Informatie gebruik je gedurende je gehele project om te komen tot een goed eindresultaat. Je hebt mogelijk al de andere bouwstenen voor informatievaardigheden doorgewerkt, met uitleg en gereedschappen voor het vinden van informatie en het beoordelen van de geschiktheid ervan. Intussen heb je vast informatie gevonden die relevant is voor je project. Hoe voeg je deze informatie toe aan je rapport (zoals een plan van aanpak of een ontwerpdocument)? En waar moet je hierbij op letten?
In deze bouwsteen leggen we uit wat plagiaat is en hoe je het kunt voorkomen door te citeren en op een consistente manier naar bronnen te verwijzen.
Eerst gaan we in op waarom je überhaupt andere bronnen zou willen aanhalen, gevolgd door een sectie over wat plagiaat is en wat niet. Om plagiaat te voorkomen zul je je bronnen moeten aangeven, dus we laten je twee veelgebruikte citatiestijlen zien die je zou kunnen gebruiken om dit op een consistente manier te doen. Ook gaan we in op twee manieren om de informatie in je verslag te verwerken: citeren en parafraseren. In de opdrachten zoek je op hoe je veelgebruikte soorten bronnen kunt citeren en pas je dit toe op je project. Kijk vooral ook naar de praktische tips - hierin staan antwoorden op vragen en problemen die we vaak tegenkomen in de praktijk.
Heb je vragen of opmerkingen over deze bouwsteen? Neem dan contact op met Danny Plass (Saxion).
Leerdoelen
Na deze bouwsteen:
weet je waarom je naar bronnen wilt verwijzen.
weet je wat plagiaat is en hoe je het kunt voorkomen.
weet je hoe je informatie uit bronnen in je eigen rapport kunt verwerken.
ben je bekend met twee bekende stijlen voor bronverwijzingen (APA en IEEE).
Informatie verwerken is onderdeel van informatievaardigheden. Dit zijn vaardigheden die helpen bij het zoeken, vinden, beoordelen en verwerken van informatie. Over het algemeen gaat dit over informatie uit Beschikbaar werk, wat wordt gebruikt binnen de onderzoeksstrategieën Bieb en Showroom in het DOT-framework.
Waarom citeren?
Door verder te bouwen op werk van anderen maak je jouw oplossing beter. Samen kun je meer dan alleen. Ook kun je anderen makkelijker overtuigen van de waarheid van je stellingen als je het bijvoorbeeld kunt onderbouwen met gegevens die door anderen zijn onderzocht, of van de juistheid van een bepaalde keuze als je het kunt onderbouwen met ideeën van experts op dat gebied.
Kijk maar eens naar de volgende voorbeelden. Welke vind jij het meest overtuigend?
Stelling
Stelling met onderbouwing
Stelling met onderbouwing en bron
We zullen de applicatie ontwikkelen voor het Windows besturingsysteem.
We zullen de applicatie ontwikkelen voor het Windows besturingsysteem, aangezien dat op dit moment door de meeste mensen gebruikt wordt.
We zullen de applicatie ontwikkelen voor het Windows besturingsysteem, aangezien dat op dit moment door de meeste mensen gebruikt wordt (W3Counter, 2018).
Behalve de overtuigingskracht zijn er nog andere redenen om te verwijzen naar bronnen. Als je je bronnen aangeeft kunnen anderen daar ook verder lezen als ze meer over dat onderwerp willen weten. En je laat zien dat je op de hoogte bent van wat anderen op dit onderwerp hebben gedaan. Daarnaast zorg je ervoor, door expliciet aan te geven welke stukken tekst van anderen komen, dat je niet beschuldigd kunt worden van plagiaat.
Wat is plagiaat?
Plagiaat is het overnemen van het werk van iemand anders en doen alsof het van jou is. Het is dus eigenlijk een soort diefstal, of je het bewust doet of niet. Maak duidelijk verschil tussen welke ideeën van jou zijn en welke ideeën van anderen. Als je tekst (of bijv. afbeeldingen) van iemand anders gebruikt, moet je aangeven waar je het vandaan hebt. Zo voorkom je plagiaat.
