Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat? - v456

Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat? - v456

Banen in de maakindustrie

Introductie

In Groot-Brittannië, Nederland, de Verenigde Staten en andere landen in het westen was de maakindustrie een belangrijke sector in de landelijke economie. Niet alleen kwam een groot deel van het Bruto Binnenlands Product voor rekening van die maakindustrie, ook was een groot deel van de beroepsbevolking erin werkzaam.

Maar vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw sloot de ene na de andere fabriek. De productie werd naar landen verplaatst waar de arbeidskrachten goedkoper waren. Uiteindelijk kwamen duizenden arbeiders op straat te staan. Die moesten maar zien ander werk te vinden en dat was lang niet altijd eenvoudig.

In deze opdracht zien jullie hoe het zover gekomen is en gaan jullie na in hoeverre het mogelijk is om, zoals sommige politici beloven, die industrie terug te halen om de werkgelegenheid te herstellen.

 

Wat ga je leren?

Hoofdvraag

Uit Nederland en verschillende andere westerse industrielanden is de afgelopen halve eeuw veel maakindustrie verdwenen.

  • Is het mogelijk om die industrie weer terug te halen ten behoeve van vooral de werkgelegenheid?

Deelvragen

  • Hoe is in landen als Groot-Brittannië, Nederland en andere landen in de Triade de maakindustrie ontstaan?
  • Waarom is vanaf de jaren 60 veel van die maakindustrie uit deze landen verdwenen?
  • Welke rol speelden multinationale ondernemingen hierin?
  • Waarom hebben ze bijgedragen aan de verplaatsing van maakindustrie?
  • Waarom willen politici in de landen van de Triade die maakindustrie weer terug zien te krijgen in hun eigen land?
  • In welke mate kunnen ze deze belofte nakomen?
  • Waarom besluiten steeds meer multinationale en ook kleinere ondernemingen hun productie (deels) weer terug te brengen naar hun eigen land?

Begrippen

  • Nieuwe industrielanden
  • Triade
  • Outsourcing
  • Uitschuiving
  • Reshoring
  • Nieuwe internationale arbeidsverdeling
  • Global shift
  • Lokalisering

 

Wat ga je doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Je krijgt uitleg over de nieuwe industrielanden, over de maakindustrie en over de betekenis van uitschuiving en outsourcing. Je bekijkt een videofragment en beantwoordt vragen.

Stap 2

Je leest over de werkloosheid en onvrede die ontstaat door de nieuwe internationale arbeidsverdeling. Je bekijkt een videofragment en beantwoordt een vraag.

Stap 3

Met lokalisering wordt (een deel van) de fabricage teruggehaald naar het eigen land. Maar of dat goed is voor de werkgelegenheid in de fabrieken is nog maar de vraag. Lees een tekst en beantwoord er vragen over.

Afronding

Samenvattend

Omschrijf de begrippen. Vergelijk ze met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Maak in groepjes een woordweb over de terugkeer van de maakindustrie naar Nederland.

Examenvragen

Oefen de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht is de studiebelasting ongeveer 3 SLU.

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbanken.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: Uitgestorven industrie?

Waar zijn toch al die fabrieksbanen gebleven?

Vanaf het eind van de achttiende eeuw kwam in Groot-Brittannië de industrie op, daarna ook in andere Europese landen en in Noord-Amerika en ten slotte in Japan, Zuid-Korea, Taiwan en andere landen in Oost- en Zuidoost-Azië. Deze laatste groep landen wordt de nieuwe industrielanden genoemd.
De drie gebieden (Noord-Amerika, West-Europa en Oost- en Zuidoost-Azië) waar de industrie is opgekomen vormen de Triade, het zijn de plaatsen van waaruit de wereldeconomie wordt aangestuurd.

De industrie kwam vooral op door de uitvinding van de stoommachine en daarna die van de explosie- en elektromotor. Deze machines maakten het mogelijk in korte tijd met behulp veel identieke exemplaren van hetzelfde product maken, bijvoorbeeld auto’s. Het kon niet met alle producten; kledingstukken bijvoorbeeld moeten nog steeds deels met de hand worden gemaakt.
In alle gevallen spreken we van maakindustrie omdat in fabrieken concrete producten worden gemaakt.

Lange tijd was de productieketen van producten eenvoudig. Grondstoffen werden naar fabrieken vervoerd en in die fabrieken tot eindproducten verwerkt. Suikerbieten en suikerriet bijvoorbeeld werden verwerkt tot kristalsuiker en suikerklontjes. Of grondstoffen werden verwerkt tot onderdelen of halffabricaten, die op hun beurt naar andere fabrieken gingen om tot eindproducten te worden verwerkt.

Maar vanaf de jaren 60 veranderde de aanpak van de productie door de maakindustrie drastisch. Multinationale bedrijven, bestuurders van veel van de fabrieken, verplaatsten sommige stappen van het productieproces naar andere plekken.

Dat noemen we uitschuiving. Ook besteedden ze delen van het productieproces uit naar toeleveringsbedrijven. Hierbij spreken we van outsourcing.

