Weet jij waarom we dankzij de IJstijd in Driebergen droge voeten houden als Nederland overstroomt? Weet jij waarom hier zoveel grote buitenplaatsen staan? Wist je dat Driebergen eigenlijk Driebergen-Rijsenburg heet, maar iedereen het nog Driebergen noemt?
In deze lessen ga je van alles leren over Driebergen, jouw woonplaats! In les 1 gaan we leren over de geschiedenis van Driebergen en in les 2 over de aardrijkskunde. Les 3 neemt een uitstapje naar de omgeving van Driebergen, de Utrechtse Heuvelrug. We gaan ons dan verdiepen in de natuur. De laatste les is een practicum en gaan we zelf met de fiets Driebergen ontdekken.
Deze les gaat over degeschiedenisvan Driebergen. Wist je dat de Traaij vroeger een schapenpad was? Wist je ook dat rijke burgers uit grote steden hier mooie huizen gingen bouwen om vakantie te houden?
In deze les leren jullie over het ontstaan van Driebergen in de Middeleeuwen, de groei van de plaats in de Gouden Eeuw en het ontstaan van de gemeente Utrechtse Heuvelrug.
De doelen:
Aan het eind van deze les kan jij beschrijven hoe Driebergen-Rijsenburg ontstaan is in de Middeleeuwen, waarom Driebergen-Rijsenburg groeide in de Gouden Eeuw en wanneer de gemeente Utrechtse Heuvelrug is ontstaan.
Aan het eind van de les kun je…
- uitleggen van wie de grond in Driebergen-Rijsenburg was in de Middeleeuwen en door wie die bewerkt werd.
- uitleggen waarom Driebergen-Rijsenburg in de 17e eeuw groeide en kun je drie voorbeelden van buitenplaatsen noemen.
- benoemen welke belangrijke functie buitenplaats Sparrendaal had voor de gemeente Driebergen-Rijsenburg.
- benoemen sinds wanneer Driebergen en Rijsenburg officieel één gemeente werden.
- benoemen bij welke gemeente Driebergen-Rijsenburg nu hoort en drie plaatsen opnoemen die nog meer bij de gemeente horen.
Middeleeuwen
1.1. Middeleeuwen en kastelen
Kasteel Rijsenburg
De eerste keer dat de naam Driebergen in oude boeken voorkomt is in het jaar 1159. Het wordt dan geschreven als Thribergen. In deze tijd, de Middeleeuwen, was al het land in de omgeving van Utrecht eigendom van de kerk. De bisschop van Utrecht was de baas over dit gebied. De bisschop gaf stukken land in leen uit aan mannen die hem trouw zwoeren. Deze leenmannen moesten in ruil daarvoor belasting betalen en de leenheer (de bisschop) helpen als er oorlog was.
Er was vaak oorlog in deze tijd en de leenmannen bouwden kastelen om zich te beschermen. Zo waren er de kastelen Sterkenburg en Rijsenburg. De leenmannen lieten hun grond bewerken door boeren. Er worden akkers aangelegd die ‘engen’ worden genoemd. Daar komt de naam Engweg ook vandaan. De grond in dit gebied is niet erg vruchtbaar. Er is mest nodig. Dat komt van schapen. ’s Nachts slapen de schapen in de schaapskooien bij het dorp. Daar wordt ook de mest verzameld. Overdag gaan de schapen naar de heidevelden, zo ontstaan er paden die schapendriften worden genoemd. De Traaij en de Buntlaan zijn oude schapendriften. In het jaar 1309 wordt de naam Drieberghen voor het eerst gebruikt als plaatsnaam.
In de 17e eeuw ging het goed met Nederland en werd het een erg rijk land. Daarom wordt deze periode ook wel de Gouden Eeuw genoemd. Nederland bestond toen uit 7 gewesten (gebieden met eigen wetten en een eigen bestuur) en samen vormden die gewesten de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek was het centrum van de wereldhandel. In 1602 werd de Verenigde Oostindische Compagnie, de VOC, opgericht. VOC-schepen voeren over de zee naar Azië om daar producten te kopen die je in Nederland niet kon krijgen, zoals peper, suiker, rijst en nog veel meer andere producten. De Nederlandse kooplieden werden hierdoor erg rijk. Deze kooplieden bouwden een tweede huis buiten de stad met dure meubels en schilderijen. Zo’n extra huis werd ook wel een buitenplaats genoemd. De rijke burger ging vaak in de zomer naar zijn buitenhuis om de stank, warmte, pest en drukte van de stad te vermijden.
