Thema: gedrag

Gedrag valt in de syllabus van biologie onder subdomein D2. De eindtermen en deelconcepten zijn uiteindelijk de onderdelen die je moet beheersen van hoofdstuk 1. Hieronder zie je een uitwerking van de eindtermen van de syllabus en het boek (te vinden op bladzijde 7 van nectar).

Uitwerking van de eindterm

De kandidaat kan in contexten bijvoorbeeld:

 toelichten dat gedrag tot stand komt door interne en externe factoren;
 verklaren dat gedrag gedeeltelijk erfelijk bepaald is;
 uitleggen dat gedrag het resultaat is van een dynamische relatie tussen het organisme en zijn omgeving;
 toelichten dat gedrag meerdere functies heeft;
 een aantal functies van gedrag noemen onder andere gekoppeld aan levensfases;
 uitleggen hoe gedrag evolueert onder invloed van selectiedruk;
 een eenvoudig gedragsonderzoek uitvoeren;
 herkennen dat populaties zoals een school vissen of een zwerm vogels, gedrag vertonen dat een meerwaarde heeft ten opzichte van het gedrag van de afzonderlijke organismen.

Deelconcepten:

Prikkel (inwendig en uitwendig), sleutelprikkel, supernormale prikkel (supranormale prikkel), reflex, drempelwaarde, signalen, rangorde, respons, territoriumgedrag, balts, paringsgedrag, broedzorg, overspronggedrag, ambivalent gedrag, omgericht gedrag, gewenning, inprenting, operant conditionering, klassiek conditionering, ritueel gedrag, imitatie, inzicht, trial and error, sleutelprikkel, supranormale prikkel, ethogram, protocol, adequaat gedrag, gedragssysteem, gedragsketen, gedragselement, ethogram, antropomorfismen, waarden en normen.

Bron: Staatsexamen VO, 2014, biologie havo nieuwe programma, vakinformatie staatsexamen 2015, College voor toetsen en examen.

2012, Noordhoff Uitgevers, Nectar 3e editie Biologie 4 havo boek.

Doelstellingen Hoofdstuk 1 Gedrag

Hoofdstuk 1.1 Communicatie

Doelstellingen:

Je moet aan kunnen geven / kunnen omschrijven:

wat de biologische omschrijving van gedrag is.
welke verschillende vormen van gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar men kan onderscheiden en aan kunnen geven wat deze inhouden:

ritueel gedrag
territoriumgedrag
dreiggedrag

binnen deze gedragingen de betekenis weten van:

signalen als informatie naar soortgenoten
rangorde voor een taakverdeling onder soortgenoten
een territorium als leefgebied

Hoofdstuk 1.2 Prikkels

Doelstellingen:

Je moet aan kunnen geven / kunnen omschrijven:

dat gedrag tot stand komt door uitwendige of inwendige prikkels en voorbeelden hiervan kunnen noemen.
wat een sleutelprikkel is en wat het effect is op het gedrag.
wat een supernormale prikkel is wat het effect is op het gedrag.
de relatie tussen motivatie en drempelwaarde en het wel of niet uitvoeren van gedrag.
dat gedrag voor een deel is aangeboren en voor een deel aangeleerd.

Hoofdstuk 1.3 Functies van gedrag

Doelstellingen:

Je moet aan kunnen geven / kunnen omschrijven:

drie vormen van conflictgedrag met voorbeelden kunnen toelichten en herkennen:

ambivalent gedrag
overspronggedrag
omgericht gedrag

wat het verschil tussen klassiek conditioneren en operant conditioneren is en met voorbeelden deze leerprocessen kunnen toelichten.

Hoofdstuk 1.4 Gedragsonderzoek

Doelstellingen:

Je moet aan kunnen geven / kunnen omschrijven:

hoe je gedrag met behulp van gedragselementen (handelingen), gedragsketens en gedragssystemen kunt omschrijven en dit met een voorbeeld kunnen toelichten.
hoe je met behulp van een ethogram en een gedragsprotocol gedrag objectie kunt beschrijven
wat antropomorfismen zijn en in deze in beschrijvingen van diergedrag kunnen herkennen.

Hoofdstuk 1.5 Ontwikkeling van gedrag

Doelstellingen:

Je moet aan kunnen geven / kunnen omschrijven:

het verschil tussen bewust en onbewust gedrag (een reflex).
verschillende vormen van leergedrag kunnen onderscheiden en deze in beschrijvingen van diergedrag kunnen herkennen.

inprenting
gewenning

trial and error
operant conditioneren (H1.3)
klassiek conditioneren (H1.3)
imitatie (H1.4)
inzicht (H1.4)

waardoor het gedrag van een kind in de eerste levensjaren, maar ook later verandert.

Colofon

Het arrangement Hoofdstuk: gedrag - kopie 2 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: ingrid van de wiel
Laatst gewijzigd: 2017-12-13 10:04:27
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Leerniveau: HAVO 4;
Leerinhoud en doelen: Interactie; Gedrag; Biologie; Gedragsonderzoek; Leren;
Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Bronnen

Bron	Type
Sleutelprikkel en supernormale prikkel bij de meeuwen http://www.youtube.com/watch?v=Th1SVdrubsY	Video
Sleutelprikkel door een koekoeksjong http://www.youtube.com/watch?v=4Mb0GOITRUU	Video
Sleutelprikkel bij een stekelbaars http://www.youtube.com/watch?v=4pQVNHN86Oo	Video
Balts bij futen http://www.youtube.com/watch?v=U52k0KAXbMQ	Video
vorm leergedrag is? http://www.youtube.com/watch?v=VjE0Kdfos4Y	Video
vorm leergedrag is? http://www.youtube.com/watch?v=w8izEMs7eyo	Video

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

Widdershoven, Jasmijn. (2017).

Hoofdstuk: gedrag

https://maken.wikiwijs.nl/116664/Hoofdstuk__gedrag

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

Oefeningen en toetsen

Gedrag Voorkennis Test je kennis

Objectief of subjectief

Vorm leergedrag

Welke vormen van leergedrag worden beschreven?

Oefentoets gedrag

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

QTI

Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

Versie 2.1 (NL)

Versie 3.0 bèta

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.