Inleiding
Inleiding
Voor onze lessenserie hebben wij de thema’s diversiteit en mensenrechten gekozen. Deze onderwerpen zijn erg belangrijk als het gaat over burgerschapsonderwijs. Tegenwoordig is er steeds meer diversiteit over de gehele wereld, we komen constant in aanraking met mensen vanuit een verschillende cultuur of met een andere mening dan die van onszelf.
Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek is in 2022 zelfs gebleken dat van de toen nog 17,6 miljoen inwoners, 2,6 miljoen in het buitenland geboren is. Dit zegt alleen iets over de verschillen in etnische afkomst, laat staan de verschillen tussen stad, dorp en het platteland. In Nederland zijn er zo veel verschillende meningen en culturen dat diversiteit bijna niet meer weg te denken is.
Mensenrechten zijn daarnaast ook heel erg belangrijk, al helemaal als men kijkt naar de landen om ons heen (bijv. Oekraïne) waarin de mensenrechten van burgers ontnomen worden. Het is belangrijk om te weten dat je als volwassene, maar ook als kind ontzettend veel rechten hebt in Nederland. Het is goed om te weten wat je kan doen als Nederlander als je het ergens niet mee eens bent, of als je ergens voor wilt opkomen.
Voor deze thema’s hebben wij een driedelige lessenserie ontworpen voor groep 7. In deze drie lessen proberen wij de leerlingen mee te nemen naar verschillende tijden waarin mensenrechten nog helemaal niet zo vanzelfsprekend waren. Daarnaast kijken we ook naar de verschillen in mensenrechten over de wereld en de plekken waar mensenrechten op dit moment worden ontnomen door hele nare situaties. Het zijn pittige onderwerpen, waar de leerlingen helaas toch mee geconfronteerd moeten worden. Wij denken dat het goed is om de leerlingen over deze onderwerpen te informeren en hierbij henzelf een eigen standpunt te laten ontwikkelen.
In onze lessenserie komen een aantal doelen aan bod. Een aantal van deze doelen zijn afkomstig vanuit het curriculum. Hieronder staan genoteerd welke doelen aan bod komen:
Vrijheid en gelijkheid:
• De leerlingen leren over grondrechten, mensenrechten en kinderrechten en het belang ervan; dat iedereen gelijke rechten heeft die universeel zijn en onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Democratische cultuur:
• De leerlingen leren dat het meepraten over zaken die hen aangaan een (kinder)recht is.
• De leerlingen leren hun mening te verwoorden en daar eenvoudige argumenten voor te geven.
• De leerlingen leren dat mensen over onderwerpen verschillend kunnen denken; dat die verschillen soms wel, soms niet overbrugd kunnen worden, en soms ook tot spanningen en conflicten leiden.
Diversiteit:
• De leerlingen leren uit te wisselen over wat gedeelde en verschillende waarden, overtuigingen, idealen en toekomstverwachtingen zijn.
• De leerlingen leren overeenkomsten en verschillen tussen mensen te herkennen, te benoemen, en in aanzet te verklaren.
Solidariteit:
• De leerlingen leren manieren om voor concrete anderen hier én elders op te komen: dat kind in die omstandigheid.
• De leerlingen leren voorbeelden van uitsluiting, onrechtvaardigheid, discriminatie en ongelijke behandeling in de eigen omgeving en in het land te herkennen en te benoemen.
• De leerlingen leren na te denken over de rollen die de overheid, middenveld en burgers kunnen spelen bij het bevorderen van solidariteit en rechtvaardigheid.
Les 1: Filosofisch gesprek
Achtergrond bij les 1
In deze les gaan we met de leerlingen praten over iets heel belangrijks: mensenrechten. Maar wat zijn mensenrechten eigenlijk? Mensenrechten zijn regels die ervoor zorgen dat iedereen gelijk behandeld wordt en dat iedereen de kans krijgt om een goed leven te leiden. Het is belangrijk dat kinderen weten wat mensenrechten zijn, hoe zij kunnen worden geschonden en wat we kunnen doen als dit gebeurt.
Mooie voorbeelden en beeldvormers zouden bijvoorbeeld, Noord-Korea en Saoedi-Arabië kunnen zijn.
Noord-Korea: Hier worden veel mensenrechten geschonden. Mensen mogen niet zeggen wat zij denken, ze mogen niet samenkomen en hun vrijheid is heel beperkt. Sommige mensen worden zelfs gedwongen om te werken en kunnen zomaar gestraft worden zodat dat zij een eerlijk proces krijgen.