Kijk naar de afbeelding hierboven en naar het eerste fragment van de video: van begin tot 2:30 min.

Stap 2: Werkloosheid en onvrede

Textielfabriek Van Heek

Uitschuiving en outsourcing door multinationale ondernemingen dragen bij tot een ontwikkeling die wordt beschreven in het tweede videofragment: van 2:30 min. tot einde.

Steenkool

Door uitschuiving en outsourcing is er een nieuwe internationale arbeidsverdeling ontstaan. Deze herverdeling van arbeid is ook merkbaar in landen buiten de Triade. In die landen was aanvankelijk weinig of geen industrie te vinden, later des te meer.
Op die manier werden landen in Oost-Azië als Taiwan en Zuid-Korea toonaangevende industrielanden, waar een groot deel van de beroepsbevolking in fabrieken en werkplaatsen werkzaam is. Deze regio werd een onderdeel van de Triade. Deze landen staan nu bekend als nieuwe industrielanden.
Maar ook in de Triade zelf is te merken dat arbeid wereldwijd wordt herverdeeld.

Stap 3: Lokalisering

Voorbeeld van maakindustrie in
Nederland, maar dan een productie
met behulp van robots.

Fabrieksproductie keert terug

Multinationale ondernemingen brengen soms hun productie terug naar een land in de Triade of zelfs naar het land waar ze hun hoofdkantoor hebben, in de VS en in Nederland bijvoorbeeld. Dat heet lokalisering. Ze doen het omdat ze door het invoeren van robots en informatietechnologie hun producten met steeds minder arbeidskrachten zelf kunnen maken.

In plaats van met talloze laaggeschoolde werknemers kunnen ondernemers hun producten, auto’s, witgoed en computers bijvoorbeeld met een klein aantal hoogopgeleide werknemers zelf maken. De nieuwste ontwikkeling is dat steeds meer producten uit een 3D-printer komen.

Niet alleen multinationale maar ook kleine ondernemingen hebben ook andere redenen om hun productie terug te halen naar een land in de Triade, of zelfs naar hun eigen land dat in de Triade ligt.

Lees het artikel.

Bedrijven halen werk terug naar eigen land

Ontevredenheid over de kwaliteit is een belangrijk motief om de productie uit lagelonenlanden terug te halen naar ons kikkerlandje. TNS Nipo berekende dat 1 op de 10 mkb'ers al tot reshoring besloten zou hebben, en dat 1 op de 20 het overweegt.

De Kamer van Koophandel doet hier nog een schepje boven op en stelt dat onder bedrijven met minder dan vijftig werknemers al 14 procent een terugkeer overweegt. Bij grote bedrijven is dit 24 procent.

Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen (Tilburg University) waagt zich niet aan percentages, maar ziet wel dat reshoring meer is dan een vaag begrip. "Geluiden wijzen wel op een toenemende belangstelling."

Bescheiden schaal
Ook MKB Nederland vindt het lastig om een oordeel te vellen. "Maar afgaande op een aantal enquêtes kun je zeggen dat het op bescheiden schaal voorkomt. Maar het is niet eenvoudig in beeld te brengen", zegt woordvoerder Thomas Grosfeld.

Een verklaring voor het terughalen van productie durft Grosfeld wel te geven. "Nederland heeft lang vastgehouden aan het idee dat we ons geld verdienen met dienstverlening, maar mede door de crisis werd duidelijk dat ons verdienvermogen voor belangrijke mate in industrie zit. Het belang van industrie is daardoor steeds groter geworden, en door allerlei technologische ontwikkelingen zie je dat bedrijven nu wél productie in Nederland kunnen doen die eerder uitbesteed moest worden."

Kwaliteit
Het gebrek aan kwaliteit in sommige lagelonenlanden kan dan het beslissende zetje zijn voor reshoring, weet Wilthagen. "Sommige bedrijven worden daarop afgerekend. Als de kwaliteitstoets niet gehaald wordt, begint hun businessmodel te wankelen", zegt hij. Maar ook (hoge) transportkosten, politieke instabiliteit, (te grote) cultuurverschillen en het kunnen bieden van snellere service doen bedrijven op hun schreden terugkeren. "Daarnaast liggen de lonen in bijvoorbeeld China niet meer zo laag als voorheen."

Wilthagen stond zelf aan de wieg van The Reshoring Connection - een tool die aan de hand van allerlei criteria berekent of verplaatsing van productie naar het buitenland voor een bedrijf aantrekkelijk is of niet. Reshoring gebeurt bij grote en kleine bedrijven. "Airborne in Ypenburg is hierdoor weer concurrerend binnen de luchtvaartmarkt, maar ook voor bloempotproducent Capi uit Tilburg heeft reshoring goed uitgepakt."

Terugkeer
Hoewel zo'n terugkeer voor veel bedrijven positief uitpakt, zorgt het niet altijd voor meer banen. Wilthagen: "Bij het terughalen van productie verandert vaak de bedrijfsinrichting en wordt geïnvesteerd in technologie. Al zijn er ook succesverhalen zoals dat van Philips Drachten, dat een scheerapparatenlijn uit China terughaalde."

De hoogleraar verwacht dat deze ontwikkeling nog wel even door zal zetten. Hij wijst daarbij op uitspraken van VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer, die zich positief uitliet over de plannen van de Amerikaanse president Trump en de 'nieuwe politieke wind' om bedrijven in eigen land te houden.

Bron: Algemeen Dagblad, L. Rooijakkers, 2017.

 

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga je leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Nieuwe industrielanden  
Triade  
Maakindustrie  
Uitschuiving  
Outsourcing  
Reshoring  
Nieuwe internationale arbeidsverdeling  
Global shift  
Lokalisering  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Woordweb

Je hebt gezien waarom er veel maakindustrie uit de Triade, en ook uit Nederland is verdwenen en daarmee ook een groot aantal banen. Maar hoe krijgen we die banen terug? Wat moet hiervoor gedaan worden, door wie en in welke mate is het haalbaar?

Daar gaan jullie over nadenken door een woordweb te maken. In het woordweb moet je in ieder geval de begrippen verwerken die in deze opdracht zijn gebruikt.

Kijk eerst naar de uitleg over woordweb in deze video.

Plan van aanpak

Jullie docent deelt de klas in groepen van drie of vier personen in. Elke groep krijgt een pen of stift en een groot vel papier.
In het midden van het papier schrijf je de vraag: Hoe krijgen we de banen in de maakindustrie weer terug in Nederland?

Ga dan aan de slag. Overleg met elkaar en zoek informatie op internet. Gebruik de begrippen uit de stap Samenvattend.
Maak het woordweb. Gebruik korte zinnen en verbind ze met de vraag in het midden van het papier.
Controleer je woordweb of taalfouten en lever het ten slotte in bij jullie docent.

Beoordeling

Je docent zal jullie woordweb beoordelen op de volgende punten:

  • Is het woordweb overzichtelijk?
  • Zijn (bijna) alle begrippen uit deze opdracht gebruikt?
  • Zijn alle verbanden tussen de begrippen in je woordweb duidelijk?
  • Hebben jullie antwoord gegeven op de vragen:
    • Hoe krijgen we die banen terug?
    • Wat moet hiervoor gedaan worden en door wie?
    • In welke mate is het haalbaar?

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2016-TV1

VWO 2016-TV1 Vraag 1
VWO 2016-TV1 Vraag 4

VWO 2017-TV1

VWO 2017-TV1 Vragen 1-5
VWO 2017-TV1 Vragen 18-21

VWO 2017-TV2

VWO 2017-TV2 Vragen 1-4

VWO 2019-TV2

VWO 2019-TV2 Vragen 1-4

 

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Is dat wat in de introductie is omschreven, voldoende behandeld in deze opdracht?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Wat is de reden dat multinationale en kleinere ondernemingen hun productie weer (deels) terugbrengen naar hun eigen land?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
    Heb je de opdracht binnen de tijd kunnen doen?
  • Inhoud
    In de opdracht bekeek je uitschuiving of outsourcing van productie.
    Wat zijn hiervan de voor- en nadelen? Noem er twee.
  • Eindopdrachten
    Heb je de toets gemaakt en heb je alle vragen goed beantwoord?
    Heb je een woordweb gemaakt? Gaven jullie teksten antwoord op de gestelde vraag?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

Bronnen

  • Het arrangement Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat? - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-05-07 21:46:17
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Wereld" wordt het thema ''Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat?" besproken. Vanaf het einde van de achttiende eeuw begon de industriële revolutie in Groot-Brittannië en verspreidde zich later naar andere Europese landen, Noord-Amerika, Japan, Zuid-Korea, Taiwan en andere landen in Oost- en Zuidoost-Azië, die samen de "nieuwe industrielanden" worden genoemd. Deze gebieden, namelijk Noord-Amerika, West-Europa en Oost- en Zuidoost-Azië, vormen de "Triade" en fungeren als de drijvende krachten achter de wereldeconomie. Vanaf de jaren '60 begonnen veel multinationale bedrijven een deel van hun productie naar lageloonlanden te verplaatsen, wat bekend staat als "outsourcing". Dit heeft geleid tot een nieuwe internationale arbeidsverdeling. Soms brengen multinationale ondernemingen hun productie weer terug naar landen in de Triade of zelfs naar het land waar hun hoofdkantoor gevestigd is, zoals in de VS en Nederland. Dit staat bekend als "reshoring". Deze verschuivingen worden gedreven door de toenemende implementatie van robots en informatietechnologie, waardoor productie met minder arbeidskrachten kan plaatsvinden.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Globalisering; Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, industriële revolutie, nieuwe industriele landen, outsourcing, stercollectie, triade, vwo456

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Aardrijkskunde. (z.d.).

    Template opdracht - v456

    https://maken.wikiwijs.nl/141201/Template_opdracht___v456

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat?

    Uitgestorven industrie?

    Werkloosheid en onvrede

    Lokalisering

    Banen in de maakindustrie terug in eigen land, kan dat?

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van