Dit thema heeft als titel 'Krachten der aarde' en gaat over de volgende onderwerpen:
Plaattektoniek
Je leert over de opbouw van de aarde. De aardkorst bestaat uit twee platen. Hoe de platen ten opzichte van elkaar bewegen en wat het gevolg kan zijn van botsende platen, leer je in het onderdeel plaattektoniek.
Aardbevingen
Je leert over hoe aardbevingen ontstaan, wat de gevolgen zijn en waar ter wereld ze voorkomen.
Vulkanen
Je leert hoe vulkanen ontstaan, waardoor ze gaan werken en waar je vulkanen kunt aantreffen.
Aardbevingen en vulkanen zijn krachten die van binnenuit op de aardkorst werken.
Erosie en verwering
Je leert wat het verschil is tussen erosie en verwering.
Erosie is het afslijten van gesteente door invloeden van buitenaf; door wind, water en ijs.
Bij verwering kan gesteente afbrokkelen door planten, bomen, vorst en zure regen.
Orkanen en tornado's
Je leert over het verschil tussen orkanen en tornado's en de verwoestende krachten daarvan.
Erosie en verwering, orkanen en tornado's zijn krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken.
Leerdoelen
Aan het eind van het thema kan ik:
Opdracht
de relaties tussen endogene processen, plaattektoniek, vulkanisme en aardbevingen beschrijven.
Plaattektoniek
Aardbevingen
Vulkanen
de landschapsvormende werking van endogene krachtenbeschrijven en uitleggen.
Plaattektoniek
Aardbevingen
Vulkanen
de werking van exogene processen verwering, erosie, transport en sedimentatie beschrijven.
Erosie en verwering
Orkanen en tornado's
beschrijven en verklaren wat de oorzaken en gevolgen zijn van natuurrampen en voorspel je de gevolgen van verschillende natuurrampen.
Erosie en verwering
Orkanen en tornado's
Planning
Het thema 'Krachten der aarde' bestaat uit de volgende onderdelen:
Onderdeel
Tijd in lesuren
Eindproduct
Inleiding
1
Opdracht: Plaattektoniek
2
Werkblad
Opdracht: Aardbevingen
2,5
Eigen keuze aardbeving
Opdracht: Vulkanen
2
Eigen keuze vulkaan
Opdracht: Erosie en verwering
2
Twee posters
Opdracht: Tornado's
2
Eigen keuze orkaan
Afsluiting
Eindopdracht A
2
Online krant
Eindopdracht B
0,5
Quiz
Totaal
14
De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.
Werkplan
Het thema Krachten der aarde bestudeer je door vijf opdrachten en de afsluiting te maken. In iedere opdracht wordt een ander aspect van de krachten der aarde belicht.
Het is belangrijk dat je goed bijhoudt wat gedaan hebt. Om je hierbij te helpen is er een werkplan gemaakt. Op dat werkplan kun je bijhouden welke onderdelen je al gedaan hebt.
In deze opdracht kijk je naar de opbouw van de aarde.
Onder je voeten, in het binnenste van de aarde en aan het aardoppervlak, spelen zich allerlei processen af.
Met als gevolg dat er vulkanen uitbarsten, aardbevingen ontstaan en er gebergtes worden gevormd.
Eindproduct
Je doorloopt een aantal stappen.
Bij iedere stap beantwoord je vragen of doe je een opdracht.
De antwoorden komen op het werkblad De opbouw van de aarde.
Dit werkblad is het eindproduct van deze opdracht.
Beoordeling
Het werkblad met antwoorden laat je beoordelen door je docent.
Jullie docent geeft jullie een goede beoordeling als het werkblad:
volledig is ingevuld.
goed is ingevuld.
netjes is ingevuld.
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Video bekijken, informatie lezen en onderdeel van het werkblad 'De opbouw van de aarde' invullen.
Stap 2
Alleen
Vragen bewegende platen beantwoorden met behulp van het internet.
Stap 3
Alleen
Onderdeel van het werkblad 'De opbouw van de aarde' invullen met behulp van het internet.
Stap 4
Alleen
Onderdeel van het werkblad 'De opbouw van de aarde' invullen.
Stap 5
Alleen
Informatie opdoen over het ontstaan van oceanen met behulp van het internet.
Stap 6
Alleen
Onderdeel van het werkblad 'De opbouw van de aarde' invullen met behulp van het internet.
Stap 7
Alleen
Video bekijken, informatie lezen en vragen over plaattektoniek beantwoorden.
Stap 8
Alleen
Toets Plaattektoniek maken.
Stap 9
Alleen + samen
Op het werkblad één van de drie plaatbewegingen beschrijven.
De opbouw van de aarde
Heel vroeger dachten mensen dat het middelpunt van de aarde de hel was.
Een vlammende oven waar duivels in wonen. Maar de mensen hadden het mis. Er wonen géén duivels. Wél is het er enorm heet: ruim 5000 graden!