Saoedi-Arabië: Ook hier worden mensenrechten niet altijd nageleefd, vooral die van vrouwen niet. Vrouwen hebben minder vrijheid dan mannen en krijgen soms geen toestemming van een man om te reizen of te werken. Mensen die kritiek hebben op de regering of opkomen voor mensenrechten worden opgesloten zonder een eerlijk proces.
Deze les biedt een kans voor de leerlingen om hun eigen gedachten en gevoelens te delen en om te leren hoe ze kunnen opkomen voor hun rechten en die van anderen.
Doel van de les
Doel van de les: Aan het einde van de les hebben de leerlingen kennis gemaakt met mensenrechten. Zij zijn te weten gekomen wat mensenrechten zijn, hoe mensenrechten geschonden worden en hoe je hiermee om gaat. Daarnaast oefenen zij met luisteren naar elkaar en door te vragen naar antwoorden van hun medeleerlingen.
Benodigdheden voor deze les:
Digibord/whitebord
Kern van de les
Start van de les:
Als opening begint de leerkracht met de klas binnenlopen met een ernstige en vastberaden blik. De leerlingen zitten in een kring, nieuwsgierig naar wat er komen gaat. De leerkracht houdt even een moment van stilte voordat hij/zij begint te praten.
"Hallo allemaal," begint de leerkracht, zijn/haar stem doordringend en serieus. "Vandaag gaan we een bijzondere oefening doen. Ik wil dat jullie je allemaal even voorstellen, maar er is een twist. Ik wil dat jullie alles vertellen over jezelf, zonder iets voor je te houden. Geen 'wil ik niet zeggen', geen geheimen. Alles moet op tafel komen te liggen."
De leerlingen kijken elkaar even verbaasd aan, zich afvragend wat dit allemaal te betekenen heeft. De leerkracht vervolgt, "Dit is een oefening in transparantie, een manier om te begrijpen wat het betekent als sommige van onze rechten worden geschonden."
Terwijl de leerlingen nog bezig zijn met de gedachten over deze ongewone opdracht, gaat de leerkracht verder, "Stel je nu voor dat je in een wereld leeft waarin je recht op privacy niet langer bestaat. Waar jouw persoonlijke leven volledig openbaar is. Hoe zou dat zijn?"
De spanning stijgt in de klas terwijl de leerlingen nadenken over de gevolgen. De leerkracht kijkt rond, zijn/haar gezicht ernstig maar vastbesloten. "Laten we deze reis maken en ontdekken wat het betekent om bepaalde rechten kwijt te raken. Laten we beginnen."
Kern:
De leerkracht voert een gesprek met de leerlingen. Je vraagt de leerlingen wat ze allemaal hebben gehoord, wat ze denken dat er aan de hand is en hoe zij dit ervaren hebben. Al deze bedenkingen schrijf je op het bord, op deze manier is het overzichtelijk. De leerkracht stuurt steeds meer naar mensenrechten. Bij mensenrechten aangekomen bespreek je wat mensenrechten zijn, wat het belang hiervan is en worden deze rechten bij iedereen even goed nageleefd? De leerkracht neemt hier een rol aan van begeleider, de leerlingen gaan met elkaar in gesprek. De leerkracht maakt gebruik van luisteren, samenvatten en doorvragen.
Simulerende vragen:
1. Wat denken jullie dat mensenrechten zijn? Hebben jullie hier ooit van gehoord?
2. Hoe zouden jullie je voelen als bepaalde rechten, zoals privacy, niet meer bestonden?
3. Kunnen jullie voorbeelden bedenken van situaties waarin mensenrechten geschonden worden?
4. Waarom denken jullie dat het belangrijk is om mensenrechten te hebben?
5. Denken jullie dat mensenrechten altijd en overal worden nageleefd? Waarom wel of waarom niet?
6. Als jullie een nieuwe mensenrecht zouden kunnen bedenken, wat zou dat dan zijn en waarom?
7. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zijn mensenrechten krijgt en behoudt?
8. Hebben jullie ooit iets meegemaakt waarbij jullie het gevoel hadden dat jullie recht geschonden werd?
9. Wat kunnen we doen als we zien dat iemand anders zijn mensenrecht geschonden wordt?
Les 2: protestbord maken
Achtergrond bij les 2
Tegenwoordig zijn er veel protesten in Nederland. Denk maar eens aan de boerenprotesten, klimaatprotesten, protesten tegen de oorlog in Gaza of Oekraïne tegen Rusland. Maar waarom protesteren mensen nou eigenlijk? Uit onderzoek blijkt dat mensen vaak protesteren omdat zij het idee hebben dat hun onrecht wordt aangedaan en zij voor henzelf op willen komen. Men voelt zich in het nauw gedreven en wil graag zijn of haar stem laten horen, dit doen zij door middel van protesteren.