Let op: Als je je hebt schuldig gemaakt aan plagiaat, wordt in het lichtste geval je inlevering ongeldig verklaard. Het kan ook zijn dat je voor een bepaalde periode niet deel mag nemen aan toetsen. In heel ernstige gevallen kun je zelfs van de opleiding worden verwijderd. Ga er dus niet te gemakkelijk mee om!
Vormen van plagiaat
Er zijn een aantal vormen van plagiaat (Plagiarism.org, 2017), zoals:
Het werk van iemand anders indienen alsof het van jou is.
Woorden of ideeën van iemand anders kopieren zonder de bron te vermelden.
Een letterlijk citaat aanhalen zonder het tussen aanhalingstekens te zetten.
Verkeerde informatie geven over de bron van een citaat.
Een paar woorden veranderen, maar de zinsstructuur van een bron overnemen zonder bronvermelding.
Zoveel woorden of ideeen overnemen van een bron dat het het grootste deel van jouw werk vormt zonder bronvermelding.
Afbeeldingen van een bron overnemen zonder bronvermelding.
Let op: ook als je de informatie in een bron in eigen woorden weergeeft (parafraseren), moet je nog steeds de bron vermelden!
Op deze website van Indiana University staan nog meer vormen van plagiaat met voorbeelden (Indiana University, 2017).
Wat is dan niet plagiaat?
Het is niet plagiaat als je de volgende dingen opschrijft:
Je eigen ideeën
bijv. "Firefox is de beste webbrowser, omdat ik het heel prettig vind werken." Tip: Vaak kun je je eigen ideeën overtuigender maken door het te ondersteunen met informatie uit bronnen van anderen, hier bijv. met een artikel van Techradar waarin de 7 meestgebruikte browsers vergeleken worden. Dan geef je natuurlijk weer wel een bronvermelding.
Algemene kennis
bijv. "Chrome is een webbrowser."
Informatie van anderen (evt. in eigen woorden) met correcte bronvermelding
bijv. "Chrome was de meestgebruikte webbrowser in 2018 (Statcounter, 2018)."
In de literatuurlijst neem je dan nog de volledige vermelding op:
"Statcounter (2017). Browser market share worldwide. Geraadpleegd op 26 november 2018 van http://gs.statcounter.com/browser-market-share."
Consistent verwijzen naar bronnen
Het is belangrijk om op een consistente manier te verwijzen naar bronnen. Bekijk eens het volgende voorbeeld:
Van Doorn (2015) kwam er met een enquete achter dat de meeste mensen pistache-ijs (zie Wikipedia) vies vinden. Bij recenter onderzoek [3] stond pistache-ijs echter in de top-3 van favoriete smaken.
Bronnen
Wikipedia, Pistache-ijs.
Van Doorn, F. (2015). Meningen over pistache-ijs. In: Het jaarlijkse ijs-magazine. IJsdruk, Haarlem.
[3] IJs-favorieten van 2016. A. Zuithoff. http:// zuithoff.nl/ijslijst2016.html
Is het makkelijk om te achterhalen welke bron bij welke informatie in de tekst hoort? En dit waren nog maar drie referenties. Wat als het er 20 zijn?
Om dit probleem op te lossen zijn er door stijlen voor verwijzing ontwikkeld. We laten hier twee veelgebruikte stijlen zien: APA en IEEE. APA wordt algemeen in de wetenschappen veel gebruikt. IEEE zie je veel terug in ICT publicaties.
Wordt er een bepaalde stijl aangeraden binnen jouw opleiding of mag je zelf kiezen?
APA
Het volgende voorbeeld geeft een algemene indruk van de APA stijl:
Van Doorn (2015) kwam er met een enquete achter dat de meeste mensen pistache-ijs (Wikipedia, 2001) vies vinden. Bij recenter onderzoek stond pistache-ijs echter in de top-3 van favoriete smaken (Zuithoff, 2017).
Bronnen
Van Doorn, F. (2015). Meningen over pistache-ijs. In: Het jaarlijkse ijs-magazine. IJsdruk, Haarlem.
Wikipedia, (2001). Pistache-ijs. Geraadpleegd op 25 november 2018, van http://nl.wikipedia.com/Pistache-ijs
Zuithoff, A. (2017). Ijs-favorieten van 2017. Geraadpleegd op 25 november 2018, van http:// zuithoff.nl/ijslijst2016.html
Handig aan de APA stijl is dat je in de tekst al een idee krijgt van de auteur en hoe actueel de informatie is.
