In dit informatiestuk worden verschillende standpunten ten opzichte van het onderwijs in zowel Nederland als andere landen over de wereld toegelicht. Hierbij wordt de relatie tussen biologie en andere schoolvakken belicht. Waarna vervolgens besproken wordt hoe de toekomst van het biologieonderwijs eruit ziet in relatie tot andere vakken en binnen het vernieuwend onderwijs. In het informatiestuk wordt meerdere keren verwezen naar ALASCA (Amsterdam Liberal Arts & Sciences Academie), dit is de school waar ik lesgeef.
Biologieonderwijs in Nederland
Over de laatste jaren is de pedagogische verhouding tussen leraren en leerlingen aan het verschuiven. Waarbij voorheen gebruik gemaakt werd van een machtsverhouding om leerlingen op te voeden, ligt er nu meer nadruk op het gesprek aangaan met leerlingen (Pels, 2012). Dit laat zien dat het pedagogisch handelen in het onderwijs een steeds belangrijkere rol inneemt in het onderwijs. Leerlingen helpen met het ontwikkelen van autonomie, verantwoordelijkheidsgevoel en burgerschap behoort tot de nieuwe onderwijsdoelen (Onstenk, 2011).
Op scholen uit zich dit altijd in een eigen vorm. Op ALASCA (ALASCA, 2021) wordt gehandeld vanuit de pedagogische driehoek, bestaande uit de thuiscultuur, de schoolcultuur en peergroepcultuur (El Hadioui, 2011). Daarnaast wordt er gekeken naar de ontwikkeling van de leerling als persoon. Dit is vergelijkbaar met de hiervoor genoemde nieuwe doelen binnen het onderwijs.
Didactiek op ALASCA heeft andere uitgangspunten dan de gemiddelde school in Nederland. ALASCA valt namelijk binnen het vernieuwend onderwijs, waarbij de klassieke manier van onderwijs losgelaten wordt. De didactische uitgangspunten binnen ALASCA (2021) zijn dan ook co-teaching, formatieve assessment, metacognitie en interdisciplinaire modules en burgerschapsvorming. Deze uitgangspunten zijn vernieuwend ten opzichte van het klassieke onderwijs in Nederland, waarbij gebruik gemaakt wordt van een methode bij het vak biologie, die door de onder- en bovenbouw afgehandeld wordt, waarbij weinig tot geen ruimte is voor formatieve assessment en het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden.
Onderwijs in het buitenland
Voor het biologieonderwijs binnen Europa heeft de European Communities Biologists Association (ECBA) een aantal minimale eisen (1997) opgesteld waaraan biologieonderwijs binnen Europa moet voldoen. Deze eisen zijn opgesteld om een gelijke basis te hebben voor al het biologieonderwijs binnen Europa. Binnen deze eisen wordt onderscheid gemaakt tussen het belang van biologie, biologie binnen het curriculum en de praktische zaken van biologie binnen het onderwijs waarbij aandacht besteedt wordt aan pedagogiek gedurende het biologieonderwijs.
Op pedagogisch gebied wordt aangegeven dat het belangrijk is dat biologie al vanaf jongs af aan in het curriculum wordt verwerkt en dit aanblijft houden tot in ieder geval het 17e levensjaar (ECBA, 1997). Dit wordt aangegeven omdat de leerlingen dan een relatie ontwikkelen met hun omgeving en de natuur. Daarnaast ontwikkelen ze op deze manier de vaardigheid om vraagstukken op gebied van natuur en gezondheid over zichzelf en als deel van de samenleving op een verantwoordelijke manier op te lossen. Daarnaast wordt door de ECBA (1997) beschreven dat er binnen het curriculum genoeg ruimte moet zijn voor praktisch werk, zodat leerlingen inzicht krijgen in wetenschappelijk handelen en verantwoordelijkheid krijgen voor het verzorgen van planten en dieren.
Biologie in relatie tot andere schoolvakken
Op ALASCA wordt lesgegeven aan de hand van interdisciplinaire modules, dit betekent dat de leerlingen een module krijgen in plaats van een vak, waarin meerdere vakken (biologie, scheikunde, Engels, etc.) gecombineerd aan de leerlingen worden aangeboden. Een voorbeeld hiervan is de module Heelal waarbij de disciplines natuurkunde, biologie en scheikunde gecombineerd aangeboden worden. Het voordeel van het combineren van biologie met andere natuurwetenschappelijke disciplines is omdat er veel overlap ligt tussen de disciplines (SLO.nl, z.d.). Dit zorgt ervoor dat er een verbinding gemaakt kan worden tussen de onderwerpen en abstracte begrippen en hiermee een connectie gemaakt kan worden met actuele onderwerpen. Daarnaast is er veel overlap in eindexamenprogramma’s van de natuurwetenschappelijke vakken wat betreft vaardigheden.
