Extreme temperaturen in Nederland en Europa

Extreme temperaturen in Nederland en Europa

Inleiding

Stel je voor: een land dat bekendstaat om regen, wind en kou… maar toch één van de warmste winters van Europa heeft gehad. Nederland. Hoe zit dat precies? En wat zegt dat over ons klimaat — en over onze toekomst?

Misschien heb je het al eens op het nieuws gehoord: het wordt warmer op aarde. Maar wat betekent dat eigenlijk voor ons eigen land? Worden onze zomers steeds heter? Moeten we bang zijn voor meer overstromingen? En hoe komt het dat andere landen juist veel extremere kou of hitte meemaken?

Wat gaan jullie doen?

In deze les duik je in het klimaat van Nederland en Europa. Je ontdekt hoe temperaturen worden gemeten, wat het verschil is tussen weer en klimaat, en waarom Nederland zo’n bijzonder plekje inneemt op de kaart van Europa.

Je gaat leren:

  • hoe temperatuur gemiddeld wordt berekend,

  • waarom het in het oosten van Nederland kouder is dan in het westen,

  • wat er gebeurt met het klimaat als we niks doen aan klimaatverandering,

  • en hoe we ons kunnen aanpassen aan de toekomst.

Met kaarten, quizjes, filmpjes en uitdagende vragen leer je stap voor stap meer over dit actuele onderwerp. Aan het eind van de les kun jij niet alleen uitleggen wat klimaatverandering is — maar ook nadenken over slimme oplossingen voor Nederland.

Jullie zullen uiteindelijk twee toetsen maken.

De eerste toets bepaalt jouw pad (beginner, midden, expert). Op basis van die uitslag krijg je extra uitleg en opdrachten die passen bij jouw niveau. Daarna maakt iedereen dezelfde eindtoets. Met deze eindtoets kunnen we samen bepalen hoe goed jij de leerstof begrijpt — en of dit Wikiwijs-arrangement voor jou gewerkt heeft.

Extreme temperaturen in Nederland en Europa

Lees Paragraaf 1 en 2. Hierna zal er namelijk een leuke quiz volgen via Quizlet die je moet halen. Quiz behaald? Mooi! Hierna bekijk je de kennisclip die dieper gaat op extreme temperaturen in Nederland en Europa. Succes!

PARAGRAAF 1: DE FOCUS OP NEDERLAND

Nederland koud?

Als je aan Nederland denkt, denk je waarschijnlijk aan regen, wind en grauwe luchten. Het lijkt wel altijd herfst! Maar... is Nederland eigenlijk wel zo koud als we denken?

Om dat goed te weten, gebruiken wetenschappers een slimme manier om de gemiddelde temperatuur per jaar te berekenen. Dat gaat zo: elke dag meten ze twee dingen — de hoogste temperatuur van de dag (bijvoorbeeld 18 graden) en de laagste temperatuur van die dag (bijvoorbeeld 8 graden). Deze twee getallen tel je bij elkaar op: 18 + 8 = 26. Daarna deel je dat door twee: 26 ÷ 2 = 13. Dat is het daggemiddelde.

Dit doen ze voor élke dag van het jaar, dus 365 keer. Al die daggemiddelden worden opgeteld en dan gedeeld door 365. Het getal dat je dan krijgt, is de gemiddelde jaartemperatuur.

In Nederland ligt die gemiddelde jaartemperatuur rond de 10 graden Celsius. Klinkt frisjes maar dat is helemaal niet zo koud als het soms voelt! Zeker als je het vergelijkt met landen zoals Noorwegen of Finland, waar het gemiddeld kouder is. Dus ook al nemen we vaak een jas of paraplu mee, ons klimaat is eigenlijk best mild. Zelfs bij onze oosterburen in Duitsland en bij onze zuiderburen in belgie is het gemiddeld kouder. Misschien denk je bij jezelf nu "huh" in het zuiden moet het toch warmer zijn? Na dit arrangement ga je kunnen uit leggen waarom zuiden niet persee altijd warmer betekent.

 

Koudste temperatuur ooit in Nederland

We weten nu dat Nederland gemiddeld best meevalt qua temperatuur. Maar dat betekent niet dat het hier nooit écht koud kan worden. De koudste temperatuur die ooit in Nederland is gemeten, was maar liefst -27,4 graden Celsius. Dit gebeurde op 27 januari 1942 in Winterswijk, een plaats in het oosten van het land (KNMI, z.j.).

