Profeten en tovenaars - v456

Profeten en tovenaars - v456

Profeten en tovenaars

Introductie

In 2019 had de aarde een bevolking van ongeveer 7,7 miljard. Volgens de Verenigde Naties groeit de wereldbevolking voorlopig nog met 1,1% per jaar. In dat tempo komen er jaarlijks meer dan 80 miljoen mensen bij. Hoewel het groeitempo zal dalen, zal volgens de VN de wereldbevolking in 2055 zijn gegroeid tot 10 miljard en in 2087 mogelijk tot 11 miljard.

Ondertussen gaat steeds meer landbouwgrond in kwaliteit achteruit of zelfs verloren. Sommige deskundigen zien hierin het bewijs dat we niet eindeloos de productie van voedsel kunnen opvoeren omdat de natuurlijke hulpbronnen niet alleen eindig zijn, maar spoedig uitgeput zullen raken. Dit zou onherroepelijk leiden tot ondervoeding en honger onder de wereldbevolking. Deze groep deskundigen noemen we in deze opdracht ‘profeten’.

Andere deskundigen, in deze opdracht ‘tovenaars’, menen dat de ramp die de profeten voorzien, kan worden afgewend door herstel van landbouwgrond en andere technische ingrepen. Daardoor zou het mogelijk zijn om voor de groeiende wereldbevolking voldoende voedsel te produceren.

De vraag is dus wie er op den duur gelijk krijgen, de profeten of de tovenaars.
Aan jullie voorlopig het antwoord.

Wat ga ik leren?

Hoofdvraag

  • Zullen we de komende decennia in staat zijn om iedereen te voeden ondanks de groei van de wereldbevolking en het probleem van landdegradatie?

Deelvragen

  • Hoe zijn de gevolgen van landdegradatie terug te draaien?
  • Hoe kan de landbouw worden ingericht en verbeterd om verdere landdegradatie te voorkomen?
  • Hoe kan de opbrengst van de landbouw worden vergroot door toepassing van technieken om gewassen aan te passen, zodat voldaan kan worden aan de stijgende vraag naar voedsel?

Begrippen

  • Landdegradatie
  • (Versnelde) bodemerosie
  • Verzilting
  • Verwoestijning
  • Overbeweiding
  • Ontbossing

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Veel landbouwgronden zijn door landdegradatie in kwaliteit achteruitgegaan, o.a. door verzilting van de bodem. Bekijk video's en lees teksten hierover. Je maakt drie oefeningen.

Stap 2

Om de landbouw duurzamer te maken, worden verschillende methodes gebruikt. Je leest er in deze stap over, bekijkt een video en zoekt op internet meer informatie over deze methodes.

Stap 3

Om gewassen aan te passen en te verbeteren naar behoefte, wordt genetische modificatie toegepast. Je leest er in deze stap artikelen over en beantwoordt vragen.

Afronding

Samenvattend

Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Maak een radio-uitzending over een stelling.

Examenvragen

Oefen de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.

Wat kan ik al?

Bestudeer de Kennisbank.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: Red de landbouw

Herstel landbouwgrond na landdegradatie

In de Sahel (blauwe gedeelte) is men bezig om langs de
zuidgrens van de Sahara een kilometers brede zone met
bossen aan te leggen om de woestijn terug te dringen.

Op dit moment wordt voor de wereldbevolking voldoende voedsel geproduceerd. Daarbij wordt een groot beslag gelegd op water, landbouwgrond en andere natuurlijke hulpbronnen. Maar wereldwijd zijn door landdegradatie (verzilting, versnelde bodemerosie en ontbossing) en vervuiling vele miljoenen hectare landbouwgrond in kwaliteit achteruitgegaan of niet meer te gebruiken voor landbouw. Nog meer landbouwgrond wordt bedreigd door landdegradatie en vervuiling. En ondertussen blijft de wereldbevolking groeien.

Profeten zeggen dat de voedselproductie op den duur de groei van de wereldbevolking niet meer kan bijhouden. De productie loopt nu echt tegen grenzen aan die we niet kunnen en moeten overschrijden. Gevolg: steeds meer mensen zullen ondervoed raken of zelfs honger lijden. Tovenaars menen dat de voedselproductie de groei van de wereldbevolking zal kunnen bijhouden zonder dat we de voor de landbouw benodigde hulpbronnen nog verder uitputten. We kunnen de gevolgen van landdegradatie bestrijden.