Van Doorn [1] kwam er met een enquete achter dat de meeste mensen pistache-ijs [2] vies vinden. Bij recenter onderzoek stond pistache-ijs echter in de top-3 van favoriete smaken [3].
Bronnen
[1] F. van Doorn, "Meningen over pistache-ijs" in: Het jaarlijkse ijs-magazine. IJsdruk, Haarlem, 2015.
[2] Wikipedia, Pistache-ijs, 2001. [Online]. Beschikbaar: http://nl.wikipedia.com/Pistache-ijs [Geraadpleegd: 25 november 2018].
[3] A. Zuithoff, IJs-favorieten van 2017, 2017. [Online]. Beschikbaar: http:// zuithoff.nl/ijslijst2016.html [Geraadpleegd: 25 november 2018].
Met deze stijl is het makkelijk snel de referenties in de bronnenlijst te vinden.
Letterlijk (naam + jaartal is een APA-stijl verwijzing):
"Mijn favoriet is al jaren pistache-ijs", aldus Van Doorn (2016).
In eigen woorden:
Volgens Van Doorn (2016) is pistache-ijs het lekkerst.
Of algemener verwoord:
Sommige mensen vinden pistache-ijs het lekkerst (Van Doorn, 2016).
Ook kun je delen uit citaten weglaten met (...):
"Mijn favoriet is (...) pistache-ijs", aldus Van Doorn (2016).
Of juist een eigen uitleg toevoegen met []:
"Mijn favoriet is al jaren [sinds 2001] pistache-ijs", aldus Van Doorn (2016).
Tip: Bij schrijven is het standaard om per alinea 1 gedachte uit te werken. Als deze hele alinea is gebaseerd op dezelfde bron, dan is het voldoende om de bron slechts in keer te noemen in deze alinea. Dus je hoeft niet na elke zin dezelfde bron te herhalen. Maar blijf duidelijk over welke informatie van jou komt en welke informatie van anderen!
Parafraseren
Parafraseren is het in je eigen woorden vertellen van de ideeën van anderen. Door de informatie te hervertellen kun je de meest relevante punten erin benadrukken en ongerelateerde informatie weglaten. Ook kun je zo informatie uit verschillende bronnen combineren om een bepaald punt duidelijk te maken (bijv. op basis van verschillen of overeenkomsten).
Het doel van dit project is het ontwikkelen van een app waarmee ouderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Ondanks dit soort mogelijkheden, maken juist ouderen minder gebruik van internet en ICT in het algemeen (European Commission, 2004; Agerwal et al, 2009). Het is daarom belangrijk om extra aandacht te hebben voor de technologische vaardigheden en de leefwereld van de doelgroep.
Agerwal, R., Animesh, A. and Prasad, K. (2009) Social interactions and the ‘digital divide’: explaining variations in internet use. Information Systems Research 20(2), 277–294.
European Commission (2004) eInclusion@EU: strengthening eInclusion & eAccessibility across Europe. Analytic framework – eInclusion and eAccessibility priority issues.
Let op: Je wilt nog steeds netjes de oorspronkelijke bronnen vermelden, want dat is waar de ideeën vandaan kwamen. Parafraseren zorgt dus niet voor minder bronvermeldingen. Blijf steeds duidelijk over wat jouw eigen ideeën zijn en wat uit andere bronnen komt. Het gebruik van andere bronnen maken jouw ideeën juist sterker, niet zwakker.
Opdrachten
Individuele opdracht
In deze opdracht worden een paar situaties geschetst. Geef voor elke situatie de juiste bronvermelding aan, zowel voor de verwijzing in de tekst als de volledige bronvermelding voor in de literatuurlijst. Gebruik voor deze opdracht de stijl voor bronvermelding zoals die wordt geadviseerd door jouw opleiding. Mag je zelf kiezen? Een paar van de meestgebruikte stijlen zijn: APA en IEEE. Zoek de bijbehorende "style manual" op om deze opdracht te maken.
Interview met een expert
Je twijfelt wat een betere manier is om je project procesmatig aan te pakken: Scrum of Kanban? Je praat met een expert op dit gebied binnen het bedrijf waar je je opdracht doet. Hij geeft aan dat Kanban in deze situatie meer geschikt zal zijn, omdat je in je eentje zult werken en omdat er nog veel onzekerheid zit in de opdracht zelf. Hoe vermeld je je bron op de juiste manier in je Plan van Aanpak?
