Weer een evangelie? (Inleiding)
Still uit de film: de leerlingen kijken verwachtingsvol uit naar Jezus
Er is hoop: in zijn nieuwste project slaagt de Zwitserse regisseur Milo Rau er verbazingwekkend goed in om een spirituele parabel en een politieke les te combineren.
Milo Rau is een van die artiesten die doorgaat waar het pijn doet. Zijn werk gaat vaak over de breekpunten van onze beschaving, zowel direct als reflectief, waarbij de toeschouwer altijd betrokken is: misdaad, terreur, onrecht. Men kan discussiëren over bijna elk van zijn projecten en over elke keuze die hij maakt. Over kunst kun je op dit moment nauwelijks iets beters zeggen.
En nu: een evangelie. Naar dan een nieuwe versie. Een evangelie als een opstand van de armen en de rechtelozen. Als re-enactment met een nieuwe cast. Sinds Dostojevski's fantasie over de grootinquisiteur hebben we weinig illusies gehad over de kansen op terugkeer van de Messias en de reacties van de autoriteiten daarop. Maar verrassend genoeg is Das Neue Evangelium Milo Rau's meest toegankelijke, tedere en optimistische werk tot nu toe geworden.
Het pad dat we volgen leidt met enkele close-ups naar Matera, in de winter. Die plek in Basilicata is beroemd om zijn grotwoningen en is al geruime tijd een goed filmdecor en een toeristische trekpleister. Pasolini filmde hier scènes uit zijn HET EVANGELIE VAN MATTHEÜS, net als Mel Gibson, met zijn THE PASSION OF THE CHRIST, maar WONDER WOMAN, JAMES BOND en de klassieker Ben Hur werden hier ook gefilmd. Matera is dus een grote filmset. De omgeving lijkt op die van Jeruzalem: de vallei, de steegjes en het donkerbruin, de mengeling van vreemdheid en toch geborgenheid, het licht. Matera is het Jeruzalem dat er nooit was. Matera is armoede omgezet in een bepaalde vorm van rijkdom.
De stad en de omgeving worden het object van de zoektocht naar film- en toneellocaties, en de zoektocht zelf maakt al deel uit van de film. De schoonheid van het landschap wordt bewonderd door de twee vertellers, de regisseur Milo Rau en de activist Yvan Sanet, die opkomt voor de rechten van de vluchtelingen en de mensen die onder slaafse omstandigheden op de sinaasappel- en tomatenvelden werken en tegen de “maffiamethoden” in de landbouwindustrie. Yvan zal de rol van Jezus op zich nemen.
De dialoog met de beroemde voorbeelden gaat verder: de film van Pasolini wordt vertoond in een kleine kelderbioscoop. De acteur die toen Jezus speelde, Enrique Irazoqui, speelt nu de rol van de Doper. En hij wijdt als het ware de personages in. De acteur blijft ons begeleiden bij de voorbereidingen.
De relaties tussen spel en werkelijkheid worden tot in de kleinste details onderzocht, bijvoorbeeld wanneer de burgemeester graag de rol wil spelen van de man die een tijdje het kruis voor Christus heeft gedragen, of wanneer deelnemers aan het spel hun motieven voor hun rolkeuzes en met echte Speel ijverige folteraars en Romeinse soldaten.
Dat is een van de breekpunten in deze film die ons er steeds weer van weerhoudt om er ons comfortabel bij te voelen. Zoals de beschrijving door Yvan van een incident waarbij een van de mannen die voor 30 euro per dag in het veld werkt, flauwviel van de inspanningen en de hitte. Als ze vragen hem naar het ziekenhuis te brengen, verbiedt de directeur het en dreigt met een boete van 50 euro. En dan de prachtige kleine succesmomenten: de presentatie van tomaten in blik die vrij van maffia en uitbuiting zijn gemaakt. En ook de bevrijding uit de valkuil van gedwongen prostitutie. Als je de christelijke en marxistische boodschappen in één zin zou samenvatten, zou het resultaat waarschijnlijk dit zijn: er is hoop.