Bestudeer het volgende onderdeel uit de Kennisbank aardrijkskunde.
Download het werkblad De opbouw van de aarde.
Op het werkblad zie je bij stap 1 een afbeelding van de aarde.
Benoem de vier delen die je ziet.
In de clip komen onder andere de volgende woorden voor.
hard
dun
massief
ijzer en nikkel
enorme druk
gesmolten
stroperig
3000 km dik
5000 graden.
Zet de woorden bij het juiste deel van de aarde.
Stap 2
Bewegende platen
De aardkorst is maar heel dun en bestaat uit twee soorten platen: continentale platen en oceanische platen. De platen kunnen ten opzichte van elkaar bewegen. Bekijk de afbeelding.
De aarde zag er 200 miljoen jaar geleden heel anders uit dan nu.
Opdracht:
Bekijk de video fullscreen zodat je de jaartallen onderaan de video kunt zien.
Zijn de volgende stellingen waar of niet waar?
200 miljoen jaar geleden hebben de continenten aan elkaar vastgezeten.
100 miljoen jaar geleden lag India op het zuidelijk halfrond.
Over 50 miljoen jaar zal de evenaar door Australië lopen.
Vergelijk jouw antwoorden met de antwoorden van een klasgenoot. Zijn jullie het met elkaar eens? Bespreek eventuele verschillen.
Stap 3
Bewegende platen
De aardplaten hebben de 200 miljoen jaar over de aarde gezworven.
En de platen bewegen nu nog.
In de animatie heb je gezien hoe de platen zijn verschoven.
Opdracht:
Pak het werkblad De opbouw van de aarde
Je ziet bij stap 3 een afbeelding met de namen van de platen. Als je goed kijkt zie je ook de continenten.
Onder de afbeeldingen zie je een tabel.
In de tabel een aantal namen van platen. Bekijk de afbeelding en video opnieuw.
Geef van de in de tabel genoemde platen aan in welke richting ze bewegen.
Stap 4
Divergentie en convergentie
In stap 1 heb je gezien dat de aarde uit de kern, de mantel en de aardkorst is opgebouwd. De mantel is een stroperige massa die magma wordt genoemd. Door het temperatuurverschil tussen de kern van de aarde en de aardkorst is de magma voortdurend in beweging. Die bewegingen worden convectiestromen genoemd. Convectiestromen kunnen er voor zorgen dat aardplaten gaan schuiven. Ze kunnen uit elkaar worden geduwd of juist tegen elkaar aan worden geduwd of ze gaan langs elkaar heen schuiven.
Als twee platen uit elkaar worden geduwd spreek je van divergentie (to diverge = uit elkaar gaan). Zoals de kloof bij Grótagjá in IJsland.
Worden twee platen tegen elkaar aangeduwd dan spreek je van convergentie. Je spreekt van een transforme beweging als twee platen langs elkaar heen schuiven, zoals de San Andreasbreuk in Californië.
Opdracht:
Pak opnieuw je werkblad en bekijk de tabel die je bij stap 3 hebt ingevuld. Vul de antwoorden op de volgende vragen in op je werkblad.
Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Afrikaanse plaat divergerende of convergerende platen?
Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Nazca plaat divergerende of convergerende platen?
Stap 5
Ontstaan van oceanen
Bekijk de afbeelding en video opnieuw.
De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat zijn divergerende platen. Ze bewegen in tegengestelde richting.
Ze worden uit elkaar geduwd.
Zoek nog twee divergerende platen.
Valt het je ook op dat de divergerende platen elkaar raken in de oceanen? Bekijk nu de volgende afbeeldingen en lees de toelichting.
Stap 6
Botsende platen
Als platen ergens uit elkaar gaan moeten ze op andere plaatsen tegen elkaar geduwd worden. Je spreekt dan van convergerende platen.
Bij convergerende platen kunnen zich verschillende situaties voordoen.
twee continentale platen botsen
een continentale plaat botst met een oceanische plaat c. twee oceanische platen botsen
Opdracht:
Bekijk nu nog een keer de video.
De Zuid-Amerikaanse plaat en de Nazca plaat zijn convergerende platen. Wat voor soort platen botsen op elkaar?Zoek nog een aantal botsende platen.
Kun je van alle drie de verschillende situaties voorbeelden vinden? Schrijf de voorbeelden op het werkblad.
Een continentale plaat botst met een oceanische plaat
In de animatie zie je een continentale plaat botsen met een oceanische plaat:
Doordat de oceanische plaat zwaarder is dan de continentale plaat schuift de oceanische plaat onder de continentale plaat. Dit noem je subductie.
En ontstaan in de subductiezones smalle, diepe kloven in de zeebodem die je troggen noemt.
