Oliën & Vetten
EXPO GOUDA MAAKT - OLIËN & VETTEN
Expo Gouda Maakt was in 2022 een tentoonstelling over de de Goudse maakindustrie van vroeger, nu en later. Er werden zes industrieën belicht.
Dit is de informatie over Oliën& Vetten.
Van smeerboel tot chemie uit hernieuwbare bronnen
Een kijkje in de industrie die plantaardige oliën en dierlijke vetten verwerkt. In vroegere tijden werd hiervan onder andere zachte zeep gemaakt in de Viruly Zeepfabriek en stearinekaarsen in de Stearine Kaarsenfabriek Gouda.
Door innovaties in chemische processen, ontwikkelt het proces zich in de loop der jaren tot het raffineren van hernieuwbare oliën tot vetzuren en oplossingen met glycerine.
Deze vetzuren en glycerine vormen belangrijke grond- en hulpstoffen voor producten als tandpasta, parfum, margarine, vloeibare zeep, verf, inkt en antivries.
Keramiek
EXPO GOUDA MAAKT - KERAMIEK
Expo Gouda Maakt was in 2022 een tentoonstelling over de de Goudse maakindustrie van vroeger, nu en later. Er werden zes industrieën belicht.
Dit is de informatie over KERAMIEK.
Van pottenbakkers tot vuurvaste stenen
Met klei als grondstof en turf als brandstof floreren de Goudse pijpmakers, pottenbakkers en aardewerkfabriekjes. Klei en turf zijn volop voorhanden in Gouda en omgeving. Er worden grote hoeveelheden potten en kleipijpjes gemaakt. De Goudse pijpjes gaan zelfs de hele wereld over. Maar de ontwikkelingen gaan door. Conservenblikken en weckflessen verdringen de potten. Sigaren verdringen de pijpen. De industrie richt zich op een nieuwe markt. Sieraardewerk en kunstzinnig plateel maakt Gouda tot keramiek hoofdstad van Nederland.
Vakkennis van keramiek zorgt er ook voor dat er in Gouda vuurvaste stenen voor de industriële ovens worden gemaakt. Welk Gouds bedrijf is tegenwoordig marktleider in het segment van vuurvaste stenen voor ovens?
Transport
EXPO GOUDA MAAKT - TRANSPORT
Van beurtschippers tot bijzonder transport
Jarenlang passeren zeilschepen de stad. De bouw en reparatie van schepen vormt een goede inkomensbron voor Gouda. De passerende binnenvaart maakt het ook mogelijk om buiten Gouda te handelen. Goudse (kaas-)handelaren en beurtschippers varen alle kanten op, nemen post mee en handelen voor Gouwenaars op de beurs in Amsterdam. De komst van de stoomboot, de trein, het Merwedekanaal, de vrachtauto en snelwegen heeft daar verandering in gebracht. De schippers verdwijnen en ‘de Sluis’ wordt na de watersnood van 1953 gesloten. Alles gaat buiten Gouda om. Toch ontwikkelen Goudse transportbedrijven zich verder, ze specialiseren zich en verwerven een sterke positie in het bijzonder transport. EXPO GOUDA MAAKT volgt de ontwikkeling van het transport in Gouda van vroeger, nu en later.
Garens & Textiel
EXPO GOUDA MAAKT - GARENS & TEXTIEL
De textielindustrie in Gouda bestond uit het maken en verwerken van garens tot textiel en het wassen en bleken van linnengoed.
Van draden spinnen tot speciaal ondergoed
Vroeger sponnen Goudse arbeiders garen uit hennep en vlas en jonge meisje vlochten de lonten voor kaarsen. Op de touwbanen waren jonge kinderen ‘de klos’ of ze werkten als ‘raddraaiers’. Ook werden er visnetten en canvas zeilen voor schepen gemaakt. Tot de stoomboot daar verandering in brengt. Door het schone Goudse grachtenwater ontstaan er wasserijen en familiebedrijven waar linnen wordt gebleekt. De stoommachine maakt de wasserijen nog groter: ‘doe de was de deur uit’. Later zorgt de komst van de elektrische wasmachine ervoor dat ‘een kind de was kan doen’ en de wasserijen verdwíjnen. Wat is erover van die textiel- en garenindustrie in Gouda? EXPO GOUDA MAAKT laat het zien.
Levensmiddelen
EXPO GOUDA MAAKT - LEVENSMIDDELEN
Van stroop en varkensmarkt tot vegaburgers
Gouda kent een rijke historie in het maken van levensmiddelen. Begin 19e eeuw wordt van aardappels siroop gemaakt voor de Goudse stroopwavels, toen vooral bekend als ‘armenkoeken’. Er zitten talloze stroopwafelbakkerijen in de stad, waarvan er nu nog vier over zijn.
Lange tijd heeft Gouda de grootste varkensmarkt van het land. Er zijn dan ook veel slagers en speksnijders.
Zuivelcoöperaties leveren verse melk. Kaasmakers en kaashandelaren doen goede zaken.
Chocoladefabrieken maken de lekkerste zoetigheid.
Kwekers oogsten kilo’s witlof en andere groenten.
Het steeds helder wordende drinkwater draagt bij aan de kwaliteit van leven in Gouda.
Bouw & Machines
EXPO GOUDA MAAKT - BOUW& MACHINES
Van smid en aannemer tot innovatie en hightech.
