Heb jij een rol in een veranderproces of heb je een veranderopgave in jouw school? In deze Peergang leer je hoe je hier nog beter handen en voeten aan kunt geven.
In de Peergang Veranderkunde:
Ga je aan de slag met een onderwerp dat jij verder wilt brengen;
Leer je om cyclisch en breed te denken zodat je geen stappen overslaat;
Maak je kennis met de verschillende manieren van omgaan met verandering (kleurenleer);
Spar je met Peers uit heel Nederland die zelf ook een veranderopgave hebben.
Geschikt voor deelnemers die een functie/rol hebben als verbinder tussen onderwijs en IT en beter willen worden in veranderkunde. Deelnemers zijn meestal i-coach, projectleider, LD-docent, informatiemanager, applicatiebeheerder.
Na afloop ken je de basisbeginselen van veranderkunde en heb je geoefend met cyclisch denken en werken. Je hebt je eigen veranderplan opgesteld en aangescherpt. Je weet beter de weg in ‘onderwijsvernieuwing’ in Nederland.
Sessie 1: maandag 18 november 2024 van 19.00 – 21.00 uur
In sessie 1 gaan jullie aan de slag met:
Veranderuitkomst: Wat gaat er veranderen?
Veranderidee: Waarom gaat dit veranderen?
Afbakening: Waar richt je je op?
Voorbereiding:
Maak een begin met je veranderplan (zie de opdracht)
Verdiep je je in de valkuilen bij verandering
Bekijk de video 'waarom is veranderen zo moeilijk?'
Neem je uitwerkingen en vragen mee naar de sessie.
Opdracht: Stel je veranderplan op
Bekijk deze video waarin Jelger Spijkerboer het Veranderkompas uitlegt.
Tijdens deze Peergang zal het hele Veranderkompas aan bod komen. Richt je voor nu alleen op de binnenste cirkel van het model. In de volgende sessies gaan we aan de slag met het hele model.
Opdracht
Een veranderkundige werkt altijd met een veranderplan. Je werkt er tijdens deze Peergang eentje uit op basis van het Veranderkompas.
Gedurende de looptijd van de Peergang werk je verder aan jouw veranderplan en maakt hem steeds een stapje beter en vollediger.
Stel een eerste versie van jouw veranderplan op (binnenste cirkel uit het model).
Verwerk daar de volgende punten in:
Voor welke verandering of opdracht ga jij een veranderplan ontwikkelen tijdens deze Peergang?
Wat is de vraag?
Waartoe moet dit leiden? Wat levert het concreet en meetbaar op?
Wat is hiervoor nodig?
Beschrijf jouw eigen positie, jouw rol in de verandering en wie de opdrachtgever is.
Ben je klaar? Dan kun je je verder verdiepen in het Veranderkompas.
Bron: Valkuilen bij verandering
Uit onderzoek en de praktijk weten we dat veranderen vaak mislukt. Er is gelukkig ook veel bekend over hoe dat komt.
Hieronder lees je over twee veelvoorkomende valkuilen bij het plannen en uitvoeren van veranderingen.
Valkuil 1: tunnelvisie door het overslaan van de diagnose
Deze valkuil ontstaat wanneer je vanuit de veranderingswens ineens een sprong maakt naar de oplossing. Ofwel: ‘jumping to conclusions’.
Het is verleidelijk om dat te doen, want als je de eindstreep in beeld hebt kun je snel in actie komen. Dit is pas een probleem, wanneer je jouw oplossing of conclusie als enige waarheid ziet, in plaats van één van de mogelijkheden. Er zijn altijd meerdere perspectieven, oorzaken, oplossingen en veranderrichtingen mogelijk.
De oplossing: meervoudig kijken
Een zogeheten meervoudige blik vergroot je gezichtsveld en helpt om eenzijdigheid en vooringenomenheid te voorkomen. Want voordat je het weet zit je vast in een tunnelvisie en dan zegt de verandering meer over jou dan de daadwerkelijke situatie. Dat voorkom je door een brede diagnose te doen waarbij je rekening houdt met meerdere perspectieven.