Je snapt dat er bij het ontstaan van de troggen grote krachten aan het werk zijn. Als de platen over elkaar heen schuiven, is er sprake van veel wrijving en komt er veel energie/warmte vrij. In de animatie zie je dat er magma naar boven komt en dat er een vulkanisch gebergte ontstaat.
Opdracht:
Zoek in een atlas een natuurkundige wereldkaart op en geeft het antwoord op de volgende vragen.
Hoe heet de diepste trog op aarde?
Welke trog ligt voor de kust van Chili?
Bekijk onderstaande video tot 1:51 min.waarin de Oceaanbodem van de aarde te zien is zonder water. De hoogteverschillen zijn groter weergegeven om een duidelijker beeld van de oceaanbodem te geven.
Twee oceanische platen botsen
Bekijk ook de animatie van twee botsende oceanische platen:
Je ziet dat één van de twee botsende platen onder de ander schuift. Er vindt hier dus ook subductie plaats. Er ontstaat een gebergte onder de zee waarvan de toppen boven water uitsteken. Dit is vaak een eilandenboog. Door het over elkaar schuiven van de platen komt er veel energie/warmte vrij en komt er magma naar boven. Dus ook hier vind je vulkanen.
Opdracht:
Zoek in de atlas de eilandenboog op die op de rand van twee oceanische aardplaten ligt.
Hoe heet deze eilandenboog?
Stap 7
Plaattektoniek
In de Kennisbank aardrijkskunde en in de volgende video van schooltv is alles over plaattektoniek op een rijtje gezet. Blader nog een keer door de pagina's in de Kennisbank en bekijk de video.
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Plaattektoniek'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht beschrijf je op je werkblad één van de drie plaatbewegingen (divergent, convergent of transform).
Je zoekt in de atlas of op internet waar die beweging voorkomt.
Je schrijft op welke verschijnselen je tegenkomt op de plekken waar die beweging voorkomt. Je legt uit waarom dat verschijnsel daar voorkomt.
Je zoekt afbeeldingen op die de ligging en de werking van de plaatbeweging verduidelijken.
Klaar?
Wissel je beschrijving uit met twee klasgenoten die een andere beweging hebben gekozen. Stel elkaar vragen. Geef elkaar op een goede manier feedback.
Pas je eigen beschrijving eventueel nog iets aan.
Laat je werkblad ten slotte beoordelen door je docent.
Begrippenlijst
Convectiestromen
De beweging van het magma veroorzaakt door het temperatuurverschil tussen de kern van de aarde en de aardkorst.
Aardkorst
De buitenste vaste laag van de aarde. Deze laag bestaat uit twee verschillende soorten aardplaten: de continentale platen (het land) en de oceanische platen (de oceaanbodem).
Breuk
Barsten en scheuren tussen de aardplaten waarbij horsten en slenken kunnen ontstaan.
Aardbevingen
Vooraf
Hoe ontstaat een aardbeving? En wat heeft een aardbeving te maken met bewegende platen?
Aan het eind van deze opdracht weet je het.
Kijk samen met een klasgenoot naar de video van Schooltv.
Kunnen jullie na het bekijken van de video uitleggen waardoor deze aardbevingen ontstaan?
Eindproduct
In deze opdracht kom je verschillende begrippen tegen die te maken hebben aardbevingen. Je gebruikt deze begrippen voor het maken van een eindproduct over aardbevingen. De keuze van het eindproduct is vrij.
Beoordeling
Je laat het eindproduct beoordelen door je docent. Je docent zal het eindproduct beoordelen op:
de inhoud: komen alle begrippen terug in het eindproduct?
de vorm: is het eindproduct origineel en met zorg gemaakt?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Video bekijken, informatie lezen en vragen over aardbevingen beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Vragen over aardbevingen beantwoorden met behulp van de Bostlas.
Stap 3
Alleen
Vragen over krachten van de natuur beantwoorden met behulp van het internet.
Stap 4
Alleen
Toets Aardbevingen maken.
Stap 5
Alleen
Eigen bedacht eindproduct over aardbevingen maken.
Benodigdheden
Voor deze opdracht heb je een Bosatlas nodig.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Afhankelijk van de keuze van het eindproduct kun je meer of minder tijd nodig hebben. Overleg met je docent.
Stap 1
Aardbeving
Bestudeer in de Kennisbank aardrijkskunde de eerste twee pagina’s en bekijk op de site van schooltv de videoclip over aardbevingen.
Op de grens van welke twee platen is San Francisco gebouwd?
Pak je atlas en ga op zoek naar plaatsen op aarde waar ook vaker aardbevingen plaatsvinden.
Stap 2
Aardbeving
Een aardbeving verspreidt zich doorgaans in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel wordt aangeduid met epicentrum. In het epicentrum zijn de schokken het grootst en vaak vind je rond het epicentrum de meeste verwoestingen.
Het epicentrum ligt recht boven het hypocentrum.
