de regelmaat van het boerenleven mensen met psychische problemen of burn-out helpen om tot rust te komen.
Soorten zorglandbouw
Vormen van zorg die worden aangeboden op een zorgboerderij kunnen worden onderverdeeld in dagbesteding, wonen/werken, 24-uurszorg en arbeidsintegratie. De meest voorkomende vorm van zorglandbouw is dagbesteding in de vorm van ondersteunende of activerende begeleiding.
Uit de zorg
Zorgboerderijen zijn in staat om een belangrijke schakel tussen zorg/therapie en de terugkeer naar de maatschappij te vormen. Toegevoegde waarde is te vinden in de arbeidsgerelateerde aspecten van dagbesteding, zoals de integratie in de maatschappij, de mogelijkheid om te leren, het aanbod van structuur en de acceptatie van cliënten zoals ze zijn.
In cijfers
| Aantal bedrijven met zorglandbouw (2007) |
Totale omzet in Nederland (2007) |
| 756 |
45 miljoen euro |
Fotoboekje: Gerard en de Zorgboerderij. Te bestellen via: info@multifunctionelelandbouw.nl
Landbouw en kinderopvang
Korte kennismaking
Uit onderzoek door het LEI blijkt dat agrarische kinderopvang een relatief snel groeiende neventak is op agrarische bedrijven. De sector speelt in op toenemende bewegingsarmoede bij kinderen, het verlies aan binding met de natuur en wachtlijsten voor kinderopvang.
Door kinderen opvang te bieden in een omgeving waarmee zij op een vanzelfsprekende wijze in contact komen met de natuur en dieren wordt een bijdrage geleverd aan hun geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. Daarmee onderscheidt de agrarische kinderopvang zich wezenlijk van reguliere kinderopvang.
Soorten kinderopvang
Agrarische bedrijven kunnen op verschillende manieren kinderopvang bieden. Dit kan in de vorm van een gastouderschap (maximaal 6 kindplaatsen), agrarische kinderopvang (meer dan 6 kindplaatsen) of in de vorm van Buitenschoolse Opvang (BSO).
Meer informatie
www.agrarischekinderopvang.nl
www.thuishuis.info
In cijfers
| Aantal bedrijven met agrarische kinderopvang (2007) |
Totale omzet in Nederland (2007) |
| 20 |
4 miljoen euro |
Landbouw en recreatie
Korte kennismaking
Recreatie is een vrij grote sector met een grote variëteit in ondernemerschap, rendement en product-markt-combinatie: van boerengolf tot luxe tenten van het Betere Boerenbed, van minicampings tot vergaderlocaties, koeknuffelen of schilderen, kookworkshop, kanoverhuur en een heuse boerderijSpa. Onderstaande tabel laat de omvang van de sector zien in 2009:
|
Branche
|
# ondernemers
|
Gem. omzet/ bedrijf (*1000)
|
Omzet per branche (*mln)
|
|
Verblijfsrecreatie
|
1.340
|
23-64
|
55,5
|
|
Dagrecreatie
|
1.445
|
5-136
|
64,8
|
In de potentiestudie van Ecorys wordt de potentie van deze sector geschat op € 110 á €140 miljoen omzet per jaar over 10 jaar. Om deze potentie te verzilveren moet geïnvesteerd worden op het vlak van marketing, productontwikkeling, het maken van nieuwe arrangementen en marktgerichte kwaliteit. Hier wil de Taskforce Multifunctionele Landbouw aan bijdragen met haar programma recreatie.
Gemeenschappelijke thema's
De recreatiesector is binnen de Multifunctionele Landbouw de sector met de grootste variëteit in brancheorganisaties, product-markt-combinaties en professionaliteit. Om daar een goed programma op te kunnen ontwikkelen, is gestart met een korte analyse op basis van gesprekken met experts en stakeholders. Vervolgens zijn in oktober 2009 drie bijeenkomsten georganiseerd met sleutelpersonen en -organisaties in de wereld in en rond agrarisch toerisme en recreatie, met als thema's Dagrecreatie, Verblijfsrecreatie en Regiobranding.
De aanwezigen werden tijdens die bijeenkomsten uitgedaagd om op basis van hun eigen ambities en knelpunten na te denken over een gemeenschappelijke agenda. De bijeenkomsten waren goed bezocht en hadden veel dynamiek. Door een actieve opzet waarin kansen en gedeelde knelpunten centraal stonden, was de sfeer positief en de actiebereidheid groot.
Op zich was de positieve sfeer al een resultaat op zich. Vele pogingen in het verleden om bundeling en gezamenlijkheid in deze branche tot stand te brengen, zijn gestrand op basis van vermeende tegenstellingen. Met de bijeenkomsten is een basis gelegd voor een uitvoeringsprogramma, waarin de verschillende partijen middels subtrajecten en pilots kunnen aanhaken en er een sfeer van kennisuitwisseling en samenwerking wordt gecreëerd.
Onderstaande thema's vormen het uitvoeringsprogramma van de Taskforce voor Recreatie. Dit is een levend document waar, op basis van dynamiek en voortschrijdend inzicht, regelmatig zaken zullen afvallen of opgenomen worden. Najaar 2010 is de groep sleutelfiguren nogmaals uitgenodigd, en heeft als klankbord de voortgang van het programma besproken en nieuwe ideeën aangedragen.
Lees verder>
Landbouw en streekproducten
Korte kennismaking
Nederlandse streekproducten hebben veel te bieden op het gebied van smaak, kwaliteit en productiewijze. Ondernemers in de streekproductenbranche kunnen zich door hun vrijheid en kleinschaligheid onderscheiden van reguliere producenten en meeliften op een krachtige marktvraag.
