Belangrijke begrippen tijdens jouw examen

Op deze pagina bieden we een overzicht van de begrippen die je moet kennen voor jouw examen. Weet je waar deze begrippen over gaan, herken je ze én kun je ze toepassen in een specifieke context? Dan ben je al een heel eind op de goede weg. De precieze leerdoelen voor dit vak staan in de syllabus.

M Molecuul- en celniveau

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

met behulp van de concepten homeostase, transport, assimilatie en dissimilatie verklaren hoe de stofwisseling van cellen van prokaryoten en eukaryoten verloopt, in de context van gezondheid en voeding;
met behulp van de concepten genexpressie en celdifferentiatie benoemen hoe de ontwikkeling van cellen verloopt, in de context van energie en gezondheid;
met behulp van het concept erfelijke eigenschap verklaren hoe eigenschappen worden overgedragen bij eukaryoten en prokaryoten, in de context van veiligheid en voedselproductie;
met behulp van de concepten DNA, mutatie, recombinatie en variatie verklaren hoe variatie in populaties tot stand komt, in de context van gezondheid en voedselproductie.

De onderwerpen en begrippen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen	Dit weet ik
M2 Stofwisseling van de cel (subdomein B2)
M2.1 Homeostase
prokaryoot, bacterie, plasmide, celwand, cirkelvormig chromosoom
virus, eiwitmantel, DNA-virus, RNA-virus
eukaryoot, celkern, chromosoom, celwand, celmembraan, vacuole, cytoplasma, mitochondrie, (ruw) endoplasmatisch reticulum, golgi-systeem, plastiden, ribosoom, lysosoom, bladgroenkorrel, bladgroen, trilharen
homeostase
M2.2 Transport
diffusie, osmose, semi-permeabel membraan, selectief permeabel, receptoreiwit, ionentransport, actief transport, passief transport, endocytose, exocytose, glucose, zuurstof, koolstofdioxide (CO2), natriumchloride (NaCl)
isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, osmotische waarde
plasmolyse, turgor
M2.3 Assimilatie en dissimilatie
atoom, molecuul, ion, energie, autotroof, heterotroof, assimilatie, dissimilatie
chemische energie, lichtenergie, kinetische energie, warmte, ADP, ATP, fosfaat
fotosynthese, bladgroenkorrel, glucose, zuurstof, koolstofdioxide
voortgezette assimilatie, bouwstof, brandstof, reservestof, koolhydraat, monosacharide, disacharide, polysacharide, zetmeel, glycogeen, cellulose, vet, vetzuur, glycerol, eiwit, aminozuur, essentieel aminozuur, niet-essentieel aminozuur, DNA, enzym, fosfolipide, tussencelstof, katalysator, wateroplosbaar, vetoplosbaar
energievoorziening, verbranding, aeroob, anaeroob, gisting, alcohol, melkzuur, glucose, zuurstof, koolstofdioxide
reactievergelijking, molecuulformule, structuurformule, calcium (Ca), chloor (Cl), fosfor (P), ijzer (Fe), kalium (K), koolstof (C), stikstof (N), natrium (Na), waterstof (H), zuurstof (O), ammoniak (NH3), koolstofdioxide (CO2), fosfaat (PO43-), glucose (C6H12O6), methaan (CH4), nitraat (NO32-), nitriet (NO2-), stikstofgas (N2), water (H2O), zuurstofgas (O2)
enzymwerking, katalyseren, substraat, enzym-substraatcomplex
pH, optimumkromme, indicator
biotechnologie, metabolisme, recombinant-DNA, micro-organisme
M3 Zelforganisatie van cellen (subdomein C1)
M3.1 Genexpressie
DNA, RNA, eiwit, genetische code, nucleotidenvolgorde, gen, startcodon, stopcodon, niet-coderend DNA
genexpressie
enzym, receptor, membraaneiwit, transporteiwit, eiwithormoon, structuureiwit, antistof
fenotype
M3.2 Celdifferentiatie
genoom
celdifferentiatie
genexpressie, celtype
stamcel
stamcelonderzoek, stamceltransplantatie
M7 Erfelijke eigenschap (subdomein E4)
M7.1 Erfelijke eigenschap
gen, allel, genoom, genotype, fenotype, milieufactor
chromosoom, autosoom, geslachtschromosoom, X-chromosoom, Y-chromosoom
monohybride kruising, dominant, onvolledig dominant, recessief, intermediair, stamboom, kruisingsschema, homozygoot, heterozygoot, X-chromosomaal, multipele allelen, letale factor
ethisch argument, biologisch argument
M8 Selectie (subdomein F1)
M8.1 DNA
DNA, genetische informatie, genetische code
DNA-analyse, verwantschap
M8.2 Mutatie
chromosoom, gen, allel, mutagene stof, mutagene straling, puntmutatie, genoommutatie genotype, fenotype
overlevingskans
M8.3 Recombinatie
geslachtelijke voortplanting, meiose, homologe chromosomen, autosoom, geslachtschromosoom, genoom, gekoppelde genen
M8.4 Variatie
genetische variatie, mutatie, recombinatie, fenotype, genotype, genenpool
genetische modificatie, transgeen

Colofon

Het arrangement Havo biologie: wat moet je weten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Lerenvoorhetexamen
Laatst gewijzigd: 2024-12-02 14:50:44
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: Wat moet je weten voor het centraal eindexamen? Je kunt hier per examenonderdeel lezen wat je globaal moet kunnen. De begrippen, onderwerpen en/of opvattingen die je in ieder geval moet kennen, vind je hier. Maar let goed op! Deze begrippen, onderwerpen, en/of opvattingen moet je altijd kunnen duiden. Je moet de begrippen met elkaar verbinden, in een specifieke context herkennen en toepassen of elders weer gebruiken. Sec alleen het uit je hoofd leren van de begrippen is lang niet voldoende om je examen te halen. Vraag dus altijd aan je docent om je bij het leren te helpen.
Leerniveau: HAVO 4; HAVO 5;
Leerinhoud en doelen: Biologie;
Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Trefwoorden: centraal eindexamen, eindexamen, voexamen, watmoetjeweten

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

Wat moet je kennen - LVHE. (z.d.).

Disclaimer

https://maken.wikiwijs.nl/176566/Disclaimer

Wat moet je kennen - LVHE. (z.d.).

Sjabloon wat moet je weten

https://maken.wikiwijs.nl/174792/Sjabloon_wat_moet_je_weten

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Meer informatie voor ontwikkelaars

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.