Opdracht: Kijk onderstaande video tot 6:00 minuut ter inleiding op deze stap.
Oriëntatie op de soorten energiebronnen in Brazilië
Wij mensen hebben veel behoeften aan energie. Hiervoor kunnen we fossiele brandstoffen gebruiken, maar ook duurzame energie, waaronder bio-brandstoffen. Brazilië is een interessant land als het om energie gaat. In Nederland gaan we langzaam steeds meer duurzame energie gebruiken, in Brazilië doen ze dat al jaren. Maar zoals je in de bovenstaande video al hebt gezien. is er in Brazilië de laatste jaren wel veel veranderd op het gebied van energieverbruik en -productie.
Opdracht: bekijk de onderstaande video tot 6:50 minuut.
Bekijk hier de grafiek over de elektrciteitsproductie van Brazilië per brandstoftype.
Het grootste deel van de Braziliaanse energie komt dus uit duurzame energiebronnen. De natuurlijke omstandigheden in het land maken dat mogelijk. Door Brazilië stromen bijvoorbeeld veel rivieren met grote hoogteverschillen. Ook is er ontzettend veel vruchtbare grond waarop biobrandstoffen verbouwd kunnen worden. Aan zon en wind is er geen gebrek. Slim gebruikmaken van deze mogelijkheden kan veel energie opleveren. Bekijk de volgende informatie over de belangrijkste energiebronnen in Brazilië.
Waterkracht
Het grootste deel van de productie van duurzame energie in Brazilië, meer dan 70%, komt uit waterkracht. Waterkracht is een vorm van duurzame energie. Het is een schone en relatief goedkope energiebron. Bij de winning van waterkracht komen geen schadelijke stoffen vrij.
Er zijn dammen gebouwd in rivieren, waardoor er stuwmeren ontstaan zijn. Door de dam valt water naar beneden, het vallende water drijft turbines aan die energie opwekken: hydro-elektriciteit.
Een van de grootste leveranciers van waterkracht is de Itaipudam. De Itaipudam is 7,7 kilometer lang en 196 meter hoog. Het is de op een na grootste waterkrachtcentrale ter wereld. Alleen de Drieklovendam in China is groter. De centrale produceert 80% van de elektriciteit voor Paraguay en 25% van die voor Brazilië.
Deze dam bevindt zich in de rivier de Paraná op de grens van Brazilië en Paraguay. Hij wordt wel beschouwd als een van de zeven moderne wereldwonderen. Het stuwmeer dat door de aanleg van de stuwdam is ontstaan, heeft een oppervlakte van 1.350 km² en is 170 kilometer lang.
In 2001 daalde de productie van hydro-elektriciteit enorm. Dat was een gevolg van een tekort aan neerslag in de jaren ervoor. Door een beter water- en landschapsbeheer leken die problemen opgelost. Hoewel toen al werd geconstateerd dat het nog jaren zou duren voordat de waterbalans weer zou zijn hersteld, werd wel van herstel uitgegaan. Dit blijkt echter anders. In 2014 kampte Brazilië opnieuw met enorm droogte.
De opgewekte energie wordt via hoogspanningsleidingen getranspoteerd naar de gebieden waar de energie nodig is. Eerder heb je al ontdekt dat Brazilië veel waterkrachtcentrales heeft gebouwd dicht bij de regio met de grootste energiebehoefte; Zuidoost-Brazilië.
Opdracht: bekijk de video over de Itaipudam in Brazilië.
Bio-ethanol
Bio-ethanol is een biobrandstof die wordt gemaakt uit planten. In het geval van ethanol is dat suikerbiet, suikerriet of graan. Brazilië gebruikt vooral suikerriet. Bio-ethanol wordt gebruikt als vervanging voor benzine.
In Brazilië wordt al sinds ongeveer 1975 ethanol gebruikt als brandstof. Alle (benzine)auto’s kunnen er op een mengel van benzine en ethanol rijden: 75% benzine en 25% ethanol. De nieuwe auto’s in Brazilië hebben een flexmotor. Deze auto’s kunnen op alle mengsels van benzine en ethanol rijden. Ze kunnen ook op pure benzine of ethanol rijden. Ethanol is in Brazilië bijna 40% goedkoper dan de (gemengde) benzine.