 

Waarom in het oosten en niet in het noorden?

Heb je wel eens in het nieuws gehoord dat er in het oosten van Nederland sneeuw en ijs ligt terwijl wij hier in Rotterdam er niks van meekrijgen? Dit heeft namelijk een reden

Hoe dichter bij de noordpool des de kouder het wordt zou je denken. In Nederland is het echter hoe verder je naar het oosten gaat des de kouder het wordt in de winter. Maar waarom juist daar?

Dat heeft te maken met de ligging. Het oosten van Nederland ligt verder van de zee. De zee zorgt meestal voor zachtere winters, omdat water minder snel afkoelt dan land. In het westen van Nederland, dicht bij de zee, blijft het daarom vaak net iets warmer. In het oosten, zoals in Winterswijk, is die invloed van de zee veel kleiner. Daardoor kan het daar ’s winters flink afkoelen. In de zomer keert dit effect van zee echter om. Het land warmt namelijk sneller op dan de zee. Dan is het oosten dus juist weer warmer dan het westen.

Zie de zee als een soort van verwarming in de winter en een airco in de zomer. Als je in Scheveningen woont aan zee heb je dus wat warmere winters en koelere zomers. Woon je winterswijk dan heb je het omgekeerde.

 

Als we naar kaarten kijken van dagen met koud weer zien we op de weerkaarten ook vrijwel altijd dat het kouder is hoe verder je van zee woont in de winter.

Weerstation De Arend te Kortenhoef

 

Als we kijken naar een kaart van een willekeurige dag in de zomer zien we juist dat het westen kouder is. Herinner je het nog? In de zomer is de zee een airco en in de winter een verwarming

 

Grote verschillen tussen noord en zuid | Weerplaza.nl

 

De waddeneilanden zijn volledig omringt door water. Hier vriest het daardoor nauwelijks in de winter (ondanks dat het zo noordelijk ligt) Het wordt er ook nooit extreem warm.

PARAGRAAF 2: NEDERLAND VERGELEKEN EUROPA

 

Hieronder zien we twee afbeeldingen. De warmste en koudste temperaturen ooit gemeten. 

Map presenting coldest temperatures ever measured in Celcius... : r/MapPorn

Highest Temperature recorded in Europe Countries : r/geography

 

Als je naar de kaarten kijkt van Europa met de laagste en hoogste temperaturen die ooit zijn gemeten, valt Nederland meteen op. Op de kaart met de laagste temperaturen zie je dat Nederland tot de warmere landen behoort. In veel andere landen, zoals Rusland, Zweden en zelfs delen van Duitsland, zijn extreem lage temperaturen gemeten van min 30 tot soms wel min 50 graden. In Nederland is de laagste temperatuur ooit min 27,4 graden, wat vergeleken met de rest van Europa opvallend mild is (KNMI, z.j.).

Op de kaart met de hoogste zomertemperaturen zie je juist het tegenovergestelde. Terwijl het in Zuid-Europa op sommige plekken warmer dan 45 graden is geweest, valt Nederland daar op als een van de koelere landen. De hoogste temperatuur die hier ooit is gemeten is 40,7 graden, en dat is pas sinds 2019 (KNMI, z.j.). Dat lijkt heet, maar in vergelijking met bijvoorbeeld Spanje of Griekenland is het nog redelijk gematigd.

Je kunt dus zeggen dat Nederland op beide kaarten een beetje tussenin ligt: niet de heetste zomers, en zeker niet de koudste winters. Dat komt vooral doordat Nederland dicht bij de zee ligt, die het klimaat matigt. Daardoor warmt het in de zomer minder snel op en koelt het in de winter minder snel af.

 

Landen waar dit zee effect nog sterker is

Landen die volledig omringt zijn door water zoals Ierland hebben dit effect nog sterker dan Nederland. Dit kun je zien op de kaart. En zelfs een land dat bekend staat om ijs en sneeuw zoals Ijsland is eigenlijk niet eens zo heel koud vergeleken andere Europese landen. Kun je je voorstellen dat populaire vakantie landen zoals Turkije en Spanje eigenlijk een veel kouder record hebben dan Ijsland? 