Ook in Driebergen-Rijsenburg werden door rijke burgers buitenplaatsen gebouwd. Hierdoor veranderde het landschap op de Utrechtse Heuvelrug.
In de Middeleeuwen liet de bewoners de schapen grazen op heide- en zandgronden. Dat veranderde in de 17e eeuw, de rijke burgers lieten bij hun buitenplaats grote tuinen en bossen aanleggen om te laten zien hoeveel geld ze wel niet hadden. Door de komst van buitenplaatsen kwamen er ook veel andere mensen naar Driebergen-Rijsenburg. De rijke burgers van die huizen hadden personeel nodig. Zo trokken er steeds meer mensen naar een dorp toe om bijvoorbeeld bakker, timmerman of tuinman te worden. De bekendste buitenplaatsen werden langs de Hoofdstraat gebouwd zoals Sparrendaal. In 1754 is Sparrendaal gebouwd in opdracht van de Utrechtse Burgemeester Jacob van Berck. Naast het huis Sparrendaal liet hij twee koetshuizen bouwen en hij legde een mooie tuin aan achter het huis. In het jaar 1856 ging de aartsbisschop van Utrecht in Sparrendaal wonen. Naast Sparrendaal werd toen een seminarie bouwen, dat is een school voor priesterstudenten. Het Seminarie is er nu niet meer maar de plek ken je misschien wel als Park Seminarie. Later werd Sparrendaal het gemeentehuis van Driebergen-Rijsenburg.
Buitenplaats Sparrendaal
Andere voorbeelden van buitenplaatsen in Driebergen-Rijsenburg zijn buitenplaats De Horst, Dennenburg en De Wildbaan. In de practicumles krijg je meer informatie over deze buitenplaatsen.
Driebergen en Rijsenburg waren lang 2 aparte dorpen. Sinds 1850 hebben ze wel dezelfde burgemeester. In 1931 werden de twee dorpen samengevoegd tot Driebergen-Rijsenburg.
Op 1 januari 2006 werden zeven gemeenten samengevoegd tot Gemeente Utrechtse Heuvelrug. Dit waren: Driebergen-Rijsenburg, Doorn, Maarn, Maarsbergen, Leersum, Amerongen en Overberg. Het gemeentehuis van de nieuwe gemeente staat in Doorn.
In Driebergen zijn veel verschillende dingen te zien. Zo is er de Utrechtse Heuvelrug en is er een mooi centrum. Deze dingen hebben beide met aardrijkskunde te maken. Bij het vak aardrijkskunde wordt er namelijk niet alleen gekeken naar de (natuur)gebieden op de aarde, maar ook naar de infrastructuur (alle wegen en straten), cultuur en toerisme.
Wist je dat er in het dorp Driebergen tot de 19e eeuw nauwelijks mensen waren? En wist je dat mensen vroeger heel lang reisden, alleen maar om de Utrechtse Heuvelrug te zien? In deze les leren jullie over het ontstaan van de Utrechtse Heuvelrug en de infrastructuur die heeft geleid tot meer toerisme in Driebergen-Rijsenburg.
De doelen:
Aan het einde van het lessenpakket kunnen de leerlingen het ontstaan van Driebergen, en kunnen ze de waarde van de geografische ligging uitleggen.
Aan het einde van de les kun je...
- het ontstaan van de Utrechtse Heuvelrug benoemen.
- verschillende soorten vegetatie op de stuwwal opnoemen.
- toelichten waarom veel mensen zo graag naar Driebergen kwamen en in Driebergen willen wonen.
Zo'n 150.000 jaar geleden was Nederland in een ijstijd. Nederland was in die tijd van noord tot zuid bedekt met ijs: een ijskap. De ijskap bewoog eeuwenlang en verschoof veel zand, rots en grind. De ijskap schoof het zand ook omhoog.
Door de grote hoeveelheid zand ontstonden stuwwallen, waaronder de Utrechtse Heuvelrug. Toen het warmer werd, smolt het ijs voor een deel. Het smeltwater vloeide naar de randen van de stuwwal en maakte dalen in de bodem. Zo ontstonden de smeltwaterdalen.Toen het weer kouder werd, werden veel lagen zand op de Utrechtse Heuvelrug afgezet.
