O Orgaan- en organismenniveau

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

  • met behulp van de concepten orgaan, fotosynthese, ademhaling, vertering, uitscheiding en transport uitleggen hoe de stofwisseling van organismen verloopt, in de context van gezondheid en voedselproductie, en benoemen hoe stoornissen daarin kunnen ontstaan en worden aangepakt;
  • met behulp van de concepten homeostase, hormonale regulatie en neurale regulatie verklaren hoe eukaryoten zichzelf reguleren, in de context van sport en voeding;
  • met behulp van het concept afweer uitleggen hoe eukaryoten zich beschermen tegen andere organismen, virussen en allergenen, in de context van gezondheidszorg en voedselproductie, en welke problemen daarbij kunnen ontstaan.

 

De onderwerpen en begrippen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen

Dit weet ik

O1 Stofwisseling van het organisme (subdomein B3)

 

O1.1 Orgaan

 

cel, weefsel, orgaan, orgaanstelsel  
O1.2 Fotosynthese  
fotosynthese, koolstofassimilatie, voortgezette assimilatie, dissimilatie  
O1.3 Ademhaling  
gaswisseling, longen, luchtpijp, bronchie, longblaasje  
ademhalingsspieren, ventilatiebewegingen, longcapaciteit, vitale capaciteit, restvolume, dode ruimte  
diffusie, zuurstofconcentratie/zuurstofdruk, zuurstoftransport, hemoglobine, koolstofdioxideconcentratie/koolstofdioxidedruk, koolstofdioxidetransport  
O1.4 Vertering  
(spijs)vertering, speekselklier, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, alvleesklier, lever, galblaas, dunne darm, dikke darm, endeldarm, kringspier, lengtespier, darmperistaltiek  
voedingsstof, mechanische vertering, chemische vertering, verteringssap, enzymen voor koolhydraatvertering, enzymen voor eiwitvertering, enzymen voor vetvertering, emulgeren, gal, verteringsproduct  
resorptie, darmvlok, darmbacterie  
O1.5 Uitscheiding  
uitscheiding, lever, leverlobje, nier, niereenheid, niermerg, nierschors, kapsel van Bowman, glomerulus, nierbuisjes, urineblaas, long, huid, zweetklier  
gal, ureum, waterhuishouding, ultrafiltratie, reabsorptie/terugresorptie, urine, ADH, zweet  
O1.6 Transport  
grote bloedsomloop, kleine bloedsomloop, hart, hartklep, sinusknoop, hartslagfrequentie, slagvolume, slagader, ader, haarvat, bloeddruk, bovendruk, onderdruk  
bloedsamenstelling, bloedplasma, voedingsstof, afvalstof, cholesterol, rode bloedcel, witte bloedcel, bloedplaatje, beenmerg, zuurstoftransport, hemoglobine, koolstofdioxidetransport, bloedstolling, weefselvloeistof, lymfe  
bloedvatenstelsel, lymfesysteem, lymfevat  
O2 Zelfregulatie van het organisme (subdomein B4)  
O2.1 Homeostase  
zenuwstelsel, zintuigen, hormoonstelsel, receptor, inwendig milieu, uitwendig milieu, pH, temperatuurregulatie, koolstofdioxideconcentratie, zuurstofconcentratie, glucoseconcentratie  
regelkring, positieve terugkoppeling, negatieve terugkoppeling  
O2.2 Hormonale regulatie  
hormoon, hormoonklier, exocrien, endocrien, hormoonstelsel, hormoonconcentratie, positieve terugkoppeling, negatieve terugkoppeling, doelwitorgaan, hormoonreceptor  
hypothalamus, hypofyse, schildklier, nier, bijnier, eierstok, teelbal, eilandje van Langerhans, insuline, glucagon, adrenaline, schildklierhormoon, EPO  
O2.3 Neurale regulatie  
centraal zenuwstelsel, perifeer zenuwstelsel, grote hersenen, kleine hersenen, hersenschors, centra in de hersenschors, hersenstam, ruggenmerg, autonoom (vegetatief) zenuwstelsel, animaal zenuwstelsel, gevoelszenuwcel, schakelzenuwcel, bewegingszenuwcel, signaalverwerking, prikkel, impuls, cel van Schwann, myelineschede, synaps, impulsgeleiding, sprongsgewijze impulsgeleiding, neurotransmitter, temperatuurreceptor, lichtreceptor, tastreceptor, pijnreceptor  
regelkring, reflexboog  
O3 Afweer van het organisme (subdomein B5)  
O3.1 Afweer  
huid, slijmvliezen, bloed, lymfe, beenmerg, lymfeknoop, macrofagen, T-helpercel, cytotoxische T-cel, B-cel, plasmacel, geheugencel, mestcel  
aangeboren afweer, verworven afweer, natuurlijke immuniteit, kunstmatige immuniteit, actieve immuniteit, passieve immuniteit, lichaamseigen, lichaamsvreemd, antigeen, antistof, receptor, vaccinatie, transplantatie, bloedtransfusie, AB0-systeem, resusfactor, donor, acceptor  
virus, bacterie, antibioticum, resistentie