In 2019 had de aarde een bevolking van ongeveer 7,7 miljard. Volgens de Verenigde Naties groeit de wereldbevolking voorlopig nog met 1,1% per jaar. In dat tempo komen er jaarlijks meer dan 80 miljoen mensen bij. Hoewel het groeitempo zal dalen, zal volgens de VN de wereldbevolking in 2055 zijn gegroeid tot 10 miljard en in 2087 mogelijk tot 11 miljard.
Ondertussen gaat steeds meer landbouwgrond in kwaliteit achteruit of zelfs verloren. Sommige deskundigen zien hierin het bewijs dat we niet eindeloos de productie van voedsel kunnen opvoeren omdat de natuurlijke hulpbronnen niet alleen eindig zijn, maar spoedig uitgeput zullen raken. Dit zou onherroepelijk leiden tot ondervoeding en honger onder de wereldbevolking. Deze groep deskundigen noemen we in deze opdracht ‘profeten’.
Andere deskundigen, in deze opdracht ‘tovenaars’, menen dat de ramp die de profeten voorzien, kan worden afgewend door herstel van landbouwgrond en andere technische ingrepen. Daardoor zou het mogelijk zijn om voor de groeiende wereldbevolking voldoende voedsel te produceren.
De vraag is dus wie er op den duur gelijk krijgen, de profeten of de tovenaars.
Aan jullie voorlopig het antwoord.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Zullen we de komende decennia in staat zijn om iedereen te voeden ondanks de groei van de wereldbevolking en het probleem van landdegradatie?
Deelvragen
Hoe zijn de gevolgen van landdegradatie terug te draaien?
Hoe kan de landbouw worden ingericht en verbeterd om verdere landdegradatie te voorkomen?
Hoe kan de opbrengst van de landbouw worden vergroot door toepassing van technieken om gewassen aan te passen, zodat voldaan kan worden aan de stijgende vraag naar voedsel?
Begrippen
Landdegradatie
(Versnelde) bodemerosie
Verzilting
Verwoestijning
Overbeweiding
Ontbossing
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Wat kun je al?
Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Veel landbouwgronden zijn door landdegradatie in kwaliteit achteruitgegaan, o.a. door verzilting van de bodem. Bekijk video's en lees teksten hierover. Je maakt drie oefeningen.
Stap 2
Om de landbouw duurzamer te maken, worden verschillende methodes gebruikt. Je leest er in deze stap over, bekijkt een video en zoekt op internet meer informatie over deze methodes.
Stap 3
Om gewassen aan te passen en te verbeteren naar behoefte, wordt genetische modificatie toegepast. Je leest er in deze stap artikelen over en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een radio-uitzending over een stelling.
Examenvragen
Oefen de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de Sahel (blauwe gedeelte) is men bezig om langs de
zuidgrens van de Sahara een kilometers brede zone met
bossen aan te leggen om de woestijn terug te dringen.
Op dit moment wordt voor de wereldbevolking voldoende voedsel geproduceerd. Daarbij wordt een groot beslag gelegd op water, landbouwgrond en andere natuurlijke hulpbronnen. Maar wereldwijd zijn door landdegradatie (verzilting, versnelde bodemerosie en ontbossing) en vervuiling vele miljoenen hectare landbouwgrond in kwaliteit achteruitgegaan of niet meer te gebruiken voor landbouw. Nog meer landbouwgrond wordt bedreigd door landdegradatie en vervuiling. En ondertussen blijft de wereldbevolking groeien.
Profeten zeggen dat de voedselproductie op den duur de groei van de wereldbevolking niet meer kan bijhouden. De productie loopt nu echt tegen grenzen aan die we niet kunnen en moeten overschrijden. Gevolg: steeds meer mensen zullen ondervoed raken of zelfs honger lijden. Tovenaars menen dat de voedselproductie de groei van de wereldbevolking zal kunnen bijhouden zonder dat we de voor de landbouw benodigde hulpbronnen nog verder uitputten. We kunnen de gevolgen van landdegradatie bestrijden.
Kijk naar de video bij het artikel ‘Zeeland wordt steeds zouter’: van begin tot 3.41 min. “dat lost dit systeem op”.
Oefening 1: Herstel landbouwgrond na landdegradatie
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kijk naar twee videofragmenten: - van 4:25 min. “ook op het enorme Lössplateau” tot 7:00 min. “such dramatic results,”
- van 12:50 min. “A measure of what” tot 14:37 min. “we have seen on the Lössplateau,”
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Andere tovenaars zoeken manieren om landbouw duurzamer te maken. Er zijn verschillende methodes:
1. Biologische landbouw
Een voorbeeld hiervan is biologische landbouw, een duurzamer variant van landbouw, die bijvoorbeeld ook in Nederland meer voet aan de grond krijgt.
2. Precisielandbouw
Een andere nieuwe manier om aan duurzame landbouw te doen is precisielandbouw.
