5.6. Het ontstaan van supranationale instellingen

5.6. Het ontstaan van supranationale instellingen

5.6.1 Inleiding

Met het idee om de vrede en veiligheid in de wereld te bewaren, werd na de Eerste Wereldoorlog in 1919 de Volkenbond (zie boven) opgericht om “internationale samenwerking te bevorderen en internationale vrede en veiligheid te bereiken”. Toch heeft de Volkenbond omwille van verscheidene redenen (zie boven!) het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog niet kunnen voorkomen. Maar al snel tijdens WOII dachten er leiders opnieuw na over hoe ze vrede konden stichten. Dit kreeg vorm in het Atlantisch Handvest.

           Roosevelt (VS) en Churchill (GB) aan boord van de USS Augusta.

Het Atlantisch Handvest is een besluit dat genomen is aan boord van de boot de USS Augusta, die in de Placentia Bay lag, voor de kust van Canada. Het handvest voorzag een visie en voorbereiding tot het functioneren van de wereld na de Tweede Wereldoorlog.Het Atlantisch Handvest werd gesloten door de eerste minister van Groot-Brittanië, Winston Churchill, en de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt.
De gezamenlijke verklaring van het Atlantisch Handvest werd uitgegeven op 14 augustus 1941 en bevatte acht punten: Amerika en Groot-Brittannië streven niet naar territoriale uitbreidingen; waarbij territoriale aanpassingen moeten worden goedgekeurd door alle betrokken partijen; elk volk heeft zelfbeschikkingsrecht; de belemmeringen van handel moeten worden verlaagd of weggenomen; economische ondersteuning aan alle staten; na de vernietiging van het nazisme moet er vrede zijn, vrijheid van bewegen en vrijheid tegen haat en agressie; vrije toegang tot de wereldzeeën; er moet een vereniging van naties komen.

Niettegenstaande de Verenigde Staten van Amerika nog steeds niet in staat van oorlog verkeerden, was het Atlantisch Handvest een visie en voorbereiding tot het functioneren van de wereld na de Tweede Wereldoorlog waaronder de intentie om de Verenigde Naties op te richten.  De reactie van de asmogendheden was duidelijk:

  • Adolf Hitler vond naar zijn eigen zeggen het bewijs voor een internationale Joodse samenzwering van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten tegen Duitsland.
  • In Japan genereerde dit handvest de nodige slagkracht voor de militairen om de Japanse regering ervan te overtuigen een meer agressieve aanpak tegen Amerika en Groot-Brittannië te starten, wat leidde tot de aanval op Pearl Harbor (Zie boven).

Verslag van de ontmoeting tussen Churchill en Roosevelt

De benaming ‘Verenigde Naties’, voorgesteld door de Amerikaanse President Franlin D. Roosevelt, verscheen voor de eerste keer nog tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Verklaring van de Verenigde Naties op één januari 1942. Met deze tekst gingen 26 landen de verbintenis aan zich te verenigen tegen de Asmogendheden. Volgend op deze verklaring, stelden vertegenwoordigers van China, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjetunie het Handvest van de Verenigde Naties op om een einde te maken aan de gesel van de oorlog.

Gevestigd in New York, werd de VN officieel opgericht op 24 oktober 1945. Op deze dag werd het Handvest van de Verenigde Naties ondertekend en  geratificeerd door de 51 oprichtende lidstaten. Erin worden een vijf doelstellingen en beginselen opgenomen: (1) de handhaving van de internationale vrede en veiligheid; (2) de ontwikkeling van vriendschappelijke betrekkingen die zijn gegroeid op eerbied voor het beginsel van gelijke rechten en van zelfbeschikking van volken; (3) het bereiken van internationale samenwerking bij het oplossen van mondiale vraagstukken van economische, sociale, culturele en humanitaire aard; (4) het bevorderen van respect voor mensenrechten en fundamentele vrijheden en (5) dienen als centrum om pogingen van de volken tot het bereiken van gemeenschappelijke doeleinden met elkaar in overeenstemming te brengen. Vandaag de dag telt de VN 193 leden en het hoofdkwartier bevindt zich in New York.