 

In landen als Turkije heb je sterke verschillen tussen zomer en winter. In Nederland kun je eigenlijk soms in de winter dezelfde soort kleding dragen als in de zomer. Iedereen kent vast wel een koude regenachtige zomerdag waar het maar 14 graden ofzo was. We hebben ook allemaal vast wel eens zo een typische zachte winterdag meegemaakt waar het 15 graden was. In Nederland kan het dus soms letterlijk warmer zijn in de winter dan in de zomer. Dit zijn in delen van Rusland of Turkije absoluut ondenkbaar. Weinig verschil tussen zomer en winter noemen we "mild"

 

Andere factoren die extreme temperaturen veroorzaken

 

Het heeft niet alleen te maken met hoe dicht een land bij de zee ligt. Ook hoogte speelt een belangrijke rol. In landen zoals Turkije, Zwitserland of Oostenrijk zie je op de kaarten dat de kouderecord erg extreem koud zijn. In bergachtige gebieden kan het in de winter veel kouder worden, vooral ’s nachts. Dat komt doordat koude lucht naar beneden zakt en in dalen blijft hangen. Bovendien warmt lucht op grote hoogte minder snel op. Daardoor kunnen sommige berggebieden in de zomer juist koeler blijven dan laaggelegen steden in dezelfde regio. In simpele taal kun je eigenlijk gewoon zeggen dat hoe hoger je bent des de kouder het wordt. Daarom zie je ook sneeuw op de top van bergen.

Nederland is een plat land. Het grootste deel ligt op of zelfs onder zeeniveau. Dat zorgt ervoor dat we niet te maken hebben met extreme kou van hoge bergen, maar ook niet met de enorme hitte die in sommige droge, laaggelegen gebieden voorkomt, zoals in het binnenland van Spanje

 

Maak nu deze Educaplay quiz over paragraaf 1 en 2 LET OP houdt je aan deze regels.

In dit spel mag je maximaal 3 fouten maken.
Heb je het gehaald? Super! ga verder naar de kennisclip
Heb je meer dan 3 fouten? Lees dan paragraaf 1 en 2 nog eens goed door voordat je verdergaat  met de kennisclip

Begrijp je iets niet? Vraag dan hulp aan een klasgenoot die het wel heeft gehaald of kom naar mij toe.

Kennisclip

Bekijk het filmpje goed. Hierna zal je namelijk een kennistest moeten maken die jouw leerroute zal gaan bepalen. Veel kijkplezier!

 

De leerroute bepalende kennistest

Welkom bij de test jezelf kennistest! De naam zegt het al, hier test je hoeveel kennis je van dit geopolitieke conflict tot nu toe hebt opgebouwd. Afhankelijk van de resultaten die je haalt bij deze test word je een bepaalde "route" op gestuurd. Maar geen zorgen, uiteindelijk komt iedereen bij dezelfde eindtoets terecht. Kijk goed naar hoe veel punten je hebt behaald na de test jezelf!

Puntensysteem

Hieronder zie je het puntensysteem. Kijk goed hoeveel punten je hebt behaald na afloop van de test en ga naar het bijbehorende kopje onder de kop "leerroute"

Heb je 5 of minder vragen goed? Ga dan door naar het kopje "extra oefening" onder "leerroute".

Heb je 6, 7 of 8 vragen goed? Ga dan naar het kopje "de middenweg" onder "leerroute".

Heb je 9 of 10 vragen goed? Ga dan door naar het kopje "verdiepend" onder "leerroute".

 

Kijk hoeveel punten je hebt behaald. Kies dan het juiste kopje dat bij jouw punten hoort.

Beginner

Middenweg

Expert

 

1. De beginner

Had je 5 of minder vragen goed op de test jezelf? Dan zit je hier helemaal goed! Je hoeft je echt totaal geen zorgen te maken, want we gaan even extra oefenen met behulp van Quizlet! Scroll naar beneden om te oefenen met de begrippen

Ga hier ongeveer 5 minuten mee aan de slag.

Als je hiermee klaar bent, mag je door naar de grote eindtoets!

Daarnaast wil ik je ook nog wat extra tips geven!