Kijk naar de video bij het artikel ‘Zeeland wordt steeds zouter’: van begin tot 3.41 min. “dat lost dit systeem op”.

Kijk naar dit videofragment: van begin tot 4:06 min. “when they clear their fields.”

Lees deze twee bronnen:

‘Verzilting kost elke dag 2000 hectare landbouwgrond’ vanaf de paragraaf die begint met ‘Verschillende methoden om het areaal'.

Verzilte grond weer bruikbaar dankzij irrigatietechniek

Verzilting is een wereldwijd probleem, met ongeveer een miljard hectare aan verzilte grond. In Nederland is in 2030 circa 125.000 hectare grond verzilt.　Oorzaak hiervan is de stijgende zeespiegel en minder aanvoer van zoet water. Tot voor kort was er geen oplossing voor dit probleem, maar inmiddels hebben Nederlandse onderzoekers een manier gevonden om bepaalde gewassen te laten groeien op verzilte grond, die eigenlijk afgeschreven was.

In 2016 stelde staatssecretaris Van Dam van Economische Zaken 200.000 euro beschikbaar om het onderzoek uit te voeren, en de teelttechnieken toe te passen in Pakistan, Bangladesh en Ghana. Daar komt de landbouw op verzilte grond nu weer op gang. Het onderzoeksproject dat dankzij deze investering kon worden opgezet, ontdekte dat er bepaalde gewassen zijn die bij een andere irrigatiemethode het zoute water kunnen verdragen. In plaats van sproeien op het blad, worden deze gewassen aan de wortel besproeid. Het gaat hierbij om specifieke aardappelrassen, wortels, rode uien, witte kool en broccoli.

 

De innovatie blijkt dus een succes. Vandaar dat Van Dam onlangs nogmaals geld beschikbaar stelde voor de doorontwikkeling van deze innovatie. Met dit geld wordt een kenniscentrum opgericht, waarmee de kennis die de Nederlandse onderzoekers hebben opgedaan wereldwijd verspreid kan worden.

Bron: Rijksoverheid.nl

 

Kijk naar twee videofragmenten:
- van 4:25 min. “ook op het enorme Lössplateau” tot 7:00 min. “such dramatic results,”
- van 12:50 min. “A measure of what” tot 14:37 min. “we have seen on the Lössplateau,”

Stap 2: Duurzamere landbouw

Andere tovenaars zoeken manieren om landbouw duurzamer te maken. Er zijn verschillende methodes:

1. Biologische landbouw
Een voorbeeld hiervan is biologische landbouw, een duurzamer variant van landbouw, die bijvoorbeeld ook in Nederland meer voet aan de grond krijgt.

Lees ‘Biologische landbouw’ (vanaf het kopje 'Kritiek') en de pdf van Groen - Kennisnet: ‘Biologische landbouw’.

2. Precisielandbouw
Een andere nieuwe manier om aan duurzame landbouw te doen is precisielandbouw.
Lees hierover deze tekst:

Boerenzoon brengt met drone elke plant in kaart

Wilco Stollenga (22) kwam vier jaar geleden op het idee om akkers met drones vanuit de lucht in de gaten te houden om te zien hoe de gewassen ervoor staan. Samen met zijn vader maakte hij opnamen van de gewassen. Toen viel Wilco op dat er grote verschillen waren in de groei van die gewassen. Zijn vader spoot altijd dezelfde hoeveelheid bestrijdingsmiddelen over de hele oppervlakte van de akkers, 200 kilo op een hectare. Dat kon preciezer.

Nu heeft Wilco een eigen dronebedrijf. Zijn drones brengen akkers van zijn klanten in kaart tot op zes centimeter nauwkeurig. Waar groeien de planten goed? Voor welke andere planten is meer aandacht nodig? Precisielandbouw heet dat. Hij ontdekte dat de bladgroei van gewassen per perceel tot 30 procent kan verschillen. Volgens Wilco kan de opbrengst met 10 procent omhoog als die verschillen worden aangepakt met wat extra zorg voor planten die minder goed groeien.