Valkuil 2: alles aanpakken
Je bent lekker aan de slag met je beoogde verandering en dan zie je opeens nog veel meer mogelijkheden tot verbetering. Klinkt bekend? Toch blijft het belangrijk om de focus op je plan te behouden en keuzes te maken, zodat je plan niet onwerkbaar wordt. Een zaadje planten voor veel verschillende verbeteringen en veranderingen, dat lukt nog wel. Maar zorgen dat die veranderingen daadwerkelijk allemaal tot bloei komen en blijven - dat is onmogelijk met een versnipperde aandacht.
De oplossing: bewuste keuzes maken
Door scherpe keuzes te maken vergemakkelijk je de uitvoering van je plan en verhoog je de kans op succes.
Hoe concreter en specifieker je het proces inricht, zowel lang als diep, hoe gemakkelijker het zal verlopen. Hierdoor ontstaat een zogenaamde hefboom, waarbij minimale inspanningen een duidelijk resultaat opleveren. (Hierover meer in workshop 3) De uitkomst? Door een heldere diagnose te stellen en concrete keuzes te maken, zorg je ervoor dat je daadwerkelijk een brug slaat tussen wat je waarneemt, voelt en wat je gaat doen. Dit zorgt voor aansluiting en draagvlak in de organisatie en levert energie op in plaats van verandermoeheid.
Als veranderkundige is het hierbij nodig om stevig in je schoenen (te leren) staan en te accepteren dat verandering met onzekerheid gepaard gaat. Want het kan zijn dat je organisatie pas tevreden is als de verandering gelukt is of de problemen opgelost. Maar als je bijvoorbeeld merkt dat meer tijd nodig is om een verandering echt te borgen dan moet jij dit dus op tijd agenderen en zorgen dat de juiste keuzes gemaakt worden. Anders loop je het risico dat de organisatie steeds weer nieuwe verandertrajecten opzet zonder successen te behalen. Het risico dat daarin schuilt is dat de organisatie 'verandermoe' wordt.
Bekijk deze video waarin Bianca uitlegt waarom veranderen zo moeilijk is.
De video komt in sessie 3 weer terug wanneer je je veranderplan helemaal afmaakt.
Bekijk deze video waarin Jelger ingaat op meervoudig kijken.
Sessie 2: Voorkeursstijlen en stakeholders
Voorbereiding
Sessie 2: maandag 2 december 2024 van 19.00 – 21.00 uur
In sessie 2 gaan jullie aan de slag met:
De veranderkleuren: Hoe jij kijkt bepaalt wat je ziet: Wat is jouw voorkeursstijl?
Jouw stakeholderkaart: Wie betrek je in de verandering? Wie wil, moet en kan mee?
Waar sta jij zelf in de organisatie?
Wie ben jij in het speelveld?
Voorbereiding:
Neem de bronnen 'Veranderkleuren' en 'Werken met stakeholders' door
Doe de Kleurentest
Stel een stakeholderkaart op voor jouw veranderopgave
Spreek liefst met 3 tot 5 collega's over jouw veranderplan
Scherp jouw veranderplan aan met wat je geleerd hebt (focus op de tweede cirkel van het model)
Neem je uitwerkingen en vragen mee naar de sessie.
Opdracht: Doe de kleurentest
Opdracht
Veranderen lukt alleen met anderen!
In sessie 2 draait alles om de mensen die nodig zijn om een verandering tot stand te brengen. Een van de grootste valkuilen van een veranderkundige is dat je teveel solistisch te werk gaat.
Iedereen heeft een voorkeursstijl: een manier van kijken en communiceren, vanuit een eigen visie over hoe verandering werkt. Het is belangrijk dat jij je goed bewust bent van jouw eigen stijl en van de stijl van de anderen waarmee jij samenwerkt.
Aan de slag:
Bekijk de onderstaande video over de vijf verschillende veranderkleuren.
Lees het veranderkleuren overzicht om nog beter inzicht te krijgen in de veranderkleuren
Doe tot slot de kleurentest (website TwynstraGudde) en neem jouw uitslag mee naar sessie 2.