Maak bijvoorbeeld een samenvatting van iedere paragraaf, door dit in je schrift te schrijven! Door te schrijven blijft alles namelijk veel beter in je hoofd hangen dan als je samenvattingen typt. Geloof me, ik schrijf namelijk ook nog steeds samenvattingen voor mijn opleiding!

Hieronder vind je de Quizlet-oefening!

Oefenen met flashcards

Voordat je de eindtoets maakt, ga je eerst oefenen met deze flashcards. Ze helpen je om belangrijke begrippen uit de les nog eens goed te herhalen.

Gebruik de flashcards om jezelf te testen: weet jij nog wat elk woord betekent? Dit is een goede manier om jezelf te verbeteren en goed voorbereid te zijn op de eindtoets.

Neem de tijd en herhaal waar nodig – hoe beter je deze begrippen kent, hoe makkelijker de toets straks wordt!

 

2. De middenweg

Had je 6, 7 of 8 vragen goed? Dan ben je hier op de juiste plek!

Wat ga je doen?

Tijd voor verdieping: analysevragen

Je hebt inmiddels al aardig wat kennis opgedaan over het klimaat en de temperaturen in Nederland en Europa. Dat betekent dat je nu klaar bent voor een volgende stap: nadenken, verbanden leggen en verklaren waarom bepaalde dingen zo zijn.

Hieronder vind je een aantal vragen zonder vaste antwoorden. Er is dus niet één "goed" of "fout" antwoord, maar wél ruimte om jouw eigen mening of uitleg te geven. Na elke vraag lees je een voorbeeld van hoe een goed onderbouwd antwoord eruit zou kunnen zien.

Deze opdracht is bedoeld om jezelf uit te dagen. Denk goed na, gebruik wat je geleerd hebt, en probeer de juiste begrippen te gebruiken in je uitleg.

Succes – en veel denkplezier!

3. De expert

Bekijk eerst het filmpje

De grote eindtoets

De grote eindtoets!

Welkom bij de eindtoets van deze wikiwijs, hopelijk heb je na het maken hiervan genoeg geleerd om deze toets met een voldoende af te sluiten! Maar dat komt vast helemaal goed :)

De toets bestaat uit een aantal verschillende vraagsoorten, en de vragen gaan (natuurlijk) over alles wat je tot nu toe hebt geleerd. Maak de toets hieronder in de Google form.

Zorg dat je aan het einde van het maken van de toets op verzenden klikt!

Veel succes!

 

YES. JE HEBT HET GEDAAN! dan is het nu tijd voor jullie mening

 

kopie 1 - Begrippenlijst

Deze begrippenlijst bevat begrippen van de afgelopen lessen en deze wikiwijs. Je kunt het gebruiken om je voor te bereiden voor de toets

 

Weer
Het weer beschrijft de temperatuur, neerslag, wind en zon op een bepaalde dag op een bepaalde plek.

Klimaat
Het gemiddelde weer in een gebied over een langere periode (meestal 30 jaar).

Gemiddelde dagtemperatuur
De gemiddelde temperatuur van één dag. Je berekent dit door de maximum- en minimumtemperatuur van die dag op te tellen en te delen door twee.

Gemiddelde jaartemperatuur
De gemiddelde temperatuur van alle dagen in een jaar. Alle daggemiddelden worden opgeteld en gedeeld door 365.

Zee-invloed
De invloed van de zee op het klimaat. In de buurt van zee zijn de zomers vaak koeler en de winters zachter.

Landklimaat / Continentaal klimaat
Een klimaat dat ver van de zee ligt, met hete zomers en koude winters.

Maritiem klimaat / Zeeklimaat
Een klimaat dichtbij zee, met zachte winters en koelere zomers. Nederland heeft een zeeklimaat.

Hoogteligging
Hoe hoog een gebied ligt boven zeeniveau. Hoe hoger je komt, hoe kouder het meestal wordt.

Bergklimaat
Een klimaat dat voorkomt in gebieden met veel bergen, vaak kouder en natter.

Koude lucht zakt
Koude lucht is zwaarder dan warme lucht en zakt naar beneden, bijvoorbeeld in dalen. Dat kan leiden tot extreem lage temperaturen.

Windstilte
Als er weinig of geen wind is, blijft koude of warme lucht langer hangen, wat voor extreme temperaturen kan zorgen.