Lees hierover deze tekst:
Boerenzoon brengt met drone elke plant in kaart
Wilco Stollenga (22) kwam vier jaar geleden op het idee om akkers met drones vanuit de lucht in de gaten te houden om te zien hoe de gewassen ervoor staan. Samen met zijn vader maakte hij opnamen van de gewassen. Toen viel Wilco op dat er grote verschillen waren in de groei van die gewassen. Zijn vader spoot altijd dezelfde hoeveelheid bestrijdingsmiddelen over de hele oppervlakte van de akkers, 200 kilo op een hectare. Dat kon preciezer.
Nu heeft Wilco een eigen dronebedrijf. Zijn drones brengen akkers van zijn klanten in kaart tot op zes centimeter nauwkeurig. Waar groeien de planten goed? Voor welke andere planten is meer aandacht nodig? Precisielandbouw heet dat. Hij ontdekte dat de bladgroei van gewassen per perceel tot 30 procent kan verschillen. Volgens Wilco kan de opbrengst met 10 procent omhoog als die verschillen worden aangepakt met wat extra zorg voor planten die minder goed groeien.
Corné Kempenaar, landbouwonderzoeker en specialist in precisielandbouw aan de Wageningen Universiteit verwacht veel van deze nieuwe aanpak. “Er zit een gat van 40 procent tussen de werkelijke opbrengst en de mogelijke opbrengst. Ofwel: gemiddeld oogst een boer nu 50.000 kilo aardappelen per hectare dat kan groeien naar 90.000 kilo per hectare.” En waarom komen drones hier goed van pas? “Dankzij dronebeelden kunnen boeren 20 tot 90 procent besparen op hun bestrijdingsmiddelen”. Dat is gelijk aan een kostenbesparing van tussen de 20 en 40 procent. “Het zal me niet verbazen als binnen tien jaar veel boeren met drones zullen werken.”
Precisielandbouw beperkt zich allerminst tot het bekijken van akkers vanuit de lucht. Dat zie je als je het landbouwbedrijf van Geert Jan Duisterwinkel bezoekt. Diens trekkers voldoen aan de nieuwste normen, ze worden bestuurd met behulp van gps: met de handen los van het stuur, zonder gas te geven rijdt de trekker tot op drie centimeter nauwkeurig automatisch over het land. De spuitmachine scant welke planten al bespoten zijn en kan per spuit de dosering aanpassen, “waardoor ik 3000 euro aan bestrijdingsmiddelen per jaar bespaar”. Toch is hij geen klant van Wilco Stollenga en heeft hij geen eigen drones in gebruik want volgens hem zijn drones iets voor tijdens het groeiseizoen. Dankzij de beelden kun je tijdens de groei van gewassen nog wel het een en ander „bijsturen”. Maar de pootaardappelen van Duisterwinkel, die op een derde van zijn 117 hectare aan land groeien, zitten maar 100 dagen in de grond. Dat is te kort om tijdens het seizoen een verschil te maken in het groeiproces. “En ik wil de bladeren die boven de grond uitsteken niet zien, maar de aardappelen die ónder de grond zitten”.
Het is een opmerking die Wilco Stollenga vaker hoort. Het klopt volgens hem dat de groei van granen, en andere langdurige gewassen die een langere groeiperiode hebben, gemakkelijker te beïnvloeden is tijdens het groeiseizoen. Maar de planten boven de grond zijn volgens hem “een afspiegeling van wat zich onder de grond begeeft”, dus ook voor pootaardappelen.
Naar: Mark Middel: "Boerenzoon brengt met drone elke plant in kaart", NRC Handelsblad 2018.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
4. Hydroponische landbouw
Een andere vorm van duurzame landbouw is hydroponische landbouw. Wat dat inhoudt, onderzoek je in de volgende oefening.
Lees bijvoorbeeld ‘Eerste eetbare daktuinen in Nederland gespot’ en ‘Hydroponics’.
5. Permacultuur
Tot slot is er een manier van landbouw bedacht die permacultuur wordt genoemd.
Kijk naar het derde videofragment: van 7:58 min. “Petra in Jordanië” tot 12:50 min. “how it works with organics.“
Stap 3: Genetische modificatie
Gewassen aangepast naar behoefte
Meer vegetarisch eten betekent
minder dieren voor de vleesproductie
én minder landbouwgrond om
veevoergewassen te verbouwen.
Hetzelfde effect is misschien ook te
bereiken met kweekvlees, vlees
dat gemaakt wordt zonder dieren te
slachten.
Tovenaars zien en benutten mogelijkheden om gewassen te verbeteren.
Kijk naar nog een fragment van de video in het artikel ‘Zeeland wordt steeds zouter’: van 3:41 min. “Dit is een plant die we gebruiken als moeder” tot einde.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Dankzij toenemende kennis van het DNA als drager van eigenschappen van planten, dieren, en de mens, zijn tovenaars in toenemende mate in staat om veranderingen in het DNA van een organisme aan te brengen door het knippen, verplaatsen en plakken van stukjes erfelijk materiaal in het geheel van het DNA. We spreken dan van genetische modificatie.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Om te laten zien wat jullie van deze opdracht opgestoken hebben, spelen jullie samen een uitzending na van het radioprogramma Stand.nl. Dit programma is door de week te beluisteren op NPO Radio 1.