Vermelding in de tekst:
Vermelding in de bronnenlijst:
Forumpost
Jullie zijn bezig met het ontwikkelen van een webapplicatie. Het probleem is dat de webapplicatie moet blijven werken ook als het internet wegvalt. Daarom maak je een Progressive Web App. Nu wil je weten hoe de applicatie zelf kan zien of hij weer verbinding heeft. Je vindt de volgende post op Stack Overflow: Progressive Web App: How to detect and handle when connection is up again. De oplossing van Tony19 lijkt wel geschikt. Hoe refereer je hier naar in je Technisch Ontwerp document?
Vermelding in de tekst:
Vermelding in de bronnenlijst:
Boek
Om de eisen voor jouw opdracht naar boven te halen ga je observeren hoe mensen op dit moment werken. In het boek Observing the user experience vond je een goed hoofdstuk over Field Visits waarvan je je aanpak hebt overgenomen. Gebruik de informatie die je vind via de aangegeven link.
Vermelding in de tekst:
Vermelding in de bronnenlijst:
Wetenschappelijk artikel
Jouw team ontwikkelt een extra veilige browser. Jouw taak is te bepalen wat wel en niet naar de gebruiker wordt gecommuniceerd en in welke vorm. Met behulp van Google Scholar vind je het volgende artikel dat gepresenteerd is op een conferentie: How to design browser security and privacy alerts. Gebruik de informatie die je vind via deze link.
Vermelding in de tekst:
Vermelding in de bronnenlijst:
Projectopdracht
Stap 1. Welke stijl van bronverwijzen houden jullie aan binnen het team (bijv. APA of IEEE)? Zoek uit of er adviezen zijn vanuit de opleiding. Zoek de bijbehorende "style manual" op.
Stap 2. Neem nu een van de documenten waar je op dit moment aan werkt. Heb je al minimaal twee bronnen per teamlid, dan kun je direct door naar de volgende stap. Als niet, zoek dan eerst ondersteunende informatie om je rapport verder te onderbouwen. Denk bijvoorbeeld aan bewijs voor bepaalde aannames (bijv. "Ouderen gebruiken geen apps" - wat zijn eigenlijk de gebruikerspercentages voor verschillende leeftijdscategorieën?), onderbouwing voor bepaalde keuzes ("De programmeertaal wordt Java" - waarom is dat dan een geschikte keuze?). Of hebben jullie misschien wel informatie gebruikt, maar de bron niet aangegeven? Zoek dan de gebruikte bronnen even op.
Stap 3. Ieder teamlid zorgt voor (minimaal) 2 correcte bronverwijzingen, zowel in de tekst als in de literatuurlijst.
Stap 4. Ieder teamlid checkt nu (minimaal) 2 bronverwijzingen van een ander. Klopt een bronverwijzing niet volgens de gekozen stijl? Geef dan advies terug voor verbetering.
Stap 5. Repareer je eigen bronverwijzingen waarvoor je advies voor verbetering terug kreeg.
Gefeliciteerd, je hebt nu een beter onderbouwd document met nette bronverwijzingen en zonder plagiaat!
Praktijktips
Verwijs altijd naar je bronnen, ook als je alleen het idee overneemt en verder alles in eigen woorden vertelt.
Gebruik een consistente manier om te verwijzen naar de bronnen die je hebt gebruikt, bijvoorbeeld IEEE of APA stijl. Op die manier kan de lezer van je documentatie (bijv. een teamlid, een opdrachtgever, of een team wat op jouw werk verderbouwt) makkelijker nagaan of de gebruikte bronnen wel geschikt zijn, wat jouw werk weer betrouwbaarder en dus overtuigender maakt.
Bij schrijven is een van de richtlijnen om een gedachte per alinea te vertellen. Gaat de hele alinea over dezelfde bron, dan is het voldoende om de bron 1 keer aan te geven. Je hoeft de bronvermelding niet elke zin te herhalen.
Citeer altijd de meest oorspronkelijke bron. Dus als je een bron vindt en die gebruikt informatie uit een andere bron, dan verwijs je naar de laatste.
Word kan je helpen met het consistent refereren volgens een specifieke stijl. Kijk bijvoorbeeld eens naar deze tutorial. Let er wel op dat je het juiste soort brondocument kiest en de informatie in de juiste velden invult!
In deze bouwsteen leggen we uit hoe je bronnen kunt citeren (en parafraseren) en ernaar kunt verwijzen op een consistente manier. Ook leggen we uit wat plagiaat is en hoe je dit kunt voorkomen door correct te verwijzen.
Plaats in het curriculum en module
Deze bouwsteen komt het liefst zo snel mogelijk aan bod in het curriculum zodat studenten effectiever online allerlei soorten informatie op te kunnen zoeken en gebruiken.
Hoe deze bouwsteen precies wordt aangeboden is aan de betreffende moduleverantwoordelijke. Het materiaal is met opzet flexibel, zodat het in verschillende contexten goed ingepast kan worden. Het advies is om er een begeleidingsuur/workshop aan te besteden.
Deze bouwsteen is goed te combineren met andere informatievaardigheden, zoals informatie vinden, scannend en begrijpend lezen, en evalueren. Het is een goed vervolg op Informatie vinden en beoordelen.
Voorbeeld lesplan
Kortste variant lesplan in projectcontext
Huiswerk voor student (1.5 u):
1 uur Neem de bouwsteen door
10 min Doe de zelftest
20 min Maak de individuele opdracht
Workshop (1 lesuur van 45 min):
10 min Docent geeft korte herhaling
25 min Studenten gaan aan de slag met de projectopdracht; docent loopt rond als coach
10 min Afronding met korte herhaling kernpunten
Korte variant zonder huiswerk
Workshop (1 lesuur van 45 min):
05 min Studenten doen de zelftest om te zien wat ze al weten
10 min Docent geeft korte uitleg
25 min Studenten gaan aan de slag met projectopdracht; docent coacht
5 min Afronding met korte herhaling
Tips bij de opdrachten
Zelftest:
Kan de student vooraf doen om te zien wat hij/zij al weet
Kan de student achteraf doen om te zien of hij/zij de lesstof wel goed heeft begrepen
Individuele opdracht:
Gaat vooral om het opzoeken van hoe je netjes verwijst naar verschillende soorten bronnen volgens de gekozen referentiestijl. Kan als huiswerkopdracht, of bijv. in tweetallen in de klas.
Je zou er ook een meerkeuzevariant van kunnen maken en een Socrative-wedstrijd in de klas kunnen houden, als start van de les.
Projectopdracht:
Je kunt studenten evt. al de aanbevolen referentiestijl en een bron met goede uitleg daarvan meegeven aan het begin van de opdracht.
Soms denken studenten dat verwijzen alleen iets is voor wetenschappelijke bronnen en boeken. Laat studenten vooral ook een aantal andersoortige bronnen citeren, zoals een website, een forum, of een gesprek met een expert.
Laat studenten ook eens zien hoe ze van tools zoals Word gebruik kunnen maken om consistent te verwijzen volgens APA of IEEE.
Tips voor projectbegeleiding
Zie docenttips bij Tips bij de opdrachten \ Projectopdracht.
Beoordelen
In deze pdf staan 2 beoordelingsmodellen voor informatievaardigheden in het algemeen.
Het arrangement Naar bronnen verwijzen (en plagiaat voorkomen) is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Informatie gebruik je gedurende je gehele project om te komen tot een goed eindresultaat, maar hoe verwijs je netjes naar de informatiebronnen die je hebt gebruikt? Hoe voorkom je plagiaat? In deze bouwsteen leggen we uit wat plagiaat is en hoe je het kunt voorkomen door te citeren en op een consistente manier naar bronnen te verwijzen. Dit is een HBO-ICT bouwsteen voor Onderzoek in Onderwijs.
Informatie gebruik je gedurende je gehele project om te komen tot een goed eindresultaat, maar hoe verwijs je netjes naar de informatiebronnen die je hebt gebruikt? Hoe voorkom je plagiaat? In deze bouwsteen leggen we uit wat plagiaat is en hoe je het kunt voorkomen door te citeren en op een consistente manier naar bronnen te verwijzen. Dit is een HBO-ICT bouwsteen voor Onderzoek in Onderwijs.