Dieselauto’s in Brazilië rijden op een mengsel van biodiesel en gewone diesel. Biodiesel wordt gemaakt van maïs, koolzaad, palmolie of soja. In Brazilië wordt vooral soja gebruikt.
Brazilië loopt wereldwijd voorop in het gebruik van biobrandstoffen. Van de brandstof die gebruikt wordt voor het wegtransport in het land, is ongeveer 23% biobrandstof. Ter vergelijking: in de rest van de wereld is dat percentage ongeveer 3%.
De reden dat Brazilië vooroploopt met het gebruik van biobrandstoffen moet je zoeken bij de oliecrisis van 1975. De regering van Brazilië besloot toen dat het minder afhankelijk wilde zijn van olie en gas uit het buitenland. Het maken van brandstof uit suikerriet was een goed alternatief. Er was in Brazilië veel grond beschikbaar voor grote suikerrietplantages. Ook waren er voldoende goedkope arbeidskrachten die op die plantages konden werken. De regering werkte goed samen met de auto-industrie en ondersteunde de nieuwe brandstof ook financieel. Zo werkte Brazilië zich langzaam op als een expert op het gebied van ethanol.
Oefening: Waterkracht en bio-ethanol nader bekeken
De energieproductie van Brazilië vergeleken met Nederland en Frankrijk
In module 16 heb je gekeken naar de energieproductie en -verbruik in Nederland en Frankrijk.
Bekijk hier de grafiek over de energieproductie in Nederland.
Bekijk hier de grafiek over de energieproductie in Frankrijk.
De energieproductie in Nederland, Frankrijk en Brazilië verschillen ontzettend veel van elkaar. Dit lit grotendeesl aan de mogelijkheden die een land heeft voor de winning van energie. Maar ook aan de keuzes die een land maakt voor de winning van energie. Daar waar Nederland weinig grote mogelijkheden heeft voor de winning van duurzame energie en fossiele brandstoffen, heeft Brazilië een tal van mogelijkheden voor het opwekken van energie, zowel uit fossiele grondstoffen als duurzame energie.
Oefening: Vergelijk de energiebronnen in Brazilië met de energiebronnen in Nederland en Frankrijk - GB54
In deze stap gaan we het energieverbruik in Brazilië nader onderzoeken. De laatste decennia is het energieverbuik in Brazilië toegenomen. In leerdoel 1 heb je hier ook al iets over gelezen. De toenemende vraag naar energie heeft geleid tot een hogere energieproductie. Welke energiebronnen worden er hiervoor gebruikt en kan de Brazilië de toenemende vraag wel aan?
De economische groei
In de voorgaande leertaak heb je geleerd dat door economische groei het energieverbruik van een land toeneemt en hiermee ook de energieproductie. Tot 2014 is de economie van Brazilië enorm gegroeid. Vanaf 2014 heeft Brazilië, zoals je hebt geleerd in leerdoel 1, te maken met een economische crisis. Tot 2014 heeft het land geprofiteerd van de toenemende globalisering en de lage lonen in eigen land. Zoals je hebt geleerd in leerdoel 2 wordt er van alles geproduceerd en geëxporteerd: van schoenen en computers tot olieplatforms, auto's en straalvliegtuigen. Ook op het gebied van dienstverlening, zoals telecommunicatie en financiële diensten, ontwikkelt Brazilië zich. De regering probeert de economie te stimuleren door technopolen op te zetten. Een technopool is een concentratie van universiteiten, onderzoekscentra en hightechbedrijven.
De economische groei hefet ervoor gezorgd dat de welvaart in het land is gestegen. Je ziet dat bijvoorbeeld aan de toename van het aantal auto’s en motoren in het land. Daarbij groeit de bevolking van Brazilië nog altijd hard. De groei van het aantal motorvoertuigen en de groei van de bevolking zorgen er mede voor dat Brazilië in de laatste vijf jaar is gaan behoren tot de groep van grootste klimaatvervuilers ter wereld.
Op dit moment produceert Brazilë ontzettend veel energie.
Nadelen van de winning van duurzame energie en bio-brandstoffen
In de voorgaande leertaak heb je gezien dat Brazilië veel hefet geinvesteerd in het produceren van duurzame energie, zoals waterkracht. Maar ook zijn bio-brandstoffen een belangrijke energieleverancier. De duurzame energiebronnen van Brazilië hebben niet alleen maar voordelen. Als er weinig regen valt, zakt het waterpeil van de rivieren en is er minder waterkracht. In 2001 daalde de productie van hydro-elektriciteit enorm. Dat was een gevolg van een tekort aan neerslag in de jaren ervoor. Door een beter water- en landschapsbeheer leken die problemen opgelost. Hoewel toen al werd geconstateerd dat het nog jaren zou duren voordat de waterbalans weer zou zijn hersteld, werd wel van herstel uitgegaan. Dit blijkt echter anders. In 2014 kampte Brazilië opnieuw met enorm droogte.
Opdracht: Eind 2014 maakte RTL-correspondent Sandra Korstjens de volgende reportage.
De droogte laat zien hoe kwestbaar de positie van Brazilië op de wereldmarkt is. Ook leidt de droogte opnieuw tot een politieke crisis en komen door de droogte nieuwe corruptieschandelen aan het licht. Lees dit artikel maar eens.
Een ander nadeel van hydro-elektriciteit is dat het bouwen van enorme stuwdammen in het Amazonegebied grote gevolgen heeft voor de mensen die in dat gebied wonen. Neem als voorbeeld de aanleg van de Belo Montedam in de Xingu, een grote zijrivier van de Amazone. Naar schatting verwoest de bouw van deze dam zo'n 500 km2 tropisch regenwoud, omdat dat onder water komt te staan. Een ander deel van de Xingu zal juist opdrogen. Meer dan twintigduizend inheemse bewoners moeten verhuizen. Landbouw en visserij wordt onmogelijk in deel van het gebied, waardoor nog eens dertigduizend mensen hun baan verliezen. Bovendien is de rivier een belangrijke transportroute en kunnen mensen door de dam worden geïsoleerd van andere gemeenschappen. Er zijn dan ook regelmatig protesten tegen de bouw van de dam. Bijvoorbeeld van vertegenwoordigers van bedreigde indianenstammen. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International steunen deze protesten.
Ook aan de productie van biobrandstoffen kleven nadelen. De grondstoffen die ervoor nodig zijn moeten geteeld worden op vruchtbare landbouwgrond. Dit heeft er onder andere toe geleid dat de verkoop van bio-ethanol wereldwijd geen succes werd. De vraag naar soja en suikerriet neemt echter nog wel steeds toe. Mede door de groei van de eigen bevolking. Hierdoor is er steeds meer landbouwgrond nodig voor het verbouwen van deze bio-brandstoffen. Hierbij ontstaan vaak conflicten met de inheemse bevolking, die soms wordt gedwongen om land af te staan. Verder wordt er veel bos gekapt om er landbouwgrond van te maken. In het Amazonegebied gaat dat jaarlijks om 600.000 hectare. Dit heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit, de soortenrijkdom aan dieren en planten in die gebieden. Een voorbeeld van bedreigde natuur is het Amazonewoud. Dit gebied herbergt de grootste verscheidenheid aan soorten ter wereld. In het tropisch regenwoud staan op één hectare grond (twee voetbalvelden) wel twee- tot driehonderd verschillende boomsoorten. Het regenwoud is hard nodig om broeikasgassen om te zetten in zuurstof. Een ander voorbeeld is de Cerrado. Dit is de meest soortenrijke savanne ter wereld. Er leven unieke zoogdieren zoals de reuzenmiereneter, de capibara, het reuzengordeldier en de jaguar. Beide gebieden worden in een hoog tempo vernietigd om plaats te maken voor de groeiende sojateelt.
Naast het vernietigen van het regenwoud en het innemen van het land van kleine boeren wordt er ook ontzettend veel landbouwgif gebruikt om de oogsten zo groot mogelijk te laten zijn.
De exploitatie van fossiele brandstoffen
In 2007 zijn er gigantische olie- en gasvelden gevonden, die van Brazilië in één klap een oliereus maken. De president van het land noemde de ontdekking een geschenk van God, dat het land op weg naar de ontwikkeling kan helpen. De nieuwe olievelden werden gevonden in het Amazonegebied en op verschillende plekken voor de kust van Brazilië. De oliewinning heeft een positief effect op de techonolgische ontwikkeling in Brazilië en levert nieuwe banen op. Lees hier meer over deze positieve effecten. En bekijk de grafieken op deze pagina, en de grafiek op deze pagina.
Toch is ook niet iedereen positief over het toenemende gebruik van fossiele brandstoffen. In een artikel van het dagblad Trouw uit 2010 komen enkele critici aan het woord. Een vertegenwoordiger van Greenpeace-Brazilië, zegt: "We beginnen met de exploitatie van olie en onze steden kreunen onder de auto's. Terwijl de rest van de wereld naar nieuwe energiemodellen zoekt, gaat Brazilië de andere kant op. Het baart ons zorgen dat de olie in Brazilië wordt gezien als de grote economische kans van de toekomst."
Ook de Braziliaanse natuurkundige en milieudeskundige José Goldemberg is teleurgesteld. Hij is al sinds de jaren zeventig een van de grote promotors van ethanol. Hij zegt: “De exploitatie van de olievoorraden is een stap terug in de geschiedenis. China richt zich nu volledig op zonne- en windenergie en probeert af te stappen van het gebruik van steenkool. Als we de uitstoot van de fossiele brandstoffen gaan verdubbelen, zijn we weer terug bij af.”
En aan de winnig van olie kleven meerdere nadelen.
Opdracht: Bekijk onderstaande video.
Oefening: De exploitatie van fossiele brandstoffen
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de voorgaande stappen heb je geleerd welke energiebronnen Brazilië tot zijn beschikking heeft. Ook heb je toen al de twee belangrijkste energiebronnen voor Brazilië, waterkracht en bio-ethanol, nader onderzocht. Daarnaast heb je geleerd dat Brazilië de laatste decennia steeds meer fossiele brandstoffen is gaan gebruiken om te kunnen voldoen aan de toemende vraag naar energie.
Opdracht: Kijk onderstaande video tot 09.20 minuut.
Duurzame vormen van energie
Brazilië bestaat uit deelstaten. Hiervan vormen er vier de regio Zuidoost-Brazilië. Dat zijn Bahia, Espirito Santo, Minas Gerais, Rio de Janeiro en São Paulo.
Zoals je eerder hebt geleerd is de economie van Brazilië sterk gegroeid in de afgelopen decennia. Door die groei is de welvaart toegenomen en daarmee ook de energiebehoefte. Dat zie je vooral in Zuidoost-Brazilië, een dichtbevolkte regio met een sterk groeiende industrie. In de voorgaande stappen leerde je over de diverse energiebronnen die Brazilië tot zijn beschikking heeft. Eën van deze energiebronnen is water. Zuidoost-Brazilië heeft uitgebreide mogelijkheden om waterkracht in te zetten voor de productie van elektriciteit. Daar maakt het land ruim gebruik van: bijna 75% van de energiebehoefte wordt gedekt met hydro-elektriciteit. Je weet dat ook aan de opwekking van hydro-elektriciteit nadelen zitten.
Daarom investeert Brazilië, zoals je ook in de video hebt gezien, in andere duurzame energiebronnen, zoals windenergie en zonne-energie. Ook heeft het land geinvesteerd in thermische centrales.
Transportproblemen
De Braziliaanse overheid heeft genoeg mogelijkheden voor het opwekken van energie. Alleen liggen vele energiebronnen ver van de dichtbevolkte gebieden en moet de opgewekte energie dus worden getransporteerd. Het aanleggen van transmissie lijnen kost geld. Ook het onderhoud van deze lijnen kost geld. De grootste transmissie lijn loopt van de Madeira rivier naar de grote kustplaatsen in het zuid-oosten. De overheid zal moeten blijven investeren in de transportcapaciteit. Maar de aanleg van nieuwe infrastructuur heeft ook veel tegenstanders. De infrastructuur moet dwars door de natuur worden aangelegd. Dit leidt tot onherstelbare schade.
Op deze kaart (onder de alinea "corridor") zie je nieuwe investeringen van de overheid in de infrastructuur. Deze infrastructuur gaat dwars door de natuur.
Het arrangement Energie in Zuidoost-Brazilië - moederbestand is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2017-12-22 08:31:48
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/82619/Thema__Energie_vmbo_kgt34
Natuurlijke hulpbronnen en bronnen van energie;
Aardrijkskunde;
Duurzaamheid;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
22 uur en 0 minuten
Energie in Zuidoost-Brazilië - moederbestand
nl
Auteur Kunskapsskolan
2017-12-22 08:31:48
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/82619/Thema__Energie_vmbo_kgt34
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Energiebehoeften in Brazilië
Elektriciteitsproductie van Brazilië per brandstoftype
Waterkracht en bio-ethanol nader bekeken
Vergelijk de energiebronnen in Brazilië met de energiebronnen in Nederland en Frankrijk - GB54
Vergelijk de energiebronnen in Brazilië met de energiebronnen in Nederland en Frankrijk - GB55
Energieproductie in Brazilië
Droogte in Brazilië
bio-brandstoffen
De exploitatie van fossiele brandstoffen
Brazilië: de omgekeerde weg?
Duurzame energie
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Vanaf 2014 heeft Brazilië, zoals je hebt geleerd in leerdoel 1, te maken met een economische crisis. Tot 2014 heeft het land geprofiteerd van de toenemende globalisering en de lage lonen in eigen land. Zoals je hebt geleerd in leerdoel 2 wordt er van alles geproduceerd en geëxporteerd: van schoenen en computers tot olieplatforms, auto's en straalvliegtuigen. Ook op het gebied van dienstverlening, zoals telecommunicatie en financiële diensten, ontwikkelt Brazilië zich. De regering probeert de economie te stimuleren door technopolen op te zetten. Een technopool is een concentratie van universiteiten, onderzoekscentra en hightechbedrijven.
Amazone. Naar schatting verwoest de bouw van deze dam zo'n 500 km2 tropisch regenwoud, omdat dat onder water komt te staan. Een ander deel van de Xingu zal juist opdrogen. Meer dan twintigduizend inheemse bewoners moeten verhuizen. Landbouw en visserij wordt onmogelijk in deel van het gebied, waardoor nog eens dertigduizend mensen hun baan verliezen. Bovendien is de rivier een belangrijke transportroute en kunnen mensen door de dam worden geïsoleerd van andere gemeenschappen. Er zijn dan ook regelmatig protesten tegen de bouw van de dam. Bijvoorbeeld van vertegenwoordigers van bedreigde indianenstammen. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International steunen deze protesten.
landbouwgrond van te maken. In het Amazonegebied gaat dat jaarlijks om 600.000 hectare. Dit heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit, de soortenrijkdom aan dieren en planten in die gebieden. Een voorbeeld van bedreigde natuur is het Amazonewoud. Dit gebied herbergt de grootste verscheidenheid aan soorten ter wereld. In het tropisch regenwoud staan op één hectare grond (twee voetbalvelden) wel twee- tot driehonderd verschillende boomsoorten. Het regenwoud is hard nodig om broeikasgassen om te zetten in zuurstof. Een ander voorbeeld is de Cerrado. Dit is de meest soortenrijke savanne ter wereld. Er leven unieke zoogdieren zoals de reuzenmiereneter, de capibara, het reuzengordeldier en de jaguar. Beide gebieden worden in een hoog tempo vernietigd om plaats te maken voor de groeiende sojateelt.