 

De oprichting van de VN

De doelstellingen van de VN

Als internationale organisatie die vrede in de wereld wil bewaren, vertegenwoordigt de VN ook verschillende waarden in het werkt dat ze verricht. Samenwerking, respect voor diversiteit, het promoten van nieuwe en innovatieve ideeën en respect voor ieder zijn waarde worden door de VN hoog in het vaandel gedragen, en ze versterken de gedachte van het creëren van vriendschappelijke relaties tussen volken. Het werk van de VN zelf, in een vaak meertalige omgeving, faciliteert dialoog tussen mensen vanuit de hele wereld. Het werk van de VN steunt op drie pijlers:

  1. Internationale vrede en veiligheid

Artikel één van het VN-Handvest stelt dat de lidstaten door middel van vreedzame middelen, en conform met het internationaal recht, hun geschillen en situaties die de internationale vrede in gevaar kunnen brengen, moeten beslechten. De notie van de ‘rechtstaat’, opgenomen in het Handvest van de VN, garandeert het internationaal recht en de principes van gerechtigheid. Overgenomen uit het internationaal recht, legt het Handvest van de VN het principe van de ‘soevereine gelijkheid’ tussen staten vast. Dit wil zeggen dat de VN de soevereiniteit van elk land moet respecteren en niet kan tussenkomen in zaken die onder de nationale bevoegdheid van de staat vallen. Enkel in het geval van een “bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid, verbreking van de vrede of een daad van agressie” kan de Veiligheidsraad van VN de beslissing nemen te interveniëren.

  1. Mensenrechten

Het ontwikkelen van vriendschappelijke relaties tussen staten op basis van het respecteren van het principe van gelijkheid tussen volken en hun recht op zelfbeschikking, maakt het mogelijk de mensenrechten te beschermen. De rechtstaat en de mensenrechten zijn twee aspecten van hetzelfde principe: het recht op waardig leven. De lidstaten van de VN onderschreven de mensenrechten door het adopteren van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, volgens dewelke het essentieel is dat de mensenrechten gerespecteerd worden door een rechtstelsel dat hen beschermt tegen tyrannie en onderdrukking.

De universele verklaring van de rechten van de mens

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (afgekort; UVRM) is een verklaring die is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1948, om de basisrechten van de mens, ook wel grondrechten, te omschrijven. De UVRM is tot op heden van grote betekenis als algemene morele standaard, als basis van het werk van mensenrechtenactivisten en -organisaties. Maar ook als belangrijke juridische standaard: De UVRM heeft aantoonbaar invloed gehad, met vaak expliciete verwijzingen, op meer dan negentig grondwetten, waaronder ten minste negentien grondwetten van nieuwe staten die zich na 1948 (vooral in Afrika) vormden.

  1. Duurzame economische en sociale ontwikkeling

Eén van de hoofddoelstellingen van de VN bestaat erin internationale economische, sociale, intellectuele en humanitaire problemen op te lossen. Het elimineren van armoede en het verbeteren van de levensomstandigheden van de wereldbevolking is daarom noodzakelijk om duurzame vrede te creëren. De VN heeft programma’s op poten gezet binnen verschillende domeinen zoals duurzame ontwikkeling, vrouwenemancipatie, mensenrechten, milieubescherming en goed bestuur, die allemaal berusten op internationale samenwerking. Dergelijke programma’s worden uitgewerkt binnen het kader van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling.

5.6.2 Structuur en doelstellingen

Structuur van de VN

De organisatie is geen ééngemaakte organisatie, maar bestaat uit drie groepen. Ten eerste de VN zelf, met vijf hoofdorganen: de Algemene Vergadering, de Veiligheidsraad, het Secretariaat, het Internationaal Gerechtshof, de Economische en Sociale Raad (ECOSOC). Vervolgens de VN-programma’s en fondsen, waaronder: het VN-kinderfonds (UNICEF), het VN-ontwikkelingsprogramma (UNDP) en het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR). Deze programma’s zetten zich in voor ontwikkeling, humanitaire hulp en mensenrechten. Ten slotte de gespecialiseerde organisaties die onder meer actief zijn op gebied van gezondheidszorg, landbouw, internationale luchtvaart en meteorologie. Ze doen hun werk in samenspraak met de VN, maar ze blijven autonoom.

