Vervagende grenzen tussen culturen - v456

Vervagende grenzen tussen culturen - v456

Vervagende grenzen tussen culturen

Introductie

De Duitse filosoof Schopenhauer (1785-1860) zei eens: “Bij dezelfde omgeving leeft toch ieder in een andere wereld”. Toen wist men vaak niet wat er buiten de provincie gebeurde. Er waren wel kranten die nationaal en internationaal nieuws brachten, maar weinig mensen konden die lezen.

Dat veranderde vanaf het begin van de industriële revolutie eind 18e en begin 19e eeuw. Sindsdien werden achtereenvolgens trein, telefoon, auto, vliegtuig, radio, TV, mobieltje en internet uitgevonden.
Nu kost het maar enkele seconden om een email naar de andere kant van de wereld te sturen en kun je tegelijkertijd skypen met mensen in Japan, Zuid-Afrika en Nederland.
Ook reizen is makkelijker, goedkoper en vooral ook sneller geworden. We reizen met regelmaat naar andere landen, andere werelddelen, voor vakantie, voor zaken of voor familiebezoek. Want inmiddels verhuizen jaarlijks miljoenen mensen naar een ander land.

Het levert confrontaties op met andere levenswijzen, met andere normen en waarden, met verschillen tussen culturen. Dat kan een verrijking zijn, of een conflict opleveren, maar het is wel altijd boeiend.

De vraag is of de cultuurverschillen overeind blijven of op den duur in een grote ‘melting pot’ zullen verdwijnen.
Gaan we toe naar één wereldwijde dominante cultuur?

Wat ga je leren?

Hoofdvraag

  • In hoeverre gaan de verschillende culturen wereldwijd op in één dominante cultuur?

Deelvragen

  • Welke cultuurgebieden kent de wereld?
  • Waarom domineert het westerse cultuurgebied al eeuwenlang de overige cultuurgebieden?
  • Waarom nemen culturen en cultuurgebieden steeds meer elementen van elkaar over?
  • Zal dat net zo lang doorgaan tot we één wereldwijde cultuur hebben?

Begrippen

  • Cultuurgebieden
  • Cultuurelementen
  • Diffusie
  • Centrum/Periferie/Semi-periferie
  • Globalisering

Wat ga je doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Je krijgt uitleg over het begrip cultuur, over waar cultuurgebieden liggen in de wereld en over cultuurelementen en cultuurveranderingen. Je bekijkt een video en beantwoordt vragen.

Stap 2

Je krijgt uitleg over de dominante rol die het westers cultuurgebied heeft in de wereld. Maar daartegen is ook verzet. Bekijk video's en beantwoord vragen hierover.

Stap 3

Je leest over cultuurvervaging door migratie en globalisering. Dat kan ook leiden tot conflicten. Bekijk een video en maak oefeningen.

Afronding

Samenvattend

Omschrijf de begrippen. Vergelijk ze met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Je maakt in groepjes een presentatie over de vraag of er wel/geen mondiale mengcultuur komt in de toekomst.

Examenvragen

Oefen met de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht is de studiebelasting ongeveer 3 SLU.

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbank.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: Culturen in de wereld

In Nederland wonen ruim 17 miljoen mensen. Van hen zijn de meesten van Nederlandse afkomst. Andere mensen zijn niet in Nederland geboren of hebben (voor)ouders die niet in Nederland geboren zijn. Deze mensen zijn onder meer naar Nederland gekomen als gastarbeider, als vluchteling, als voormalige bewoner van Nederlands-Indië, Suriname of de toenmalige Nederlandse Antillen. Ze hebben allemaal hun eigen cultuur naar Nederland gebracht en laten dat in meer of mindere mate blijken.

Maar wat ís cultuur eigenlijk? Daar zijn talloze definities voor te geven. In deze opdracht houden we deze definitie aan: dat wat mensen denken, doen en hebben. Dat verschilt per land en ook binnen landen zelf. Zo wordt in Noord-Brabant en Limburg carnaval gevierd en in Friesland en andere provincies van Nederland niet of nauwelijks.

Cultuurgebieden en cultuurelementen

De wereld heeft talloze verschillende culturen. Toch zijn er gebieden te onderscheiden waar maar één cultuur voorkomt of waar meer culturen sterk op elkaar lijken. Zo’n gebied heet een cultuurgebied.
In een cultuurgebied hebben mensen kenmerken met elkaar gemeen, zoals hun kleding, muziek, taal, eten en andere zaken. Die verschillende zaken noemen we cultuurelementen. Bij het indelen van de wereld in cultuurgebieden gebruikt men als criteria vooral de culturele elementen godsdienst en taal.

Cultuurelementen zijn te splitsen in drie hoofdgroepen:

  • Elementen die te maken hebben met het verstand (denk hierbij aan taal, muziek).
  • Elementen die bepalen hoe je met elkaar samenleeft (denk hierbij aan wetten, familiebanden of overtuigingen).
  • Zichtbare of materiële kenmerken (gebouwen, eten, kleding, de manier waarop gebied is ingedeeld of de manier waarop het land is bewerkt).

Cultuurverandering

Culturen veranderen omdat ze elkaar beïnvloeden.
Hoe dat gaat zie je in onderstaand videofragment: vanaf 4:11 min. “Talen en godsdiensten zijn onder andere door kolonialisme verspreid” tot 5:07 min.“communicatiemiddelen”.

Stap 2: Wij en de rest

Het westerse cultuurgebied speelt een dominante rol te midden van de andere cultuurgebieden. Dat heeft ermee te maken dat het westers cultuurgebied tevens het economische centrum van de wereld is. Dit centrum vormt samen met landen van de periferie en van de semi-periferie het wereldsysteem.


Hoe dit systeem werkt, zie je in de volgende twee video's:

Video 1: helemaal kijken.

Video 2: Van 7:53 min. “Sinds 1950 hebben” tot 8:32 min. “is daarmee voorbij".

 

Ook na de dekolonisatie behield het westers cultuurgebied zijn dominante rol ten opzichte van de overige cultuurgebieden. Dat wekte verzet op vanuit het deel van de wereld dat niet tot het westerse cultuurgebied hoort en van mensen die uit dit deel van de wereld naar een land in het westerse cultuurgebied zijn verhuisd.

Verzet tegen westerse invloed

Tegenwoordig verspreidt de westerse cultuur zich, gedragen door de almaar grotere wereldwijde goederenstromen, snelle verbindingen en massamedia, steeds massaler over de wereld. De ontvangende culturen bezien dit proces vaak met een mengeling van bewondering, afgunst en afkeer. Technische innovaties worden meestal gewaardeerd en omarmd. De geseculariseerde en geïndividualiseerde levensstijl van het Westen, met een relatief geringe rol voor traditionele familiebanden, familie-eer en trouwens voor eer in het algemeen, wordt nogal eens als bedreigend ervaren door de heersende politieke en religieuze elites. Dit komt vooral doordat deze elites de informatiestromen onder hun onderdanen steeds moeilijker kunnen censureren.

Langzaam komt er van binnenuit dan ook weerstand tegen de 'gevestigde orde' daar. In meer conservatieve culturen is eeuwenlang relatief weinig veranderd. Als zich daar toch nieuwe denkbeelden en leefwijzen aandienen, vaak oorspronkelijk afkomstig uit het Westen, dan is daar aanvankelijk ernstig verzet tegen. Dit roept soms gewelddadig verzet op van anti-westers gezinde fundamentalisten. Deze zien zichzelf als de 'hoeders' van doorgaans als onaantastbare 'goddelijke en eeuwige waarheden' die met alle middelen verdedigd moeten worden.

Een extreem voorbeeld waar dit toe kan leiden zijn de terroristische aanslagen op 11 september 2001. Ondanks verzet sluipen er toch steeds meer westerse waarden in het denken, doen en dagelijkse leven van een almaar groter wordend deel van de wereldbevolking. De verwachting van veel 'trendwatchers' (onderzoekers en voorspellers van ontwikkelingen) is dat op de lange termijn westerse waarden toch langzaam gemeengoed worden in oorspronkelijk niet-westerse culturen.

Stap 3: Globalisering en migratie

Toenemende verwevenheid

Dat grenzen tussen culturen vervagen door diffusie hangt samen met het feit dat er voortdurend mensen naar een ander land verhuizen. Bij die migratie komt het fenomeen ‘globalisering’. Wat globalisering voor gevolgen heeft, zie je in onderstaande video.


Conflicten door globalisering

Dat globalisering tot conflicten tussen mensen met verschillende culturen kan leiden, bewijst het voorbeeld in Mumbai (voorheen Bombay, een stad in India) dat beschreven wordt door de Indiase antropoloog Arjun Appadurai. Hij is de eerste antropoloog die zich heeft verdiept in de invloed die globalisering heeft op cultuur en vooral op de verhouding tussen groepen mensen die er een eigen cultuur op na houden. Die groepen kunnen door de globalisering op gespannen voet met elkaar gaan staan.

Mumbai heette ooit Bombay en is een van de belangrijkste wereldsteden van India. Het was lange tijd een schakel in de handel tussen het westen en oosten. Bombay ligt op een belangrijke handelsroute naar China. Gujarati, Tamils, Farsi en Arabieren, hindoes en moslims leefden er in harmonie met elkaar. Dit veranderde in de jaren 90 toen de nationalistische hindoepartij Shiva Sena in India aan de macht kwam. De nieuwe machthebbers doopten Bombay om tot Mumbai omdat de oude naam teveel herinnerde aan de tijd waarin India een Britse kolonie was. Ook kwam er een gewelddadige etnische zuivering tegen Noord-Indiërs, Tamils en moslims.
Het waren reacties op de toenemende rol die India speelde op de wereldmarkt. Die reacties lieten zien dat hindoes in India zich bedreigd voelden in hun culturele eigenheid.

