Fictie is een belangrijk onderdeel van het vak Nederlands: Leerlingen die fictie lezen scoren gemiddeld hoger op alle taal- en leesmaten dan scholieren zonder deze leeservaringen. Woordenschat, technisch lezen en spelling worden sterk beïnvloed door lezen. (Aram, 2005)
Aandacht voor fictie is dus belangrijk: Leerlingen van de brugklas zitten in een overgangsfase van de basisschool, waar er heel veel door leerlingen gelezen werd, naar de middelbare school, waar het lezen in rap tempo afneemt.
De brugklas is hierdoor een belangrijke periode voor de leraar Nederlands om door middel van de fictieles te proberen de positieve leesattitude zo lang mogelijk vast te houden.
Tijdens deze module zal je veel leren over fictie.
Aan het eind van deze lessen kun je: - fictie herkennen en omschrijven - een boek kiezen dat aansluit bij jouw interesses en jouw leesniveau - een eigen mening vormen over wat ‘goede’ boeken zijn - schrijverstechnieken herkennen en inzetten bij het schrijven van een eigen verhaal - jouw mening over fictie onderbouwen
Aan het eind van deze lessen weet je:
- wat het verschil tussen fictie en non-fictie is
- hoe je de site Lezenvoordelijst.nl kan gebruiken
- wat het verschil is tussen pesten en plagen
- welke schrijverstechnieken spanning oproepen bij de lezer
Heel veel succes en plezier gewenst bij het maken van de opdrachten!
Achtergrondinformatie docenten
Voor de docent
Achtergrondinformatie
Naam module
Fictie, fictie en nog meer fictie
Voor wie
Deze module is bedoeld voor leerlingen van het voortgezet onderwijs (onderbouw havo/vwo) voor het vak Nederlands. Deze module biedt uitleg en bijbehorende opdrachten rondom het domein fictie/jeugdliteratuur.
Waarom
Docenten Nederlands weten vaak niet hoe zij het fictieonderwijs vorm moeten geven. Dit sluit aan bij de constatering van Bonset (2009). In een overzicht van verricht onderzoek naar leesonderwijs toont hij aan dat er een gebrek is aan concrete doelstellingen op het gebied van fictieonderwijs, waardoor scholen dit op uiteenlopende manieren invullen. De opdrachten uit deze module zijn tot stand gekomen door diverse literatuurstudies en onderzoek in de klas. Hierbij is onderzocht hoe fictie zó aangeboden kan worden tijdens de lessen, dat leerlingen een positievere leesattitude ontwikkelen. De opdrachten dienen als handvatten voor de docent Nederlands voor de totstandkoming van fictieonderwijs.
Leerstofonderdelen
De opdrachten sluiten aan bij de leerstofonderdelen (Bonset, 2013):
1. Leren praten over fictie
2. Leren vragen stellen over fictie
3. Een mening leren vormen over fictie
4. De relatie tussen fictie en werkelijkheid leren zien
5. Kenmerken van fictie leren zien
6. Kennismaken met schrijvers
7. De bibliotheek leren kennen
8. Fictie leren kiezen
Wat
In deze module worden de volgende onderdelen behandeld:
- Opdracht 1: Fictie versus non-fictie
- Opdracht 2: Leren kiezen door middel van Lezenvoordelijst.nl
- Opdracht 3: Leren schrijven en de mening ontwikkelen door middel van het verhaal De Zwaan van Roald Dahl
- Opdracht 4: Schrijverstechnieken herkennen en de verschillen tussen boek en film analyseren.
Rol van de docent
De docent heeft de theorie uitgelegd aan de leerlingen en begeleidt de leerlingen bij het maken van deze module.
Voor opdracht 4 heeft de docent het boek van De Hongerspelen nodig.
Tijd
Dit wordt bepaald door de docent. De opdrachten zullen ongeveer vijf lesuren kunnen vullen.
Toetsing
De docent kijkt de opdrachten na en bepaalt of de leerlingen de leerdoelen behaald hebben.
Leerdoelen
Leerdoelen
Aan het einde van de module kunnen de leerlingen - fictie herkennen en omschrijven - een boek kiezen dat aansluit bij jouw interesses en jouw leesniveau - een eigen mening vormen over wat ‘goede’ boeken zijn - schrijverstechnieken herkennen en inzetten bij het schrijven van een eigen verhaal - jouw mening over fictie onderbouwen
Aan het einde van de module weten de leerlingen
- wat het verschil tussen fictie en non-fictie is
- hoe je de site Lezenvoordelijst.nl kan gebruiken
- wat het verschil is tussen pesten en plagen
- welke schrijverstechnieken spanning oproepen bij de lezer
Keuzes
Je gaat een leesboek uitkiezen en lezen op basis van opdracht 2. Aan het einde van het blok heb je het boek uit en kies je één van de onderstaande verwerkingsopdrachten. Overleg eerst met jouw docent aan welke voorwaarden de opdracht moet voldoen. Je hebt keuze uit de volgende onderdelen:
Karakterbeschrijving hoofdpersoon
In je boek komen verschillende karakters voor. Werk de karakters van de hoofdpersonen nader uit. Voel je bepaalde sympathie voor de hoofdrolspeler(s): leef je mee met wat hem/haar/hen overkomt? Probeer eens kritisch te kijken naar de persoonlijkheid van de hoofdrolspeler(s): wat voor eigenschappen kenmerken hem/haar; waarin uiten die zich; wat voor ontwikkeling maakt de persoon door; in hoeverre verándert hij/zij door de gebeurtenissen waarmee hij/zij geconfronteerd wordt; wat voor relaties gaat hij/zij aan? Maar niet alleen innerlijke kenmerken van de personen bepalen jouw beeld, ook de uiterlijke beschrijvingen kunnen een rol spelen in je beoordeling. Schets zo een beeld van een hoofdpersoon. Van daaruit kun je gemakkelijker aangeven waarom je hem of haar juist sympathiek vindt of juist niet.
Tijdcapsule
Maak een tijdcapsule gebaseerd op de wereld van je boek. Doe er bijvoorbeeld brieven in van personages, foto’s van de wereld, tekeningen, voorwerpen, etc.
Onderzoek van de spanningsopbouw
Schrijvers bouwen bewust spanning op in hun boeken. De ene schrijver doet dat beter dan de andere. Hoe heeft de schrijver de spanning in jouw boek optimaal gemaakt? Gebeurt dat door de opbouw of het spelen met de tijd? Of gebruikt hij zogenaamde cliffhangers? Verhoogt het perspectief de spanning? Schept hij/ zij verwachtingen? Illustreer je verslag met enkele voorbeelden/citaten uit het boek.
Alternatieven
In het verhaal koos de hoofdpersoon voor een bepaalde aanpak. Maar wellicht zijn er ook andere manieren mogelijk. Beschrijf de alternatieven die de hoofdpersoon had toen hij/zij geconfronteerd werd met het 'verhaalprobleem', het 'verhaalconflict': Plaats die alternatieven tegenover de gekozen aanpak van de hoofdpersoon.
Promoot je boek
Ontwerp een website om dit boek optimaal te promoten bij je leeftijdsgenoten. Natuurlijk kun je ook kiezen voor een televisiespotje. Aan jou de opdracht om de verkoop van het boek te stimuleren.
Een dag uit een dagboek
Beschrijf een dag uit het dagboek van een figuur uit je boek. Je toont diens visie op de belangrijkste gebeurtenissen. Je kunt dus een heel ander licht op het verhaal werpen. Omdat je niet zoveel weet over dé gevoelswereld van je boekfiguur zul je je fantasie moeten gebruiken, maar zorg ervoor dat die niet in tegenspraak is met de gegevens uit het boek. Realiseer je dat een dagboek een persoonlijk document is waarin geen dorre feiten staan, maar waarin iemand zijn gevoelswereld blootlegt
Opdracht 1. Wat is fictie?
Bekijk eerst het onderstaande filmpje en beantwoord dan de vragen.
Fictie en non-fictie
Opdracht 2: Voorkeuren en keuzemogelijkheden
Lezen voor de lijst
Lezenvoordelijst.nl is een website voor het fictieonderwijs in het voortgezet onderwijs. Veel scholen in Nederland maken er gebruik van. Je vindt hier achtergrondinformatie en tips voor het kiezen van boeken die bij jou passen.
Roald Dahl was een Brits schrijver. Hij schreef boeken voor zowel kinderen als volwassenen. Zijn schrijfstijl was bijzonder: de verhalen voor volwassenen zijn vaak bizar en die voor kinderen grappig, vreemd, onvoorspelbaar, griezelig en af en toe een beetje sadistisch.
Voor deze opdracht lees je eerst het verhaal De Zwaan van Roald Dahl (zie onderstaande link).
De inhoud
De Hongerspelen is een evenement in het futuristische Panem, dat al sinds de opstand van vierenzeventig jaar geleden ieder jaar gehouden wordt. Twaalf jongens en twaalf meisjes moeten zien te overleven in een arena. Het spel gaat net zo lang door tot er drieëntwintig mensen vermoord, verhongerd of uitgedroogd zijn en er nog maar één persoon over is. Dit is de winnaar.
Het concept
Het concept van de Hongerspelen is afgeleid van het mythologische verhaal over de minotaurus. Suzanne Collins, de schrijfster, zelf zegt hierover:
‘Waarschijnlijk begon het al toen ik acht jaar oud was en ik een obsessie had voor mythologie. Ik las toen het verhaal van Theseus. Deze mythe vertelt over de stad Athene die, als straf voor het verleden, zeven jongens en zeven meisjes naar Kreta moet sturen. Deze kinderen werden in een doolhof gegooid om te worden verslonden door de Minotaurus. Zelfs als jong meisje snapte ik de genadeloosheid van de boodschap: Zorg je voor problemen, dan doen wij iets wat nog erger is dan je vermoorden: we vermoorden je kinderen.’
De auteur Suzanne Collins is geboren op 10 augustus 1962 In Hartford, Verenigde staten. Ze is in haar jeugd vaak verhuisd. Zij weet hoe het is om ergens een nieuweling te zijn. Dit is vaak een belangrijk gegeven in haar boeken. In De Hongerspelen zie je dit vooral terug op het moment dat de hoofdpersoon naar de rijke beschaafde wereld gaat. Op dat moment is zij de buitenstaander.
Jouw docent leest nu pagina 70 tot en met pagina 75 voor uit het boek. Vervolgens bekijk je het onderstaande filmpje.
Bekijk eerst het filmpje, voordat je de volgende vraag beantwoordt.
Het arrangement Fictie is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Iris Bouman
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-05-11 11:44:00
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