Het hypocentrum is de plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat.
Aardbevingen worden geregistreerd met behulp van een seismograaf.
De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op de schaal van Richter. Een aardbeving met een sterkte tot 4 op de schaal van Richter is een lichte aardbeving. Aardbevingen met een sterkte boven de 5 zijn al vrij krachtig. En met een sterkte boven de 8 is de aardbeving zeer zwaar.
Aardbevingen
In Nederland vond in 1992 in de buurt van Roermond een aardbeving plaats.
Zoek op internet hoe sterk deze aardbeving was op de schaal van Richter.
Zoek op wat de schade van deze aardbeving was.
In de buurt van Japan (Sendai) vond in 2011 een zeebeving plaats.
Zoek op wat de kracht van deze beving was.
Wat veroorzaakte deze zeebeving?
Bestudeer in de Kennisbank aardrijkskunde de aardbevingen in Groningen.
Het is december 1986 als er voor het eerst een aardbeving plaatsvindt in Groningen.
Inmiddels is bekend dat de aardbevingen in Groningen veroorzaakt worden door gaswinning door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en zijn we ongeveer 1000 bevingen verder.
Vooral de laatste jaren nemen de bevingen in Groningen in een rap tempo toe.
Welke factoren zijn van invloed bij de aardbevingen in Groningen?
Stap 3
Krachten van de natuur
Op de volgende website vind je een onderdeel over aardbevingen.
Lees de informatie over aardbevingen en geef antwoord op de volgende vragen:
Welke typen breuken zijn er?
Hoe wordt een aardbeving gelokaliseerd?
Wat is volgens de website een van de grootste oorzaken dat er mensen overlijden tijdens een aardbeving?
Waar moeten huizen bouwers rekening mee houden als ze in de buurt van een breukvlak bouwen?
Stap 4
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Aardbevingen'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
In deze opdracht ben je in ieder geval de volgende 'begrippen' tegengekomen. aardbeving
epicentrum
hypocentrum
schaal van Richter
seismograaf
schuivende platen
tsunami
Gebruik deze begrippen om het eindproduct voor deze opdracht te maken.
Je mag zelf kiezen wat voor soort eindproduct je maakt. Dat kan een poster of collage zijn, maar misschien ook een animatiefilm over aardbevingen. In het eindproduct moeten de verschillende begrippen duidelijk worden uitgelegd.
Kijk in de gereedschapskist en zoek een manier uit om je eindproduct vorm te geven!
Klaar?
Laat je eindproduct beoordelen door je docent.
Begrippenlijst
Aardbeving
Het schokken van de aarde doordat aardplaten ten opzichte van elkaar bewegen en er zo opgebouwde druk vrijkomt.
Epicentrum
Een aardbeving verspreidt zich doorgaans in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel wordt aangeduid met epicentrum.
Hypocentrum
De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat.
Schaal van Richter
De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op Schaal van Richter.
Zeebeving
Een aardbeving waarvan het epicentrum in de zee ligt.
Tsunami
Een grote vloedgolf veroorzaakt door een zeebeving.
Vulkanen
Vooraf
Het woord vulkaan komt van Vulcano, een Italiaans eilandje ten noorden van Sicilië.
Dit eilandje is sinds mensenheugenis vulkanisch actief en de oude Romeinen vernoemden hun God van het vuur, Vulcanus, naar dit eiland.
In deze opdracht staan vulkanen centraal.
Bekijk onderstaande video van een vulkaanuitbarsting.
Je ziet lava uit de krater van een vulkaan stromen.
Hoe wordt lava genoemd voordat het aan het aardoppervlak verschijnt?
Eindproduct
In het eindproduct van deze opdracht staat een 'bekende' vulkaan centraal.
Het eindproduct laat zien waar de vulkaan ligt, hoe de vulkaan is ontstaan, of de vulkaan nog actief is en waarom de vulkaan tot de bekende vulkanen behoort.
Beoordeling
Je laat het eindproduct beoordelen door je docent. Je docent zal het eindproduct beoordelen op:
de inhoud: wordt de vulkaan goed in beeld gebracht?
de vorm: is het eindproduct origineel en met zorg gemaakt?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Met Google Earth de 'Isola Volcano' opzoeken.
Stap 2
Alleen
Video's bekijken, informatie lezen en vragen over vulkanen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Vragen over de krachten van de natuur beantwoorden met behulp van het internet.
Stap 4
Alleen
Toets Vulkanen maken.
Stap 5
Alleen
Eindproduct maken waarin de eigen gekozen vulkaan centraal staat.
Benodigdheden
de Bosatlas
een computer met Google Earth
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1
Isola Volcano
Het eiland Vulcano dankt zijn naam aan de god van het vuur, Vulcanus. Deze Romeinse god van het vuur, de edelsmeden en de vulkanen werd door de Romeinen verantwoordelijk gehouden voor het vulkanische geweld dat soms zichtbaar was voor de kust van het huidige Sicilië.