De stelling van deze uitzending luidt: ‘De aarde kan tot het einde van deze eeuw iedereen van voldoende voedsel voorzien’.
Draaiboek van de uitzending
Je docent wijst een leerling aan als presentator van het programma. Die leidt de uitzending in door te vertellen waarom deze stelling is uitgekozen.
Daarna verdeelt je docent de klas in twee groepen. De ene groep zoekt argumenten om de stelling te onderbouwen, de andere om de stelling aan te vechten. Hier krijg je 10 minuten de tijd voor.
Kies binnen je groep iemand uit die met de vertegenwoordiger van de andere groep in debat gaat over de stelling.
Voor dit debat ruimt je docent ¼ les in.
Na het debat geeft je docent je de kans om te reageren op wat er tijdens het debat gezegd is. Dit gedeelte van de uitzending duurt 10 minuten.
Daarna vraagt de presentator je of je het eens bent met de stelling of niet.
De presentator houdt bij wie het eens is met de stelling en wie niet en maakt ten slotte de uitslag van deze stemming bekend.
Beoordeling
Je docent beoordeelt je bijdrage aan het programma op de volgende punten:
Zijn jouw argumenten voor of tegen de stelling helder en met feiten onderbouwd?
Toon je voldoende respect voor leerlingen die het niet met je eens zijn?
Krijgt iedereen de kans om zijn of haar mening over de stelling te geven en te onderbouwen?
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Geeft de intro een duidelijk beeld over de problematiek rond landbouwgrond, ook met het oog op de toekomst?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Welke methodes worden toegepast om landdegradatie tegen te gaan en landbouwgronden duurzaam te verbeteren?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Heb je de opdracht binnen de geschatte tijd kunnen maken?
Inhoud
In de opdracht lees je ook dossiers over genetische modificatie van gewassen.
Ben je feiten onder het onderzoek tegengekomen die nieuw voor je waren? Noem er twee.
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets met een goede score gemaakt?
Was het leuk om de eindopdracht van het radioprogramma te maken?
Was de uitslag over de stelling die jullie beargumenteerd hebben, gunstig?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Vond je het nuttig om extra te oefenen?
Het arrangement Profeten en tovenaars - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Profeten en tovenaars" besproken. Om landschappen te behouden, is het belangrijk dat we zorgvuldig met de natuur omgaan. In de Sahel wordt geprobeerd woestijnvorming te bestrijden door bossen aan te leggen langs de Sahara. Overal ter wereld is landbouwgrond aangetast door landdegradatie en vervuiling, wat de voedselproductie bedreigt. Daarbij maken zorgen over de groeiende wereldbevolking en de beschikbaarheid van hulpbronnen voor landbouw de situatie complexer. Duurzame landbouw wint aan belang, waarbij diverse benaderingen zoals biologische landbouw, precisielandbouw, verticale landbouw en hydroponische landbouw worden toegepast. Bovendien neemt ook het gebruik van genetische modificatie toe om aan de groeiende wereldwijde voedselbehoeften te voldoen.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Landschappen (en menselijke activiteit);
Aardrijkskunde;
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Profeten en tovenaars" besproken. Om landschappen te behouden, is het belangrijk dat we zorgvuldig met de natuur omgaan. In de Sahel wordt geprobeerd woestijnvorming te bestrijden door bossen aan te leggen langs de Sahara. Overal ter wereld is landbouwgrond aangetast door landdegradatie en vervuiling, wat de voedselproductie bedreigt. Daarbij maken zorgen over de groeiende wereldbevolking en de beschikbaarheid van hulpbronnen voor landbouw de situatie complexer. Duurzame landbouw wint aan belang, waarbij diverse benaderingen zoals biologische landbouw, precisielandbouw, verticale landbouw en hydroponische landbouw worden toegepast. Bovendien neemt ook het gebruik van genetische modificatie toe om aan de groeiende wereldwijde voedselbehoeften te voldoen.
In 2019 had de aarde een bevolking van ongeveer 7,7 miljard. Volgens de Verenigde Naties groeit de wereldbevolking voorlopig nog met 1,1% per jaar. In dat tempo komen er jaarlijks meer dan 80 miljoen mensen bij. Hoewel het groeitempo zal dalen, zal volgens de VN de wereldbevolking in 2055 zijn gegroeid tot 10 miljard en in 2087 mogelijk tot 11 miljard.
Zullen we de komende decennia in staat zijn om iedereen te voeden ondanks de groei van de wereldbevolking en het probleem van landdegradatie?
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbank.
Om te laten zien wat jullie van deze opdracht opgestoken hebben, spelen jullie samen een uitzending na van het radioprogramma 
Intro
Websites:
