Materialen moeten op een dak worden aangebracht. Vaak grote hoeveelheden, veel gewicht.
Inzet van groot materieel wordt vaak toegepast.
Je wilt dat de producten op exact de juiste tijd op de werkplek komen.
Planning van dit soort klussen vergt dus veel voorbereiding.
Want als je een kraan huurt en op dat moment is het product niet aanwezig, dan kost dat tijd en geld.
Daarnaast werk je op hoogte. Ook hier moet je in de planning rekening mee houden.
Personeel gaat soms via een lift of trap naar het dak.
Je werkt op hoogte. Gevaarlijke situatie dus denk aan je veiligheid!
veiligheid op daken
Werken op daktuinen brengt risico’s met zich mee, vooral bij het betreden of het belopen van het dak. Ook lichtkoepels, dakramen en op het dak geplaatste installaties kunnen valgevaar opleveren. Voor andere werkzaamheden op hoogte kunt u het onderwerp “Werken op hoogte” uit de arbocatalogus raadplegen. Zie link hieronder.
Een mooie oplossing is het plaatsen van een dak anker op een dak. Bij onderhoud aan de daktuin kun je als hovenier nu veilig werken.
dakanker
voordelen dak en gevelbegroening.
sedumdak op een bushokje. studenten Zone college
(Bron van Ginkel groep)
Een dakbegroeiing, daktuin of gevelbegroeiing zien er niet alleen mooi uit, een dakbegroeiing, daktuin en/of gevelbegroeiing bieden ook vele gebruiks- en financiële voordelen. Dakbegroeiing en gevelbegroeiing dragen bij een duurzaam dak en gebouw en zijn in de hedendaagse architectuur niet meer weg te denken.
appartementen buitenland op heuvel
levensduur dak
Duurzaamheid en levensduur van daken
Door het toepassen van dakbegroeiing kan de levensduur van daken worden verlengd. Dit is in meerdere onderzoeken onderzocht en geconcludeerd. Op een warenhuis in London, waar in 1938 een groen dak is toegepast, bleek na 50 jaar de dakbedekking in een uitstekende staat. Door het verminderen van de temperatuur op de dakbedekking (membraan) zal de levensduur worden verlengd. Ook komt de UV-straling niet direct op de dakbedekking en zal het dak minder fysieke schade lijden door het niet, of minder direct belopen van het dak.
energie
Energie
Dakbegroeiing heeft een positieve invloed op het binnenklimaat van een gebouw door de isolerende werking. Door het substraat en de beplanting wordt er minder omgevingswarmte van buiten naar binnen doorgegeven. Door de warmteopslag, fotosynthese en het proces van waterverdamping van de plant zal de omgeving hiervan afkoelen. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de dikte en type dakbegroeiing substraat, type groen (planten, struiken en gewassen) en de opbouw van het constructieve gedeelte inclusief de isolatie, bepalend zijn voor de warmtewinsten en verliezen.
temperatuur sedumdak
luchtkwaliteit
Luchtkwaliteit
Dakbegroeiing en groene gevels dragen bij aan verbetering van de luchtkwaliteit en gaan de effecten van klimaatverandering tegen. Door het vastleggen en opnemen van CO2, NO2 en fijnstof (PM10). Fijnstof komt door wind terecht op de vegetatie van het groendak en groene gevels. Fijnstof en gasvormige verontreiniging zoals NO2 zorgen allebei voor luchtvervuiling. De vegetatie werkt als een soort stofzuiger: in droge periodes vangt de vegetatie stof op uit de lucht en dat stof wordt met de eerstvolgende regenbui van de bladeren afgespoeld en komt op en in de grond terecht. Dit proces zorgt ervoor dat er een constante verversing is van de lucht. Bij een zwart dak kan opstijgende lucht juist voor opwarming zorgen omdat veel fijnstof wordt opgewerveld. De aanleg van groene daken en gevels betekent dus een verbetering van de luchtkwaliteit.
Fijnstof zie je niet, maar is er wel! Check dit filmpje!
fijnstof
biodiversiteit
Biodiversiteit Waar wordt gebouwd, wordt het microleven doorgaans verstoord. Een groendak helpt mee om dit microleven en de ecologische kringloop weer snel op gang te brengen. Groendaken bieden een belangrijke toevluchthaven voor microleven in stedelijke gebieden. Door de keuze voor de juiste hoeveelheid substraat en een grote variëteit aan planten, wordt de biodiversiteit gestimuleerd. Onderzoek in Zwitserland en Engeland toont zelfs aan dat groendaken ruimte kunnen bieden aan zeldzame insectensoorten.
biodiversiteit
water
Water
Omdat regenbuien door de klimaatverandering over de hele wereld steeds heviger worden, is het reduceren van de belasting van het riool een belangrijk voordeel van een dakbegroeiing. Gebouwen moeten tegenwoordig zo ontworpen worden, dat ze geschikt zijn om de huidige uitdaging van hevige regenval te trotseren. De laatste jaren gebeurt het steeds vaker dat wateren buiten hun oevers treden en gebieden onder water komen te staan. De economische en milieutechnische schade hiervan is meestal groot. Zeker in een dichtbevolkt land wordt waterretentie van daken steeds belangrijker.
waterinfiltratie
Een mooi voorbeeld van een waterinfiltratieproject is de Seringstraat in Zwolle.
Zie You tube film hieronder.
klimaat actieve seringenstraat
water geven
Gevelbegroening en dakbegroening kosten veel bij de aanleg. Met name gevelbegroening kan kwetsbaar zijn voor tekort of overmaat aan water, waardoor de beplanting slecht groeit of zelfs dood gaat. Een investering in een vochtmeter is dan geen slechte investering.
Hieronder 2 artikelen, met info over een vochtsensor en watergift.
Geluid Dakbegroeiing, daktuinen en groene gevels kunnen ook voor geluidsisolatie zorgen, dit is echter tot op heden nog niet gekwantificeerd. Hoewel er op wetenschappelijk gebied nog weinig gepubliceerd is over geluiddemping van dakbegroeiing en groengevels, zijn de voortekenen positief.
combi met zonnepanelen mogelijk
Zonnepanelen en groendak
Zonnepanelen presteren bij een temperatuur vanaf 25 graden Celsius en hoger steeds minder goed. Het zou gaan om een rendementsdaling van ongeveer 0,5 procent per elke graad hierboven, omdat bij een stijgende temperatuur de elektrische weerstand toeneemt. Bij 45 graden Celsius heb je dus al snel 10 procent minder rendement. Nu wordt het in ons land zelden 45 graden, maar net boven traditionele platte daken kan de temperatuur in de zomer toch echt behoorlijk oplopen. Een groendak daarentegen heeft een remmende werking op de temperatuurstijging. Dit vanwege (onder meer) de verdamping door de plantjes van water. Op een proefdak met identieke zonnepanelen maar met een verschillende ondergrond: twee op een bitumen ondergrond waarvan één laag en één schuin omhoog is bevestigd, en één op een extensieve dakbegroeiing, gemonteerd op een schuin omhoog gericht bevestigingsraam. De resultaten werden gemeten aan de hand van 27 sensoren en één weerstation voor het meten van de luchttemperatuur, windsnelheid en de sterkte van het zonlicht. De proef is uitgevoerd conform de internationale Standaard Test Condities (STC). Uitgangspunt was de claim van de fabrikanten dat een zonnepaneel een genormeerde opbrengst heeft van 1000 Watt per vierkante meter bij een temperatuur van 25 graden Celsius. De maximale (piek) opbrengst wordt uitgedrukt in Watt-peak (Wp). De eerste constatering die aan de hand van de meetgegevens kon worden gemaakt, was dat de temperatuur boven het groendak dichter bij de werkelijke buitentemperatuur bleef dan in de andere twee gevallen. Om de effecten hiervan goed in beeld te krijgen, werd vervolgens gebruik gemaakt van de cijfers uit 2010, die aangaven dat bij een temperatuur vanaf 25 graden de lucht boven het groendak gemiddeld 8 graden koeler was dan boven de beide bitumen daken. Dit komt neer op een rendementsverschil van 4 procent tussen ‘traditionele energiedaken’ en ‘groene energiedaken’, in het voordeel van deze laatste. Als extra bewijs tot bovenstaande conclusie is het onderzoek van Zurich University of Applied Sciences in Bazel. De studie bevestigt het idee dat zonnepanelen beter functioneren als ze op een laag vegetatie staan. Planten brengen waterdamp in de lucht en voorzien de zonnecellen van extra koeling. Vooral bij hoge temperaturen werken de zonnepanelen daardoor efficiënter.