Migratie

In Stap 1 heb je al gezien dat er in Nederland veel mensen van buitenlandse afkomst wonen die in meer of mindere mate aan hun eigen cultuur vasthouden. Dergelijke groepen immigranten vind je ook in andere westerse landen. Waarom zijn deze mensen of hun (voor)ouders naar een westers land verhuisd?

Bekijk de video en beantwoord de vragen.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga je leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Cultuurgebieden  
Cultuurelementen  
Diffusie  
Centrum/Periferie/Semi-periferie  
Globalisering  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Presentatie

Voor je de presentatie gaat maken over de vraag in hoeverre er sprake zal zijn van een homogene wereldwijde cultuur kijk je naar het tweede videofragment: van 4:53 min. “Culturele grenzen zijn door” tot 6:46 min. “...hebben een transnationale identiteit.”

De vraag die in deze eindopdracht centraal staat is: Komt er een mondiale mengcultuur?

  • Is je antwoord ja, ik denk dat die er een keer komt: sluit je dan aan bij groep 1.
  • Is je antwoord nee, ik denk dat er nooit een mondiale mengcultuur zal komen: sluit je dan aan bij groep 2.
  • Denk je dat het antwoord op deze vraag ergens in het midden zal liggen: sluit je dan aan bij groep 3.

Iedere groep verzamelt op internet informatie om zijn antwoord op de vraag te onderbouwen en maakt er zijn deel van de tentoonstelling of digitale presentatie van. Hoe je het ook vorm wilt geven, voor ideeën kun je terecht in de Gereedschapskist hieronder.
Als je klaar bent, spreek met elkaar af wie de presentatie zal houden voor de klas.

Beoordeling

Je docent zal je presentatie beoordelen op de volgende punten:

  • Is je betoog helder en goed opgebouwd?
  • Ondersteunen eventueel gebruikte afbeeldingen en/of videofragmenten je betoog goed?
  • Is duidelijk welke groep je vertegenwoordigt in je standpunt (1, 2 of 3)?
  • Bevat je betoog of presentatie geen fouten?

Presentatie maken

Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.

 

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2016-TV2

VWO 2016-TV2 Vragen 1-4

VWO 2017-TV2

VWO 2017-TV2 Vragen 21-25

VWO 2018-TV2

VWO 2018-TV2 Vraag 4

 

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Zijn de invloeden en dominantie van culturen voldoende besproken in deze opdracht?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Kun je uitleggen welke invloed globalisering heeft op het in elkaar overgaan van culturen en cultuurgebieden?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
    Heb je de opdracht binnen de geschatte tijd kunnen doen?
  • Inhoud
    In de opdracht vergelijk je het westerse cultuurgebied met andere cultuurgebieden.
    Ben je dingen tegengekomen die je opmerkelijk vond? Schrijf dan twee dingen op.
  • Eindopdrachten
    Heb je de eindtoets gemaakt en had je een goede score?
    Was de eindopdracht over de vraag of er een mondiale mengcultuur zal ontstaan, leuk om te doen?
    In welke groep zat je en kun je je standpunt uitleggen?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

Bronnen

  • Het arrangement Vervagende grenzen tussen culturen - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-05-07 21:54:03
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Wereld" wordt het thema ''Vervagende grenzen tussen culturen" besproken. In Nederland wonen meer dan 17 miljoen mensen, met diverse achtergronden zoals Nederlandse, gastarbeiders, vluchtelingen en mensen uit voormalige koloniën. Cultuur omvat wat mensen denken, doen en hebben, met regionale verschillen zoals carnaval in bepaalde delen van Nederland. Wereldwijd zijn er cultuurgebieden met gemeenschappelijke kenmerken, zoals kleding, taal, en godsdienst, die in drie groepen te verdelen zijn: intellectuele, sociale en zichtbare aspecten. Het westerse cultuurgebied is belangrijk omdat het veel invloed heeft en economisch sterk is. Mensen wereldwijd bewonderen vaak westerse ideeën en technologie, maar soms is er ook verzet, vooral in conservatieve culturen die vasthouden aan oude manieren van denken en leven. Dit kan soms leiden tot gewelddadige conflicten. Langzaam raken westerse waarden toch meer verspreid, zelfs in niet-westerse culturen. Door migratie en globalisering vervagen culturele grenzen en kunnen conflicten tussen verschillende culturen ontstaan, zoals het voorbeeld van Mumbai (India) laat zien. De opkomst van nationalistische krachten leidde tot spanningen en gewelddadige etnische zuiveringen in reactie op de groeiende invloed van India op de wereldmarkt, waarbij hindoes zich bedreigd voelden in hun culturele identiteit.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Multiculturele samenleving; Burgerschap; Aardrijkskunde; Grenzen en identiteit; Cultuur;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, cultuur, godsdienst, stercollectie, taal, vwo456, westerse cultuur

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Vervagende grenzen tussen culturen

    Culturen in de wereld

    Cultuurgebieden en verandering

    Wij en de rest

    Wij en de rest

    Toenemende verwevenheid

    Migratie

    Vervagende grenzen tussen culturen

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van