Opdracht:
Kijk of Google Earth op je computer geïnstalleerd is.
Zo nee, installeer het programma op je computer. Overleg met je docent. Zoek met Google Earth 'Isola Volcano'; op.
Je kunt met 'street view' de vulkaan van een afstand bekijken, maar kunt ook op de kraterrand gaan staan. Kijk of je kunt zien of de vulkaan nog actief is.
Kijk ook naar de omringende eilanden (bijvoorbeeld het eiland Stromboli). Is daar vulkanische activiteit?
Stap 2
Werking vulkanen
Bestudeer van het onderdeel 'Vulkanen' de pagina's 3 en 4 en bekijk de twee videoclips over vulkanen.
Opdracht:
Geef na het bekijken van deze clips antwoord op de volgende vragen.
Bij welke plaatbewegingen ontstaan vulkanen en eilanden?
De dikke vloeibare massa die vanuit de aarde in de vulkaan wordt geduwd noem je magma.
Maar zodra de vulkaan is uitgebarsten en de vloeibare massa langs de berg naar beneden stroomt, krijgt die vloeibare massa een andere naam. Welke naam?
Waarom wonen er, ondanks het gevaar, mensen in de buurt van vulkanen?
Probeer in ieder geval antwoord te vinden op de volgende vragen:
Waar komen vulkanen voor? Wat is de 'Ring of Fire';?
Hoe ontstaan vulkanen?
Wat zijn de verschillen tussen 'eilandboog vulkanen', 'hot spots', 'rift vulkanen' en 'subductie vulkanen'?
Bouw op de website ook je eigen vulkaan.
Stap 4
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Vulkanen'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Op de website www.vulkanisme.nl vind je heel veel informatie over vulkanen en vulkaanuitbarstingen. Ga naar de website en surf er een tijdje rond.
Bezoek de pagina bekende vulkanen. Kies één van deze vulkanen uit.
Maak een eindproduct waarin de vulkaan die jij gekozen hebt centraal staat. In je eindproduct geeft je aan:
Waar de vulkaan ligt.
Hoe de vulkaan is ontstaan.
Of de vulkaan nog actief is.
Waarom de vulkaan, volgens jou, tot de bekende vulkanen behoort.
Kijk in de gereedschapskist om inspiratie op te doen voor je eindproduct!
Klaar?
Laat je eindproduct beoordelen door je docent.
Begrippenlijst
Krater
Het binnenste van een vulkaan, daar waar de lava omhoog komt en boven het aardoppervlak uitstroomt.
Lava
Gloeiend heet gesmolten gesteente dat boven het aardoppervlak is gekomen. Onder de aardkorst noemen we dit magma en erboven lava.
Hotspot
Een zeer hete plek in de aardmantel (mantelpluim) waar de aardplaten over heen schuiven.
Geisers
Een heetwaterbron ontstaan door vulkanisme.
Erosie en verwering
Vooraf
Antelope Canyon, USA
De aardkorst verandert voortdurend van vorm door natuurkrachten.
Er zijn krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken, denk aan vulkanisme en aardbevingen.
Er zijn krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken.
In deze opdrachten kijk je naar twee krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken: erosie en verwering.
Op de afbeelding zie je gesteente waarin 40 meter diepe kloven zijn gesleten door modderstromen.
Is dit een vorm van erosie of van verwering?
Eindproduct
Het eindproduct bestaat uit twee A4-postertjes. Op één poster staat erosie centraal. Op de andere poster verwering. Als de twee posters naast elkaar liggen moet het duidelijk zijn wat het verschil is tussen erosie en verwering.
Beoordeling
Je laat het eindproduct beoordelen door je docent.
Je docent zal het eindproduct beoordelen op:
de inhoud: zijn de verschillen tussen erosie en verwering goed in beeld gebracht?
de vorm: is het eindproduct origineel en met zorg gemaakt?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Informatie lezen en vragen over exogene en endogene krachten beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Video's bekijken en vragen over verwering en erosie beantwoorden.
Stap 3
Alleen + samen
Met Google Earth verschillende plekken op aarde bezoeken waar erosie of verwering plaatsvindt.
Stap 4
Alleen
Toets Erosie en verwering maken.
Stap 5
Alleen
Twee posters maken; op één poster staat erosie centraal, op de andere poster staat verwering centraal.
Benodigdheden
de Bosatlas
een computer met Google Earth
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1
Endogeen en exogeen
Bestudeer het onderdeel 'Landschapsvorming' uit de kennisbank.
In de clips heb je gezien dat de aardkorst kan veranderen door exogene krachten. We maken een onderscheid tussen verwering en erosie.
Verwering is het afbrokkelen van gesteente. Erosie is het afslijten van gesteente. Verwering kan gebeuren door planten, bomen, vorst en zure regen. Erosie gebeurt door wind, water en ijs.