Streekproducten zijn producten die expliciet met de landbouw in een streek verbonden zijn. Ze zijn onder te verdelen in boerderijproducten, boerengroepproducten en streeklijnproducten. Een boerderijproduct wordt door de boer zelf gemaakt en afgezet, boerengroepproducten zijn producten die door meerdere agrarische ondernemers worden gemaakt en gezamenlijk vermarkt en streeklijnproducten vormen een lijn van producten die onder dezelfde naam op de markt worden gebracht.
Ontwikkeling
De ontwikkeling van de streekproductenbranche laat de afgelopen jaren een beeld zien van concentratie en schaalvergroting van boerderijwinkels en toetreding van nieuwe afzetkanalen zoals supermarkten, speciaalzaken, webwinkels, horeca, catering, streekpakketten. Ook nieuwe manieren van ketenvorming zijn aan een opmars bezig.
Regionale voedselketens
Verder ontwikkelen zich de laatste jaren - in reactie op globalisering en de toenemende kloof tussen stad en platteland - allerlei nieuwe vormen regionale voedselketen en communities. Zo hebben meerdere steden programma's waarbij een directe link wordt gelegd met de voedselproductie in en om de stad. Te denken valt aan markten, regionale producten in de gemeentelijke catering, stadsboerderijen en nieuwe afzetconcepten in en om de stad. Download hier het magazine 'Eten van dichtbij' van de KNMH over de regionale voedsevoorziening.
In cijfers
| Aantal bedrijven met boederijverkoop (2007) |
Totale omzet in Nederland (2007) |
| 2.850 |
89 miljoen euro |
Landbouw en educatie
Korte kennismaking
Boerderijeducatie versterkt de relatie tussen stad en platteland en voegt nieuwe dimensies toe aan onderwijs en leren. Naast onderwijs zijn ook bedrijfsrondleidingen, open dagen en recreatief-educatieve activiteiten onderdeel van boerderijeducatie.
Onder de niet-schoolse vormen van boerderijeducatie vallen rondleidingen, open dagen en allerlei recreatief-educatieve activiteiten. Vaak zijn imagoverbetering en voorlichting belangrijke drijfveren voor het ontplooien van deze activiteiten. Ook zijn er ondernemers die boerderijeducatie combineren met jeugdzorg en/of arbeidstoeleiding.
Bij de les
Daarnaast richt een groeiende groep educatieondernemers zich op het aanbieden van programma's en arrangementen die in het reguliere onderwijs geïntegreerd kunnen worden. Dit sluit aan bij de trend dat vanuit de maatschappij en het onderwijs het besef groeit dat leerlingen op een boerderij veel kennis en een breed scala aan competenties kunnen opdoen. Hoewel boerderijeducatie zich in dit kader vooral richt op het basisonderwijs, blijken er ook grote kansen te liggen binnen het voortgezet en zelfs hoger onderwijs.
Leerdoelen
Op www.metdeklasdeboerop.nl is een overzicht te vinden van ondernemers die aan de hand van een kwaliteitscertificering werken aan invulling van regulier onderwijs op basis van de kerndoelen.
Meer informatie
In het project Plattelands Impuls is een analyse gemaakt van de sector boerderijeducatie. Klik hier voor het rapport.
In cijfers
| Aantal bedrijven met boerderijeducatie (2007) |
Totale omzet in Nederland (2007) |
| 500 |
1,5 miljoen euro |
Landbouw en natuurbeheer
Korte kennismaking
Weinig mensen zijn zich ervan bewust dat een groot deel van de Nederlandse natuur uit agrarische natuur bestaat. Meer dan 50% van het Nederlandse landschap is namelijk in agrarisch gebruik. Dit geeft boeren en tuinders een sleutelrol bij het beheer van de natuur en het landschap.
Bekende voorbeelden van agrarisch natuurbeheer zijn de bescherming van nesten, beheer van slootkanten en uitgesteld maaibeheer. Voor agrarisch natuurbeheer kunnen agrariërs aanspraak maken op de SAN (Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer). Deze subsidieregeling dient ter compensatie van het inkomensverlies en de werkzaamheden van de agrarische ondernemer. Per provincie zijn bepaalde gebieden aangewezen als SAN-gebied.
Financiering
Ook is er subsidie beschikbaar voor beheer van natuurgronden (beheerssubsidie SN). Verder kunnen agrariërs een beroep doen op andere financiers van natuurbeheer zoals provincies, stichtingen en verenigingen. De totale omzet van agrarisch natuurbeheer was 90 miljoen euro in 2007. Hiermee is agrarisch natuurbeheer in economische zin de grootste deelsector binnen de multifunctionele landbouw.
Ontwikkelingen
De laatste vijf jaar ontstaan steeds meer initiatieven met nieuwe financieringsvormen voor agrarisch natuurbeheer. Hoewel niet alle vormen opschaalbaar of kopieerbaar zijn, is het duidelijk dat steeds meer private partijen kansen zien en krijgen om natuur- en landschapsbeheer te realiseren en het draagvlak voor de agrarische rol daarin vergroten.
In cijfers
| Aantal bedrijven met agrarische natuurbeheer (2007) |
Totale omzet in Nederland (2007) |
| 12.000 - 14.000 |
90 miljoen euro |
Verantwoording
Dit arrangement is tot stand gekomen met behulp van de brochure 'Kansenscanner multifunctionele landbouw' van Wageningen UR en de interactieve kansenscanner van de website van de Taskforce Multifunctionelelandhouw.
Klik HIER voor de hele brochure in PDF formaat.