In Engeland is daarom ook een programma opgesteld waarbij aandacht besteedt wordt aan het praktische gedeelte van natuurwetenschappelijke vakken, met nadruk op kwaliteit van practica in plaats van nadruk op kwantiteit (The association for science education, 2009).
Maar biologie kan niet alleen gecombineerd worden met bètavakken, maar ook met gamma- en alfavakken. Om te zorgen voor een goede burgerschapsvorming is het belangrijk dat de leerlingen competenties ontwikkelen om deel te kunnen nemen in een democratische samenleving (Eerste kamer der staten generaal, 2021). Deze competenties vallen niet alleen onder bètavakken, maar juist in combinatie met gamma- en alfavakken. De maatschappij bestaat namelijk niet uit specifiek verdeelde componenten, maar is een samenwerking van deze componenten door elkaar heen. Daarom is het voor veel onderwerpen mogelijk om een koppeling te maken met biologie.
Een voorbeeld voor een mogelijke combinatie tussen een maatschappijvak en biologie is de ontwikkeling van klimaatverandering en de gevolgen hiervan. Hierbij kan inhoudelijk gekeken worden naar klimaatverandering, wat deels biologie en deels aardrijkskunde omvat, daarnaast kan gekeken worden wat de gevolgen hiervoor zijn op de maatschappij, welke politieke gevolgen hieraan verbonden zijn, wat er al gedaan wordt aan klimaatverandering, ook de klimaattop kan hieraan verbonden worden. Niet alleen maatschappij kan hier aan verbonden worden, maar de alfavakken ook. Te beginnen met Nederlands. Over klimaatverandering kunnen verschillende stellingen bedacht worden waarover gedebatteerd kan worden, waar essays etc. over geschreven kunnen worden, waar leesvaardigheid mee getest kan worden, etc. Ook kunnen andere talen hieraan gekoppeld worden, door te kijken hoe klimaatverandering in bijvoorbeeld Engeland en Spanje een rol speelt en ook hierover kunnen weer essays geschreven worden en geoefend worden met taalvaardigheid.
Toekomst van biologieonderwijs
Het biologieonderwijs is vol in ontwikkeling, net als alle andere bètavakken. Zoals al eerder benoemd is in Engeland een programma ontwikkeld waarbij meer aandacht besteedt wordt aan practica binnen het bèta-onderwijs (The association for science education, 2009). Maar niet alleen in het buitenland is er ontwikkeling in het biologieonderwijs, ook in Nederland zijn er vergelijkbare initiatieven, zoals van Curriculum.nu (2020) het Mens en Natuur project. Hierbij worden de disciplines natuurkunde, scheikunde, biologie en aardrijkskunde samengevoegd tot een lesprogramma waarbij er door gebruik te maken van verschillende bouwstenen meer aandacht komt voor persoonlijke en maatschappelijke vraagstukken.
Het interdisciplinaire onderwijs lijkt voor mij ook de toekomst van het biologieonderwijs. Dit zeg ik niet alleen omdat ik op een school werk waar we hier gebruik van maken, maar ook omdat ik denk dat hierdoor de lesstof beter aangepast kan worden zodat het aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen, maar ook zorgt voor een duidelijkere samenhang van onderwerpen binnen het curriculum in de school. Zoals eerder vermeld is het heel makkelijk om van actuele vraagstukken interdisciplinaire modules te maken, waar alle vakken bij betrokken kunnen worden. Zo is op ALASCA ook de interdisciplinaire kernmodule Amsterdam ontwikkeld, waarbij de disciplines aardrijkskunde, kunst, geschiedenis en biologie verweven zijn tot een grote module.
Voor deze opzet is alleen vaak geen ruimte op klassiek onderwijsscholen. Dit komt omdat er dan vaak een lesmethode in het spel is waar niet vanaf geweken kan worden. Daarom zijn er nu steeds meer scholen die hiervan afwijken en op een vernieuwende manier een school starten waar meer aandacht en ruimte is voor koppeling tussen de disciplines.
