Vwo biologie: wat moet je weten

Vwo biologie: wat moet je weten

Belangrijke begrippen tijdens jouw examen

Op deze pagina bieden we een overzicht van de begrippen die je moet kennen voor jouw examen. Weet je waar deze begrippen over gaan, herken je ze én kun je ze toepassen in een specifieke context? Dan ben je al een heel eind op de goede weg. De precieze leerdoelen voor dit vak staan in de syllabus.

M. Molecuul- en celniveau

Als je alle examenstof hebt geleerd, kun je:

  • met behulp van de concepten DNA en eiwitsynthese verklaren hoe zelfregulatie op moleculair niveau plaatsvindt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
  • met behulp van de concepten homeostase, transport, assimilatie en dissimilatie verklaren hoe de stofwisseling van cellen van prokaryoten en eukaryoten verloopt, in de context van gezondheid en voeding;
  • met behulp van de concepten genexpressie en celdifferentiatie benoemen hoe de ontwikkeling van cellen verloopt, en uitleggen hoe stoornissen in de ontwikkeling kunnen ontstaan en worden aangepakt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
  • met behulp van de concepten genregulatie en interactie met (a)biotische factoren verklaren hoe moleculaire regulatie plaatsvindt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
  • met behulp van de concepten celcommunicatie en interactie met (a)biotische factoren uitleggen hoe cellulaire interactie verloopt, in de context van gezondheid;
  • met behulp van de concepten voortplanting en erfelijke eigenschap verklaren hoe eigenschappen worden overgedragen, en uitleggen hoe de reproductie van eukaryoten en prokaryoten verloopt, in de context van energie, gezondheid en voedselproductie;
  • met behulp van de concepten DNA, mutatie, genetische variatie, recombinatie en populatie verklaren hoe variatie in populaties tot stand komt, in de context van gezondheid en voedselproductie.

 

De begrippen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

 

Onderwerpen en begrippen

Dit weet ik

M1 Eiwitsynthese (Subdomein B1)

 

M1.1 DNA

 

dna, rna, nucleïnezuur, helixstructuur, basenparing, nucleotide, enkelstrengs dna, dubbelstrengs dna, chromosoom, histon, atoom, molecuul, ion, molecuulformule, structuurformule, waterstofbrug

 

kern dna, mitochondriaal dna, chloroplast dna

 

basenvolgorde, genetische code, plasmide, primer, pcr, sequencen, restrictie-enzym

 

M1.2 Eiwitsynthese

 

aminozuur, eiwit, proteïne, codon, startcodon, stopcodon, tripletcode

 

transcriptie, translatie, mrna, trna, rrna, cytoplasma, ribosoom, golgi-systeem, endoplasmatisch reticulum, anticodon, coderende streng, afleesrichting, template/matrijsstreng, dna-polymerase

 

primaire structuur, secundaire structuur, tertiaire structuur, quaternaire structuur, peptidebinding, zwavelbrug

 

M2 Stofwisseling van de cel (Subdomein B2)

 

M2.1 Homeostase

 

prokaryoot, bacterie, celwand, cirkelvormig chromosoom

 

virus, eiwitmantel, dna-virus, rna-virus

 

eukaryoot, endosymbiose, celkern, kernlichaampje, kernporie, vacuole, grondplasma, cytoskelet, centriolen, mitochondrie, lysosoom, chloroplast, chlorofyl, plastide, ciliën, flagel

 

dynamisch evenwicht, ionenpomp

 

homeostase, terugkoppeling, receptoreiwit, effector, cascade

 

M2.2 Transport

 

diffusie, osmose, actief transport, passief transport, endocytose, exocytose, ionentransport, glucose, zuurstof, koolstofdioxide, natriumchloride

 