Geef van de zes afbeeldingen aan of je te maken hebt met verwering of met erosie.
Stap 3
Erosie of verwering?
Jullie gaan met behulp van Google Earth een aantal plekken op aarde bezoeken en bekijken welke vorm van erosie of verwering er plaatsvindt.
Zorg dat Google Earth op jullie computer staat.
Ga op zoek naar de volgende plekken:
De Morteratchgletscher (Zwitserland)
De kust bij Dover (Engeland)
Wave rock (Australië)
Karstgebergte Guilin Yangshuo (China)
De Boeddha van Leshan (China)
Geef per plek aan of er sprake is van erosie of van verwering.
Zoek eventueel met Google naar afbeeldingen van deze plekken.
Geef ook aan waardoor de erosie/verwering is ontstaan.
Jullie hebben vijf soorten van erosie/verwering bekeken. Er zijn nog twee soorten die besproken zijn in stap 2 die jullie niet bekeken hebben. Welke zijn dat? Lukt het jullie om van deze soorten ook een plek te bezoeken met Google Earth? Verzamel van alle plaatsen die jullie bezocht hebben, afbeeldingen voor in jullie eindproduct.
Stap 4
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Erosie en verwering'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Je gaat aan de slag met het eindproduct. Het eindproduct bestaat uit twee A4-postertjes.
Op één poster staat erosie centraal.
Op de andere poster verwering.
Als de twee posters naast elkaar liggen moet het duidelijk zijn wat het verschil is tussen erosie en verwering. Maak op de posters gebruik van korte tekstjes en van afbeeldingen.
Exogene krachten
Krachten van buiten af die ervoor zorgen dat de aardkorst verandert.
Verwering
Het breken en loskomen van gesteente aan het aardoppervlak door invloeden van planten, bomen, vorst en zure regen.
Erosie
Het uitschuren, afslijten van een vast oppervlak en het afvoeren van los materiaal van de aardkorst naar een andere plek door wind, stromend water en ijs.
Sedimentatie
Het afzetten van sedimenten zoals zand, grind en klei in een ander gebied dan de plek van herkomst.
Wind
De verplaatsing van lucht over het aardoppervlak veroorzaakt door verschillen in luchtdruk.
Gletsjer
Een ijsbekken met daarbij een langzaam naar het dal glijdende ijstong.
Zandsteen
Gesteente ontstaan door op elkaar gedrukte lagen zand.
Kalksteen
Gesteente ontstaan uit op elkaar gedrukte lagen met kalkskeletten van zeedieren.
Tornado en orkaan
Vooraf
Het oog van een orkaan
In Nederland kan het hard waaien en stormen, maar orkanen en tornado's komen hier gelukkig zelden voor.
De orkanen die in het Caribisch gebied en aan de oostkust van Amerika voorkomen, hebben namen.
Kun je twee namen noemen van orkanen, die nog niet zo lang geleden hebben plaatsgevonden?
Er bestaat een groot verschil tussen orkanen en tornado's.
Na deze opdracht zal het duidelijker zijn.
Eindproduct
In het eindproduct van deze opdracht staat een 'bekende' orkaan centraal.Het eindproduct laat zien waar de orkaan is ontstaan en welke schade de orkaan heeft aangericht. Ook leg je in je eindproduct uit wat het verschil is tussen een orkaan en een tornado.
Beoordeling
Je laat het eindproduct beoordelen door je docent.
Je docent zal het eindproduct beoordelen op:
de inhoud: wordt duidelijk wat een orkaan is en hoeveel schade een orkaan kan aanrichten?
de vorm: is het eindproduct origineel en met zorg gemaakt?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Informatie lezen, websites bekijken en vragen over orkanen en tornado's beantwoorden.
Stap 2
Alleen
Informatie opdoen op het internet over de krachten van de natuur.
Stap 3
Alleen
Informatie opdoen op het internet over de orkaan Katrina.
Stap 4
Alleen
Eindproduct maken over een eigen gekozen orkaan.
Benodigdheden
Voor deze opdracht heb je een Bosatlas nodig.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1
Orkaan en tornado
Bestudeer uit de Kennisbank de pagina's 5 en 6 over orkanen (hurricanes) en tornado's. Bekijk daarna de informatie over deze natuurverschijnselen op de aangegeven websites op internet.
Bezoek de websites hierboven en zoek het antwoord op de volgende vragen:
Hoe ontstaat een tornado? Hoe ontstaat een orkaan?
In welk gebied op aarde komen veel orkanen voor?
Wat is het verschil tussen een orkaan en een tornado?
Soms kom je ook de term cycloon tegen. Welk verschijnsel wordt met deze term beschreven?
Orkanen, tornado's en cyclonen
Lees de tekst hieronder.