Hittegolf
Een periode van minstens vijf dagen met temperaturen boven de 25 graden, waarvan minstens drie dagen boven de 30 graden.

Koudegolf
Een periode van minstens vijf dagen waarbij het elke dag vriest, met nachten onder nul.

Extreem weer
Weer dat sterk afwijkt van wat normaal is, zoals hevige regen, stormen, lange droogte of hittegolven.

Laagste temperatuur ooit in Nederland
Min 27,4 graden, gemeten in Winterswijk in 1942.

Hoogste temperatuur ooit in Nederland
40,7 graden, gemeten in Gilze-Rijen in 2019.

Geografische ligging
De plek van een gebied op aarde, bijvoorbeeld hoe ver het van de evenaar of zee ligt.

Breedtegraad
De afstand tot de evenaar. Hoe verder van de evenaar, hoe kouder het meestal is.

Golfstroom
Een warme zeestroom die vanuit de Golf van Mexico naar Europa stroomt. Zorgt voor zachtere winters in West-Europa.

Verstedelijkingseffect
In steden blijft het vaak warmer dan op het platteland, vooral door gebouwen, steen en weinig groen.

Luchtstromen
Beweging van lucht over de aarde. Warme of koude lucht uit andere gebieden beïnvloedt het weer.

Klimaatverandering
De verandering van het klimaat op aarde, vooral door menselijk gedrag, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen.

Broeikasgassen
Gassen zoals CO₂ en methaan die warmte vasthouden in de atmosfeer en zorgen voor opwarming van de aarde.

Fossiele brandstoffen
Brandstoffen zoals steenkool, olie en gas die bij verbranding CO₂ uitstoten en bijdragen aan klimaatverandering.

Zeespiegelstijging
Het stijgen van de zeespiegel doordat ijskappen smelten en het zeewater opwarmt en uitzet.

Duurzame energie
Energie uit bronnen die niet opraken, zoals zon, wind en waterkracht.

Waterbeheer
Het goed omgaan met water in een land, bijvoorbeeld door dijken, sloten en opvangsystemen.

Klimaatmaatregelen
Acties die een land neemt om klimaatverandering te beperken of zich eraan aan te passen.

 

Bronvermelding

Climate‑Data.org. (z.j.). Climate and average weather year round in De Bilt, Netherlands. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://nl.climate-data.org

Climate‑Data.org. (z.j.). Climate data for Belgium. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://nl.climate-data.org

Climate Knowledge Portal. (2020). Average temperature by country – Europe. World Bank Group. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://climateknowledgeportal.worldbank.org

Climate Knowledge Portal. (z.j.). Belgium – Climatology. World Bank Group. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://climateknowledgeportal.worldbank.org

KNMI. (z.j.). Extremen in Nederland: Hoogste en laagste temperaturen. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/lijsten/extremen-voor-nederland

World Bank Group. (2020). Average temperature by country – Europe. Geraadpleegd op 10 juni 2025, van https://climateknowledgeportal.worldbank.org

 

  • Het arrangement Extreme temperaturen in Nederland en Europa is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Orkun Koksal
    Laatst gewijzigd
    2025-06-30 12:41:51
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Waarom is het de ene zomer extreem heet in Zuid-Europa en valt er tegelijkertijd sneeuw in de Alpen? En hoe kan het dat ook in Nederland de temperaturen soms flink stijgen of juist extreem dalen? In dit arrangement ga je onderzoeken waar en wanneer extreme temperaturen voorkomen in Europa en Nederland. Je leert wat de oorzaken zijn van deze temperatuurschommelingen, zoals luchtstromen, ligging ten opzichte van zeeën en bergen, en het effect van klimaatverandering. Ook kijk je naar gebieden die vaker met hitte of kou te maken hebben en waarom dat zo is. Aan het eind van dit arrangement weet je beter hoe het klimaat werkt en waarom het weer soms zo extreem kan zijn.
    Leerniveau
    SO;
    Leerinhoud en doelen
    Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    0 uur 45 minuten

    Bronnen

    Bron Type
    https://youtu.be/_5kGnE7nKjw
    https://youtu.be/_5kGnE7nKjw     		Video
    Bekijk eerst het filmpje
    https://youtu.be/un9FB2EJj7Y     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    De test jezelf kennistest om je leerroute te bepalen

    3 verdiepende vragen

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van