Vijf verschillende veranderkleuren
In deze video geeft Bianca je een globaal inzicht in de vijf verschillende voorkeursstijlen van mensen.
Overzicht veranderkleuren (Léon de Caluwe en Hans Vermaak)
Er zijn vier verschillende rollen betrokken bij de verandering namelijk initiatiefnemers, sponsors, trekkers en participanten.
De verandering start met een initiatiefnemer met een 'veranderidee' die de verandering 'op de agenda' zet.
Deze initiatiefnemer zoekt 'sponsors' met informele macht of 'opdrachtgevers' met formele macht die de verandering legitimeren of gedogen. Samen zoeken zij een 'regisseur' (van binnen of buiten de organisatie) die het (verander-) plan ontwerpt, de uitvoering stimuleert en monitort en deze blijft vormgeven (deze rol noemen we ook wel de ontwerper). De regisseur deelt de verantwoordelijkheid zo vroeg mogelijk met 'medestanders' en zoekt naar een professionele verhouding met 'tegenstanders'. Mede- en tegenstanders heven niet perse actief te zijn binnen de verandering maar zij helpen wel de condities te scheppen en ze steunen de verandering.
Voor het voorbereiden en coördineren van de interventies zijn 'trekkers' nodig.
Zij betrekken tot slot de juiste 'participanten', ook wel 'uitvoerders' genoemd, die vaak op het operationele niveau in de praktijk werken (deze worden ook wel 'de doelgroep' of in het slechtste geval 'slachtoffers' van de verandering genoemd).
Opdracht
Je kan op papier een erg goed plan hebben, maar zonder de juiste mensen gekoppeld aan de taak, werkt het niet. Je kunt een verandering eigenlijk alleen goed begeleiden als je weet wie er allemaal 'stakeholder' zijn bij de verandering en welke rol zij vervullen in de veranderopgave.
Breng de vier rollen in kaart voor jouw veranderopgave en wie bij deze rollen horen. Gebruik initialen in plaats van volledige namen van personen in verband met de privacy.
Je kunt de onderstaande vragen bij de verschillende rollen en afbeelding gebruiken ter inspiratie om erachter te komen.
Initiatiefnemers
De verandering start met initiatiefnemers (=borging, beslisser)
Wie heeft deze verandering op de agenda gezet?
Wie is de directe opdrachtgever van deze verandering? Is deze persoon nu nog in beeld?
Wie is verantwoordelijk voor het beleid hierachter?
Sponsors
Deze initiatiefnemer zoekt sponsoren voor het ontwerp (=steun en planvorming)
Wie zorgen er formeel voor dat deze verandering gaat gebeuren?
Wie zijn informeel betrokken?
Wie is (eind)verantwoordelijk voor het doen slagen van de verandering?
Wie zorgt voor de uitvoering van de verandering?
Wie monitort de verandering?
Wie zijn tegenstanders en waarom?
Wie zijn voorstanders en waarom?
Trekkers
De uitvoerder/regisseur zorgt voor trekkers die de verandering begeleiden (=regisseur over het geheel)
Wie voeren de verandering uit? Voor welk onderdeel?
Wat is jouw rol?
Wie is de regisseur/uitvoerder?
Welke expertise is in huis? Welke expertise is nodig?
Participanten
De uitvoerder/regisseur zorgt voor participanten die de verandering ondergaan (=gebruikers / doelgroep)
Wie zijn ‘de gebruikers’ van de verandering? Zijn zij voor of tegenstander?
Welke doelgroepen spelen nog meer een rol?
Zijn er ook slachtoffers van de verandering? Waar zit de mogelijke weerstand?
Sessie 3: maandag 13 januari 2025 van 19.00 – 21.00 uur
In sessie 3 gaan jullie aan de slag met:
De kern van je opgave: Hoe maak je een krachtig plan?
Jouw veranderstrategie: Inzicht in de stappen
Voorbereiding:
Maak je veranderplan af en deel deze met een Peer uit de Peergang
Jullie hebben samen een kritisch gesprek over jullie veranderplannen
Je analyseert jouw veranderplan en scherpt deze aan met wat je geleerd hebt
Neem je uitwerkingen en vragen mee naar de sessie.