Het ...1... begint ieder jaar in augustus en duurt tot ongeveer ...2... .
In die periode hoor je vaak veel over orkanen, deze stromen met een windsnelheid van meer dan ...3... .
Orkanen worden soms ook ...4... of tyfonen genoemd of in het Engels hurricanes.
Orkanen kunnen veel schade veroorzaken. Wegen en bruggen kunnen worden vernield alsof het luciferhoutjes zijn.
Ook ...5... het ontzettend hard tijdens zo’n storm.
Daardoor lopen straten onder of veranderen in gevaarlijke ...6... .
Orkanen komen vooral voor rondom de ...7... boven de grote oceanen.
Er bestaan vijf soorten orkanen: klasse 1 tot en met klasse 5.
De laatste klasse is de sterkste en gevaarlijkste orkaan.
Een ...8... is een ander soort storm dan een orkaan.
Een tornado is een koker van keihard draaiende lucht die onderaan een enorme ...9... hangt.
De lucht draait zo ontzettend snel dat op de plek waar de tornado de grond raakt alles wordt verwoest.
In de tekst ontbreken nog een aantal woorden. Die woorden zie je hieronder. Selecteer de tekst en kopieer de tekst naar een Worddocument.
Vul vervolgens de ontbrekende woorden in.
a cyclonen
d orkaanseizoen
g tornado
b december
d regent
h onweerswolk
c 117 km per uur
e evenaar
i modderstromen
Stap 2
Krachten der aarde
Op de volgende websites vind je informatie over tornado's en orkanen:
Zie ook bijgaande video over het ontstaan van tornado’s in Tornado Alley:
Wat heeft het gebied tussen Texas en Nebraska te maken met tornado’s?
Hoe noem je de enorme onweersbuien waaruit tornado’s ontstaan?
Wanneer begint het tornadoseizoen?
Voor wie zijn doppler radars een mooie uitvinding?
Wat zijn stormjagers en wat doen ze?
Hoe worden de mini-tornado’s in Nederland genoemd?
Stap 3
Orkaan Irma
In het Caribisch gebied komen gemiddeld in het orkaanseizoen zes orkanen voor. Deze tropische orkanen bedreigen ieder jaar de landen rond de Golf van Mexico en de oostkust van de Verenigde Staten. De orkanen die in dit gebied ontstaan krijgen allemaal een naam. In 2017 zijn de namen van de Atlantische orkanen: Arlene, Bret, Cindy, Don, Emily, Franklin, Gert, Harvey, Irma, Jose, Katia, Lee, Maria, Nate, Ophelia, Philippe, Rina, Sean, Tammy, Vince, Whitney.
Normaal worden de namen om de zes jaar hergebruikt, maar als een orkaan heel veel slachtoffers maakt, wordt de naam nooit meer gebruikt. Een voorbeeld van namen die nooit meer gebruikt worden, zijn 'Katrina', ‘Harvey’ en ‘Irma’. Deze orkanen raasden in augustus 2005 en augustus en september 2017 door de Verenigde Staten en het Caribisch gebied en hebben vooral de steden New Orleans, Houston en het eiland Sint-Maarten zwaar getroffen. Harvey zal qua kosten (tussen 150 en180 miljard dollar) waarschijnlijk de meest ontwrichtende orkaan in de geschiedenis van de Verenigde Staten worden. Katrina leverde 120 miljard aan schade op.
Kijk op de site van de NOAA (National Oceanic and Admospheric Administration) en gebruik de zoekterm Irma.
Bekijk op internet een aantal afbeeldingen en filmpjes van de orkaan Irma en van de verwoestingen die deze orkaan heeft aangericht. Stop na ongeveer 20 minuten.
Stap 4
Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Tornado's'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct
Op wikipedia vind je voorbeelden van orkanen die veel schade hebben aangericht. Ga naar deze site en ga naar de voorbeelden van orkanen.
Kies twee of drie orkanen uit en bezoek de pagina's van deze orkanen.
Kies vervolgens één van deze drie orkanen voor het maken van je eindproduct.
Orkaan
Een zeer krachtige wervelwind die bestaat uit een cirkelvormig lagedrukgebied. Een orkaan ontstaat boven zeewater van minimaal 27°C.
Tornado
Een zeer krachtige wervelwind die ontstaat boven land door het botsen van warme vochtige en koude droge lucht.
Water
Vloeistof die altijd van hoog naar laag stroomt en waaruit zeeën en rivieren bestaan.
Overstroming
Het onder water lopen van een gebied dat onder normale omstandigheden droog ligt.
Droogte
Periode met een gebrek aan neerslag in combinatie met een hoge temperatuur.
Thematoets
Krachten der aarde
Je gaat een zogenaamde thematoets maken.
De thematoets bestaat uit 10 random (= willekeurige) vragen over dit thema.
Soms is een vraag een reproductievraag, soms meer een inzichtvraag.