In de 19e eeuw zorgt de stoommachine voor mechanisatie van bedrijven. De smederijen bouwen de machines die nodig zijn in de stad. Denk aan machines voor het droogwalsen van melk, baggermachines, verpakkingsmachines en zelfs kleine locomotiefjes. De heimachine maakt het mogelijk om sneller te bouwen. Later wordt de toepassing van beton langzaamaan gemeengoed. Ook meubelmakers maken lang deel uit van de Goudse industrie.
Zonder bouwers geen fabriekshallen en zonder machines geen productie. EXPO GOUDA MAAKT laat zien hoe innovaties en aanpassingsvermogen hebben bijgedragen aan de maakindustrie en de ontwikkeling van de stad.
·1850 GOUDA 14.451 inwoners in 3.240 huishoudens in 2.642 woningen
·2021 Gouda 73.681 inwoners in 31.500 huishoudens in 33.725 woningen
·Rond 1900 werkten er bijna 700 mensen in Gouda in de bouw.
Meer foto's
EXPO GOUDA MAAKT - meer foto's
Beroepen & mensen die buiten de zes industriegroepen van Expo Gouda Maakt vielen, maar te mooi zijn om niet te vermelden.
Bronvermeldingen
De informatie is een verzameling van wetenswaardigheden over Gouda. Het is geen doorlopend verhaal, je kunt overal in- en uitstappen.
Het heeft geen wetenschappelijke pretentie. De informatie komt uit allerlei openbare internetbronnen.
En... vooral -met toestemming- uit de boeken van Bregje de Wit ‘Op hoop van Zaken’ en Wim Denslagen ‘Gouda’.
- De stichting expo.GOUDA750 heeft zich ingespannen om de rechten op teksten en beeldmateriaal met onderstaande betrokkenen te regelen. Mochten er evenwel bezwaren bestaan graag een melding aan secretariaat@expogoudamaakt.nl.
| Paul H.A.M. Abels |
| Bert Bohnen |
| Mirjam Borghgraef SAS |
| Frans Bos Hist.Ver.Wxvn |
| I.J. Brugmans, De arbeidende klasse in de 19e eeuw |
| Leon van Catz |
| Leon van Catz |
| Compaxo Gouda |
| Croda Nederland |
| Marcel van Dasselaar |
| Wim Denslagen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed |
| C.H.M. Dercksen 1944-Goedewaagen |
| Henny van Dolder – de Wit 2011-4 |
| Don Duco, Amsterdam Pipe Museum, 2017 |
| J.L. van Eijk |
| Lies Elte Kaashandel-Maatschappij Gouda |
| Wouter Enderink |
| Europeana |
| EYE Filmmuseum |
| Gazendam - Ge Vaartjes over Herman de Man |
| Gordijn |
| Gouda Refractories |
| Eduard Engel |
| Melkinrichting ‘Ons Ideaal’ (archief “Die Goude”). |
| DieGoude 2017. |
| Archief “Die Goude” |
| Robert den Hartogh |
| Cor Heuvelman Gouds Dagblad |
| Hippomobiel Erfgoed |
| Reïnda Hullij Museum Maluku |
| Gouda INTO Business herfst 2017) |
| Gerard Jacobs NEDSEK |
| Gert Jan Jansen |
| Rob Kuijsten Kuyper Kaarten |
| Rinus Lasschuyt fotografie |
| Marco Mastenbroek Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed |
| Mokveld |
| Montana sigarenfabriek, Gouda; 1925-1930 |
| Pim Mul |
| Museum Maluku |
| Narionaal Archief |
| Kees Nieuweveld Gouwestad TV |
| Grard Noorman-Bouters |
| Anneke H. Otterloo Eten en eetlust in Nederland, van |
| Pluis 2008 Zenith |
| Compaxo |
| Adriaan Pothuizen NVBS |
| RCE - Creative Commons |
| Leenke Ripmeester EYE |
| SAMH Streek Archief Midden-Holland |
| Spaarnestad Photo |
| Nederlandse Staatscourant 15 mei 1865 |
| Slangen Staal |
| Pim Steenbergen - Bruine Goud |
| Huub Surendonk, 2001. 100 jaar Gouda Vuurvast |
| H.A.J. Tempelman, Historie van het pijpenmakersgeslacht Van der Want |
| Dick-jan Thuis |
| Tidinge 2009-2011 |
| Kim Tieleman Spaarnestad Photo |
| Unilever Zeepfamilie in zorgentijd 1942 |
| U-Vitalis Op eigen terrein Unilever |
| Gé Vaartjes (Herman de Man) |
| Marianne van der Veer SAMH bevestiging Streekarchief |
| Wim Vegt |
| Hans Vogels 1994 - N.V. Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland |
| R. van der Wal 1000 jaar Gouda, hoofdstuk 17, , Hilversum 2002). |
| hoofdstuk 17, R. van der Wal, hoofdstuk 17 1000-jaar Gouda |
| Karen Waroux Croda Nederland B.V. |
| Bas Weenink Die Goude (november 2020) |
| H.F.Wessels - Gouda : proeve ener stadsmonografie. |
| A. van WijnenDe Producent 40 jaar 1915-1955 |
| Wikimedia Commons |
| Wikipedia |
| Wendy van Willigenburg |
| Bregje de Wit: Op hoop van Zaken |
| Bob de Wit jr. foto+AA2:B79 |