 

ORGAAN

 

OMSCHRIJVING VAN SAMENSTELLING EN FUNCTIE

 

DE ALGEMENE VERGADERING

Het hoofdkantoor van de VN staat in New York. In dit gebouw is ook de vergaderzaal van de Algemene Vergadering. Dat is de belangrijkste afdeling van de VN. Daar komen alle 192 leden op de derde dinsdag van september bij elkaar. Ze vergaderen dan drie maanden lang. Soms zijn er spoedvergaderingen; die kunnen het hele jaar door plaatsvinden. De 192 landen hebben allemaal één stem; alle stemmen wegen even zwaar (de stem van Nederland is dus net zo veel waard als de stem van de Verenigde Staten). Een voorstel van de Algemene Vergadering is aangenomen als  tweederde van alle stemmen voor is (128 van de 192). Alle 193 lidstaten van de Verenigde Naties zijn vertegenwoordigd in dit unieke forum om samen te werken aan een breed scala aan internationale kwesties die onder het NV-Handvest vallen en deze ook te bespreken. Kwesties zoals: ontwikkeling, vrede en veiligheid, internationaal recht Jaarlijks komen alle leden in september bijeen in de General Assembly Hall in New York voor een algemene vergadering.

DE VEILIGHEIDSRAAD

Belangrijk is ook de Veiligheidsraad. Die heeft als taak de vrede en veiligheid te bewaren. De Veiligheidsraad bestaat uit vijftien leden. Vijf  leden zijn permanent lid: China, Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en de Verenigde Staten. De andere tien landen wisselen steeds om de twee jaar. Elk land komt wel eens aan de beurt. Stemmingen bij de Veiligheidsraad gaan anders dan bij de Algemene Vergadering. Als één van de vijf permanente leden tegen een voorstel is, gaat het niet door. Zij hebben het zogenaamde vetorecht. Een voorstel is aangenomen als alle vijf permanente leden voor zijn én vier andere leden. In het kader van het Handvest is de Veiligheidsraad op de eerste Veiligheidsraad plaats verantwoordelijk voor het behoud van de internationale vrede en veiligheid. Het heeft 15 leden en elk lid heeft één stem. Onder het verdrag moeten alle lidstaten de besluiten van de Raad naleven.

De Veiligheidsraad neemt het voortouw bij het bepalen van een bedreiging voor de vrede of een daad van agressie. De Raad roept bij een geschil de betrokken partijen op om het met vreedzame middelen af te handelen en beveelt aanpassingsmethoden of voorwaarden aan. In sommige gevallen kan de Veiligheidsraad toevlucht nemen tot het opleggen van sancties of zelfs het gebruik van geweld toestaan om de internationale vrede en veiligheid te handhaven of te herstellen.

DE ECONOMISCHE EN SOCIALE RAAD

Ecosoc houdt zich vooral bezig met toezicht op economische en sociale zaken. Daaronder valt armoedebestrijding, hulp aan kinderen en moeders, hulp aan vluchtelingen enz. Ecosoc houdt  bijvoorbeeld toezicht op het werk van Unicef (voor kinderen) en op het werk van UNHCR (voor vluchtelingen). De raad brengt mensen en kwesties samen om een gemeenschappelijke actie voor een duurzame wereld te bevorderen. In het centrum van het VN-ontwikkelingssysteem raad voeren ze een up-to-date analyse uit dat in overeenstemming is met de mondiale normen en pleiten ze voor het bevorderen van duurzame ontwikkeling.

HET SECRETARIAAT

Een veel gehoorde klacht over de VN is dat de organisatie zo bureaucratisch is. Er  zouden veel te veel ambtenaren werken die te veel regeltjes bedenken. In werkelijkheid werken op het Secretariaat van de VN tussen de zes– en zevenduizend ambtenaren. Dat zijn minder ambtenaren dan er werken in een grote stad als New York, waar de VN gehuisvest zijn. De hoogste ambtenaar van het Secretariaat is de secretaris-generaal (SG). Sinds de oprichting van de VN zijn er acht SG’s geweest. Op dit moment is de Zuid-Koreaan Ban Ki-moon secretaris-generaal. Hij regelt de werkzaamheden op het Secretariaat. Hij kan bemiddelen in conflicten tussen lidstaten. Hij vertegenwoordigt de VN en praat bijvoorbeeld met staatshoofden en politici van de lidstaten. Het Secretariaat is een van de belangrijkste instanties van de VN. Het zorgt ervoor dat de andere instanties van de VN de nodige onderzoeken, informatie en faciliteiten hebben voor besprekingen en vergaderingen. Een ander taak is het uitvoeren van taken die opgedragen zijn door de Veiligheidsraad, de Algemene Vergadering of andere organisatorische instanties.