Doe je de toets een tweede keer dan krijg je weer 10 random vragen.
Dat zullen veelal anderen zijn, maar je kunt ook dezelfde vragen nogmaals tegenkomen.
Na het beantwoorden van de vragen krijg je je resultaat te zien.
Je ziet ook welke vragen je goed en welke vragen je fout hebt beantwoord.
Bij iedere vraag vind je onder [Meer info]-knop een link naar een item uit de Kennisbank.
Met behulp van die informatie kun je opzoeken wat het goede antwoord op de vraag is.
Je hebt alle opdrachten van het thema Krachten der aarde gemaakt.
Je gaat als eindopdracht met z'n tweeën een online krant maken.
In de krant komen artikelen, foto's, schema's, tijdlijnen, enzovoorts.
Alles wat in de krant komt, heeft te maken met dit thema.
Natuurlijk kunnen jullie gebruikmaken van de eindproducten die jullie al gemaakt hebben.
Maar jullie kunnen ook nieuwe items verzinnen voor de online krant.
Kijk voor tips in de gereedschapskist.
De krant maak je op de site: https://www.nieuwstool.nl/.
Op de site wordt uitgelegd hoe je een goede krant maakt.
Sla de krant op in je eigen omgeving of print de krant uit.
Lever de online krant in bij je docent.
Beoordeling
De digitale krant wordt beoordeeld door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling als:
Inhoud: de producten in de krant over de onderwerpen uit de opdrachten gaan.
Netheid: er aandacht is besteed aan de opmaak/lay-out van de krant.
Taal: de teksten niet te veel taalfouten bevatten.
Verderkijker
Krachten der aarde
Aan het eind van dit thema vind je de 'verderkijker'.
De verderkijker biedt een selectie bij het thema passende videofragmenten.
SCHOOLTV
De filmpjes van SchoolTV gaan over krachten der aarde.
Plaattektoniek
Aardbevingen zoals in 2010 op Haiti komen regelmatig voor op aarde. Maar niet overal. Hoe wordt zo'n ramp nou veroorzaakt? Want het behoud van energie is een onwrikbare natuurwet, maar in de praktijk raakt energie wel degelijk ooit op. Dat heeft alles te maken met plaattektoniek.
Aardbevingen
Aardbevingen komen dagelijks wel ergens op de wereld voor. Wetenschappers hebben uitgezocht waar de kans op aardbevingen het grootst is. Maar een aardbeving komt vaak onverwacht, ondanks het feit dat wetenschappers al heel veel over aardbevingen weten, kunnen ze nog niet voorspellen wanneer een aardbeving precies plaats vindt.
Vulkanen
Een vulkaanuitbarsting kan er spectaculair uitzien, maar ook heel gevaarlijk zijn. In dit scrollverhaal lees je alles over verschillende vulkaantypes, lavastromen en aswolken.
Het arrangement Thema: Krachten der aarde hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
HENK KROON
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2025-01-06 13:28:58
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema heeft als titel 'Krachten der aarde'.
In dit thema kijk je eerst naar de opbouw en de samenstelling van de aarde. Je leert wat plaattektoniek is en gaat dan op zoek naar de oorzaken en gevolgen van natuurverschijnselen als aardbevingen, vulkanen, erosie en vewering en tornado's.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Landschappen (en menselijke activiteit);
Systeem aarde;
Endogene processen;
Werking van endogene krachten wereldwijd;
Relaties tussen endogene processen;
Aardrijkskunde;
Werking van exogene processen;
Exogene processen;
Natuurrampen;
Dit thema heeft als titel 'Krachten der aarde'.
In dit thema kijk je eerst naar de opbouw en de samenstelling van de aarde. Je leert wat plaattektoniek is en gaat dan op zoek naar de oorzaken en gevolgen van natuurverschijnselen als aardbevingen, vulkanen, erosie en vewering en tornado's.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Plaattektoniek
Aardbevingen
Vulkanen
Erosie en verwering
Tornado's
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Dit thema heeft als titel 'Krachten der aarde' en gaat over de volgende onderwerpen:
Het thema 'Krachten der aarde' bestaat uit de volgende onderdelen:
In deze opdracht kijk je naar de opbouw van de aarde.
De opbouw van de aarde
hard
ijzer en nikkel
5000 graden.
Divergentie en convergentie
Botsende platen
Plaattektoniek
Toets
Eindproduct
Hoe ontstaat een aardbeving? En wat heeft een aardbeving te maken met bewegende platen?
Aardbeving
Krachten van de natuur
Toets
Eindproduct
epicentrum
Het woord vulkaan komt van Vulcano, een Italiaans eilandje ten noorden van Sicilië.
Isola Volcano
Werking vulkanen
Eindproduct
Erosie of verwering?
Toets
Eindproduct
Orkaan en tornado
Orkaan Irma
Eindproduct