Mensen protesteren voor veel verschillende redenen, bijvoorbeeld: vee-industrie, klimaat, politieke beslissingen, vaccinatie, vrede, LHBTIQ+-rechten, vrouwenrechten (abortus), kinderrechten (kinderarbeid), het recht om te protesteren en nog veel meer. Belangrijk om te weten is dat veel leerlingen thuis informatie krijgen over de verschillende protesten, zo krijgen zij bijvoorbeeld de meningen van hun ouders over. Het is belangrijk om hierover met de leerlingen in gesprek te gaan en aan hen te laten merken dat het oké is dat er verschillende meningen op de wereld zijn.
De leerlingen op een basisschool komen vaak in aanraking met verschillende protesten, door bijvoorbeeld Het Jeugdjournaal te kijken in de klas. Hierom is het van belang om hierover met uw leerlingen in gesprek te gaan.
Doel van de les
Doel van de les:
Aan het eind van de les hebben de leerlingen een protestbord gemaakt passende bij een onderwerp waar zij meer aandacht voor willen vragen. Zij kunnen uitleggen en vertellen wat het woord protesteren betekent en waarom mensen besluiten te protesteren. Hiernaast komen zij in aanraking met verschillende misstanden in de wereld waarvoor geprotesteerd zou kunnen worden.
Benodigdheden voor het maken van de protestborden:
karton/stevig papier (A3)
stiften/verf
Link naar LessonUp
Kern van de les
Start van de les:
Start de les op via het digibord (LessonUp). Op het digibordbord staan afbeeldingen van verschillende protesten die in de afgelopen periode in het nieuws zijn gekomen. Vraag de leerlingen wat zij op het digibord zien (protesten). De volgende vraag beantwoorden de leerlingen in LessonUp: Wat denk je dat deze mensen voor elkaar proberen te krijgen met protesteren? Geef de leerlingen ongeveer 1 minuut om iets in te vullen, bespreek hierna de gegeven antwoorden van een aantal leerlingen. Vraag ook naar hoe het komt dat zij iets denken.
Bespreek met de leerlingen wat de lesdoelen zijn en het verloop van de les.
Instructie:
Er zijn dus erg veel redenen om te protesteren tegen iets waar je het niet mee eens bent. Er wordt in de wereld ontzettend veel geprotesteerd, voor allerlei onderwerpen.
We starten met een filmpje, wat is emancipatie? Hierin wordt aan de leerlingen uitgelegd wat emancipatie betekent: het streven naar gelijke rechten.
Stel de volgende kijkvraag aan de leerlingen: Waarom wil een groep emancipatie of emanciperen? In de volgende slide beantwoorden de leerlingen deze vraag in de LessonUp. Behandel dat men gelijk behandelt wil worden en dezelfde rechten wil als alle andere groepen. Hiervoor moet soms geprotesteerd worden.
Bekijk de afbeelding op het bord, u ziet vrouwen protesteren. Het is een zwart-witfoto. Bespreek met de leerlingen wat zij zien op de afbeelding, gebruik hierbij het protestbord. Benoem dat deze vrouwen aan het protesteren zijn voor gelijke rechten. Benoem dat vrouwenrechten de afgelopen tijd enorm veranderd zijn en dat het leven van een vrouw er vroeger heel anders uit zag. Tegenwoordig wordt er nog steeds voor vrouwenrechten geprotesteerd, omdat deze op heel veel plekken in de wereld, maar ook in Nederland, nog steeds niet gelijk zijn.
Laat de volgende slide zien, hierop zien wij afbeeldingen van meer recente protesten. Je ziet: een protest tegen de oorlog tussen Oekraïne en Rusland, een protest tegen kinderarbeid in landen in Azië en een protest voor LHBTIQ-rechten. In al deze protesten wordt gestreden voor meer rechten, meer emancipatie. Bespreek dit met de leerlingen. Let bij deze afbeeldingen op de protestborden en benoem dit ook naar de leerlingen. Vraag hen hierna wat hen opvalt aan de protestborden, dit vullen zij in in de LessonUp. Bespreek de antwoorden, hierbij is het in ieder geval belangrijk dat duidelijk wordt dat er op een bord weinig tekst staat, maar de tekst die er staat heeft een duidelijke boodschap. Het protestbord moet de aandacht trekken, dus veel kleur is belangrijk.