Mooi! (er)
Hieronder een dak voor en na het leggen van sedummatten.
Links kijk je op het zwarte dakleer. Rechts op een groene sedummat.
Klimplanten met hechtwortels zoals klimop (Hedera) en boomwurger (Campsis) kunnen zich op muren hechten. Ook kan een plant zoals de wilde wingerd (Parthenoxcissus) met hulp van zuignappen tegen een muur groeien.
schade door hechtwortels of zuignappen
zuignap wilde wingerd
schade klimop
De hechtwortels van de Hedera scheiden een zuur af. Hierdoor kan de plant zich hechten op stenen en hout. Dit zuur is uiteraard niet goed voor het houtwerk en de muren. Nadat de plant is verwijderd blijf je dit zien op de gevel.
Hetzelfde geldt voor de zuignappen. Maar niet elke klimplant beschadigd de muur....Zie foto.
niet altijd schade!
slingerplanten en andere klimplanten
Slingerplanten kunnen met hulp van ondersteuning zich ergens omheen slingeren.
Er zijn linkswindende en rechtswindende soorten.
Naast de klimplant met hechtwortels en zuignappen kennen we:
*Klimplanten met stengeltranken. (Voorbeelden Druif, Passiebloem)
*Klimplanten met bladranken (Voorbeelden Lathyrus, Klokwinde)
*Klimplanten met hechtstelen. (Voorbeelden: Clematis, Tropaeolum)
Ook deze planten hebben ondersteuning nodig.
betonmatten
betonmat
De betonmatten zijn met haken op de gevel bevestigd. Hierdoor hangen ze vrij en kan de plant, in dit geval een kiwi, tegen de gevel aan groeien.
leiplanten
Lei moerbei
Lei chaenomelis
Leiplanten kun je voor een gevel leiden. Dit doe je door uitbuigen van takken en specifiek snoeien.
leifruit
groenwanden
mobilane aanleg groenwand
Groene wanden zijn systemen die je voor de buitenmuur plaatst. In de groene wand zet je de planten. Systemen zijn voorzien van een watergeefsysteem. Hieronder een link naar heel veel achtergrond informatie.
Stel dat je niet de muur zelf kunt of wilt gebruiken om te laten begroeien met klimplanten of slingerplanten, dan kun je kiezen voor geveltuintjes. Zelf de aanleg van een geveltuin heeft zo zijn voordelen. Hierboven een video van aanleg van geveltuintjes in Zwolle. Hieronder een link met nog meer informatie.
Er zijn verschillende systemen. Links op de foto een 5 laags systeem. Recht een vergelijkbaar systeem. Daarnaast bestaan er kant en klare cassettes.
opbouw sedumdak Markvoort
opbouw sedumdak
Grind
Bij de dakranden en rondom dakramen wordt een grindstrook gebruikt. Reden hiervoor is dat overtollig water snel kan worden afgevoerd naar de regengoot. De minimale breedte van deze grindstrook is 20 centimeter en er wordt een minstens 5 cm dikke laag gestort.Om te voorkomen dat het grind over loopt in de sedummatten wordt een aluminium profiel geplaatst. Zie foto's.
Gebruik grof grind. 32 mm groot. Reden is dat vogels kleinere korrels kunnen pakken met hun snavel en van het dak kunnen gooien.
profiel grindrand
film opbouw sedumdak cassettes
ekogras groendak
Hellend groendak
Naast platte daken kun je met hulp van deze cassettes ook een schuin dak bedekken met sedum.
voor en nadelen sedumdak
1. Voordelen
– Verhoogde levensduur dak
De beplanting zorgt voor een bescherming tegen zonlicht en regen, en tegen extreme temperatuurverschillen. Hierdoor gaat het dak langer mee.
– Warmte- en geluidsisolatie
De extra isolatie en geluidsabsorberende eigenschap van sedumdaken zorgt ervoor dat je minder last hebt van hebt van omgevingsgeluid. Ook geluid van regen en hagel wordt gedempt. In de winter houdt de sedumlaag de warmte vast, en in de zomer creëert het een koelend effect
– Meer dieren
Bij een stukje natuur horen dieren. Afhankelijk van de soort planten, zal dit insecten of vogels aantrekken. Meer biodiversiteit dus!