fosfolipiden, wateroplosbaar, vetoplosbaar, hydrofiel, polair, hydrofoob, apolair  
plasmolyse, turgor  
semipermeabel membraan, selectief permeabel, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, osmotische druk, osmotische waarde, waterpotentiaal  
motoreiwit  
M2.3 Assimilatie en dissimilatie  
autotroof, heterotroof, assimilatie, dissimilatie  
chemische reactie, katalyseren, enzym, evenwichtsreactie  
chemische energie, lichtenergie, kinetische energie, warmte, adp, atp, nad, nadh, nadp, nadph, proton, elektron, licht  
fotosynthese, c-assimilatie, lichtreactie, donkerreactie, elektromagnetisch spectrum  
voortgezette assimilatie, bouwstof, brandstof, reservestof, koolhydraat, monosacharide, disacharide, polysacharide, zetmeel, glycogeen, cellulose, vet, vetzuur, glycerol, essentieel aminozuur, niet-essentieel aminozuur, tussencelstof  
anaeroob, glycolyse, gisting, alcohol, melkzuur, methaan  
aeroob, verbranding, citroenzuurcyclus, oxidatieve fosforylering, oxidator, reductor  
reactievergelijking, calcium, chloor, fosfor, ijzer, kalium, koolstof, stikstof, natrium, waterstof, zuurstof, ammoniak, fosfaat, glucose, nitraat, nitriet, stikstofgas, water, zuurstofgas  
enzymwerking, substraat, enzymsubstraatcomplex, indicator  
ph, denaturatie, optimumkromme  
fermentatie, recombinant-dna-technologie, micro-organismen  
chemosynthese  
M3 Zelforganisatie van cellen (Subdomein C1)  
M3.1 Genexpressie  
niet-coderend dna  
introns, exons, cdna  
genexpressie, gen, splicing  
receptor, membraaneiwit, transporteiwit, eiwithormoon, structuureiwit, antistof  
knock-out-gen, fenotype  
M3.2 Celdifferentiatie  
genotype  
celtype, celdifferentiatie, specialisatie  
stamcel, stamcelonderzoek, stamceltransplantatie  
apoptose, kanker  
M4 Moleculaire en cellulaire interactie (Subdomeinen D1 en D2)  
M4.1 Genregulatie en interactie met (a)biotische factoren  
genregulatie  
structuurgen, regulatorgen, promotor, operator, repressor  
transcriptiefactor, activator  
nucleosoom, methylering, epigenetica, rna  
mutagene factor, proto-oncogen, tumorsuppressorgen  
M4.2 Celcommunicatie en interactie met (a)biotische factoren  
signaalstof, receptor, respons, second messenger, signaalcascade  
synaps, natrium/kalium-pomp, impulsgeleiding, sprongsgewijze impulsgeleiding, neurotransmitter, rustpotentiaal, actiepotentiaal, prikkeldrempel, refractaire periode, exciterend, inhiberend  
zenuwcel, cell junctions, hormoon, cytokine  
steroïdhormoon, peptidehormoon, receptor in celmembraan, receptor in cytoplasma  
celcommunicatie  
M7 Reproductie van het organisme (Subdomein E3)  
M7.1 Erfelijke eigenschap  
allel, genoom, fenotype, milieufactor  
autosoom, geslachtschromosoom, x-chromosoom, y-chromosoom  
monohybride kruising, dihybride kruising, dominant, onvolledig dominant, recessief, intermediair, stamboom, kruisingsschema, homozygoot, heterozygoot, x-chromosomaal, multipele allelen, letale factor, gekoppelde genen  
ethisch argument, biologisch argument  
M8 Selectie (Subdomein F1)  
M8.1 DNA  
dna-analyse, verwantschap  
M8.2 Mutatie  
puntmutatie, deletie, insertie, genoommutatie, leesraamverschuiving, frame shift mutatie  
mutagene stof, mutagene straling, dna-repairsysteem, genetische modificatie  
overlevingskans  
M8.3 Recombinatie  
geslachtelijke voortplanting, meiose, haplotype, homologe chromosomen, crossing-over  
M8.4 Genetische variatie  
genetische variatie, recombinatie, genenpool, aanpassing, inteelt  
cisgeen, transgeen  

Colofon

Het arrangement Vwo biologie: wat moet je weten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Laatst gewijzigd
2024-12-06 11:43:39
Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

  • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
  • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
  • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting
Wat moet je weten voor het centraal eindexamen? Je kunt hier per examenonderdeel lezen wat je globaal moet kunnen. De begrippen, onderwerpen en/of opvattingen die je in ieder geval moet kennen, vind je hier. Maar let goed op! Deze begrippen, onderwerpen, en/of opvattingen moet je altijd kunnen duiden. Je moet de begrippen met elkaar verbinden, in een specifieke context herkennen en toepassen of elders weer gebruiken. Sec alleen het uit je hoofd leren van de begrippen is lang niet voldoende om je examen te halen. Vraag dus altijd aan je docent om je bij het leren te helpen.
Leerniveau
VWO 6; VWO 4; VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologie;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Trefwoorden
centraal eindexamen, eindexamen, voexamen, watmoetjeweten

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

Disclaimer

https://maken.wikiwijs.nl/176566/Disclaimer

Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

Sjabloon wat moet je weten

https://maken.wikiwijs.nl/174792/Sjabloon_wat_moet_je_weten

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

close
Colofon
gemaakt met Wikiwijs van kennisnet-logo
open