HET INTERNATIONAAL GERECHTSHOF

De laatste twee organisaties die we hier willen noemen vind je niet in New York, maar in Den Haag. De eerste is het Internationaal Gerechtshof. Een land dat in conflict is met een ander land (bijvoorbeeld over een stuk grond) kan een rechtszaak tegen dat land aanspannen. De landen moeten zich houden aan de uitspraak van het gerechtshof. De tweede is het Internationaal Strafhof. In deze rechtbank worden mensen berecht die verdacht worden van oorlogsmisdrijven (bv. mensen die worden verdacht van massamoord of het inzetten van kindsoldaten). De Verenigde Staten hebben het Internationaal Strafhof niet erkend. Dit land wil niet dat Amerikaanse soldaten berecht kunnen worden voor oorlogsmisdaden. Sterker nog: de VS hebben de Den Haag Invasiewet aangenomen. Die wet verplicht het land om Nederland binnen te vallen als er een Amerikaanse soldaat wordt overgedragen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Het hof is samengesteld uit 15 rechters die worden verkozen voor een ambtstermijn van negen jaar door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad. Het wordt bijgestaan door een register, zijn administratieve instantie. De officiële talen zijn Engels en Frans.


Hoofdkwartieren

De VN heeft vier hoofdkwartieren, op verschillende plaatsen, namelijk: in New York, in Nairobi, in Genève en in Wenen. Elk van deze hoofdkwartieren huisvesten enkele departementen. Zo herbergt New York: het belangrijkste hoofdkwartier van de VN plus de zetel van de secretaris- generaal (het hoofd van de VN), het Bureau voor ontwapening waarvan er een tak instaat voor de ontwapening inzake massavernietigingswapens (bv. kernwapens) en een tak voor de ontwapening inzake conventionele wapens (bv. tanks, automatische geweren, enz.) en het Departement voor Economische en Sociale Zaken. De steden Nairobi, Wenen en Genève zijn kleinere hoofdkwartieren, maar ook zij huisvesten bureaus en departementen van de VN. Naast deze hoofdkwartieren zijn er ook nog regionale commissies opgericht in steden als Bangkok (Thailand), Beiroet (Libanon), Addis Abeba (Ethiopië) en Santiago (Chili). Ook in Genève is er een dergelijke commissie opgericht.

Officiële talen

Net zoals België meerdere officiële landstalen heeft, heeft ook de VN een aantal officiële talen, namelijk: Arabisch, Chinees, Engels, Spaans, Frans en Russisch. De juiste interpretatie en vertaling van deze zes talen, zowel in gesproken als in geschreven vorm, is van uitermate groot belang. Verklaar. Een afgevaardigde mag zijn of haar standpunt uiteenzetten in één van de officiële talen of in een niet-officiële taal. Bij gebruik van een officiële taal wordt tegelijkertijd een vertaling gegeven in de andere officiële talen. Als de afgevaardigde een niet-officiële taal gebruikt, dan moet hij of zij een tekst voorzien in één van de officiële talen. Het merendeel van de documenten zijn opgesteld in alle officiële talen. Deze meertaligheid maakt het niet alleen mogelijk om vlot te communiceren met elkaar, maar verzekert ook een grotere participatie vanwege de lidstaten, een grotere effectiviteit en betere resultaten. De VN is immers één van de grootste werkgevers voor taalkundigen.