Corné Kempenaar, landbouwonderzoeker en specialist in precisielandbouw aan de Wageningen Universiteit verwacht veel van deze nieuwe aanpak. “Er zit een gat van 40 procent tussen de werkelijke opbrengst en de mogelijke opbrengst. Ofwel: gemiddeld oogst een boer nu 50.000 kilo aardappelen per hectare dat kan groeien naar 90.000 kilo per hectare.” En waarom komen drones hier goed van pas? “Dankzij dronebeelden kunnen boeren 20 tot 90 procent besparen op hun bestrijdingsmiddelen”. Dat is gelijk aan een kostenbesparing van tussen de 20 en 40 procent. “Het zal me niet verbazen als binnen tien jaar veel boeren met drones zullen werken.”

Precisielandbouw beperkt zich allerminst tot het bekijken van akkers vanuit de lucht. Dat zie je als je het landbouwbedrijf van Geert Jan Duisterwinkel bezoekt. Diens trekkers voldoen aan de nieuwste normen, ze worden bestuurd met behulp van gps: met de handen los van het stuur, zonder gas te geven rijdt de trekker tot op drie centimeter nauwkeurig automatisch over het land. De spuitmachine scant welke planten al bespoten zijn en kan per spuit de dosering aanpassen, “waardoor ik 3000 euro aan bestrijdingsmiddelen per jaar bespaar”. Toch is hij geen klant van Wilco Stollenga en heeft hij geen eigen drones in gebruik want volgens hem zijn drones iets voor tijdens het groeiseizoen. Dankzij de beelden kun je tijdens de groei van gewassen nog wel het een en ander „bijsturen”. Maar de pootaardappelen van Duisterwinkel, die op een derde van zijn 117 hectare aan land groeien, zitten maar 100 dagen in de grond. Dat is te kort om tijdens het seizoen een verschil te maken in het groeiproces. “En ik wil de bladeren die boven de grond uitsteken niet zien, maar de aardappelen die ónder de grond zitten”.

Het is een opmerking die Wilco Stollenga vaker hoort. Het klopt volgens hem dat de groei van granen, en andere langdurige gewassen die een langere groeiperiode hebben, gemakkelijker te beïnvloeden is tijdens het groeiseizoen. Maar de planten boven de grond zijn volgens hem “een afspiegeling van wat zich onder de grond begeeft”, dus ook voor pootaardappelen.

Naar: Mark Middel: "Boerenzoon brengt met drone elke plant in kaart", NRC Handelsblad 2018.

3. Verticale landbouw
Een derde manier om op duurzamere wijze aan landbouw te doen is verticale landbouw.
Lees het artikel ‘Verticale landbouw’.

4. Hydroponische landbouw
Een andere vorm van duurzame landbouw is hydroponische landbouw. Wat dat inhoudt, onderzoek je in de volgende oefening.
Lees bijvoorbeeld ‘Eetbale gevel- of raamtuin’ en ‘Hydroponics’.

5. Permacultuur
Tot slot is er een manier van landbouw bedacht die permacultuur wordt genoemd.
Kijk naar het derde videofragment: van 7:58 min. “Petra in Jordanië” tot 12:50 min. “how it works with organics.“

Stap 3: Genetische modificatie

Gewassen aangepast naar behoefte

Meer vegetarisch eten betekent
minder dieren voor de vleesproductie
én minder landbouwgrond om
veevoergewassen te verbouwen.
Hetzelfde effect is misschien ook te
bereiken met kweekvlees, vlees
dat gemaakt wordt zonder dieren te
slachten.

Tovenaars zien en benutten mogelijkheden om gewassen te verbeteren.

Kijk naar nog een fragment van de video in het artikel ‘Zeeland wordt steeds zouter’: van 3:41 min. “Dit is een plant die we gebruiken als moeder” tot einde.

Genetische modificatie

Dankzij toenemende kennis van het DNA als drager van eigenschappen van planten, dieren, en de mens, zijn tovenaars in toenemende mate in staat om veranderingen in het DNA van een organisme aan te brengen door het knippen, verplaatsen en plakken van stukjes erfelijk materiaal in het geheel van het DNA. We spreken dan van genetische modificatie.