2. Nadelen
– Extra gewicht
Het extra gewicht van de bodem en de plantjes kan ervoor zorgen dat er een aanpassing van het dak nodig is. Raadpleeg daarom altijd een adviseur. – Lekkages
Indien het sedumdak niet goed is aangelegd, kan dit resulteren in lekkages. Zorg daarom dat de aanleg goed gebeurt.
– onderhoud
Een sedumdak vraagt niet om veel onderhoud. De vetplantjes kunnen zichzelf goed onderhouden. Wel moet onkruid zo nu en dan verwijderd worden.
gewicht plus sneeuw
De beplanting en materialen hebben een bepaald gewicht. Het substraat weegt minder dan een kilo per liter, maar het substraat kan zich vullen met water. Daarnaast kun je te maken krijgen met sneeuwval. Daarom wordt een extra marge in gewicht dakconstructie aangehouden.
En als je daar nu onvoldoende rekening mee houdt? Klik op de link om te kijken wat er dan kan gebeuren...
Substraat aanbrengen kan op verschillende manieren:
Spuiten met slang, bigbags, kiepen of kubels.
slang
bigbags
kiepen
kubel
aanbrengen substraat Donker
verspreiden granulaat
detail granulaat
big bags granulaat
aanbrengen substraat video jiffy
jiffy
Substraat kan ook op het dak worden geblazen. Zie video.
aanbrengen sedum beplanting
Vaak worden kant en klaar matten gebruikt, maar je kunt ook kiezen voor pluggen, inzaaien of hydroseeding.
hydroseeding
zaai
mat
plug
live roof (Amerika)
De video's zijn opgenomen in Amerika. Ze geven een goed beeld hoe een groendak of sedmdak wordt aangelegd. Vanzelfsprekend is er andere regelgeving dan in Nederland.
live roof installation
aanleg grasdak live roof
sedumsysteem met minder gewicht
Dit is een systeem met een dunne laag steenwol. Hierdoor krijg je bij een volledige verzadiging minder gewicht op het dak en heb je minder eisen aan je dakconstructie. Ook voor dit systeem geldt dat je een berekening zou moeten uitvoeren of je dakconstructie het gewicht kan dragen.
De fabrikant geeft de volgende info over dit product;
Laag Nr 1 : Sedum matten.
Laag Nr 2 : Substraat matten. 20 mm dik
Laag Nr 3 : Drainage matten. 20 mm dik.
Het Sedumdak 123 systeem.
Dit systeem is geschikt voor platte en hellende daken tot maximaal 15 graden
Het maximale gewicht per m2 geheel waterverzadigd is 45 kg
Het water bufferende vermogen is 31 liter per vierkante meter.
aanleg 123 systeem
123 sedumdak op woonboot
Hierboven een video waarbij je ziet hoe dit systeem wordt aangelegd. Hieronder een link met meer informatie:
Dit is een sedummat die wordt gekweekt op materiaal wat in beddenmatrassen zit.
De fabrikant meldt het volgende over dit product:
Materiaal gerecycled polyurethaan schuim
Waterbufferend vermogen per m2 : 36 liter
Gewicht per m2 : 58 kg
Deze cassettes worden nog gevuld met substraat. Daarna worden er sedummatten op gelegd. Met hulp van deze cassettes kun je sedum op een hellend dak laten groeien.
daktuinen intensief
van ginkel
time lapse daktuin idverde
heijmans
nog meer voorbeelden!
jonkers daktuin
jonkers aanleg daktuin NRE terrein Eindhoven
verharding
keramische tegels op een dak met max 1 cm hoogteverschil
Hierboven een beschermlaag tussen tegels en het dak. Dit systeem is te gebruiken bij hele klene afwijkingen in hoogte.
Hieronder een systeem om grotere verschillen op te vangen, zonder dat je het risico loopt dat het dak beschadigd.
hoogteverschil 2cm keramisch
(constructie)eisen gevelbegroening
Zeker bij hoge gebouwen zal het hard kunnen waaien. De beplanting moet dit kunnen verdragen.
In de video een test of de beplanting windbestendig is...
wind test
boomplantprojecten in beeld
Trudo, aanplant bomen
trudo vlog3
boomveren, urban jungle project, Alphen aan de Rijn
museum Boijmans van Beuningen
bloembakken
Nog een voorbeeld. IDVerde legde deze daktuin aan in Endhoven. Het gehele dak is betegeld, maar er zijn 85 polyesther bloembakken geplaatst. Hierdoor krijg je een mooie daktuin.
idverde strijp-s
Bruindak
Bruindak
bruindak
bruindak 2
Bruindak
waterdak
Waterdak
waterdak tekst
waterdak
dakmoestuin
daktuin van Ginkel Amsterdam
daktuin Adam 2
Alles kan op een dak! Dus ook een dakmoestuin. Boven foto's van een dakmoestuin project van van Ginkel in Amsterdam. Onder 2 filmpjes over de dakmoestuin de dakakker in Rotterdam.
dakakker 2
dakakker Rotterdam
Onderhoud. Aandachtpunten
aandachtspunten
Eigenlijk verschilt een daktuin niet van een gewone tuin als het gaat om de aandachtspunten/
Denk aan de aanlegconstructie. Een fout in de aanleg kom je weer tegen in het onderhoud!
Daarnaast moet je rekening houden met water, licht en voeding en hier je beplanting op aanpassen. Dus ook hier speelt plantenkennis en bodemkunde een rol.
constructie
Sedumbeplanting glijdt hier naar beneden. Steil dak, dunne laag substraat, geen rand met grind toegepast.
constructie
mooi!
Hier een goed voorbeeld. Ook na jaren onderhoud een mooi beeld.
goed start
goed later
minder fraai!
Oorzaak is uitspoeling substraat en dat kan mede door te veel water te geven.
start fout
fout later
water geven
druppelen
geen water
Oorzaak is bevroren waterleiding....
licht
schaduw
plantenkennis
Klim-, slinger- en leiplanten worden vaak gesteund.
Sommige Klimplanten groeien uit zichzelf tegen een muur door middel van:
Let op: de druif (Vitis) en de kiwi (Actinidia) kunnen bloeden. Deze planten niet in het vroege voorjaar snoeien, maar net als de ABC bomen in een andere periode.
druif
bloedende-kiwi.jpg
zelfhechtende planten
Afbeelding35.jpg
Bij klimplanten let je op de manier waarop de plant klimt. Bij zelfhechtende planten, die hun blad als sierwaarde hebben, bestaat het snoeien uit het vrijhouden van ramen en deuren. Bij bloeiende struiken pas je dezelfde regels toe als sierheesters.
leiplanten
Voor het snoeien van leiplanten pas je dezelfde regels toe als voor sierheesters.
Leiplanten klimmen van nature niet tegen een muur. Deze struiken leiden we tegen een muur op. Vooral soorten met slappe twijgen worden hiervoor gebruikt. Voorbeelden zijn de vuurdoorn (Pyracantha),leirozen en leiperen.
Wanneer klim/slinger/ en leiplanten niet gesnoeid worden verwilderen ze snel. Vaak moet je dan drastisch ingrijpen. Vaak worden struiken net boven de grond afgeknipt. Een aantal takken wordt aangebonden, de rest wordt verwijderd.
Afbeelding37.jpg
Afbeelding36.jpg
slingerplanten
Afbeelding38.jpg
Slingerplanten groeien tegen een voorwerp door er omheen te draaien. Deze groep kan niet uit zichzelf tegeneen muur groeien. Voorbeelden zijn de blauwe regen (Wisteria) en de kamperfoelie(Lonicera).
Slingerplanten zijn erg moeilijk te snoeien, omdat de takken overal omheen draaien. Snoei is vaak niet noodzakelijk. De blauwe regen wordt wel gesnoeid. Jonge scheuten worden sterk ingekort, Op de korte stukjes zal de blauwe regen bloemscheuten maken.
Duidelijke video met goede tips!
snoei blauwe regen
snoei blauwe regen
vaste planten en heesters die geschikt zijn voor gevelpanelen
Het arrangement Jsc dak en gevelbegroening is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Johan Schuppert
Laatst gewijzigd
2023-07-20 20:09:06
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0
Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
vochtsensor