5.6.3. Tegenslagen en kritiek

Te ambitieus of niet ambitieus genoeg

In september 2000 hebben de regeringsleiders van 189 landen de United Nations Millennium Declaration ondertekend. Hierbij verbonden zij zich tot het behalen van acht doelstellingen, die zich richtten op de wereldwijde armoede: het uitbannen van de extreme armoede en honger; het bereiken van een universele basiseducatie; gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen; het tegengaan van kindersterfte; het tegengaan van moedersterfte; het bannen van hiv/aids, malaria en andere ziekten; de bescherming van een duurzaam leefmilieu en het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling.

Hoewel deze doelstellingen nobel waren, kwam er ook kritiek. Ten eerste was het behalen van bovenstaande doelstellingen vrijblijvend. Er waren geen consequenties verbonden aan het niet behalen van de verschillende doelen. Een tweede punt van kritiek was dat de doelen te ambitieus waren. De bedoeling was dat deze doelen zouden behaald worden tegen 2015, maar dat was onwaarschijnlijk. Er werden wel vaker doelstellingen gesteld die uiteindelijk niet werden behaald. Dat kan leiden tot een zeker cynisme bij het publiek, wat andere ontwikkelingsprojecten kan ondermijnen. Uiteindelijk werden de Millenniumdoelstellingen in 2016 vervangen door de Duurzame ontwikkelingsdoelen.

De duurzame ontwikkelingsdoelen

Efficientie en financiering

Binnen de Verenigde Naties wordter continue debat gevoerd over de hervorming van verschillende instellingen binnen de organisatie. Over die hervormingen, meer specifiek over de aard en de reikwijdte ervan, bestaat grote onenigheid tussen de leden. Het doel van de VN daarentegen, daar zijn ze het wel over eens. De organisatie moet de uitdagingen van de 21ste eeuw beter het hoofd kunnen bieden. Een grotere efficiëntie is daarbij cruciaal.

ARTIKEL 1

De hervormingen hebben eveneens betrekking op de wijziging van de samenstelling van de Veiligheidsraad. Er zouden meer landen toegelaten moeten worden als permanent lid, omdat de Raad vandaag de dag geen goede afspiegeling meer is van de wereld. Doorheen de jaren volgden (en nu nog) er telkens debatten inzake mogelijke hervormingen van de organisatie, met als doel deze efficiënter en meer aangepast aan de tijdsgeest te maken. Deze debatten brengen heel wat onenigheid met zich mee in verband met de te volgen weg en met de reikwijdte van de hervormingen.

Zo een immense organisatie vraagt ook om ruime middelen. Er zijn twee manieren om aan financiële middelen te komen, met name door vrijwillige dan wel toegewezen donaties. Het tweejaarlijkse budget van de VN wordt gespijsd door de toegewezen donaties van de lidstaten. Hoeveel ieder lid moet afdragen, is afhankelijk de capaciteit van het land.

  1. Bijdragen door de lidstaten —> Deze bijdragen financieren het reguliere tweejaarlijkse budget van de VN en de gespecialiseerde organisaties.
  2. Vrijwillige bijdragen —> Deze bijdragen kunnen gegeven worden door zowel de lidstaten als door gewone burgers.

De Algemene Vergadering is het orgaan dat deze budgetten goedkeurt. Het grootste deel van het budget komt echter van de lidstaten, waardoor ze een krachtig drukkingsmiddel hebben. Indien de lidstaten beslissen om hun bijdragen te herbekijken, kan dat leiden tot problemen voor de VN.

ARTIKEL 2

  • Het arrangement 5.6. Het ontstaan van supranationale instellingen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    jef schokkaert
    Laatst gewijzigd
    2020-06-23 15:02:14
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    Verslag van de ontmoeting tussen Churchill en Roosevelt
    https://www.youtube.com/watch?v=Pr-nxQEf2Ng     		Video
    De oprichting van de VN
    https://youtu.be/NXoGQm4QCT8     		Video
    De universele verklaring van de rechten van de mens
    https://youtu.be/wC3pFtk7A2I     		Video
    Structuur van de VN
    https://www.youtube.com/watch?v=kqLMEw7OHyM     		Video
    De duurzame ontwikkelingsdoelen
    https://www.youtube.com/watch?v=Fb79wExHkCU     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    schokkaert, jef. (z.d.).

    5. De nasleep van de tweede wereldoorlog

    https://maken.wikiwijs.nl/133835/5__De_nasleep_van_de_tweede_wereldoorlog

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van