Opdracht: In gesprek met een Peer
Opdracht
Voor veranderkundigen is het van cruciaal belang om blinde vlekken in het veranderplan te voorkomen. Het organiseren van een kritische, onafhankelijke blik kan daarbij helpen.
Ga tussen sessie 2 en 3 in gesprek met een Peer (medecursist) over jouw veranderplan. In dit gesprek bespreek je elkaars veranderplan. Neem maximaal 45 minuten per plan.
Deel je plan met je Peer. Stel drie vragen waar jij feedback op wilt of de mening van de ander wilt horen. Bekijk ter inspiratie de video van Jelger hieronder!
Je Peer deelt zijn plan met vragen met jou.
Maak de afspraak online of bezoek elkaar op de instelling.
Werk de feedback die je van je Peer hebt gekregen uit en verwerk dit in je veranderplan.
Neem je bevindingen/leerpunten mee naar sessie 3.
Bekijk deze video waarin Jelger Spijkerboer waarin hij je uitdaagt om verschillende Peers te vragen om kritisch met je plan mee te kijken.
Opdracht: Maak je veranderplan af
Opdracht
Je hebt afgelopen weken veel veranderkundige inzichten opgedaan. Analyseer jouw veranderplan en jouw rol nog eens voor een laatste keer.
Maak je veranderplan af:
Ga nog eens terug naar een aantal bronnen en je aantekeningen van deze Peergang en vergelijk ze met jouw veranderplan.
Neem de vragen van 'Het Veranderkompas' nogmaals door.
Bekijk de video hieronder.
Scherp nu je veranderplan aan.
Neem je veranderplan mee naar sessie 3.
Bekijk deze video waarin Jelger Spijkerboer waarin hij je uitdaagt om jouw aanpak rationeel te kunnen onderbouwen.
Bron: Tips van Bianca voor je veranderplan
Bekijk deze video waarin Bianca je een paar laatste tips geeft voor het aanscherpen van je plan.
Bron: Alternatieve modellen en inhoudsmodellen
Deze bron helpt je om inzicht te krijgen in:
Verschillende andere veranderkundige bronnen die je kunt gebruiken (naast Het Veranderkompas);
Welke andere inhoudelijke modellen veranderkundigen gebruiken;
De manier waarop andere veranderkundigen modellen toepassen in hun werk.
Bekijk de video waarin Pascal uitlegt hoe het kennen van managementmodellen jou in je rol als veranderaar en adviseur verder kan helpen.
De Verandercurve van Fisher
De verandercurve van Fisher geeft inzicht in de verschillende stadia van vertrouwen die mensen hebben in een verandering
De verandercurve van Fisher (2000) is zo'n handig model als het gaat om onderwijsinnovatie.
Oefening:
Kies drie innovaties waar jij bij betrokken bent geweest in de afgelopen vijf jaar
Herken je de verschillende stadia die deze innovaties hebben doorlopen?
Beschrijf eens wat jij zag gebeuren op operationeel, tactisch en strategisch niveau. Wat valt je op?
Kun je bepaalde succesfactoren identificeren voor jouw organisatie en het onderwerp dat jij verder probeert te brengen?
Model van Knoster
Het verandermodel van Knoster kan je helpen in brainstorms met anderen en bij het opstellen van een businesscase.
Bekijk de video waarin Elise Kuijper uitlegt hoe zij het model van Knoster in haar dagelijkse werk gebruikt.
Tip: Innoveren in het mbo, een roadmap voor succes
Wat zijn innovatiesuccesfactoren voor het mbo?
Lees hierover in het artikel 'Innovatiesucces in het mbo' door Van der Meer en Schobben.
Het arrangement Peergang Veranderkunde 2024 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze e-learning is de basis van de Peergang Adviesvaardigheden van MBO Digitaal. In deze serie is ook de Peergang Veranderkunde en de Peergang Cybersecurity.
Deze e-learning is de basis van de Peergang Adviesvaardigheden van MBO Digitaal. In deze serie is ook de Peergang Veranderkunde en de Peergang Cybersecurity.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