Lees van het dossier 'Genetische modificatie' van de Wageningen Universiteit de paragraaf: ‘Voor welke doeleinden wordt genetische modificatie gebruikt?’. 
Lees ook het artikel ‘Genetisch gemodificeerde planten’.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Landdegradatie  
(Versnelde) bodemerosie  
Verzilting  
Ontbossing  
Biologische landbouw  
Precisielandbouw  
Verticale landbouw  
Hydroponische landbouw  
Premacultuur  
Genetische modificatie  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Radioprogramma

Stand.nl

Om te laten zien wat jullie van deze opdracht opgestoken hebben, spelen jullie samen een uitzending na van het radioprogramma Stand.nl. Dit programma is door de week te beluisteren op NPO Radio 1.
De stelling van deze uitzending luidt: ‘De aarde kan tot het einde van deze eeuw iedereen van voldoende voedsel voorzien’.

Draaiboek van de uitzending

Je docent wijst een leerling aan als presentator van het programma. Die leidt de uitzending in door te vertellen waarom deze stelling is uitgekozen.

Daarna verdeelt je docent de klas in twee groepen. De ene groep zoekt argumenten om de stelling te onderbouwen, de andere om de stelling aan te vechten. Hier krijg je 10 minuten de tijd voor.

Kies binnen je groep iemand uit die met de vertegenwoordiger van de andere groep in debat gaat over de stelling.
Voor dit debat ruimt je docent ¼ les in.

Na het debat geeft je docent je de kans om te reageren op wat er tijdens het debat gezegd is.  Dit gedeelte van de uitzending duurt 10 minuten.

Daarna vraagt de presentator je of je het eens bent met de stelling of niet.
De presentator houdt bij wie het eens is met de stelling en wie niet en maakt ten slotte de uitslag van deze stemming bekend.

Beoordeling

Je docent beoordeelt je bijdrage aan het programma op de volgende punten:

  • Zijn jouw argumenten voor of tegen de stelling helder en met feiten onderbouwd?
  • Toon je voldoende respect voor leerlingen die het niet met je eens zijn?
  • Krijgt iedereen de kans om zijn of haar mening over de stelling te geven en te onderbouwen?

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2016-TV1

VWO 2016-TV1 Vraag 14

VWO 2017-TV1

VWO 2017-TV1 Vraag 15
VWO 2017-TV1 Vraag 16

VWO 2018-TV1

VWO 2018-TV1 Vraag 16

VWO 2018-TV2

VWO 2018-TV2 Vraag 21

VWO 2019-TV1

VWO 2019-TV1 Vraag 23

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Geeft de intro een duidelijk beeld over de problematiek rond landbouwgrond, ook met het oog op de toekomst?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Welke methodes worden toegepast om landdegradatie tegen te gaan en landbouwgronden duurzaam te verbeteren?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
    Heb je de opdracht binnen de geschatte tijd kunnen maken?
  • Inhoud
    In de opdracht lees je ook dossiers over genetische modificatie van gewassen.
    Ben je feiten onder het onderzoek tegengekomen die nieuw voor je waren? Noem er twee.
  • Eindopdrachten
    Heb je de eindtoets met een goede score gemaakt?
    Was het leuk om de eindopdracht van het radioprogramma te maken?
    Was de uitslag over de stelling die jullie beargumenteerd hebben, gunstig?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Vond je het nuttig om extra te oefenen?

Bronnen

  • Het arrangement Profeten en tovenaars - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-20 16:44:57
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Profeten en tovenaars" besproken. Om landschappen te behouden, is het belangrijk dat we zorgvuldig met de natuur omgaan. In de Sahel wordt geprobeerd woestijnvorming te bestrijden door bossen aan te leggen langs de Sahara. Overal ter wereld is landbouwgrond aangetast door landdegradatie en vervuiling, wat de voedselproductie bedreigt. Daarbij maken zorgen over de groeiende wereldbevolking en de beschikbaarheid van hulpbronnen voor landbouw de situatie complexer. Duurzame landbouw wint aan belang, waarbij diverse benaderingen zoals biologische landbouw, precisielandbouw, verticale landbouw en hydroponische landbouw worden toegepast. Bovendien neemt ook het gebruik van genetische modificatie toe om aan de groeiende wereldwijde voedselbehoeften te voldoen.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Landschappen (en menselijke activiteit); Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, biologische landbouw, duurzame landbouw, genetische modificatie, hydroponische landbouw, precisielandbouw, stercollectie, verticale landbouw, vwo456

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Profeten en tovenaars

    Herstel landbouwgrond na landdegradatie

    Verwoesting in Mali

    Groen goud

    Precisielandbouw

    Verticale landbouw

    Gewassen aangepast naar behoefte

    Genetische modificatie

    Profeten en tovenaars

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van