Sommige toppen van de stuwwallen worden bergengenoemd en de plekken waar ijs lag worden dalen genoemd. Na de ijstijd werd het warmer en groeiden er bossen op de stuwwal. Deze bossen werden al snel gekapt om ruimte te maken voor landbouw en veeteelt. Door de droogte op de Heuvelrug ontstonden heidevelden.Toch bleven er nog enkele bomen staan en werden er nieuwe bomen geplant. De bossen die na de ijstijd in Nederland zijn gegroeid heten oude boskernen. Deze boskernen zijn erg waardevol, omdat er in die gebieden veel verschillende, zeldzame dieren leven en planten groeien. Zo zijn er bomen, struiken en verschillende soorten heide, zoals de dopheide en de struikheide.
In de 19e eeuw was de natuur in Driebergen onbekend voor het volk. Aan het einde van de 19e eeuw kwam daar verandering in. Door de uitvinding van de trein waren mensen steeds meer toe aan afleiding van het dagelijks (werk)leven. De afleiding en ontspanning vonden ze op de Utrechtse
Heuvelrug. De groeiende infrastructuur zorgde ook voor meer reismogelijkheden: door steeds meer trams en bussen konden mensen de Heuvelrug bereiken. Na de aanleg van het spoor in 1844 ontwikkelde het toerisme zich. Mensen gingen niet alleen naar de Utrechtse Heuvelrug om te wandelen of te jagen, maar konden nu ook in Driebergen overnachten en in een café iets drinken. Ook gingen zich meer mensen in Driebergen vestigen.
Tegenwoordig is er niet meer alleen een spoorlijn in Driebergen, maar ook treinstation. Hierdoor is Driebergen nog toegankelijker geworden. Het treinstation Driebergen-Zeist wordt nu helemaal verbouwd en vernieuwd.
Deze les gaat over de natuur van Driebergen en de Utrechtse Heuvelrug.
Wist jij bijvoorbeeld al dat Driebergen onderdeel is van de Utrechtse Heuvelrug? Wist je ook dat de Utrechtse Heuvelrug een belangrijk gebied is in Nederland?
Zoals jullie gehoord hebben van je juf of meester gaan we het deze les hebben over de natuur van Driebergen en de Utrechtse Heuvelrug. Dit gaan we doen door middel van een webquest. Jullie gaan zelf de informatie opzoeken door middel van verschillende informatiebronnen.
De doelen:
Aan het eind van deze les kan jij de natuur van Driebergen en de Utrechtste Heuvelrug beschrijven. Aan het eind van de les kun je..........
- drie diersoorten opnoemen die op de Utrechtse Heuvelrug voorkomen.
- benoemen waarom de Utrechtse Heuvelrug een belangrijk gebied is.
- de natuur van de Utrechtse Heuvelrug vergelijken met de natuur in andere gebieden van Nederland.
- kun je uitleggen wat een ecologische verbinding is en er twee voorbeelden van geven.
Jullie zijn nu aangekomen bij de practicum les. Deze les gaan jullie een speurtocht doen in
Driebergen en komen jullie zaken tegen die jullie geleerd hebben in de afgelopen drie lessen over Driebergen. De speurtocht gaan jullie op de fiets doen met twee ouders. Per groepje worden jullie begeleid door twee ouders. Zij vertellen de route die jullie moeten fietsen. Op een aantal plekken in Driebergen maken jullie een stop en moeten jullie een aantal vragen beantwoorden op het opdrachtenblad.
De groepjes worden ingedeeld door de juf of meester. Er zijn een aantal regels tijdens de speurtocht:
- Luister naar de begeleiders.
- Rustig fietsen en handen aan het stuur.
- Fiets twee aan twee en houd je aan de verkeersregels.
- Als de begeleider ‘stop’ roept is het ook de bedoeling dat jullie veilig naar de kant gaan om te stoppen.
De doelen:
Aan het einde van de practicum les kun je van een aantal plekken in Driebergen-Rijsenburg kenmerkende elementen noemen.
Aan het einde van de les kun je..
- opnoemen in welk jaar de Sint-Petrus' Bandenkerk is gebouwd.
- op een plattegrond van Driebergen aanwijzen waar de Heidetuin ligt en kan je drie soorten planten opnoemen die daar groeien.
- respect tonen voor de natuur door in de Heidetuin op de paden te blijven lopen.
- functies opnoemen die de volgende straten vroeger hadden: de Hoofdstraat & de Arnhemse Bovenweg.
- drie algemene kenmerken van buitenplaatsen opnoemen.
- opnoemen voor wie het monument is opgericht dat staat op Park Seminarie.
Ah je bent weer terug van de speurtocht door Driebergen! Hopelijk vond je het leuke fietstocht!
Je gaat nu in de klas de antwoorden bespreken van het opdrachtblad met de juf/meester en de avonturen die jullie hebben meegemaakt aan elkaar vertellen.
Het arrangement Driebergen lespakket is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). (2018, 21 januari). Hoogte Utrechtse Heuvelrug. [Illustratie] Geraadpleegd op 21 januari 2019.
http://www.ahn.nl/index.html
Link
Auteur is onbekend. (1940-1960). Oude ansichtkaart van de hoofdstraat [Foto] <a href="https://ansichtkaartenbeurs.nl/kaart/u_1665">https://ansichtkaartenbeurs.nl/kaart/u_1665</a>
Link
Barendtszen, M. Zonnedauw. [Foto] Geraadpleegd op 21 januari 2019.
<a href="https://www.pinterest.com/pin/491736853039609433/?lp=true">https://www.pinterest.com/pin/491736853039609433/?lp=true</a>
Link
Bellegingspanden.nl. (2009). Centrum van Driebergen. [Foto] <a href="https://www.beleggingspanden.nl/dynamic/panden/938/Driebergen-Rijsenburg-Traay-4A.html">https://www.beleggingspanden.nl/dynamic/panden/938/Driebergen-Rijsenburg-Traay-4A.html</a>
De Haen, A. (18de eeuw). Naam is onbekend. [Illustratie] <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Rijsenburg#/media/File:Rijsenburg-Albert_de_Haen.jpg">https://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_Rijsenburg#/media/File:Rijsenburg-Albert_de_Haen.jpg</a>
Link
Decleer, K. (2017). Gewone dopheide (Erica tetralix) bloeiwijze. [Foto] Geraadpleegd op 21 januari 2019.
<a href="https://www.ecopedia.be/planten/gewone-dophei">https://www.ecopedia.be/planten/gewone-dophei</a>
Evert van Leeuwen, J. (Jaartal onbekend) Het wapen van Driebergen-Rijsenburg [Illustratie] <a href="http://http://www.therightproductions.nl/hogeraadvanadel/index.php?id=109&wapen=765">http://http://www.therightproductions.nl/hogeraadvanadel/index.php?id=109&wapen=765</a>
Link
Lanting, G. (2016, 14 augustus). Klokjesgentiaan. [Foto] Geraadpleegd op 21 januari.
<a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Klokjesgentiaan_DSCF5874.jpg">https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Klokjesgentiaan_DSCF5874.jpg</a>
Van de Velde de Oude, W. (ca. 1611 –1693). Engelse en Hollandse schepen wisselen saluutschoten uit. [Illustratie] <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Ontmoeting_tussen_het_Engelse_schip_Prince_en_het_Nederlandse_schip_Gouden_Leeuw_op_zee.jpg">https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Ontmoeting_tussen_het_Engelse_schip_Prince_en_het_Nederlandse_schip_Gouden_Leeuw_op_zee.jpg</a>
Link
VVV De Kromme Rijnstreek. (Jaartal onbekend). Buitenplaats de Horst. [Foto] <a href="https://www.google.com/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjOuLmL_vzfAhXQKlAKHZYrAqAQjRx6BAgBEAU&url=https%3A%2F%2Fwww.dnls.nl%2Flandgoed%2Flangbroek&psig=AOvVaw3gTQFqdH8tIqNEb2IQPJ_g&ust=1548095061677467">https://www.google.com/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjOuLmL_vzfAhXQKlAKHZYrAqAQjRx6BAgBEAU&url=https%3A%2F%2Fwww.dnls.nl%2Flandgoed%2Flangbroek&psig=AOvVaw3gTQFqdH8tIqNEb2IQPJ_g&ust=1548095061677467</a>
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Zelftoets geschiedenis – Wat heb je geleerd?
Zelftoets aardrijkskunde – Wat heb je geleerd?
Zelftoets natuur - Wat heb je geleerd?
Eindtoets lessenpakket Driebergen
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Weet jij waarom we dankzij de IJstijd in Driebergen droge voeten houden als Nederland overstroomt? Weet jij waarom hier zoveel grote buitenplaatsen staan? Wist je dat Driebergen eigenlijk Driebergen-Rijsenburg heet, maar iedereen het nog Driebergen noemt?
In Driebergen zijn veel verschillende dingen te zien. Zo is er de Utrechtse Heuvelrug en is er een mooi centrum. Deze dingen hebben beide met aardrijkskunde te maken. Bij het vak aardrijkskunde wordt er namelijk niet alleen gekeken naar de (natuur)gebieden op de aarde, maar ook naar de infrastructuur (alle wegen en straten), cultuur en toerisme.
Opdrachtenblad Webquest