Verwerking:
De leerlingen zijn nu in aanraking gekomen met verschillende misstanden in de wereld waartegen geprotesteerd zou kunnen worden. Zij gaan nu in groepjes (dit kunnen tweetallen zijn, maar mogen ook meer leerlingen zijn) voor één bepaald onderwerp een protestbord maken.
Bespreek vooraf met de leerlingen de criteria voor de opdracht:
• Het onderwerp moet duidelijk worden vanuit jullie protestbord.
• Het protestbord moet de aandacht trekken, door bijvoorbeeld veel kleur.
Eventueel: Laat de leerlingen ook meer informatie over het onderwerp opzoeken op het Internet. Zo worden zij expert over het onderwerp en kunnen zij er ook meer over vertellen.
Reflectie:
Laat elk groepje zijn of haar protestbord in één minuut pitchen. In de pitch vertellen zij het onderwerp van het protestbord en vertellen zij waarom zij het belangrijk vinden om voor dit onderwerp te protesteren.
U kunt dit eventueel ook doen in de vorm van een kraampje. In het geval u ervoor gekozen heeft om de leerlingen te verdelen in tweetallen kunt u twee rondes maken. In ronde 1 start één leerling met het rondlopen en luisteren naar het verhaal van een aantal protestborden. De andere leerling vertelt in deze ronde over hun gemaakte protestbord. Na ongeveer 3 minuten draait u de rollen van de leerlingen om.
Les 3: debatteren
Achtergrond bij les 3
In deze les gaan de kinderen met elkaar debatteren over kinderarbeid. Belangrijk om te weten is welke debatvorm gebruikt wordt. Tijdens de les gaan de leerlingen een sportdebat doen. Een sportdebat is een debatvorm waarbij voor de leerlingen wordt bepaald of ze voor of tegen zijn. De kinderen gaan debatteren over kinderarbeid. Kinderarbeid is het beroven van kinderen hun kindertijd en recht op scholing. De uitbuiting is slecht voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid. Wereldwijd werken er nog steeds 160 miljoen kinderen als kinderarbeider. (Unicef)
Voorbereiding
Aan het einde van de les hebben de kinderen geoefend met:
- Het innemen van een standpunt
- Argumenten bedenken bij dit standpunt
- Samenwerken
- Luisteren naar anderen
Benodigdheden:
- Timer
- Laptop/Chromebook
- Wisbordje en stift
Kern van de les
Start van de les:
Schrijf op het bord de vraag ‘Wat is kinderarbeid?’. De leerlingen schrijven op hun wisbordje wat zij denken wat kinderarbeid is. Geef vijf leerlingen de beurt die hun betekenis mogen geven. Na die vijf leerlingen maak je een korte samenvatting en vul je als leerkracht aan wat je nog niet hebt gehoord.
Verwerking:
Splits je groep op in 2 groepen. Voor- en tegenstanders. Binnen deze twee groepen maken de kinderen tweetallen. De kinderen krijgen per tweetal 1 laptop en krijgen vijftien minuten de tijd om nu argumenten op te zoeken. Als leerkracht kan je nu kiezen welke stelling je het beste bij je eigen groep past:
- Kinderarbeid is noodzakelijk.
- Kinderarbeid is schadelijk voor jonge kinderen.
Na de vijftien minuten argumenten bedenken zoeken de kinderen een tweetal van de andere groep op. Hierbij gaan we beginnen met het sportdebat. Je krijgt dus in de klas meerdere kleine debatten tegelijk. Eerst mogen de voorstanders twee minuten de andere groep overtuigen met hun argumenten. Daarna mogen de tegenstanders twee minuten de andere groep overtuigen met hun argumenten. Dan krijgen de leerlingen vijf minuten de tijd om nieuwe argumenten te bedenken en/of de argumenten van de andere groep te ontkrachten. Dan doen we hetzelfde nog een keer. Eerste twee minuten de tegenstanders en dan twee minuten de voorstanders.
Afsluiting:
Vraag de kinderen naar hun ervaringen tijdens het debatteren. Dat kan je doen aan de hand van deze vragen: Wie heeft er een goede of mooi argument gehoord? Wat maakte het dat het argument goed was?
Wat ging er goed? Wat kan er beter?
